|
|
| خط ۵۰: |
خط ۵۰: |
| == پانویس == | | == پانویس == |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
| == منابع ==
| |
| * [[پرونده:کتاب مصباح کفعمی.jpg|بندانگشتی|کتاب مصباح کفعمی]]
| |
| '''جُنةُ الأمان الواقیة و جَنةُ الإیمان الباقیة''' مشهور به '''مصباح کفعمی''' عنوان یکی از مهمترین منابع [[شیعه|شیعی]] در [[دعا|ادعیه]] و [[زیارت|زیارات]] تألیف عالم، محدث و ادیب شیعی، [[ابراهیم بن علی کفعمی]] (متوفای ۹۰۵ق.). کتاب مصباح بعد از [[البلد الامین|البلد الأمین]] نوشته شده و در واقع منتخب و خلاصه‌ای از آن است.
| |
|
| |
| این کتاب به دلیل آنکه شباهت بسیاری به «[[مصباح المتهجد]]» [[شیخ طوسی]] دارد، به «المصباح» شهرت یافته است.
| |
|
| |
| مؤلف در این کتاب به اعمال برخی ماههای [[هجری قمری|قمری]]، کیفیت و آداب دعا و برخی نکات ادبی و تاریخی در ۵۰ فصل پرداخته است.
| |
|
| |
| == درباره مؤلف ==
| |
| {{اصلی|کفعمی}}
| |
| شیخ تقی الدین ابراهیم، فرزند زین الدین علی حارثی لویزی جبعی، معروف به کفعمی از علمای قرن دهم هجری قمری که در سال ۸۴۰ ه ق، در کفعم یکی از روستاهای [[جبل عامل]] در [[لبنان]] متولد شد. پدرش از بزرگان فقها و مردی با تقوا بود. کفعمی، محدث، ادیب و شاعر و از بزرگان [[شیعه]] بود که در نهایت فصاحت و بلاغت در علوم گوناگون، تبحر کافی داشت و تالیفات بسیار زیادی از او به جا مانده است.
| |
|
| |
| == تاریخ نگارش ==
| |
| کفعمی کتاب مصباح را ۱۰ سال قبل از وفات خویش یعنی در سال ۸۹۵ هجری تألیف کرده است.<ref>اعیان الشیعة، ج ۲، ص ۱۸۵.</ref>
| |
|
| |
| == ارزش و اعتبار کتاب ==
| |
| کتاب مصباح به خاطر مقبولیت عام و توجه گسترده به آن بارها از آن استنساخ شده است به طوری که در همان قرون اولیۀ تألیف کتاب، خانه‌ها و سرزمین‌های اسلامی را فرا گرفت.
| |
|
| |
| کفعمی در مقدمۀ کتاب می‌گوید: کتاب مصباح را از کتاب‌های مورد اعتمادی جمع‌آوری کردم که باید به ریسمان محکم آنها چنگ زده شود و آن را به گونه‌ای مرتب کردم که خوانندۀ آن را به بالاترین درجات وصول به حضرت حق برساند.»
| |
|
| |
| مصباح کبیر شیخ طوسی کتابی بود با مقبولیت بسیار بالا و در اکثر خانه‌ها نسخه‌ای از آن یافت می‌شد. با آمدن مصباح کفعمی، معروف است که مصباح المتهجد شیخ طوسی نسخ شد و جای خود را به مصباح کفعمی داد.<ref>عبدالکریم پاک نیا، کفعمی و مصباح کفعمی. نرم افزار احادیث تفسیری.</ref>
| |
|
| |
| == ساختار کتاب ==
| |
| مصباح دارای ۵۰ فصل است که ابتدای آن احکام [[وصیت]]، طهارت و مقدمات نماز است و با ذکر [[نمازهای واجب]] و [[نمازهای مستحب|مستحب]] و [[تعقیبات]] نماز وارد بحث ادعیه شده است.
| |
|
| |
| اعمال شب و روز و ادعیۀ مختلف هر یک در فصل‌های جداگانه‌ای ذکر شده است. از فصل ۴۱ بحث زیارات شروع شده و پس از آن ایام سال را با ذکر ولادت‌ها و شهادت‌های [[ائمه]](ع) بیان کرده است.
| |
|
| |
| سپس اعمال ماههای [[رجب]] تا [[ذی الحجة]] را آورده و در پایان کتاب نیز به عنوان خاتمه، آداب دعا را برشمرده که شامل عوامل استجابت دعا، شرایط دعا کننده، کیفیت دعا، مقدمات و شرایط آن است.
