زکریا (پیامبر): تفاوت میان نسخه‌ها

==زندگی نامه==

در عبرانی زاخای و در زبان انگلیسی Zechariah گفته می شود.<ref>شبستری، اعلام القرآن، ۱۳۷۹ش، ص۳۹۷</ref> در قرآن هفت بار نام او آمده است که به جریاناتی مانند کفالت حضرت مریم و دعای او برای فرزند دار شدن اشاره دارد. قرآن او را از انبیاء، صاحب حکمت و دارای مقام قضاء برمی‌شمرد.<ref>انعام آیات ۸۵-۸۹</ref> زکریا نجار بود و در معبد سلیمان به‌عنوان خادم، هدایا و نذورات معبد را سرپرستی می‌کرد.<ref>شبستری، اعلام القرآن، ۱۳۷۹ش، ص۳۹۷</ref> از آنجا که پیامبران دیگری از [[بنی اسرائیل]] با نام زکریا وجود داشته‌اند به ایشان زکریای سوم پدر حضرت یحیی گفته می‌شود.<ref>رامین نژاد، مزار پیامبران، ۱۳۸۷ش، ص۱۹۳</ref>

همسر او به نام '''ایشاع'''<ref>ابن خلدون‏، تاريخ ابن خلدون‏، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۶۸.</ref> '''الیصابات'''<ref>طباطبائی،‌تفسیر المیزان، ۱۴۱۷، ج۱۴، ص۲۹</ref> و '''الیزابت''' خواهر [[حضرت مریم(س)]] است.<ref>مسعودی،‌ مروج الذهب، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۷۰</ref>

الیزابت هم‌زمان با بارداری [[مریم مقدس]]،‌ به معجزه الهی باردار شد<ref>شبستری، اعلام القرآن، ۱۳۷۹ش، ص۳۹۷</ref> و خداوند فرزند او را [[یحیی]] نامید.<ref>يا زَكَرِيَّا إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلامٍ اسْمُهُ يَحْيى‌ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ مِنْ قَبْلُ سَمِيًّا. سوره مريم، آیه ۷</ref> حضرت زکریا فرزندان دختر دیگری هم دارد که از همسر دیگری غیر از الیزابت بوده‌اند.<ref>بهبودی، بازنگرى تاريخ انبياء در قرآن، در مجله فصلنامه پژوهش‌های قرآنی</ref>

اشرار قوم او را متهم به ارتباط نامشروع با مریم کردند. بعد از اشاعه این تهمت بین [[بنی‌اسرائیل]]،‌ زکریا به بستان فرار کرد و در درختی مخفی شده بود که درخت را به دو نیم تقسیم کردند و زکریا در سن نود و نه سالگی به شهادت رسید.<ref>الحسنی العاملی، الانبیاء حیاتهم و قصصهم، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۱ق،‌ ص ۴۶۵؛ شبستری، اعلام القرآن، ۱۳۷۹ش، ص۳۹۷</ref>

دو مقبره در [[سوریه]] و [[فلسطین]] به آن‌حضرت منسوب است. مزاری منسوب به حضرت زکریا (علیه السلام) در مسجد جامعُ الکبیر حَلَب در شمال سوریه وجود دارد.<ref>پل کوپلند، سرزمین و مردم سوریه، ترجمه فریبرز مجیدی، ص۱۵۶؛ قصص قرآن یا تاریخ انبیاء: ج۲، ص۲۹۷</ref> محدث قمی در باب فضیلت زیارت انبیا(ع) آورده است: قبر جناب زکریا(ع) در حَلَب معروف است.<ref>مفاتیح الجنان، باب فضیلت زیارت انبیا، ص۹۲۹.</ref>

:::«خداوندا! از طرف خود،‌ فرزند پاکیزه‌ای به من عطا بفرما که تو دعا را می‌شنوی.»<ref>آل عمران ۳۸  هنالک دعا زکریا ربه قال رب هب لی من لدنک ذریة طیبة</ref>  

:::«من از بستگانم بعد از خودم بیمناکم و همسرم نازا است، تو از نزد خود جانشینی به من ببخش که وارث من و و دودمان [[یعقوب]] باشد و او را مورد رضایتت قرار بده.»<ref>و انی خفت الموالی من ورائی و کانت امراتی عاقرا. فهب لی من لدنک ولیا یرثنی و یرث من آل یعقوب و اجعله رب رضیا. سوره مریم۵و۶</ref>

