Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۰۰
ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''کشتی نوح''' را [[نوح (پیامبر)|حضرت نوح(ع)]] | [[پرونده:کشتی نوح- ربیع رشیدی.jpg|thumb|387x387px|<small>کشتی نوح - کتاب جامع التواریخ یا تاریخ رشیدی- قرن ۸ هجری</small> ]] | ||
'''کشتی نوح''' را [[نوح (پیامبر)|حضرت نوح(ع)]] به دستور خداوند و راهنمایی [[جبرئیل]] ساخت. بر این کشتی بزرگ مومنان و یک جفت از هر نوع حیوان سوار شدند تا از [[عذاب|عذاب الهی]] که به صورت [[طوفان نوح|طوفان]] برای [[کافر|کافران]] نازل شد ایمن باشند. در مورد جزئیات داستان کشتی نوح اختلافات فراوانی وجود دارد. اشاره به کشتی نوح در کتابهای مقدس و برخی از الواح کهن توجه محققان و باستانشناسان را به خودش جلب کرد به نحوی که افراد زیادی در قرن اخیر به دنبال یافتن بقایای کشتی نوح بودند و ادعاهای مختلف و متفاوتی از کشف کشتی نوح مطرح کردند. | |||
==داستان کشتی نوح== | ==داستان کشتی نوح== | ||
جریان کشتی نوح، بخشی از داستان زندگی و [[پیامبری]] [[نوح (پیامبر)|حضرت نوح(ع)]] است. وقتی نوح به پیامبری برگزیده شد مامور شد تا قومش را که بت پرست و [[مشرک]] بودند به [[توحید|خداپرستی]] دعوت کند.<ref>سوره نوح، آیه ۱.</ref> به روایت بسیاری از [[مفسر|مفسرین]] بر اساس آیه ۱۴ [[سوره عنکبوت]] «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَی قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِیهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلَّا خَمْسِینَ عَامًا» حضرت نوح ۹۵۰ سال در میان قوم خود مردم را به خداپرستی دعوت کرد.<ref>طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ۱۳۷۴ش، ج ۱۰، ص۴۰۱؛ ابن کثیر، قصص الانبیاء، ۱۴۱۱ق، ص۷۴.</ref> او در این مدت با مشقت و تلاش شب و روز قومش را هدایت کرد.<ref>سوره نوح، آیه ۵؛قطب راوندی، قصص الانبیاء(ع)، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۲۵۲؛ جاد المولی، قصههای قرآنی،، ۱۳۸۰ش، ص۳۷.</ref> اما قومش دعوتش را قبول نمیکردند و در تمام این مدت افراد اندکی به او ایمان آوردند.<ref>ابن کثیر، قصص الانبیاء، ۱۴۱۱ق، ص۷۲؛ بیومی مهرام، بررسی تاریخی قصص قرآن، ۱۳۸۹، ج۴، ۱۶.</ref> | |||
جریان کشتی | |||
سرانجام نوح بعد از سالها دعوت و عدم ایمان قومش، به خدا شکایت میکرد.<ref>سوره نوح، آیه ۶ و ۷.</ref> | سرانجام نوح بعد از سالها دعوت و عدم ایمان قومش، به خدا شکایت میکرد.<ref>سوره نوح، آیه ۶ و ۷.</ref> خداوند نیز به نوح وحی کرد که هیچ فرد دیگری از قومش به او ایمان نخواهد آورد.<ref>سوره هود، آیه ۳۶.</ref> اینگونه بود که نوح قومش را نفرین کرد و گفت «پروردگارا هیچ کس از کافرین را بر روی زمین باقی مگذار»<ref>سوره نوح، آیه ۲۶.</ref> و خداوند نیز [[عذاب|عذابی]] سخت به صورت [[طوفان نوح|طوفان]] برای آنها مقرر کرد تا همه کافرین از روی زمین از بین بروند.<ref>سوره قمر، آیه ۱۴؛ سوره هود، آیه ۲۵-۴۹؛ سوره نوح، آیه ۱-۲۵.</ref> | ||
خداوند برای نجات نوح، مومنان و همچنین حیوانات به او دستور داد کشتیی بسازد.<ref>سوره هود، آیه ۳۷؛ سوره مومنون آیه ۲۷.</ref> [[نوح (پیامبر)|حضرت نوح]] که به روایت برخی نجار بود<ref name=":0">جزایری، النور | خداوند برای نجات نوح، مومنان و همچنین حیوانات به او دستور داد کشتیی بسازد.<ref>سوره هود، آیه ۳۷؛ سوره مومنون آیه ۲۷.</ref> [[نوح (پیامبر)|حضرت نوح]] که به روایت برخی نجار بود<ref name=":0">جزایری، النور المبین، ۱۳۸۱ق، ص۱۱۹؛ مکارم شیرازی، قصههای قرآن، ۱۳۸۰ش. ص۱۴۹؛ قطب راوندی، قصص الانبیاء(ع)، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۲۵۷؛ مجلسی، تاریخ پیامبران، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۲۵۵.</ref> با هدایت خداوند توسط [[جبرئیل]] توانست کشتیی با چوب و میخ بسازد<ref>سوره قمر، آیه ۱۳.</ref> کشتیی بزرگی که نه قبل از آن مثلش ساخته شده بود و نه بعد از آن مثلش ساخته شد.<ref name=":1">ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۶۰.</ref> این کشتی قرار بود مومنان حضرت نوح(ع) و همچنین دو جفت از همه حیوانات را از عذاب الهی حفظ کند.<ref>سوره هود، آیه ۴۰.</ref> | ||
=== مسخره کردن حضرت نوح === | === مسخره کردن حضرت نوح === | ||
