پرش به محتوا

موسوعة الامام المهدی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش ۲|ماه=اوت|روز=۵|سال=۲۰۱۵|چند = 2}}
{{در دست ویرایش ۲|ماه=اوت|روز=۵|سال=۲۰۱۵|چند = 2}}
[[پرونده:کتاب تاریخ پس از ظهور.jpg|thumb|ترجمه جلد سوم با نام تاریخ پس از ظهور]]
[[پرونده:کتاب تاریخ پس از ظهور.jpg|thumb|ترجمه جلد سوم با نام تاریخ پس از ظهور]]
'''موسوعة الامام المهدی''' مجموعه‌ای چهار جلدی در موضوع مهدویت که توسط سید محمد صدر از عالمان شیعه اهل عراق تألیف شده است. مؤلف این اثر را با عناوین زیر نوشته شده است: جلد اول تاریخ الغیبة الصغری، جلد دوم تاریخ الغیبة الکبری، جلد سوم تاریخ ما بعد الظهور و جلد چهارم الیوم الموعود. وی در هر بخش از کتاب، به موضوعی خاص پرداخته و مجموعه آن را ''موسوعة الامام المهدی'' نام گذاشته ولی بر روی جلد کتاب عناوین اختصاصی هر کدام آمده است. گفته می‌شود بخشی از این مجموعه دست نویس است و هنوز منتشر نشده است.
'''موسوعة الامام المهدی''' مجموعه‌ای چهار جلدی در موضوع [[مهدویت]] که توسط [[سید محمد صدر]] از عالمان [[شیعه]] اهل [[عراق]] تألیف شده است. مؤلف این اثر را با عناوین زیر نوشته شده است: جلد اول تاریخ الغیبة الصغری، جلد دوم تاریخ الغیبة الکبری، جلد سوم تاریخ ما بعد الظهور و جلد چهارم الیوم الموعود. وی در هر بخش از کتاب، به موضوعی خاص پرداخته و مجموعه آن را ''موسوعة الامام المهدی'' نام گذاشته ولی بر روی جلد کتاب عناوین اختصاصی هر کدام آمده است. گفته می‌شود بخشی از این مجموعه دست نویس است و هنوز منتشر نشده است.


== درباره مؤلف ==
== درباره مؤلف ==
{{اصلی|سید محمد صدر}}
{{اصلی|سید محمد صدر}}
سید محمد صدر از عالمان معاصر شیعه در عراق و از خانوادهای مشهور بود که نسب شان را به امام کاظم علیهالسلام می‌رسانند. وی در سال ۱۳۷۷ش توسط رژیم بعث عراق به شهادت رسید.
سید محمد صدر از عالمان معاصر شیعه در عراق و از خانواده‌ای مشهور بود که نسب‌شان را به [[امام کاظم]] (ع) می‌رسانند. وی در سال ۱۳۷۷ش توسط [[رژیم بعث عراق]] به [[شهادت]] رسید.


== محتوا و مجلدات کتاب ==
== محتوا و مجلدات کتاب ==
خط ۱۱: خط ۱۱:
=== جلد اول: تاریخ الغیبة الصغری ===
=== جلد اول: تاریخ الغیبة الصغری ===
[[پرونده:کتاب تاریخ الغیبة الصغری.jpg|thumb|کتاب تاریخ الغیبة الصغری]]
[[پرونده:کتاب تاریخ الغیبة الصغری.jpg|thumb|کتاب تاریخ الغیبة الصغری]]
نخستین جلد از «موسوعة الامام المهدی» به بررسی تاریخ غیبت صغری اختصاص دارد. مؤلف کتاب، در این جلد با روشی جدید به تحلیل تاریخ زندگانی حضرت هادی، حضرت عسکری و حضرت مهدی (علیهم السلام) پرداخته است.
نخستین جلد از «''موسوعة الامام المهدی''» به بررسی تاریخ [[غیبت صغری]] اختصاص دارد. مؤلف کتاب، در این جلد با روشی جدید به تحلیل تاریخ زندگانی [[امام هادی]]، [[امام عسکری]] و [[حضرت مهدی]] (علیهم السلام) پرداخته است.{{سخ}}
 
