کاربر ناشناس
کیسانیه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Hrezaei جز (←قول به بداء) |
imported>Smnazem جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''کیسانیه''' از اولین انشعابات مهم [[شیعه|شیعی]] است که بعد از امام حسین (ع) به وجود آمد. این فرقه در واکنش به شهادت [[امام حسین|سبط پیامبر]] و به خونخواهی ایشان برپا شد. آنان به سرکردگی [[مختار ثقفی]]، انتقام سختی از قاتلان [[امام حسین|سید الشهدا]] گرفتند. این شاخه از شیعه به همان شتابی که پدید آمده بود تجزیه شد.<ref>مادلونگ، فرقه های اسلامی، ص127</ref> اعتقاد به [[امامت]] [[محمد حنفیه]] و قول به [[بداء]] از معتقدات این فرقه است. | '''کیسانیه'''؛ از اولین انشعابات مهم [[شیعه|شیعی]] است که بعد از [[امام حسین (ع)]] به وجود آمد. این فرقه در واکنش به شهادت [[امام حسین|سبط پیامبر]](ع) و به خونخواهی ایشان برپا شد. آنان به سرکردگی [[مختار ثقفی]]، انتقام سختی از قاتلان [[امام حسین|سید الشهدا]](ع) گرفتند. این شاخه از شیعه به همان شتابی که پدید آمده بود تجزیه شد.<ref>مادلونگ، فرقه های اسلامی، ص127</ref> اعتقاد به [[امامت]] [[محمد حنفیه]] و قول به [[بداء]] از معتقدات این فرقه است. | ||
برخی معتقدند، فرقه ای به نام کیسانیه ساخته و پرداخته دستگاههای سیاسی [[امویان]]، [[زبیریان]] و [[عباسیان]] بوده است که هرکدام در دوره زمانی مربوط به خودش به تاسیس یا ادامه این فرقه دامن زدهاند.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/article/articleview/77817?SearchText=%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86 نک: فصلنامه کلام اسلامی، شماره 19، کیسانیه، افسانه یا حقیقت؟!]</ref> | |||
==وجه تسمیه== | ==وجه تسمیه== | ||
علت نامگذاری آنان به کیسانیه استنادشان به [[کیسان]] است. در تاریخ فرق اسلامی<ref>ج2، صص36-35</ref> درباره این که کیسان چه کسی است نظرات مختلفی هست. مثلا: | علت نامگذاری آنان به کیسانیه استنادشان به [[کیسان]] است. در تاریخ فرق اسلامی<ref>ج2، صص36-35</ref> درباره این که کیسان چه کسی است نظرات مختلفی هست. مثلا: | ||
#کیسان، لقب مختار است؛<ref>نک. البدء و التاریخ، ج5، ص131</ref> | #کیسان، لقب مختار است؛<ref>نک. البدء و التاریخ، ج5، ص131</ref> | ||
#کیسان، شخص دیگری غیر از مختار است؛<ref>گفته شده این شخص، از [[موالیان علی بن ابیطالب|موالیان]] [[حضرت علی |علی بن ابیطالب]] (ع) یا از شاگردان محمد بن حنفیه بوده است. نک. ابوزهره، تاریخ المذاهب الاسلامیه فی السیایه و العقائد و تاریخ المذاهب الفقهیه، ص41</ref> و مختار "عقاید خود را از یکی از وابستگان علی (ع) که کیسان نام داشت گرفته است. "<ref>نک. بغدادی، الفرق بین الفرق، ص27</ref> | #کیسان، شخص دیگری غیر از مختار است؛<ref>گفته شده این شخص، از [[موالیان علی بن ابیطالب|موالیان]] [[حضرت علی |علی بن ابیطالب]] (ع) یا از شاگردان محمد بن حنفیه بوده است. نک. ابوزهره، تاریخ المذاهب الاسلامیه فی السیایه و العقائد و تاریخ المذاهب الفقهیه، ص41</ref> و مختار "عقاید خود را از یکی از وابستگان علی (ع) که کیسان نام داشت گرفته است. "<ref>نک. بغدادی، الفرق بین الفرق، ص27</ref> | ||
