قیامت: تفاوت میان نسخه‌ها

اعمال انسان در آن روز با پیشوایان دینی(<small>[[پیامبر اکرم]] (ص)، [[امامان]] و صالحان</small>) سنجیده می‌شود و کسی که اعمال و اعتقاداتش شباهت بیشتری با اعمال و اعتقادات ایشان داشته باشد، سعادتمندتر خواهد بود.

در [[قرآن]]، حدود ۷۰ نام و وصف درباره قيامت آمده است که معروف‌ترین آنها عبارت‌اند از:

«يوم الساعة، يوم القيامة، اليوم الاخر، يوم الحساب، يوم الدين، يوم الجمع، [[یوم الفصل]]، يوم الخروج، يوم الموعود، يوم الخلود، يوم الحسرة، [[یوم التغابن]]، يوم البعث.<ref>مكارم شيرازى، معاد در قرآن، ج۵، ص۳- ۵ و ص۱۲۲- ۱۲۳.</ref>

اتفاقاتی قبل از روز قیامت روی می‌دهد که به آنها [[اشراط الساعة]] نیز گفته می‌شود. [[قرآن کریم]] به برخی از این نشانه‌‌ها اشاره کرده است:

{{ستون-شروع|2}}

* متلاشى شدن كوه‏‌ها <ref>سوره حاقه، ۱۴؛ سوره واقعه، آیه۵ و ۶.</ref>

* روان شدن درياها <ref>سوره انفطار، آیه۳؛ سوره تكوير، آیه۶.</ref>

* زلزله‌هاى عظيم و ويرانگر <ref>سوره حج، آیه ۱ و ۲؛ سوره زلزال، آیه۱ و ۲.</ref>

* تاريک شدن خورشيد <ref>سوره شمس، آیه۱ و ۲.</ref>

* تاريک شدن ماه <ref>سوره مرسلات، آیه۸.</ref>

* تاريک شدن ستارگان <ref>سوره انفطار، آیه۲.</ref>

* شكافتن آسمان <ref>سوره انشقاق، آیه۱؛ سوره نبأ، آیه۱۹.</ref>

* دمیده شدن [[صور اسرافیل]] <ref>سوره زمر، آیه۶۸؛ سوره نمل، آیه۸۷.</ref>

<blockquote>{{متن قرآن|يَسْئَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْساها قُلْ إِنَّما عِلْمُها عِنْدَ رَبِّي لا يُجَلِّيها لِوَقْتِها إِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا تَأْتيكُمْ إِلاَّ بَغْتَةً يَسْئَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْها قُلْ إِنَّما عِلْمُها عِنْدَ اللَّهِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ‏|ترجمه=درباره قيامت از تو مى‏‌پرسند كه در چه وقت واقع مى‌‏شود؟ بگو: «واقعه‌‏اى بس عظيم در آسمان‌ها و زمين است و فقط پروردگار مى‌‏داند و جز او كسى وقتش را نمى‌‏داند و به طور ناگهان مى‌‏آيد،» چنان از تو مى‏‌پرسند كه گويى از وقوع آن خبر دارى، بگو: «علم آن نزد خداست، ولى بيشتر مردم نمى‌‏دانند.».|سوره=[[سوره اعراف|اعراف]]|آیه=۱۸۷.}}</blockquote>

عدم آگاهى از زمان وقوع رستاخيز، در کنار ناگهانى‌بودنش، با توجه به عظمتش سبب مى‏‌شود هيچ‌گاه مردم قيامت را دور ندانند و همواره در انتظار آن باشند، به اين ترتيب خود را براى نجات در آن آماده سازند، و اين عدم آگاهى اثر مثبت و روشنى در تربيت نفوس و توجه آنها به مسئوليت‌ها و پرهيز از گناه خواهد داشت.<ref>مکارم شیرازی، ج۷، ص۴۳.</ref>

بر اساس [[آیه|آیات]] [[قرآن]]، در روز قيامت، همه مردگان، به طور ناگهانى و به يك‏باره، با قدرت پروردگار دوباره زنده می‌شوند، از قبرها بيرون آمده، در صحراى محشر جمع می‌شوند و به حساب آنان رسيدگى مى‏‌شود. مكان حضور و حساب‏رسى آنان در فضایی است که واقعیت آن چندان برای ما روشن نیست. اما بر اساس آیات قرآن کریم، این نکته مشخص است که آسمان و زمین در آن زمان تغییر می‌کند. فضایی دیگر(که بنابر برخی نظرات، غیر مادی است) ایجاد می‌شود که قیامت در آن تشکیل می‌شود و مخلوقات در محضر الهی حاضر می‌شوند. قرآن کریم به این تبدیل زمین و آسمان بدین صورت اشاره کرده است:

<blockquote>{{متن قرآن|يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَ السَّموَاتُ وَ بَرَزُوا لِلَّهِ الْوَ حِدِ الْقَهَّارِ‏|ترجمه=در آن روز كه اين زمين به زمين ديگر و آسمان‌‏ها [به آسمان‌‏هاى ديگر] تبديل مى‌‏شوند و آنها در پيشگاه خداوند واحد قهار ظاهر مى‏‌گردند.|سوره=[[سوره ابراهیم|ابراهیم]]|آیه=۴۸.}}</blockquote>

[[قرآن]] مجيد در آيات زيادى، چگونگى زنده‌شدن انسان در روز قيامت را بيان كرده است. در [[آیه]] ۶۸ [[سوره]] زمر بیان می‌کند که با یک بار دمیده شدن در [[صور اسرافیل]]، تمام بندگان می‌میرند مگر کسانی که [[خدا]] بخواهد. آنگاه، بار دیگر در صور دمیده می‌شود و ناگهان همگی برخاسته و در انتظار محاسبه می‌مانند.