کتاب «''تاریخ الغیبة الصغری''»، با مقدمه‌ای مبسوط از شهید [[سید محمد باقر صدر]]، استاد شهید سید محمد صدر، با عنوان «''بحث حول المهدی''» شروع می‌شود، که این مقدمه بعدها به صورت مستقل به چاپ رسیده است.<ref>تاریخ الغیبة، ج۱، مقدمه کتاب، ص۲۸-۹۰.</ref>{{سخ}}
کتاب «تاریخ الغیبة الصغری»، با مقدمه‌ای مبسوط از شهید سید محمد باقر صدر، استاد شهید سید محمد صدر، با عنوان «بحث حول المهدی» شروع می‌شود، که این مقدمه بعدها به صورت مستقل به چاپ رسیده است.<ref>تاریخ الغیبة، ج۱، مقدمه کتاب، ص۲۸-۹۰.</ref>
 
شهید سید محمدباقر صدر در پایان این مقدمه می‌گوید:{{سخ}}
شهید سید محمدباقر صدر در پایان این مقدمه می‌گوید:{{سخ}}
''پس من به همین مقدار اکتفا می‌کنم و توضیح و تشریح مسائل را به این کتاب وامی گذارم. براستی که این کتاب، مجموعه ایست گرانقدر درباره امام مهدی، علیه‌السلام، که به وسیله یکی از فرزندان شاگردان عزیز ما یعنی علامه بحاثه سید محمد صدر، نوشته شده و تا کنون نظیر این نوشته در میان کتب و تصانیف شیعه از جهت جامعیت مطالب وجود نداشته است...''<ref>تاریخ الغیبة، ج۱، مقدمه کتاب، ص۸۹و۹۰.</ref>
''پس من به همین مقدار اکتفا می‌کنم و توضیح و تشریح مسائل را به این کتاب وامی گذارم. براستی که این کتاب، مجموعه ایست گرانقدر درباره امام مهدی(ع) که به وسیله یکی از فرزندان شاگردان عزیز ما یعنی علامه بحاثه سید محمد صدر، نوشته شده و تا کنون نظیر این نوشته در میان کتب و تصانیف شیعه از جهت جامعیت مطالب وجود نداشته است...''<ref>تاریخ الغیبة، ج۱، مقدمه کتاب، ص۸۹و۹۰.</ref>


پس از مقدمه شهید سید محمدباقر صدر شاهد مقدمه‌ای از مؤلف هستیم که در آن به نقاط ضعف تاریخ نگاری اسلامی به طور عام و تاریخنگاری شیعی به طور خاص اشاره شده است. مؤلف اساسی‌ترین نقاط ضعف تاریخ نگاری شیعی را چنین بیان می‌کند:
پس از مقدمه شهید سید محمدباقر صدر شاهد مقدمه‌ای از مؤلف هستیم که در آن به نقاط ضعف تاریخ‌نگاری اسلامی به طور عام و تاریخ‌نگاری شیعی به طور خاص اشاره شده است. مؤلف اساسی‌ترین نقاط ضعف تاریخ‌نگاری شیعی را چنین بیان می‌کند:
# تاکید بر جنبه اعتقادی موضوع امامت و اثبات امامت ائمه و بی‌توجهی به تلاشها و فعالیتهایی که ائمه، علیهم السلام، در عرصه اجتماع داشته‌اند. و همچنین نپرداختن به رویدادها، انقلابها و حوادث اجتماعی که در عصر ائمه به وقوع پیوسته است;
# تاکید بر جنبه اعتقادی موضوع [[امامت]] و اثبات امامت ائمه و بی‌توجهی به تلاشها و فعالیتهایی که ائمه علیهم السلام، در عرصه اجتماع داشته‌اند. و همچنین نپرداختن به رویدادها، انقلابها و حوادث اجتماعی که در عصر ائمه به وقوع پیوسته است.
# پراکندگی، و نبود دسته بندیهای مناسب در بیان رویدادها و وقایع تاریخی;
# پراکندگی، و نبود دسته بندی‌های مناسب در بیان رویدادها و وقایع تاریخی.
# مشخص نبودن زمان و مکان بسیاری از وقایع تاریخی و عدم ذکر رویدادهای همزمان با یک حادثه تاریخی خاص;
# مشخص نبودن زمان و مکان بسیاری از وقایع تاریخی و عدم ذکر رویدادهای همزمان با یک حادثه تاریخی خاص.
# رعایت نکردن حجم مورد نیاز هر مطلب تاریخی و در نتیجه زیاده گویی در جایی که باید اختصار گذشت و گزیده گویی در جایی که نیاز به تفصیل است.<ref>تاریخ الغیبة، ج۱، ص۲۸-۳۲.</ref>
# رعایت نکردن حجم مورد نیاز هر مطلب تاریخی و در نتیجه زیاده گویی در جایی که باید اختصار گذشت و گزیده گویی در جایی که نیاز به تفصیل است.<ref>تاریخ الغیبة، ج۱، ص۲۸-۳۲.</ref>