==شاخه های کیسانیه== | ==شاخه های کیسانیه== | ||
همه فرقه های کیسانی به [[مختار]] منسوب اند و وجه مشترک آن ها، اعتقاد به امامت [[محمد بن حنفیه]] و قول به جواز [[بداء]] است. <ref>نک: رازی، گرایش ها و مذاهب اسلامی، ص134 و بغدادی، الفرق بین الفرق، ص 27</ref> | همه فرقه های کیسانی به [[مختار]] منسوب اند و وجه مشترک آن ها، اعتقاد به امامت [[محمد بن حنفیه]] و قول به جواز [[بداء]] است. <ref>نک: رازی، گرایش ها و مذاهب اسلامی، ص134 و بغدادی، الفرق بین الفرق، ص 27</ref> | ||
شاخه های کیسانیه با اختلاف نظر بر سر امام بعد از علی (ع)، پدیدار می شوند؛ | شاخه های کیسانیه با اختلاف نظر بر سر امام بعد از علی (ع)، پدیدار می شوند؛ | ||
*گروهی از کیسانیه معتقدند: امام بعد از [[علی (ع)|امیرالمومنین (ع)]]، [[محمد بن حنفیه|محمد حنفیه]] است. آنان می گفتند او مانند [[علی (ع)]] که پرچمدار [[محمد (ص)|پیامبر (ص)]] بود، پرچمدار پدرش در جنگ جمل بوده است؛ | *گروهی از کیسانیه معتقدند: امام بعد از [[علی (ع)|امیرالمومنین (ع)]]، [[محمد بن حنفیه|محمد حنفیه]] است. آنان می گفتند او مانند [[علی (ع)]] که پرچمدار [[محمد (ص)|پیامبر (ص)]] بود، پرچمدار پدرش در [[جنگ جمل]] بوده است؛ | ||
*گروهی معتقدند: بعد از [[علی (ع)]]، [[حسن (ع)]] و [[حسین (ع)]] امام هستند و پس از آنها [[محمد بن حنفیه]] امام است که خودشان بر دو شاخه می شوند؛ | *گروهی معتقدند: بعد از [[علی (ع)]]، [[حسن (ع)]] و [[حسین (ع)]] امام هستند و پس از آنها [[محمد بن حنفیه]] امام است که خودشان بر دو شاخه می شوند؛ | ||
**گروهی معتقدند [[محمد بن حنفیه]] زنده و همان [[قائم|مهدی منتظر]] است. این فرقه [[کربیه]] نام دارند. علت نامگذاری آنها به کربیه انتسابشان به پیرمردی نابینا به نام [[ابوکرب]] است | **گروهی معتقدند [[محمد بن حنفیه]] زنده و همان [[قائم|مهدی منتظر]](عج) است. این فرقه [[کربیه]] نام دارند. علت نامگذاری آنها به کربیه انتسابشان به پیرمردی نابینا به نام [[ابوکرب]] است | ||
**گروهی، به مرگ محمد بن حنفیه باور دارند که دو دسته می شوند؛ | **گروهی، به مرگ محمد بن حنفیه باور دارند که دو دسته می شوند؛ | ||
***برخی معتقدند امام بعد از او، برادرش [[علی بن الحسین (ع)]] است؛ | ***برخی معتقدند امام بعد از او، برادرش [[علی بن الحسین (ع)]] است؛ | ||
***برخی معتقدند پس از او، امامت به ابوهاشم عبدالله بن محمد بن حنفیه رسید که سه دسته می شوند؛ | ***برخی معتقدند پس از او، امامت به ابوهاشم عبدالله بن محمد بن حنفیه رسید که سه دسته می شوند؛ | ||
****گروهی می گویند: به وصیت ابی هاشم، امام بعد از هاشم، محمد بن علی بن عبدالله بن عباس بن