به روایت [[قرآن کریم]] زمانی که [[حضرت نوح(ع)]] ساخت کشتی را آغاز کرد هر کس از مردمان | به روایت [[قرآن کریم]] زمانی که [[حضرت نوح(ع)]] ساخت کشتی را آغاز کرد هر کس از مردمان بیایمان از محل ساخت کشتی عبور میکرد نوح را مسخره میکرد.<ref>سوره هود، آیه ۳۸؛ ابن کثیر، قصص الانبیاء، ۱۴۱۱ق، ص۷۵.</ref> در خصوص محتوی تمسخر قوم نوح منبع معتبری وجود ندارد؛ برخی با استناد به روایات، محتوی این تمسخر را ساختن کشتی در یک بیابان عنوان کردهاند.<ref>جزایری، النور المبین، ۱۳۸۱ق، ص۱۱۹؛ قطب راوندی، قصص الانبیاء، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۲۵۲.</ref> برخی دیگر عنوان کردهاند که محتوی تمسخر نجار شدن کسی که قبلا ادعای پیامبری میکرد، بوده است.<ref>جاد المولی، قصههای قرآنی،، ۱۳۸۰ش، ص۴۰.</ref> | ||
=== فراوانی اشاره به کشتی نوح در قرآن === | === فراوانی اشاره به کشتی نوح در قرآن === | ||
[[خداوند]] در ۱۲ [[آیه]] و ۱۰ [[سوره]] به کشتی نوح اشاره کردهاست. که مهمترین آنها | [[خداوند]] در ۱۲ [[آیه]] و ۱۰ [[سوره]] به کشتی نوح اشاره کردهاست. که مهمترین آنها آیات ۳۷ و ۳۸ سوره [[سوره هود|هود]] و ۲۶ و ۲۷ سوره [[سوره مؤمنون|مؤمنون]] میباشد. البته سورههای [[سوره اسراء|اسراء]]، [[سوره یونس|یونس]]، [[سوره اعراف|اعراف]]، [[سوره شعرا|شعرا]]، [[سوره صافات]] برخی از دیگر سورههاییاند که در آنها به کشتی نوح اشاره شده است. [[قرآن کریم]] داستان کشتی نوح را در چارچوب اهداف [[قصص القرآن|قصههای قرآنی]] مطرح کرده است و با وجود تکرار این داستان در بخشهای مختلف، به بیان جزئیات آن نپرداخته است.<ref>بیومی مهرام، بررسی تاریخی قصص القرآن، ۱۳۸۹، ج۴، ص۷۰.</ref> | ||
با وجود اشاره قرآن کریم به کشتی برخی مفهوم | با وجود اشاره قرآن کریم به کشتی برخی مفهوم ظاهری کشتی نوح را منکر شدهاند و گفتهاند منظور از کشتی نوح همان دین اوست و منظور از عمر ۹۵۰ ساله او، استمرار آیین اوست.<ref>مقدسی، آفرینش و تاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۵۳.</ref> | ||
=== مقایسه کشتی نوح در متون اسلامی و یهودی === | === مقایسه کشتی نوح در متون اسلامی و یهودی === | ||
شباهتها و تفاوتهای داستان کشتی نوح در متون اسلامی و یهودی از این قرار است: | |||
*در متون هر دو دین به این مساله اشاره شده است که کشتی با راهنمایی خداوند ساخته شد.<ref name=":7">حسینیزاده، «کشتی نوح در قرآن، تورات و روایات اسلامی و یهودی»، ۱۳۹۲ش، ص۵۷-۶۸.</ref> | |||
اسلامی و یهودی»، ۱۳۹۲ش، | |||
*کاشتن درخت به دستور خداوند یکی دیگر از مطالب مشترک میان متون یهودی و اسلامی است. اگر چه این مطلب به طور صریح در آیات قرآن نیامده است اما روایات متعددی به این مطلب اشاره کردهاند. البته باید عنوان کرد که نوع درختی که حضرت نوح کاشت در دو دین متفاوت عنوان شده است در اسلام سخن از خرما یا ساج است و در متون یهودی به درخت سدر یا گوفر اشاره شده است.<ref name=":7" /> | |||
*مسخره شدن نوح در هنگام ساخت کشتی توسط مشرکان مسالۀ دیگری است که در قرآن کریم و همچنین کتاب مقدس به آن اشاره شدهاست.<ref name=":7" /> | |||
==روایات و جزئیات داستان کشتی نوح== | ==روایات و جزئیات داستان کشتی نوح== | ||
[[حدیث|روایت]] مشهوری از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]] به نام [[حدیث سفینه|روایت سفینه]] نقل شده است که در آن هل بیت(ع) برای [[مسلمانان]]، به کشتی نوح تشبیه شدهاند. این حدیث یکی از ادلّۀ روایی شیعیان برای اثبات جایگاه ویژه اهل بیت پیامبر اکرم(ص) در هدایت و رهبری مسلمانان است.<ref>سید مرتضی، الشافی، | [[حدیث|روایت]] مشهوری از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]] به نام [[حدیث سفینه|روایت سفینه]] نقل شده است که در آن هل بیت(ع) برای [[مسلمانان]]، به کشتی نوح تشبیه شدهاند. این حدیث یکی از ادلّۀ روایی شیعیان برای اثبات جایگاه ویژه اهل بیت پیامبر اکرم(ص) در هدایت و رهبری مسلمانان است.<ref>سید مرتضی، الشافی، مؤسسة الصادق، ج۳، ص۱۲۰؛ شرف الدین، مجالس الفاخرة، ۱۴۲۱ق، ص۷۷.</ref> | ||
دسته دیگری از روایات به تبیین جزئیات داستان کشتی نوح پرداختهاند که به نظر برخی، روایات ناصحیح و | دسته دیگری از روایات به تبیین جزئیات داستان کشتی نوح پرداختهاند که به نظر برخی، روایات ناصحیح و [[اسرائیلیات|اسرائلیات]] در این بخش باعث شدهاست، حتی برخی از مسائل روشن داستان حضرت نوح(ع) مبهم شود.<ref>بیومی مهرام، بررسی تاریخی قصص القرآن، ۱۳۸۹، ج۴، ص۷۰.</ref> | ||
=== ساخت کشتی امتحانی برای قوم نوح === | === ساخت کشتی امتحانی برای قوم نوح === | ||