مطالب کتاب در دو بخش اصلی سامان یافته است:
مطالب کتاب در دو بخش اصلی سامان یافته است:
*'''بخش اول''': تاریخ زندگانی امام هادی و امام حسن عسکری(علیهماالسلام) که در آن در ضمن چهار فصل، موضوعات زیر بررسی شده است:
*'''بخش اول''': تاریخ زندگانی امام هادی و امام حسن عسکری(علیهماالسلام) که در آن در ضمن چهار فصل، موضوعات زیر بررسی شده است:
# عصر امامت امام هادی و امام حسن عسکری، علیهماالسلام (ویژگیهای این عصر و نهضتهایی که در آن واقع شده است)
# عصر امامت امام هادی و امام حسن عسکری، علیهماالسلام (ویژگی‌های این عصر و نهضت‌هایی که در آن واقع شده است)
# تاریخ امام علی بن محمد هادی، علیه‌السلام.
# تاریخ امام علی بن محمد هادی، علیه‌السلام.
# تاریخ امام حسن بن علی عسکری، علیه‌السلام.
# تاریخ امام حسن بن علی عسکری، علیه‌السلام.
خط ۳۴: خط ۳۲:
# تاریخ عمومی دوران غیبت صغری.
# تاریخ عمومی دوران غیبت صغری.
# خط مشی‌های عمومی [حضرت مهدی] در این دوران.
# خط مشی‌های عمومی [حضرت مهدی] در این دوران.
# سفیران چهارگانه، زندگانی و فعالیتهای آنها.
# [[نواب اربعه|سفیران چهارگانه]]، زندگانی و فعالیتهای آنها.
# سفیران دروغین امام مهدی.
# سفیران دروغین امام مهدی.
# امام مهدی، زندگی و فعالیتهای ایشان.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4227/4315/30728 پایگاه اطلاع رسانی حوزه.]</ref>
# امام مهدی، زندگی و فعالیتهای ایشان.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4227/4315/30728 پایگاه اطلاع رسانی حوزه.]</ref>
خط ۴۱: خط ۳۹:
[[پرونده:کتاب تاریخ غیبت کبری.jpg|thumb|ترجمه جلد دوم با عنوان تاریخ غیبت کبری]]
[[پرونده:کتاب تاریخ غیبت کبری.jpg|thumb|ترجمه جلد دوم با عنوان تاریخ غیبت کبری]]
این کتاب پس از بحثی مقدماتی در زمینه تقسیم غیبت در ضمن سه بخش موضوعات زیر را مورد بررسی قرار داده است:
این کتاب پس از بحثی مقدماتی در زمینه تقسیم غیبت در ضمن سه بخش موضوعات زیر را مورد بررسی قرار داده است:
* '''بخش اول''': تاریخ شخص امام مهدی، علیه‌السلام این بخش مشتمل بر فصول زیر است:
* '''بخش اول''': تاریخ شخص امام مهدی، علیه‌السلام. این بخش مشتمل بر فصول زیر است:
# راز اساسی غیبت امام مهدی، علیه‌السلام;
# راز اساسی غیبت امام مهدی.
# تکلیف اسلامی امام مهدی، علیه‌السلام، در زمان غیبت;
# تکلیف اسلامی امام مهدی، در زمان غیبت.
# زندگی شخصی امام مهدی، علیه‌السلام;
# زندگی شخصی امام مهدی.
# ملاقات با امام مهدی، علیه‌السلام، در دوران غیبت کبری;
# ملاقات با امام مهدی ، در دوران [[غیبت کبری]].
# نامه امام مهدی، علیه‌السلام، برای شیخ مفید.
# نامه امام مهدی، علیه‌السلام، برای [[شیخ مفید]].