عبدالمطلب است. این فرقه [[راوندیه]] نامیده می شود؛ | ****گروهی می گویند: به وصیت ابی هاشم، امام بعد از هاشم، محمد بن علی بن عبدالله بن عباس بن [[عبدالمطلب]] است. این فرقه [[راوندیه]] نامیده می شود؛ | ||
****گروهی می گویند: امامت به بیان بن سمعان رسیده که [[بیانیه]] نامیه می شوند؛ | ****گروهی می گویند: امامت به بیان بن سمعان رسیده که [[بیانیه]] نامیه می شوند؛ | ||
****گروهی هم می گویند: امامت به عبدالله بن عمرو بن حرب رسیده که [[حربیه]] نامیده می شوند.<ref>برای تقسیمات کیسانیه نک. رازی، گرایش ها و مذاهب اسلامی، صص 140-135 و بغدادی، الفرق بین الفرق، صص28-27 و صابری، تاریخ فرق اسلامی، ج2، صص61-55</ref> | ****گروهی هم می گویند: امامت به عبدالله بن عمرو بن حرب رسیده که [[حربیه]] نامیده می شوند.<ref>برای تقسیمات کیسانیه نک. رازی، گرایش ها و مذاهب اسلامی، صص 140-135 و بغدادی، الفرق بین الفرق، صص28-27 و صابری، تاریخ فرق اسلامی، ج2، صص61-55</ref> | ||
==باورهای کیسانیه== | ==باورهای کیسانیه== | ||
به علت در دسترس نبودن عقاید مستقیم کیسانیان، اعتقادات آنها مستند به گزارشهایى است که مخالفانشان اعم از [[امامیه]] یا اهل تسنن به دست داده‌اند. به اعتقاد امام محمد ابوزهره، نظریات کیسانیان مشوب به آرای فلسفی است. آنان به | |||
به علت در دسترس نبودن عقاید مستقیم کیسانیان، اعتقادات آنها مستند به گزارشهایى است که مخالفانشان اعم از [[امامیه]] یا [[اهل سنت|اهل تسنن]] به دست داده‌اند. به اعتقاد امام محمد ابوزهره، نظریات کیسانیان مشوب به آرای فلسفی است. آنان به [[بداء]]، [[تناسخ]]، این که هرچیزی دارای ظاهر و باطنی است، جمع شدن حکمت ها و اسرار عالم در انسان و علم علی (ع) به این اسرار و حکم، و ... معتقدند.<ref>نک. ابوزهره، تاریخ المذاهب الاسلامیه فی السیایه و العقائد و تاریخ المذاهب الفقهیه، صص44-41</ref> در صفحات 45 تا 51 جلد 2 کتاب ''تاریخ فرق اسلامی''،اعتقاد به [[مهدویت]] محمد حنفیه، قول به [[بداء]]، علم مستودع برای امام، [[حلول]] و تناسخ، دعوی [[نبوت]] و باطنی گرایی، از معتقدات کیسانیه ذکر شده است. البته درباره استناد سه اعتقاد اخیر یعنی؛ تناسخ و حلول، دعوى نبوت و باطنى‌گرایى به آنان اظهار تردید شده و احتمال قوی تر را بر عدم اطلاع مختار از چنین اموری دانسته اند.<ref>نک. نشار، نشأة الفکر الفلسفى، ج٢ ، ص۵٨ .</ref> | |||
===مهدویت محمد حنفیه=== | ===مهدویت محمد حنفیه=== | ||
در کتاب ''تاریخ فرق اسلامی'' از منابعی مثل ''نشاه الفکر الفلسفی'' نقل شده که محمد بن حنفیه اولین کسی بود که در اسلام [[مهدی]] نامیده شد<ref>البته نویسنده در پاورقی نوشته که پیش از محمد حنفیه، علی (ع) مهدی نامیده شد</ref>. معتقدین به مهدویت او معتقدند او در [[کوه رضوی]] است و از دو نهر از شیر و عسل ارتزاق می کند تا روزی که خداوند امرش را بگشاید. | |||
