کیسانیه: تفاوت میان نسخه‌ها

برخی معتقدند، فرقه ‏ای به نام کیسانیه ساخته و پرداخته دستگاه‏‌های سیاسی [[امویان]]، [[زبیریان]] و [[عباسیان]] بوده است که هرکدام در دوره زمانی مربوط به خودش به تاسیس یا ادامه این فرقه دامن زده‏‌اند.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/article/articleview/77817?SearchText=%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86 نک:  فصلنامه کلام اسلامی، شماره 19، کیسانیه، افسانه یا حقیقت؟!]</ref>

==وجه تسمیه==

علت نامگذاری آنان به کیسانیه استنادشان به [[کیسان]] است. در تاریخ فرق اسلامی<ref>ج2، صص36-35</ref> درباره این که کیسان چه کسی است نظرات مختلفی هست. مثلا:

#کیسان، لقب مختار است؛<ref>نک. البدء و التاریخ، ج5، ص131</ref>

#کیسان، شخص دیگری غیر از مختار است؛<ref>گفته شده این شخص، از [[موالیان علی بن ابیطالب|موالیان]] [[حضرت علی |علی بن ابیطالب]] (ع) یا از شاگردان محمد بن حنفیه بوده است. نک. ابوزهره، تاریخ المذاهب الاسلامیه فی السیایه و العقائد و تاریخ المذاهب الفقهیه، ص41</ref> و مختار "عقاید خود را از یکی از وابستگان علی (ع) که کیسان نام داشت گرفته است. "<ref>نک. بغدادی، الفرق بین الفرق، ص27</ref>

==شاخه های کیسانیه==

همه فرقه های کیسانی به [[مختار]] منسوب اند و وجه مشترک آن ها، اعتقاد به امامت [[محمد بن حنفیه]] و قول به جواز [[بداء]] است. <ref>نک: رازی، گرایش ها و مذاهب اسلامی، ص134 و بغدادی، الفرق بین الفرق، ص 27</ref>

==باورهای کیسانیه==

در صفحات 45 تا 51 جلد 2 کتاب ''تاریخ فرق اسلامی''،اعتقاد به [[مهدویت]] محمد حنفیه، قول به [[بداء]]، علم مستودع برای امام، [[حلول]] و تناسخ، دعوی [[نبوت]] و باطنی گرایی، از معتقدات کیسانیه ذکر شده است. البته درباره استناد سه اعتقاد اخیر یعنی؛ تناسخ و حلول، دعوى نبوت و باطنى‌گرایى به آنان اظهار تردید شده و احتمال قوی تر را بر عدم اطلاع مختار از چنین اموری دانسته اند.<ref>نک. نشار، نشأة الفکر الفلسفى، ج٢ ، ص۵٨ .</ref>

===مهدویت محمد حنفیه===

در کتاب ''تاریخ فرق اسلامی'' از منابعی مثل ''نشاه الفکر الفلسفی'' نقل شده که محمد بن حنفیه اولین کسی بود که در [[اسلام]] [[مهدی]](عج) نامیده شد<ref>البته نویسنده در پاورقی نوشته که پیش از محمد حنفیه، علی (ع) مهدی نامیده شد</ref>. معتقدین به مهدویت او معتقدند او در [[کوه رضوی]] است و از دو نهر از شیر و عسل ارتزاق می کند تا روزی که خداوند امرش را بگشاید.

===قول به بداء===

"هرچند از دیدگاه [[شیعه]] نظریه بداء دیرینه بسیار دارد، اما در [[روایت]] منابع فرقه‌شناختى این نظریه به مختار نسبت داده شده است.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ج2، ص47</ref> بغدادی می نویسد: وقتی لشکریان مختار با شکست از مدائن برگشتند و به او خرده گرفتند که چرا به ما وعده پیروزی دادی، او به آیه ('''یَمْحُوا اَللّٰهُ مٰا یَشٰاءُ وَ یُثْبِتُ''') استناد کرد و گفت بداء صورت گرفته است. و این امر سبب اعتقاد کیسانیه به بداء شد.<ref> نک. بغدادی، الفرق بین الفرق، ص36 و بغدادی، الملل و النحل، صص49-48</ref>

===علم مستودع امام===

"ظاهرا شهرستانى یگانه کس یا یکى از معدود کسانى است که از «علم مستودع» نزد امام از دیدگاه کیسانیه سخن به میان آورده است. او پس از ستودن محمد بن حنفیه به اینکه دانشى سرشار و اندیشه‌اى روشن و پیش‌بینی‏هایى درست از آینده داشت و امیر مؤمنان (ع) او را از احوال فتنه‌هاى آینده روزگار آگاهانیده بود مى‌افزاید: گفته‌اند: «او علم مستودع امامت را در اختیار داشت تا آنکه این امانت را به صاحبش رساند» .<ref> صابری، تاریخ فرق اسلامی، ج2، ص48</ref>

===حلول و تناسخ===

درباره حلول و [[تناسخ]]، به برخی از شاخه های این فرقه نسبت داده اند که معتقدند: [[امامت]] در علی(ع) و سپس حسن(ع) و سپس حسین(ع) و بعد از آن در محمد حنفیه جریان یافته است، معنی این سخن آنان این است که روح خدا در نبی(ص)، روح [[محمد|نبی]] در علی (ع)، روح [[علی (ع)]] در حسن، روح [[حسن (ع)]] در [[حسین (ع)]] و روح حسین در [[محمد حنفیه]] و روح محمد حنفیه در فرزندش هاشم و ... حلول کرده است. <ref>اشعری، المقالات و الفرق، ص27</ref>

===ادعای نبوت مختار===

بغدادی می نویسد: برخی از [[غلو|غلات]] [[شیعه]] مختار را فریفتند و به او گفتند تو حجت این زمان هستی و وی را بر ادعای [[نبوت]] ترغیب کردند. و مختار هم نزد برخی از خواص از یارانش چنین ادعایی کرد.<ref>نک. بغدادی، الفرق بین الفرق، ص34</ref>

===تاویل و باطن گرایی===

در مورد باطنی گرایی می توان به برخی اقوال آنان مثل این که در تفسیر آیه «والتین و الزیتون و طور سینین و هذا البلد الامین» می گفتند: کلمات این آیه بیانگر رموزی است، از جمله این که تین، علی است، زیتون حسن، طورسینین حسین و بلدالامین محمد حنفیه،<ref>نک. اشعری، المقالات و الفرق، ص21</ref> استناد کرد.

==جستارهای وابسته==

*[[فرق تشیع]]

*[[کیسان]]

*[[مختار ثقفی]]

==پانویس==

{{پانویس|2}}

==منابع==

* ابوزهره، محمد، 1989، تاریخ المذاهب الاسلامیه فی السیایه و العقائد و تاریخ المذاهب الفقهیه، دارالفکر عربی، قاهره

* اشعری، سعدبن عبدالله، المقالات و الفرق، 1360، مصحح محمدجواد مشکور، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران

* مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، مکتبه الثقافه الدینیه، بور سعید.

* نشار، على سامى، ١٩۶۶م، نشأة الفکر الفلسفى فى اسلام، چاپ چهارم، قاهره، دار المعارف.

==پیوند به بیرون==

* [http://www.wikifeqh.ir/%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87#foot-main3 ویکی فقه، کیسانیه]

* [http://abp-kids.com/fa.php/page,35095A92771.html پورتال مجمع جهانی اهل بیت]

{{فرقه های شیعه}}