در روایات متعدد ساختن کشتی به عنوان امتحانی دیگر برای قوم نوح مطرح شده است. در این روایات که [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] در کتاب [[حیات القلوب (کتاب)|تاریخ پیامبران]] جمع آوری کرده است آمده است که از زمان دستور خداوند به نوح(ع) برای ساختن کشتی تا وقوع عذاب الهی حدود ۵۰ سال طول کشید و در این مدت [[نوح (پیامبر)|حضرت نوح(ع)]] حدودا ده مرتبه مامور به کاشتن درخت از هستههای درختهای قبلی شد تا چوب مورد نیاز ساخت کشتی تامین شود. در این مدت اصحاب او سه فرقه شدند برخی [[مرتد]] شدند، برخی [[منافق]] و برخی نیز به ایمان خود باقی ماندند و به نوح میگفتند که ما به پیامبری و راستگویی تو ایمان داریم هر چند در [[وعده الهی]] برای [[عذاب]] [[کافر|کافران]] تاخیر بیافتد.<ref>مجلسی، تاریخ پیامبران، ۱۳۸۰ش، ج۲، | در روایات متعدد ساختن کشتی به عنوان امتحانی دیگر برای قوم نوح مطرح شده است. در این روایات که [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] در کتاب [[حیات القلوب (کتاب)|تاریخ پیامبران]] جمع آوری کرده است آمده است که از زمان دستور خداوند به نوح(ع) برای ساختن کشتی تا وقوع عذاب الهی حدود ۵۰ سال طول کشید و در این مدت [[نوح (پیامبر)|حضرت نوح(ع)]] حدودا ده مرتبه مامور به کاشتن درخت از هستههای درختهای قبلی شد تا چوب مورد نیاز ساخت کشتی تامین شود. در این مدت اصحاب او سه فرقه شدند برخی [[مرتد]] شدند، برخی [[منافق]] و برخی نیز به ایمان خود باقی ماندند و به نوح میگفتند که ما به پیامبری و راستگویی تو ایمان داریم هر چند در [[وعده الهی]] برای [[عذاب]] [[کافر|کافران]] تاخیر بیافتد.<ref>مجلسی، تاریخ پیامبران، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۲۶۳-۲۶۴.</ref> | ||
===طریقه ساختن و اندازه کشتی=== | ===طریقه ساختن و اندازه کشتی=== | ||
[[پرونده:حضرت نوح در حال نظارت بر ساخت کشتی.jpg|thumb|<small>حضرت نوح درحال نظارت بر ساخت کشتی-کتاب حبیب السیر (قرن دهم هجری)</small>]] | [[پرونده:حضرت نوح در حال نظارت بر ساخت کشتی.jpg|thumb|<small>حضرت نوح درحال نظارت بر ساخت کشتی-کتاب حبیب السیر (قرن دهم هجری)</small>]] | ||
بر اساس آیات | بر اساس آیات ۳۷ [[سوره هود]] و ۲۷ [[سوره مؤمنون|سوره مومنون]] کشتی نوح زیر نظر و تحت امر خداوند به وسیله چوب و میخ<ref>سوره مومنون، آیه ۲۷.</ref> ساخته شد. بر همین اساس، برخی از مفسرین و مورخین عنوان کردهاند که [[جبرئیل]] به حضرت نوح ساختن کشتی را آموزش داد.<ref>قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۲۶؛ جزایری، النور المبین، ۱۳۸۱ق، ص۱۱۹؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۳۲-۱۳۳.</ref> | ||
[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] معتقد است که کشتی نوح یک کشتی ساده و معمولی نبوده بلکه کشتی بزرگی بوده است که میبایست بعلاوه مومنان [[نوح (پیامبر)|حضرت نوح]]، یک جفت از نسل هر حیوان و همچنین باید آذوقه کافی برای مدتها زندگی انسان و حیوان در آن جای میگرفت. علاوه بر این، این کشتی عظیم باید به نحوی ساخته میشد که با موجهای عظیم طوفان نیز مقابله میکرد و در هم نمیشکست مسالهای که تامین آن با امکانات جهان آن روز بسیار سخت بود.<ref>مکارم شیرازی، قصههای قرآن، ۱۳۸۰ش. ص۱۴۹.</ref> | [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] معتقد است که کشتی نوح یک کشتی ساده و معمولی نبوده بلکه کشتی بزرگی بوده است که میبایست بعلاوه مومنان [[نوح (پیامبر)|حضرت نوح]]، یک جفت از نسل هر حیوان و همچنین باید آذوقه کافی برای مدتها زندگی انسان و حیوان در آن جای میگرفت. علاوه بر این، این کشتی عظیم باید به نحوی ساخته میشد که با موجهای عظیم طوفان نیز مقابله میکرد و در هم نمیشکست مسالهای که تامین آن با امکانات جهان آن روز بسیار سخت بود.<ref>مکارم شیرازی، قصههای قرآن، ۱۳۸۰ش. ص۱۴۹.</ref> | ||
در مورد اندازه کشتی نظریات مختلفی وجود دارد، طول کشتی از ۸۰ ذراع تا ۱۲۰۰ ذراع بیان شدهاست. [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] معتقد است معتبرترین روایت در خصوص اندازه کشتی روایتی است که در [[علل الشرائع (کتاب)|علل الشرایع]]<ref>صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۶ق، ج۲، ص۵۹۵.</ref> مطرح شده است که بر اساس آن طول کشتی ۸۰۰، عرض ۵۰۰ و ارتفاع ۸۰ ذراع بوده است. از نظر او علت اختلاف دیگر روایات ممکن است به اختلاف ذراعها باشد.<ref>مجلسی، تاریخ پیامبران، ۱۳۸۰ش، ج۲، | در مورد اندازه کشتی نظریات مختلفی وجود دارد، طول کشتی از ۸۰ ذراع تا ۱۲۰۰ ذراع بیان شدهاست. [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] معتقد است معتبرترین روایت در خصوص اندازه کشتی روایتی است که در [[علل الشرائع (کتاب)|علل الشرایع]]<ref>صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۶ق، ج۲، ص۵۹۵.</ref> مطرح شده است که بر اساس آن طول کشتی ۸۰۰، عرض ۵۰۰ و ارتفاع ۸۰ ذراع بوده است. از نظر او علت اختلاف دیگر روایات ممکن است به اختلاف ذراعها باشد.<ref>مجلسی، تاریخ پیامبران، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۲۶۵.</ref> | ||