| |
|
| |
| کفعمی در این کتاب به مناسبتهایی به نکات ادبی و تاریخی نیز اشاره کرده است؛ از جمله قطعه‌هایی از [[واقعه کربلا]]، حماسه آفرینی‌های [[امام علی]](ع) در صحنه‌های مختلف، اشعار و خطبه‌ها نظیر [[خطبه بدون الف امام علی(ع)]] و...<ref>عبدالکریم پاک نیا، کفعمی و مصباح کفعمی.</ref>
| |
|
| |
| == منابع کتاب ==
| |
| کفعمی در پایان کتاب اسامی منابع خود را ذکر کرده که تعداد آنها به ۲۳۸ عنوان می‌رسد. این کتاب‌ها شامل موضوعات [[دعا]]، [[تفسیر]]، [[فقه]] و [[زیارت|زیارات]] می‌شود.<ref>مصباح کفعمی، ص ۷۷۲ و ۷۷۳.</ref>
| |
|
| |
| == پژوهش‌های پیرامون کتاب ==
| |
| === ترجمه ===
| |
| کتاب مصباح دارای ترجمه‌های فراوانی است مانند:
| |
| # ترجمۀ مصباح، از قاضی جمال الدین بن فتح الله شیرازی ساکن [[هند]].<ref>الذریعه، ج ۴، ص ۱۳۵.</ref>
| |
| # راحة الأرواح فی ترجمة المصباح، از سید محمد حسین خان موسوی جزائری.<ref>الذریعه، ج ۱۰، ص ۵۵.</ref>
| |
| # ترجمۀ مصباح، از سید محمدرضا حسینی.
| |
| # مونس العابدین، یا نیک بختیه، که توسط میرزا محمود بن علی ترجمه شده است.<ref>الذریعه، ج ۲۴، ص ۴۳۶.</ref>
| |
| # مصباح الجنان و مفتاح الجنان، از شرف الدین بیرمی لاری که علاوه بر ترجمۀ کتاب بر آن مقدمه و خاتمه‌ای نوشته و آن را همراه با تلخیص و تهذیب منتشر نموده است.<ref>الذریعه، ج ۲۱، ص ۱۰۵.</ref>
| |
|
| |
| === خلاصه ===
| |
| # الجنة الواقیة، نوشتۀ مؤلف، که به علت پر حجم بودن کتاب، کفعمی پس از انتشار آن، تصمیم به خلاصه کردن آن گرفت و آن را در ۴۰ باب تنظیم کرد. وی اولین کسی بود که کتاب را خلاصه کرده است.<ref>الذریعه، ج ۲۰، ص ۱۹۳.</ref>
| |
| # الأنوار المقتبسة من مصباح الابرار.<ref>الذریعه، ج ۲۶، ص ۶۳.</ref>
| |
| # ضیاء الثقلین، نوشتۀ میرزا حاتم نظّام ملکی. وی علاوه بر منتخب ادعیۀ مصباح، بسیاری از مسائل احکام را اضافه کرده و ادعیه‌ای هم از مصباح المتهجد شیخ طوسی آورده است. در حواشی کتاب نیز تعلیقه‌هایی دارد که با عنوان «منه سلّمه الله» ذکر شده است.<ref>الذریعه، ج ۱۵، ص ۱۲۳.</ref>
| |
|
| |
| === حواشی ===
| |
| # الحاشیة علی جنة الأمان، نوشتۀ احمد بن محمد بن علی قیومی مصری.
| |
| # حاشیه بر مصباح، نوشتۀ تقی الدین ابراهیم بن علی کفعمی.
| |
| این کتاب مهمترین حاشیه‌ای است که توسط مؤلف بر کتاب مصباح نوشته شده است. این حاشیه حجمی برابر با اصل کتاب دارد و بعضی از آنها را در حواشی صفحات کتاب آورده‌اند.<ref>الذریعه، ج ۶، ص ۵۷.</ref>
| |
| == پیوند به بیرون ==
| |
| * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120329152752-5052-100.pdf آشنایی با منابع معتبر شیعه: کفعمی و مصباح کفعمی]
| |
| * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426135840-3094-260.pdf نظری بر صحیفه پژوهی کفعمی]
| |
| == پانویس ==
| |
| {{پانویس|۳}}
| |
| == منابع == | | == منابع == |
| * تهرانی، آقابزرگ، الذریعة، بیروت، دارالاضواء. | | * تهرانی، آقابزرگ، الذریعة، بیروت، دارالاضواء. |
| * امین عاملی، سیدمحسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف.
| |
| * کفعمی، ابراهیم بن علی، البلد الامین، بیروت، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳ ق. | | * کفعمی، ابراهیم بن علی، البلد الامین، بیروت، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳ ق. |
|
| |
|