* '''بخش دوم''': تاریخ انسانی در عصر غیبت کبری؛ این بخش مشتمل بر فصول زیر است:
* '''بخش دوم''': تاریخ انسانی در عصر غیبت کبری؛ این بخش مشتمل بر فصول زیر است:
# بررسی اخباری که در زمینه پیشگویی آینده وارد شده‌اند;
# بررسی اخباری که در زمینه پیشگویی آینده وارد شده‌اند;
# پیشگویی‌هایی که در اخبار آمده است.
# پیشگویی‌هایی که در اخبار آمده است.
# تکلیف اسلامی در زمان غیبت کبری؛ (عزلت یا جهاد، تقیه، انتظار)
# تکلیف اسلامی در زمان غیبت کبری؛ (عزلت یا [[جهاد]]، [[تقیه]]، انتظار)


* '''بخش سوم''': شرایط و نشانه‌های ظهور؛ این بخش مشتمل بر فصول زیر است:
* '''بخش سوم''': شرایط و [[نشانه‌های ظهور]]؛ این بخش مشتمل بر فصول زیر است:
# شرایط ظهور: مؤلف در این فصل، ضمن بیان تفاوت میان شرایط و نشانه‌های ظهور، این موضوعات را مورد بررسی قرار داده است: شرایط لازم برای تحقق ظهور و حکومت عدل جهانی، ارتباط شرایط ظهور با طرح و برنامه الهی و طرح و برنامه خاص خداوندی برای تعیین و به وجود آوردن شخصی که بتواند جهان راء رهبری کند.
# شرایط ظهور: مؤلف در این فصل، ضمن بیان تفاوت میان شرایط و نشانه‌های ظهور، این موضوعات را مورد بررسی قرار داده است: شرایط لازم برای تحقق ظهور و حکومت عدل جهانی، ارتباط شرایط ظهور با طرح و برنامه الهی و طرح و برنامه خاص خداوندی برای تعیین و به وجود آوردن شخصی که بتواند جهان راء رهبری کند.
# نشانه‌های ظهور: مؤلف در این فصل ابتدا، روش کلی خود را در برخورد با روایات مربوط به تعداد نشانه‌های ظهور بیان می‌کند، سپس به بیان مفهوم نشانه و انواع تقسیم بندیها در این زمینه می‌پردازد. در ادامه برخی اشکالات و ابهاماتی را که در زمینه نشانه‌های ظهور مطرح شده‌اند، بیان می‌کند و به آنها پاسخ می‌دهد. سپس نشانه‌های ظهور را اعم از حتمی و غیر حتمی با عنایت به تقسیم بندی آنها از نقطه نظرهای مختلف بیان می‌کند.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4227/4315/30728 پایگاه اطلاع رسانی حوزه.]</ref>
# نشانه‌های ظهور: مؤلف در این فصل ابتدا، روش کلی خود را در برخورد با روایات مربوط به تعداد نشانه‌های ظهور بیان می‌کند، سپس به بیان مفهوم نشانه و انواع تقسیم بندیها در این زمینه می‌پردازد. در ادامه برخی اشکالات و ابهاماتی را که در زمینه نشانه‌های ظهور مطرح شده‌اند، بیان می‌کند و به آنها پاسخ می‌دهد. سپس نشانه‌های ظهور را اعم از حتمی و غیر حتمی با عنایت به تقسیم بندی آنها از نقطه نظرهای مختلف بیان می‌کند.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4227/4315/30728 پایگاه اطلاع رسانی حوزه.]</ref>
خط ۶۲: خط ۶۰:
* '''بخش اول''': مقدمات ظهور؛ این بخش خود در دو باب بیان گردیده است:
* '''بخش اول''': مقدمات ظهور؛ این بخش خود در دو باب بیان گردیده است:
# باب اول: مطالب اساسی و زیر بنایی مربوط به ظهور که خود در پنج عنوان مورد بررسی قرار گرفته است.
# باب اول: مطالب اساسی و زیر بنایی مربوط به ظهور که خود در پنج عنوان مورد بررسی قرار گرفته است.
# باب دوم: در این باب، حوادث و وقایع نزدیک به زمان ظهور از قبیل جنگهای سفیانی، فتنه دجال، قتل نفس زکیه و... بیان گردیده‌اند.
# باب دوم: در این باب، حوادث و وقایع نزدیک به زمان ظهور از قبیل جنگهای [[سفیانی]]، فتنه [[دجال]]، [[قتل نفس زکیه]] و... بیان گردیده‌اند.