اندازه هر [[ذراع]] | اندازه هر [[ذراع]] حدّ فاصل آرنج تا سر انگشت میانی است<ref>[http://lib.eshia.ir/23017/3/705/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D9%87 هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۷۰۵.]</ref> که حدود نیم متر میباشد.<ref>مکارم شیرازی، قصههای قرآن، ۱۳۸۰ش، ص۴۹.</ref> برخی عنوان کردهاند که منظور از ذراع در اندازه کشتی نوح ذراع انسان عادی نیست بلکه ذراع نوح است و از آنجا که نوح انسان تومند و بلند قدی بوده است احتمالا ذراع او متفاوتتر از ذراع انسان عادی و بیش از نیم متر بوده است.<ref>یعقوبی، ترجمه تاریخیعقوبی، ۱۳۷۹ق، ج۱،ص۱۲-۱۴.</ref> | ||
=== کشتی و طوفان نوح === | === کشتی و طوفان نوح === | ||
[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] بر اساس روایتی که آن را معتبر میداند عنوان کرده است که نوح(ع) با قومش هفت شبانه روز در کشتی ماندند و بعد از [[طواف]] [[خانه خدا]] بر کوه جودی نشستند.<ref>مجلسی، تاریخ پیامبران، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۲۷۳.</ref> او در روایتی دیگر از [[امام صادق | [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] بر اساس روایتی که آن را معتبر میداند عنوان کرده است که نوح(ع) با قومش هفت شبانه روز در کشتی ماندند و بعد از [[طواف]] [[خانه خدا]] بر کوه جودی نشستند.<ref>مجلسی، تاریخ پیامبران، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۲۷۳.</ref> او در روایتی دیگر از [[امام صادق علیهالسلام|امام صادق(ع)]] محل فرود آمدن کشتی نوح را کوه جودی واقع در موصل عنوان کرده است<ref>مجلسی، تاریخ پیامبران، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۲۵۹.</ref>. برخی مدت زمان ماندن نوح در کشتی را ۱۵۰ روز و برخی شش ماه و برخی دیگر پنج ماه دانستهاند.<ref>رک: مجلسی، تاریخ پیامبران، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۲۷۴؛ ابن کثیر، قصص الانبیاء، ۱۴۱۱ق، ص۱۱۲-۱۱۳.</ref> | ||
[[قرآن کریم]] در آیه ۴۴ [[سوره هود]] محل فرود کشتی نوح | [[قرآن کریم]] در آیه ۴۴ [[سوره هود]] محل فرود کشتی نوح را جودی عنوان کرده است «َاسْتَوَتْ عَلَی الْجُودِی» اما با توجه به اینکه مقصود از جودی مطلق کوه و زمین سنگی و سخت است<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۰، ص۳۴۶.</ref> اقوال مختلفی در خصوص محل فرود کشتی به وجود آمده است. برخی بر اساس معنای «جودی» معتقدند که منظور از جودی هر زمین محکمی است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۹، ۱۱۲.</ref> برخی دیگر گفتهاند مانند ابن کثیر منظور از جودی کوهی در سرزمین [[موصل]] است در رشته کوه «آرارات» است.<ref>ابن کثیر، قصص الانبیاء، ۱۴۱۱ق، ص۱۱۳. </ref> در [[مجمع البحرین]] نواحی مختلفی در مورد محل کوه جودی مطرح شده است از جمله ناحیه [[شام]]، [[آمد]]، [[موصل]] و جزیرهای بین [[دجله و فرات]].<ref>طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ش، ج ۳، ص۲۹.</ref> | ||
===همراهان کشتی=== | ===همراهان کشتی=== | ||
در مورد تعداد افرادی که همراه نوح(ع) سوار کشتی شدند یا مومنان نوح اختلاف است.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۷۵ش، ج۱، | در مورد تعداد افرادی که همراه نوح(ع) سوار کشتی شدند یا مومنان نوح اختلاف است.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۲۵.</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] در کتاب [[حیات القلوب (کتاب)|تاریخ پیامبران]] چندین [[روایت]] نقل میکند که در همه آنها تعداد همراهان نوح(ع) در کشتی هشتاد نفر عنوان شده است، اما در یک روایت تعداد آنها هفتاد و چند نفر عنوان شده است. مجلسی در پایان این روایات عنوان میکند که ممکن است تعداد افراد همان هشتاد نفر باشد و روایتی که سخن از هفتاد و چند نفر کرده به دلیل این است که احتمالا فرزندان نوح را در میان همراهان او به شمار نیاورده است.<ref>مجلسی، تاریخ پیامبران، ۱۳۸۰ش، ج۱، ۲۵۶- ۲۶۳.</ref> این قول در [[تفسیر قمی]]<ref>قمی، تفسیر قمی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۳۲۷.</ref>، [[الطبقات الکبری]]<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص ۲۵.</ref> و [[تاریخ گزیده]]<ref>مستوفی قزوینی، تاریخ گزیده،۱۳۶۴ش، ص۲۴.</ref> نیز تایید شده است. [[تاریخ طبری]] نیز چندین روایت از افراد مختلف نقل میکند که قول فوق را تایید میکنند اما اضافه میکند که در این مورد اقوال دیگری نیز وجود دارد.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۲۸.</ref> برخی معتقدند که تعداد افراد داخل کشی هشت نفر بودند،<ref>قطب راوندی، قصص الانبیاء، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۲۵۶.</ref> برخی دیگر نیز تعداد این افراد را ده نفر دانستهاند.<ref> طبری، تاریخ طبری، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۳۱.</ref> | ||