در کتاب ''تاریخ فرق اسلامی'' از منابعی مثل ''نشاه الفکر الفلسفی'' نقل شده که محمد بن حنفیه اولین کسی بود که در اسلام [[مهدی]](عج) نامیده شد<ref>البته نویسنده در پاورقی نوشته که پیش از محمد حنفیه، علی (ع) مهدی نامیده شد</ref>. معتقدین به مهدویت او معتقدند او در [[کوه رضوی]] است و از دو نهر از شیر و عسل ارتزاق می کند تا روزی که خداوند امرش را بگشاید. | |||
===قول به بداء=== | ===قول به بداء=== | ||
"هرچند از دیدگاه شیعه | |||
"هرچند از دیدگاه [[شیعه]] نظریه بداء دیرینه بسیار دارد، اما در روایت منابع فرقه‌شناختى این نظریه به مختار نسبت داده شده است.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ج2، ص47</ref> بغدادی می نویسد: وقتی لشکریان مختار با شکست از مدائن برگشتند و به او خرده گرفتند که چرا به ما وعده پیروزی دادی، او به آیه ('''یَمْحُوا اَللّٰهُ مٰا یَشٰاءُ وَ یُثْبِتُ''') استناد کرد و گفت بداء صورت گرفته است. و این امر سبب اعتقاد کیسانیه به بداء شد.<ref> نک. بغدادی، الفرق بین الفرق، ص36 و بغدادی، الملل و النحل، صص49-48</ref> | |||
===علم مستودع امام=== | ===علم مستودع امام=== | ||
"ظاهرا شهرستانى یگانه کس یا یکى از معدود کسانى است که از «علم مستودع» نزد امام از دیدگاه کیسانیه سخن به میان آورده است. او پس از ستودن محمد بن حنفیه به اینکه دانشى سرشار و اندیشه‌اى روشن و پیشبینیهایى درست از آینده داشت و امیر مؤمنان (ع) او را از احوال فتنه‌هاى آینده روزگار آگاهانیده بود مى‌افزاید: گفته‌اند: «او علم مستودع امامت را در اختیار داشت تا آنکه این امانت را به صاحبش رساند» .<ref> صابری، تاریخ فرق اسلامی، ج2، ص48</ref> | "ظاهرا شهرستانى یگانه کس یا یکى از معدود کسانى است که از «علم مستودع» نزد امام از دیدگاه کیسانیه سخن به میان آورده است. او پس از ستودن محمد بن حنفیه به اینکه دانشى سرشار و اندیشه‌اى روشن و پیشبینیهایى درست از آینده داشت و امیر مؤمنان (ع) او را از احوال فتنه‌هاى آینده روزگار آگاهانیده بود مى‌افزاید: گفته‌اند: «او علم مستودع امامت را در اختیار داشت تا آنکه این امانت را به صاحبش رساند» .<ref> صابری، تاریخ فرق اسلامی، ج2، ص48</ref> | ||
===حلول و تناسخ=== | ===حلول و تناسخ=== | ||
درباره حلول و تناسخ، به برخی از شاخه های این فرقه نسبت داده اند که معتقدند: امامت در علی و سپس حسن و سپس حسین و بعد از آن در محمد حنفیه جریان یافته است، معنی این سخن آنان این است که روح خدا در نبی (ص)، روح [[محمد|نبی]] در علی (ع)، روح [[علی (ع)]] در حسن، روح [[حسن (ع)]] در [[حسین (ع)]] و روح حسین در [[محمد حنفیه]] و روح محمد حنفیه در فرزندش هاشم و ... حلول کرده است. <ref>اشعری، المقالات و الفرق، ص27</ref> | |||
درباره حلول و تناسخ، به برخی از شاخه های این فرقه نسبت داده اند که معتقدند: امامت در علی(ع) و سپس حسن(ع) و سپس حسین(ع) و بعد از آن در محمد حنفیه جریان یافته است، معنی این سخن آنان این است که روح خدا در نبی(ص)، روح [[محمد|نبی]] در علی (ع)، روح [[علی (ع)]] در حسن، روح [[حسن (ع)]] در [[حسین (ع)]] و روح حسین در [[محمد حنفیه]] و روح محمد حنفیه در فرزندش هاشم و ... حلول کرده است. <ref>اشعری، المقالات و الفرق، ص27</ref> | |||