* '''بخش دوم''': حوادث مربوط به ظهور و برپایی حکومت جهانی امام زمان، علیه‌السلام، تا زمان وفات آن امام، علیه‌السلام; این بخش مشتمل بر چهار فصل است:
* '''بخش دوم''': حوادث مربوط به ظهور و برپایی حکومت جهانی امام زمان، علیه‌السلام، تا زمان وفات آن امام، علیه‌السلام; این بخش مشتمل بر چهار فصل است:
# معنای ظهور و چگونگی آن و رویدادهایی که در مسیر حرکت امام مهدی، علیه‌السلام، به سمت عراق رخ می‌دهد;
# معنای ظهور و چگونگی آن و رویدادهایی که در مسیر حرکت امام مهدی، علیه‌السلام، به سمت عراق رخ می‌دهد.
# چگونگی برپایی عدل در جهان به دست امام مهدی، علیه‌السلام;
# چگونگی برپایی عدل در جهان به دست امام مهدی، علیه‌السلام.
# حکومت جهانی امام مهدی، علیه‌السلام;
# حکومت جهانی امام مهدی، علیه‌السلام.
# چگونگی ارتحال امام مهدی، علیه‌السلام;
# چگونگی ارتحال امام مهدی، علیه‌السلام.


* '''بخش سوم''': جهان بعد از امام مهدی، علیه‌السلام. این بخش نسبت به دو بخش قبل مختصرتر است و تفصیل مطالب آن به کتاب چهارم واگذار شده است، در بخش سوم کتاب در دو باب تنظیم گردیده است:
* '''بخش سوم''': جهان بعد از امام مهدی، علیه‌السلام. این بخش نسبت به دو بخش قبل مختصرتر است و تفصیل مطالب آن به کتاب چهارم واگذار شده است، در بخش سوم کتاب در دو باب تنظیم گردیده است:
# رهبری بعد از امام مهدی، علیه‌السلام;
# رهبری بعد از امام مهدی، علیه‌السلام.
# سرنوشت نهایی بشریت.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4227/4315/30728 پایگاه اطلاع رسانی حوزه.]</ref>
# سرنوشت نهایی بشریت.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4227/4315/30728 پایگاه اطلاع رسانی حوزه.]</ref>


=== جلد چهارم: الیوم الموعود بین الفکر المادی و الدینی ===
=== جلد چهارم: الیوم الموعود بین الفکر المادی و الدینی ===
سه کتاب قبلی در مورد تاریخ امام مهدی، علیه‌السلام، از دیدگاه امامیه بود. در این کتاب مؤلف اعتقاد به وجود روز موعود و آینده‌ای درخشان و امیدوارکننده برای بشریت را از دو دیدگاه مادی و دینی بررسی کرده است.
سه کتاب قبلی در مورد تاریخ امام مهدی، از دیدگاه [[امامیه]] بود. در این کتاب مؤلف اعتقاد به وجود روز موعود و آینده‌ای درخشان و امیدوارکننده برای بشریت را از دو دیدگاه مادی و دینی بررسی کرده است.


'''بخش اول''' این کتاب، به طور مختصر بر این نکته تاکید می‌کند که فرد مادی با اتکاء به دیدگاه مادی‌اش نمی‌تواند آینده‌ای درخشان و سعادتمند را برای جهان پیشگویی کند اما در میان مذاهب مادی مارکسیسم به سبب دیدگاه ویژه‌ای که در زمینه جامعه و تاریخ بشریت دارد عقیده‌ای متفاوت با سایر مذاهب مادی دارد.
'''بخش اول''' این کتاب، به طور مختصر بر این نکته تاکید می‌کند که فرد مادی با اتکاء به دیدگاه مادی‌اش نمی‌تواند آینده‌ای درخشان و سعادتمند را برای جهان پیشگویی کند اما در میان مذاهب مادی مارکسیسم به سبب دیدگاه ویژه‌ای که در زمینه جامعه و تاریخ بشریت دارد عقیده‌ای متفاوت با سایر مذاهب مادی دارد.
خط ۸۵: خط ۸۳:


پس از این مقدمه مؤلف برای بیان (مادیت تاریخی) ابتدا دو مبحث زیر را به صورت مقدمه بحث بیان کرده سپس به تشریح نظریه مادیت تاریخی می‌پردازد:
پس از این مقدمه مؤلف برای بیان (مادیت تاریخی) ابتدا دو مبحث زیر را به صورت مقدمه بحث بیان کرده سپس به تشریح نظریه مادیت تاریخی می‌پردازد:
# پایه‌های فلسفی مادیت تاریخی;
# پایه‌های فلسفی مادیت تاریخی.
# پایه‌های اقتصادی و اجتماعی مادیت تاریخی.
# پایه‌های اقتصادی و اجتماعی مادیت تاریخی.


'''بخش سوم''' کتاب، آینده سعادتمند برای بشریت را از نقطه نظر سنت عام الهی برای تکامل بشریت مورد بحث فرار داده است.
'''بخش سوم''' کتاب، آینده سعادتمند برای بشریت را از نقطه نظر سنت عام الهی برای تکامل بشریت مورد بحث فرار داده است.
# پایه‌ها و اصولی که این طرح و سنت عام الهی بر آنها استوار گردیده است;
# پایه‌ها و اصولی که این طرح و سنت عام الهی بر آنها استوار گردیده است.
# تفصیل و تشریح طرح و سنت عام الهی و مراحل آن;
# تفصیل و تشریح طرح و سنت عام الهی و مراحل آن.
# تطبیق بعضی حوادث تاریخی با طرح سنت عام الهی و نیز بیان برخی شبهات و ایرادات پیرامون سنت عام الهی و پاسخگویی به آنها.
# تطبیق بعضی حوادث تاریخی با طرح سنت عام الهی و نیز بیان برخی شبهات و ایرادات پیرامون سنت عام الهی و پاسخگویی به آنها.


خط ۹۶: خط ۹۴:


== ترجمه‌ها و چاپ اثر ==
== ترجمه‌ها و چاپ اثر ==
بخش اول کتاب «تاریخ الغیبة الصغری» توسط محمد امامی شیرازی ترجمه و با نام «پژوهشی در زندگی امام مهدی و نگرش به تاریخ غیبت صغری» منتشر شده است. {{سخ}}
بخش اول کتاب «''تاریخ الغیبة الصغری''» توسط محمد امامی شیرازی ترجمه و با نام «''پژوهشی در زندگی امام مهدی و نگرش به تاریخ غیبت صغری''» منتشر شده است. {{سخ}}
جلد دوم کتاب توسط سید حسن افتخارزاده با عنوان «تاریخ غیبت کبری» ترجمه گردیده است.
جلد دوم کتاب توسط سید حسن افتخارزاده با عنوان «''تاریخ غیبت کبری''» ترجمه گردیده است.
جلد سوم را حسن سجاد پور با نام «تاریخ پس از ظهور» به فارسی برگردانده است.
جلد سوم را حسن سجاد پور با نام «''تاریخ پس از ظهور''» به فارسی برگردانده است.


چاپ اصلی این کتاب در ۴ جلد در دارالتعارف بیروت صورت گرفت.
چاپ اصلی این کتاب در ۴ جلد در دارالتعارف بیروت صورت گرفت.
خط ۱۰۴: خط ۱۰۲:
{{پانویس2}}
{{پانویس2}}
== منابع ==
== منابع ==
* صدر، سید محمد، تاریخ الغیبه، بیروت، دارالتغارف، ۱۴۱۲ق.
* صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ترجمه سید حسسن افتخارزاده، تهران، نیک معارف، ۱۳۸۲ش.
* صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور، تهران، موعود عصر، ۱۳۸۴ش.


{{کتاب‌شناسی امام زمان (ع)}}
{{کتاب‌شناسی امام زمان (ع)}}
[[رده:کتاب‌های مهدویت]]
Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۷۱

ویرایش