==کشتی نوح و | ==کشتی نوح و باستانشناسان== | ||
بر اساس برخی از گزارشها، بیش از یک هزار محقق از کشورهای مختلف جهان برای شناسایی بقایای کشتی حضرت نوح تلاش کردهاند.<ref>شیخ شعاعی، مسجد، «بررسی | بر اساس برخی از گزارشها، بیش از یک هزار محقق از کشورهای مختلف جهان برای شناسایی بقایای کشتی حضرت نوح تلاش کردهاند.<ref>شیخ شعاعی، مسجد، «بررسی باستانشناسی مکان کشتی نوح از منظر قرآن»، ۱۳۸۵ش، ص۳۳۹-۳۷۳.</ref> گزارشهای متعدد در مورد مشاهده چیزی شبیه کشتی بزرگی در منطقهای در ۳۲ کیلومتری کوه آرارات که ادعا شده بود کشتی نوح است، باعث شد افرادی همچون رون وایتِ باستانشناس و همچنین بومگاردنر زمین شناس در مورد این منطقه و کشتی نوح تحقیق و بررسی کنند.<ref>بیآزار شیرازی، «کشف کشتی نوح در جودی»، ۱۳۸۹ش، ص۱۹-۲۰؛ عماد زاده، قصص الانبیاء، ۱۳۷۶ش، ص۲۱۸؛ شیخ شعاعی، مسجد، «بررسی باستانشناسی مکان کشتی نوح از منظر قرآن»، ۱۳۸۵ش، ص۳۳۹-۳۷۳.</ref> | ||
رون وایتِ | رون وایتِ باستانشناس که نتیجه تحقیقات خود را در کتابی با عنوان «the lost ship of Noha» منتشر کرده است، در بررسی پانزده سالهاش مدعی است که توانسته با رادار آزمایشی ثابت کند که این منطقه واقعا جایگاه باقی مانده کشتی نوح است.<ref>بیآزار شیرازی، «کشف کشتی نوح در جودی»، ۱۳۸۹ش، ص۲۰.</ref> بومگاردنر نیز با نمونه برداری و آزمایش قسمتهای متعدد این منطقه ادعا کردند که نمونههایی از قیرطبیعی از این مکان بدست آوردهاند که با سخنان تورات در مورد استفاده از قیر در ساخت کشتی مطابقت دارد.<ref>شیخ شعاعی، مسجد، «بررسی باستانشناسی مکان کشتی نوح از منظر قرآن»، ۱۳۸۵ش، ص۳۳۹-۳۷۳.</ref> اما برخی مدعی هستند که تاکنون هیچ نمونهای که تجزیه علمی روی آن انجام یافته باشد ارائه نگردیده و تا وقتی این مطالعات انجام نگیرد نمیتوان ادعای بقایای کشتی نوح را پذیرفت.<ref>شیخ شعاعی، مسجد، «بررسی باستانشناسی مکان کشتی نوح از منظر قرآن»، ۱۳۸۵ش، ص۳۳۹-۳۷۳.</ref> | ||
[[ | [[بیآزار شیرازی]] مدعی شده است که باستانشناسان در این منطقه طرح مشبکی حاصل از تقاطع تیرهای فلزی افقی و عمودی کشف کردند، که نشان میدهد ۷۲ تیر فلزی اصلی در هر طرف کشتی به کار رفته است. او همچنین به نقل از باستانشناسان آمریکایی عنوان کرده است که آزمایشهایی که با رادار در زیر زمین این منطقه انجام شده به خوبی تصویر کشتی را ترسیم کرده است.<ref>بیآزار شیرازی، «کشف کشتی نوح در جودی»، ۱۳۸۹ش، ص۲۵-۲۶.</ref> | ||
=== فسیل شناسی حیوانات کشتی نوح === | === فسیل شناسی حیوانات کشتی نوح === | ||
برخی از | برخی از باستانشناسان مقادیر قابل توجهی فضولات حیوانات که به صورت فسیل درآمده بودند در منطقه ۳۲ کیلومتری آرارات یافتند که بعد از آزمایش مدعی شدند این فضولات متعلق به حیوانات کشتی نوح میباشد.<ref>بیآزار شیرازی، «کشف کشتی نوح در جودی»، ۱۳۸۹ش، ص۲۵-۲۶؛ گری، «یافتههایی جدید از طوفان نوح»، ۱۳۷۸ش، ص۳.</ref> | ||
=== کشتی نوح در رشته کوه البرز === | === کشتی نوح در رشته کوه البرز === | ||
[[کوه سلیمان]] در [[رشته کوه البرز]] یکی دیگر از مکانهایی است که برخی از محققان و باستان شناسان از جمله رابرت کورنیوک به عنوان محل کشتی نوح معرفی کردهاند. او به همراه گروهی در ارتفاع ۱۳ هزارپایی از سطح دریا در شمال غرب شهر تهران موفق به شناسایی یک جسم ۱۲۰ متری شدند که شباهت زیادی به یک کشتی داشت و با توصیفات کتاب مقدس از کشتی [[نوح (پیامبر)|حضرت نوح]] سازگار بود.<ref>شیخ شعاعی، مسجد، «بررسی | [[کوه سلیمان]] در [[رشته کوه البرز]] یکی دیگر از مکانهایی است که برخی از محققان و باستان شناسان از جمله رابرت کورنیوک به عنوان محل کشتی نوح معرفی کردهاند. او به همراه گروهی در ارتفاع ۱۳ هزارپایی از سطح دریا در شمال غرب شهر تهران موفق به شناسایی یک جسم ۱۲۰ متری شدند که شباهت زیادی به یک کشتی داشت و با توصیفات کتاب مقدس از کشتی [[نوح (پیامبر)|حضرت نوح]] سازگار بود.<ref>شیخ شعاعی، مسجد، «بررسی باستانشناسی مکان کشتی نوح از منظر قرآن»، ۱۳۸۵ش، ص۳۳۹-۳۷۳.</ref> هم اکنون دانشمندان آزمایشگاههای «تگزاس» و «فلوریدا» در حال آزمایش و بررسی نمونههای برداشته شده از چوبِ سنگ شده این جسم هستند.<ref>شیخ شعاعی، مسجد، «بررسی باستان شناسی مکان کشتی نوح از منظر قرآن»، ۱۳۸۵ش، ص۳۳۹-۳۷۳.</ref> این در حالی است که کوین پیکرینگ یکی از باستانشناسان دانشگاه لندن و متخصص در زمینه سنگهای رسوبی معتقد است؛ شیء یافت شده که به کشتی نوح شبیه است، در اصل از جنس چوب نبوده بلکه لایه نازکی از ماسه سنگهای چخماقی و پوستههای صدفی میباشد.<ref>شیخ شعاعی، مسجد، «بررسی باستان شناسی مکان کشتی نوح از منظر قرآن»، ۱۳۸۵ش، ص۳۳۹-۳۷۳.</ref> | ||