گفته می‌شود؛ دعای زکریا برای داشتن وارث به این معنا نبوده است که از خداوند فرزند صلبی درخواست داشته است. بلکه با توجه به عقیم بودن همسرش از خداوند می‌خواهد که از دختران همسر سابقش خداوند به او نوه‌ای بدهد که از او ارث برد.<ref>بهبودی، بازنگرى تاريخ انبياء در قرآن،  در مجله فصلنامه پژوهش‌های قرآنی</ref> نگرانی زکریا از وارثان، مربوط به امور مالی بوده است. اموال او و همسرش که از نسل سلیمان بن داود بود که ثروت بزرگی محسوب می‌شد مورد نگرانی زکریا بود که به دست نااهلان از فامیل او برسد. به همین دلیل است که [[حضرت زهرا(س)]] هم برای گرفتن ارث مالی خود یعنی [[فدک]] به همین آیات استناد می‌کند. بعضی از مفسران شیعه ارث را عام معنا کرده‌اند که ارث مالی و معنوی را شامل می‌شود.<ref>طبرسی، مجمع‌البيان، ج۵/۶، ص ۷۷۷ِ؛ مکارم شیرازی،‌ تفسیر نمونه، ۱۳۸۷ش،‌ ج۱۳، ص۱۰</ref>

زکریا از خداوند در خواست نشانه و آیه کرد. نشانه این بود که با کسی صحبت نمی‌کند و فقط با خداوند در هنگام مناجات حرف می‌زند.<ref> قَالَ رَ‌بِّ اجْعَل لِّي آيَةً ۖ قَالَ آيَتُكَ أَلَّا تُكَلِّمَ النَّاسَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ إِلَّا رَ‌مْزًا وَاذْكُر‌ رَّ‌بَّكَ كَثِيرً‌ا وَسَبِّحْ بِالْعَشِيِّ وَالْإِبْكَارِ‌ آل عمران ۴۱</ref> مفسران در معنا و دلیل این نشانه اختلاف نظر دارند. بعضی معتقدند که منظور از صحبت نکردن با مردم، همان روزه سکوت است که جهت شکرگزاری از خداوند بوده است و البته روزه سکوت در آن زمان مشروع شمرده می‌شد.<ref>طیب،‌أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۸ش، ج۳،‌ص۱۹۳</ref> اما افرادی که یکی از سه نظر زیر را پذیرفته‌اند معتقدند که این صحبت نکردن غیر اختیاری بوده است و زکریا توان سخن گفتن با مردم را نداشته است و فقط در مناجات با خداوند زبانش باز بوده است.

*علامه طباطبایی معتقد است؛ زکریا برای تشخیص اینکه این نداء از ناحیه خداوند بوده یا القاء شیطان، از خداوند طلب نشانه کرده‌است.<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ج۳، ص۱۸۰.</ref>

*شیخ طبرسی معتقد است که این نشانه برای فهمیدن زمان بارداری همسرش بوده‌است.<ref>طبرسی،‌ مجمع‌البیان، ج۲، ص۷۴۵</ref>

زکریا و حضرت مریم، دارای رابطه سببی با یکدیگرند؛ حضرت زکریا، شوهرخاله حضرت مریم است.<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ج۳، ص۲۹۷.</ref>

حضرت زکریا، کفالت حضرت مریم در معبد را به عهده داشت. درباره شیوه به‌دست آوردن کفالت حضرت مریم، روایاتی نقل شده است. بر این اساس، پس از حضور حضرت مریم در معبد و درگذشت پدرش عمران، تعیین کفیل او به جدال بین بزرگان قوم یهود انجامید. قرار بر این شد که کفیل مریم با قرعه‌کشی تعیین شود. بنابر روایات مختلف، تیرها یا قلم‌هایی را روی آب می‌انداختند و از آنجا که قلم حضرت زکریا روی آب باقی ماند و کسی برنده قرعه بود که قلمش روی آب بماند، کفالت به او رسید.<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ج۳، ص۲۹۷.</ref>

کفالت حضرت مریم توسط زکریا و دیدن کرامات او، باعث شد حضرت زکریا از خدا بخواهد که به او فرزندی عطا کند.<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ج۳، ص۲۹۷.</ref> در روایتی از امام باقر(ع) آمده است که زکریا وقتی بر مریم وارد می‌شد، می‌دید که میوه‌های زمستانی در فصل تابستان، و میوه‌های تابستانی در فصل زمستان، از طرف خدا بر او نازل می‌شود.<ref>عروسی حویزی، نورالثقلين، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۳۳۲.</ref>

:::«خدایا هنگامی که چنین فرزندی به من عطا کنی، مرا به محبت او بیازما، سپس مصیبت دردناکی را که بر دوست خودت محمد(ص) به وسیله فرزندش روا داشتی، برای من نیز همان حادثه ناگوار را روا بدار.»<ref>شیخ صدوق، کمال‌الدین و تمام النعمه، تصحیح اکبر غفاری، چاپ جامعه مدرسین قم، ۱۴۲۲ق،‌ ص۴۸۸.</ref>  