===ادعای نبوت مختار=== | ===ادعای نبوت مختار=== | ||
بغدادی می نویسد: برخی از [[غلو|غلات]] [[شیعه]] مختار را فریفتند و به او گفتند تو حجت این زمان هستی و وی را بر ادعای [[نبوت]] ترغیب کردند. و مختار هم نزد برخی از خواص از یارانش چنین ادعایی کرد.<ref>نک. بغدادی، الفرق بین الفرق، ص34</ref> | بغدادی می نویسد: برخی از [[غلو|غلات]] [[شیعه]] مختار را فریفتند و به او گفتند تو حجت این زمان هستی و وی را بر ادعای [[نبوت]] ترغیب کردند. و مختار هم نزد برخی از خواص از یارانش چنین ادعایی کرد.<ref>نک. بغدادی، الفرق بین الفرق، ص34</ref> | ||
===تاویل و باطن گرایی=== | ===تاویل و باطن گرایی=== | ||
در مورد باطنی گرایی می توان به برخی اقوال آنان مثل این که در تفسیر آیه والتین و الزیتون و طور سینین و هذا البلد الامین می گفتند: کلمات این آیه بیانگر رموزی است، از جمله این که تین، علی است، زیتون حسن، طورسینین حسین و بلدالامین محمد حنفیه،<ref>نک. اشعری، المقالات و الفرق، ص21</ref> استناد کرد. | در مورد باطنی گرایی می توان به برخی اقوال آنان مثل این که در تفسیر آیه والتین و الزیتون و طور سینین و هذا البلد الامین می گفتند: کلمات این آیه بیانگر رموزی است، از جمله این که تین، علی است، زیتون حسن، طورسینین حسین و بلدالامین محمد حنفیه،<ref>نک. اشعری، المقالات و الفرق، ص21</ref> استناد کرد. | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
*[[فرق تشیع]] | *[[فرق تشیع]] | ||
| خط ۴۶: | خط ۶۱: | ||
*[[کیسان]] | *[[کیسان]] | ||
*[[مختار ثقفی]] | *[[مختار ثقفی]] | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس|2}} | {{پانویس|2}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| خط ۶۱: | خط ۷۹: | ||
* مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، مکتبه الثقافه الدینیه، بور سعید. | * مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، مکتبه الثقافه الدینیه، بور سعید. | ||
* نشار، على سامى، ١٩۶۶م، نشأة الفکر الفلسفى فى اسلام، چاپ چهارم، قاهره، دار المعارف. | * نشار، على سامى، ١٩۶۶م، نشأة الفکر الفلسفى فى اسلام، چاپ چهارم، قاهره، دار المعارف. | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* [http://www.wikifeqh.ir/%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87#foot-main3 ویکی فقه، کیسانیه] | * [http://www.wikifeqh.ir/%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87#foot-main3 ویکی فقه، کیسانیه] | ||
* [http://abp-kids.com/fa.php/page,35095A92771.html پورتال مجمع جهانی اهل بیت] | * [http://abp-kids.com/fa.php/page,35095A92771.html پورتال مجمع جهانی اهل بیت] | ||