[[پرونده:الواح منتسب به کشتی نوح.jpg|thumb|450x450px|<small>الواح منتسب به کشتی نوح که در سال ۱۹۵۴ در مجلات و نشریات مختلفی از جمله مجله استاروف بارتانیای لندن، نور خورشید منچستر، نشریه مسکو، هفته نامه میرر و همچنین مجله الهدی قاهره منتشر شده بود.</small>]] | [[پرونده:الواح منتسب به کشتی نوح.jpg|thumb|450x450px|<small>الواح منتسب به کشتی نوح که در سال ۱۹۵۴ در مجلات و نشریات مختلفی از جمله مجله استاروف بارتانیای لندن، نور خورشید منچستر، نشریه مسکو، هفته نامه میرر و همچنین مجله الهدی قاهره منتشر شده بود.</small>]] | ||
با وجود همه شواهدی که در مورد | با وجود همه شواهدی که در مورد باستانشناسی کشتی نوح مطرح شده است به دلیل اینکه استنادات بهاندازه کافی قابل قبول نبوده و همچنین برخی مستندات در دسترس نبوده و فقط برخی از پژوهشگران به آن دسترسی داشتند بسیاری این ادعاها را نپذیرفتند.<ref>شیخ شعاعی، مسجد، «بررسی باستان شناسی مکان کشتی نوح از منظر قرآن»، ۱۳۸۵ش، ص۳۳۹-۳۷۳.</ref> | ||
=== الواح کشتی نوح === | === الواح کشتی نوح === | ||
باستانشناسان روسی چند تخته قطور پوسیده و یک لوح منقوش به خطوطی یافتند و مدعی شدند اینها قطعات جدا شده از کشتی نوح میباشند. برخی گزارش کردهاند که خطشناسان روسی و چینی بعد از بررسی عنوان کردند که خطوط این لوحها به زبان سامانی یا سامی نوشته شده است. آنها مدعی شدند این حروف و کلمات نشان از توسل نوح(ع) به پنج فرد است که معنای آن جملات بدین شرح است «ای خدای من وای یاور من! به رحمت و کرمت مرا یاری نما! به پاس خاطر این نفوس مقدسه: [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمد]]، ایلیا، شبر، شبیر، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه]] آنان که همه بزرگ و گرامیاند. جهان به [[برکت]] آنها برپاست به احترام نام آنها مرا یاری کن، تنها تویی که میتوانی مرا به راه راست هدایت کنی»<ref>بی آزار شیرازی، باستانشناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، ۱۳۸۰ش، ص۴۵؛ گری، «یافتههایی جدید از طوفان نوح»، ۱۳۷۸ش، ص۳.</ref> | |||
[[بی آزار شیرازی]] در کتاب «[[ | [[بی آزار شیرازی]] در کتاب «[[باستانشناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن]]» ادعا کرده است که این لوحها در موزه آثار باستانی مسکو قرار دارند<ref>بی آزار شیرازی، باستانشناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، ۱۳۸۰ش، ص۴۵.</ref> در حالی که برخی عنوان کردهاند این الواح در موزه واتیکان نگهداری میشوند.<ref>گری، «یافتههایی جدید از طوفان نوح»، ۱۳۷۸ش، ص۳.</ref> ایلیا در زبان عربی به [[امام علی علیهالسلام|علی]]، شبر به [[امام حسن مجتبی علیهالسلام|حسن]] و شبیر به [[امام حسین علیهالسلام|حسین]] ترجمه شده که برخی معتقدند با توجه به اینکه هنوز پژوهش دقیقی در این خصوص صورت نگرفته است این اقوال و شباهتها به [[آل عبا|پنج تن]] مورد تردید است.<ref>بیآزار شیرازی، باستانشناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، ۱۳۸۰ش، ص۴۵.</ref> | ||
==موزه کشتی نوح== | ==موزه کشتی نوح== | ||
در هفتم جولای سال ۲۰۱۶ در شهرستان گرانت «Grant» در منطقه «Kentucky» کنتاکی آمریکا، پارکی با محوریت کشتی نوح(ع) افتتاح شد. در این پارک کشتی بزرگی با الهام از کشتی نوح ساخته شده است. یک بخش از این کشتی به نحوه ساختن کشتی توسط حضرت نوح و دیگر وقایع زندگی او اختصاص دارد. بخش دیگر کشتی به موزه حیوانات اختصاص دارد که در آن تلاش شده نشان داده شود که چه حیواناتی و چگونه در کشتی نوح قرار داشتند. در نهایت بخش سوم موزه به | در هفتم جولای سال ۲۰۱۶ در شهرستان گرانت «Grant» در منطقه «Kentucky» کنتاکی آمریکا، پارکی با محوریت کشتی نوح(ع) افتتاح شد. در این پارک کشتی بزرگی با الهام از کشتی نوح ساخته شده است. یک بخش از این کشتی به نحوه ساختن کشتی توسط حضرت نوح و دیگر وقایع زندگی او اختصاص دارد. بخش دیگر کشتی به موزه حیوانات اختصاص دارد که در آن تلاش شده نشان داده شود که چه حیواناتی و چگونه در کشتی نوح قرار داشتند. در نهایت بخش سوم موزه به روایتها و قرائتهای مختلف ادیان و افسانه، که در مورد داستان نوح(ع) و کشتی او وجود دارد اختصاص پیدا کرده است. برخی مدعی شدهاند که این پارک موزه سالانه یک میلیون نفر بازدید کننده دارد. سازندگان کشتی ادعا کردهاند که این کشتی دقیقا بر اساس اندازههایی ساخته شده است که در عهد عتیق مطرح شده است.<ref>[https://arkencounter.com/?sitehist=1516103416064 سایت پارک موزه کشتی نوح]</ref> | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