تشابهاتی بین فرزند زکریا، [[حضرت یحیی]] و امام حسین وجود دارد. مانند اینکه شش ماهه به دنیا آمدند و همانطور که سر امام حسین(ع) از بدنش جدا شد،‌ سر یحیی نیز از بدنش جدا شد و سر مبارکشان را بر تشتی نزد ظالم زمانشان بردند.<ref>قائدان، اماکن سیاحتی زیارتی دمشق، موسسه تحقيقات و نشر معارف اهل البيت(ع)، ص۲۴</ref> تسلط ظالمان بر مردم بعد شهادت یحیی و امام حسین(ع) از دیگر تشابهات است.<ref>موسوی، تاریخ انبیاء، تهران، ۱۳۸۵ش،‌ ص۳۰۵</ref>

*[[حضرت زهرا(س)]] در خطبه مشهور فدکیه به آیه ششم [[سوره مریم]] احتجاج می‌کند، در این آیه حضرت زکریا از خداوند فرزندی می‌خواهد که از او ارث برد. حضرت زهرا(س) به دنبال اثبات این مطلب است که  بر خلاف سخن [[ابوبکر]] که می‌گفت انبیاء ارث نمی‌گذارند؛ نبی با دیگر افراد تفاوت ندارد و ارث باقی می‌گذارد و [[فدک]] حق ایشان است.<ref>ابن طیفور، بلاغات النساء، قم، ص۲۹.</ref>*[[امام صادق(ع)]]  فرزندی که بعد از مرگ پدر به عبادت مشغول است را  میراث الله می‌نامید و این آیه را تلاوت می کرد: «هب لی من لدنک ولیا یرثنی و یرث من آل یعقوب.» یعنی آیه پنجم و ششم سوره مریم که حضرت زکریا از خداوند فرزندی مانند یحیی می‌خواهد.<ref>ری شهری،‌ میزان الحکمه، مترجم حمیدرضا شیخی، ۱۳۷۷ش، ص۷۰۸۴</ref>

*در انجیل لوقا زکریا کاهنی یهودی و درستکار و مجری احکام الهی معرفی شده است<ref>هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، تهران،۱۳۷۷ش، ص۱۳</ref> و قرآن کریم او را پیامبر و مورد رحمت خداوند، از مهدیین و مجتبین خوانده است و به وصف عبودیت از او یاد می‌کند. <ref>انعام، آیات ۸۵-۸۹؛ ری شهری، میزان الحکمه، ۱۳۷۷ش، ص۶۰۴۲</ref>

*مسئله ولادت اعجاز گونه [[یحیی]] و عقیم بودن همسر زکریا که در انجیل لوقا به نام الیصابت آمده است، مانند قرآن کریم نقل شده است.<ref>اکبری دستک،‌ مقایسه تطبیقی داستان حضرت زکریا و حضرت یحیی در قرآن و اناجیل اربعه،‌ ص۱۵۵</ref> همچنین نام‌گذاری یحیی از طرف خداوند و سلب قدرت زکریا بر تکلم در هر دو کتاب برابر است. جز اینکه سلب قدرت زکریا در [[انجیل]] به عنوان تنبیه برای باور نکردن بشارت الهی آمده است و در قرآن به عنوان نشانه‌ای از طرف خداوند مطرح شده است.<ref>لوقا،‌ باب اول، ص۲۰ به نقل از اکبری دستک،‌ مقایسه تطبیقی داستان حضرت زکریا و حضرت یحیی در قرآن و اناجیلی اربعه،‌ ص۱۵۵</ref>

*در اناجیل اربعه کفالت زکریا بر [[مریم]] مطرح نشده است.<ref>اکبری دستک،‌ مقایسه تطبیقی داستان حضرت زکریا و حضرت یحیی در قرآن و اناجیل اربعه،‌ ص۱۷۲</ref>

*در انجیل لوقا و متی، شهادت زکریا توسط احبار و اقوام فریسی یهودی مطرح شده است. <ref>لوقا،‌ باب یازدهم، ص۵۰،‌ به نقل اکبری دستک،‌ مقایسه تطبیقی داستان حضرت زکریا و حضرت یحیی در قرآن و اناجیلی اربعه،‌ ص۱۵۹</ref> در قرآن کریم سخنی از سرانجام زکریا نیامده است هرچند در روایات متعدد به جریان شهادت زکریا اشاره شده است.<ref>مجلسی، حیوة القلوب، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۱۰۴۵.</ref>

*ابوالفضل احمد بن ابی طاهر، بلاغات النساء، چاپ افست، قم: مکتبه بصیرتی، بی‌تا.

*قائدان، اصغر، اماکن سیاحتی زیارتی دمشق، موسسه تحقيقات و نشر معارف اهل البيت(ع)، بی‌تا.

*صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، تحقیق، تصحیح و تعلیق: علی أکبر الغفاری، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۵ق.

*طبرسی،‌فضل بن حسن، مجمع البیان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۹ق.

*طب‍اطب‍ایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ت‍رج‍م‍هٔ سید م‍ح‍م‍دب‍اق‍ر م‍وس‍وی ه‍م‍دان‍ی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۲ش.

*موسوی، سیدمرتضی، موسوی، تاریخ انبیاء، تهران، پرتو خورشید، ۱۳۸۵ش.

| رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->ندارد