{{ستون-شروع| | {{ستون-شروع|۴}} | ||
* [[نوح (ع)]] | * [[نوح(ع)]] | ||
* [[پسر نوح]] | * [[پسر نوح]] | ||
* [[طوفان نوح]] | * [[طوفان نوح]] | ||
خط ۹۳: | خط ۹۱: | ||
* قرآن کریم. | * قرآن کریم. | ||
* کتاب مقدس. | * کتاب مقدس. | ||
* ابن کثیر، | * ابن کثیر، اسماعیل، قصص الانبیاء، تحقیق؛ الدکتور مصطفی عبد الواحدی، بیروت، موسسه علوم القرآن، چاپ چهارم، ۱۴۱۱ق. | ||
* ابن کثیر، اسماعیل، تفسیر القرآن العظیم، | * ابن کثیر، اسماعیل، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۱۲ق. | ||
* النجار، عبدالوهاب، قصص الانبیاء، بیروت، احیاء التراث العربی، چاپ نهم، ۱۴۰۶ق. | * النجار، عبدالوهاب، قصص الانبیاء، بیروت، احیاء التراث العربی، چاپ نهم، ۱۴۰۶ق. | ||
* انزابی نژاد، رضا، «زندگی پیامبران و قصص قرآن در ادبیات فارسی (۲) نوح استوارترین مرد حق»، نشریه پژوهشهای فلسفی دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره | * انزابی نژاد، رضا، «زندگی پیامبران و قصص قرآن در ادبیات فارسی (۲) نوح استوارترین مرد حق»، نشریه پژوهشهای فلسفی دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره ۱۱۹، پاییز ۱۳۵۵ش. | ||
* | * بیازار شیرازی، عبدالکریم، «کشف کشتی نوح در جودی»، فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره ۱۳، ۱۳۸۹ش. | ||
* بیآزار شیرازی، عبدالکریم، باستانشناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، تهران، دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی، ۱۳۸۰ش. | * بیآزار شیرازی، عبدالکریم، باستانشناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، تهران، دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی، ۱۳۸۰ش. | ||
* بیومی مهران، محمد، بررسی تاریخی قصص قرآن، ترجمه مسعود انصاری، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۳ش. | * بیومی مهران، محمد، بررسی تاریخی قصص قرآن، ترجمه مسعود انصاری، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۳ش. | ||
* جاد المولی، محمد احمد، قصههای قرآنی، مترجم مصطفی زمانی، قم، پژواک اندیشه، ۱۳۸۰ش. | * جاد المولی، محمد احمد، قصههای قرآنی، مترجم مصطفی زمانی، قم، پژواک اندیشه، ۱۳۸۰ش. | ||
* جزایری، نعمتالله بن عبدالله، النور | * جزایری، نعمتالله بن عبدالله، النور المبین فی قصص الأنبیاء و المرسلین (قصص قرآن)؛ به ضمیمه زندگانی چهارده معصوم(ع)، مصحح: سیاح، احمد، مترجم: مشایخ، فاطمه، تهران، ۱۳۸۱ق. | ||
* حسینی زاده، سید عبدالمجید، «کشتی نوح در قرآن، تورات و روایات اسلامی و یهودی»، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، شماره سوم، ۱۳۹۲ش. | * حسینی زاده، سید عبدالمجید، «کشتی نوح در قرآن، تورات و روایات اسلامی و یهودی»، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، شماره سوم، ۱۳۹۲ش. | ||
* دهخدا، علی اکبری، امثال و حکم، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۳ش. | * دهخدا، علی اکبری، امثال و حکم، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۳ش. | ||
* رازی، ابوالفتوح، مجموعه آثار کنگره بزرگداشت شیخ ابوالفتوح رازی، به کوشش: علی اکبر زمانی نژاد، قم، مؤسسه علمی | * رازی، ابوالفتوح، مجموعه آثار کنگره بزرگداشت شیخ ابوالفتوح رازی، به کوشش: علی اکبر زمانی نژاد، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۴ش. | ||
*[https://arkencounter.com/?sitehist=1516103416064 سایت پارک موزه کشتی نوح] | *[https://arkencounter.com/?sitehist=1516103416064 سایت پارک موزه کشتی نوح] | ||
* شیخ شعاعی، فهیمه؛ مسجد، پرستو، «بررسی باستانشناسی مکان کشتی نوح از منظر قرآن»، مجموعه مقالات قرآن، ادب و هنر، اصفهان، دانشگاه اصفهان، ۱۳۸۵ش. | * شیخ شعاعی، فهیمه؛ مسجد، پرستو، «بررسی باستانشناسی مکان کشتی نوح از منظر قرآن»، مجموعه مقالات قرآن، ادب و هنر، اصفهان، دانشگاه اصفهان، ۱۳۸۵ش. | ||
* شیخ صدوق (ابن بابویه قمی)، محمد ابن علی، علل الشرایع، نجف، مکتبه الحیدریة، ۱۳۸۵ق. | * شیخ صدوق (ابن بابویه قمی)، محمد ابن علی، علل الشرایع، نجف، مکتبه الحیدریة، ۱۳۸۵ق. | ||
* | * صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، قم، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۶ق. | ||
* صدوق، محمدبن علی، علل الشرایع، نجف، مطبعة الحیدریة، ۱۳۸۶ق. | * صدوق، محمدبن علی، علل الشرایع، نجف، مطبعة الحیدریة، ۱۳۸۶ق. | ||
* | * طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، مترجم: موسوی، محمد باقر، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش. | ||
* طبرسی، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر مجمع البیان، ترجمه: حسین نوری و محمد مفتح، تهران، نشر فراهانی، ۱۳۵۲ش. | * طبرسی، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر مجمع البیان، ترجمه: حسین نوری و محمد مفتح، تهران، نشر فراهانی، ۱۳۵۲ش. | ||
* | * طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، ۱۳۷۵ش. | ||
* | * طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، محقق: احمد حسینی اشکوری، تهران، مرتضوی، ۱۳۷۵ش. | ||
* عمادزاده، حسین، قصص الانبیاء از آدم تا خاتم، تهران، انتشارات اسلام، ۱۳۷۶ش. | * عمادزاده، حسین، قصص الانبیاء از آدم تا خاتم، تهران، انتشارات اسلام، ۱۳۷۶ش. | ||
* قزوینی، سید محمد کاظم، موسوعة الامام الصادق، قم، چاپ علمیه، ۱۴۱۷ق. | * قزوینی، سید محمد کاظم، موسوعة الامام الصادق، قم، چاپ علمیه، ۱۴۱۷ق. | ||
* قطب راوندی، سعید بن هبهالله، قصص الانبیاء (ع)، محقق عبدالحلیم حلی، قم، مکتبة العلامة المجلسی، ۱۴۳۰ق. | * قطب راوندی، سعید بن هبهالله، قصص الانبیاء(ع)، محقق عبدالحلیم حلی، قم، مکتبة العلامة المجلسی، ۱۴۳۰ق. | ||
* قمی، علی ابن ابراهیم، تفسیر قمی، محقق: طیب موسوی جزایری، قم، دارکتاب، ۱۳۶۳ش. | * قمی، علی ابن ابراهیم، تفسیر قمی، محقق: طیب موسوی جزایری، قم، دارکتاب، ۱۳۶۳ش. | ||
* ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ترجمه محمود | * ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، انتشارات فرهنگ و اندیشه، ۱۳۷۴ش. | ||
* گری، جاناتان، | * گری، جاناتان، «یافتههایی جدید از طوفان نوح»، ضمیمه روزنامه اطلاعات، ترجمه کتایون افجهای، شماره ۲۱۷۱۶، ۱۵ شهریور، ۱۳۷۸ش. | ||
* | * ماتریدی، محمد بن محمد، تأویلات أهل السنة(تفسیر الماتریدی)، محقق: باسلوم، مجدی، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، ۱۴۲۶ق. | ||
* مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، الوفاء، ۱۴۰۳ق. | * مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، الوفاء، ۱۴۰۳ق. | ||
* مجلسی، محمدباقر، تاریخ پیامبران، تحقیق سید علی امامیان، تهران، انتشارات سرور، ۱۳۸۰ش. | * مجلسی، محمدباقر، تاریخ پیامبران، تحقیق سید علی امامیان، تهران، انتشارات سرور، ۱۳۸۰ش. | ||
* | * مستوفی قزوینی، حمد الله بن ابی بکر بن احمد، تاریخ گزیده، تحقیق عبدالحسین نوایی، تهران، امیر کبیر، ۱۳۶۴ش. | ||
* | * مقدسی، مطهر بن طاهر، آفرینش و تاریخ، ترجمه محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران، آگه، ۱۳۷۴ش. | ||
* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۱ش. | * مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۱ش. | ||
* مکارم شیرازی، ناصر، قصههای قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۰ش. | * مکارم شیرازی، ناصر، قصههای قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۰ش. | ||
* مولانا، جلالالدین بلخی، مثنوی معنوی، تصحیح و مقابله موسوی، نشر طلوع، | * مولانا، جلالالدین بلخی، مثنوی معنوی، تصحیح و مقابله موسوی، نشر طلوع، ۱۳۷۲ش. | ||
* ندایی، فرامرز، تاریخ انبیاء از آدم تا خاتم، تهران، انتشارات اروند و سما، ۱۳۸۹ش. | * ندایی، فرامرز، تاریخ انبیاء از آدم تا خاتم، تهران، انتشارات اروند و سما، ۱۳۸۹ش. | ||
* نوری موسوی، محسن، قصص | * نوری موسوی، محسن، قصص الانبیاء و المرسلین علیهم السلام المیسره، بیروت، دار الکاتب العربی، ۱۴۲۹ق. | ||
* | * هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه فارسی، تهران، مؤسّسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۷ش. | ||
* یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصادر، ۱۳۷۹ق. | * یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصادر، ۱۳۷۹ق. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{پیامبران در قرآن}} | {{پیامبران در قرآن}} |