<blockquote>{{متن قرآن|وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ إِلاَّ مَنْ شاءَ اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فيهِ أُخْرى‏ فَإِذا هُمْ قِيامٌ يَنْظُرُون‏|ترجمه=در صور كه دميده شود، آسمانيان و زمينيان بيهوش مى‌‏شوند مگر آنها كه خدا بخواهد و چون بار ديگر در آن دميده شود ناگهان به پا خيزند و درنگرند.|سوره=[[سوره زمر|الزمر]]|آیه=۶۸.}}</blockquote>

{{ستون-شروع|2}}

** نعمت ‏های مادی و معنوی خداوند<ref>قمی، ج۲، ص۴۴۰.</ref>

** از مجرمان درباره گناهان اعتقادی، عملی و اخلاقی؛ <ref>سوره تکویر، آیه۸ و ۹.</ref>

** در مورد محبت [[اهل ‏بیت]]

:: در قیامت هیچ بنده‌ای قدم از قدم بر نمی‌‏دارد تا از چهار چیز سؤال شود: از عمرش که در چه راهی تمام کرده؟ و از مالش که از کجا جمع ‏آوری نموده و در چه راه مصرف کرده است؟ و از عملش که چه کاری انجام داده؟ و از محبت ما [[اهل بیت|اهل‏‌بیت]]!

* '''اعمال نیک غیر مسلمانان:''' اعمال افرادی که به خداو آخرت ایمان دارند و با انگیزه تقرب و نزدیکی به خداوند آنرا انجام داده‌اند، مورد قبول قرار می‌گیرد و ثواب و پاداش به آن عطا می‌شود. اما غیر مسلمانانی که به خدا و آخرت ایمان دارند و عمل خیری را به قصد تقرب انجام می‌دهند، در صورتی که در ایمان نیاوردن تقصیری نداشته باشند، از اعمال خیر خود که ربطی به ایمان ندارد، بهره‌مند می‌شوند. ولی اگر در ایمان نیاوردند تقصیر داشته باشند؛ یعنی با اسلام و آموزه‌های آن آشنا بوده ولی بدون دلیل و تنها به جهت [[تعصب]] و لجاجت از قبول آن سرباز زده باشد، تمام آن اعمال خیر به هدر خواهد رفت.<ref>هاشمی، پرسمان قرآنی، معاد، ص۱۲۱.</ref>

* '''وضعیت مستضعفان''': منظور از مستضعفان، افرادی هستند که از نظر فکری یا بدنی یا اقتصادی آن چنان ضعیف‏‌اند که قادر به شناسایی حق از باطل نشوند و یا این‏که با تشخیص عقیده صحیح، بر اثر ناتوانی جسمی یا ضعف مالی و یا محدودیت‏ هایی که محیط بر آنها تحمیل کرده، قادر به انجام دادن وظایف خود به طور کامل نباشند و نتوانند مهاجرت کنند. به عنوان مثال، کسی که در سرزمینی قرار دارد که اکثریت آنان کافرند و قدرت به دست آنان است و عالم دینی هم وجود ندارد که معارف دین را به آنها برساند و یا محیط کفر و ترس اجازه نمی‌‏دهد به آن معارف عمل کنند و از سوی دیگر قدرت بیرون آمدن از آن‏جا و رفتن به محیط اسلام را هم ندارند و یا این‏که اصلًا به ذهنش خطور نکرده که دینِ حقّی وجود دارد. چنین کسانی، مشمول عفو و بخشش خداوند قرار می‌گیرند و به دوزخ نمی‌روند.<ref>طباطبایی، المیزان، ج۵، ص۵۰-۵۱</ref>

<blockquote>{{متن قرآن|إِلَّا الْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرّجَالِ وَالنّسَآءِ وَالْوِلْدَانِ لَایسْتَطِیعُونَ حِیلَةً وَلَا یهْتَدُونَ سَبِیلًا‏|ترجمه=مگر آن مردان و زنان و کودکان فرودستی که چاره‏جویی نتوانند و راهی نیابند.|سوره=[[سوره نساء|نساء]]|آیه=۹۸.}}</blockquote>

::خداوند در قیامت در حساب بندگان به اندازه عقلی که در دنیا به آنها داده است، دقت و سخت‏گیری می‌کند. <ref>کلینی، ج۱، ص۱۱.</ref>

<blockquote>{{متن قرآن|وَ الَّذینَ ءامَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذرّیتُهُمْ بإِیمن أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرّیتُهُمْ‏|ترجمه=و آنها که ایمان آوردند و فرزندانشان به پیروی از آنان ایمان اختیار کردند، فرزندان‏شان را [در بهشت‏] به آنها ملحق می‌‏کنیم.|سوره=[[سوره طور|طور]]|آیه=۲۱.}}</blockquote>

از برخی آیات<ref>سوره انعام، آیه۳۸؛ سوره تکویر، آیه۵</ref> و روایات استفاده می‌شود که حیوانات نیز مانند انسان‌ها در روز قیامت برانگیخته می‌شود و به اندازه آگاهی و مسئولیتشان، حسابرسی می‌شوند. البته برخلاف انسان‌ها که بعد از حسابرسی به [[بهشت]] یا [[جهنم]] می‌روند، حیوانات پس از حسابرسی و اجرای عدالت در حق آنها، دوباره می‌میرند و خاک می‌شوند؛ یعنی اگر ستمی کرده باشند، در صحنه قیامت [[قصاص]] می‌شوند.

در حدیثی از [[ابوذر غفاری]] نقل شده روزی در محضر پیامبر بودند و در پیش روی آنان، دو بز به یکدیگر شاخ می‌زدند. حضرت از آنان پرسید: می‌‏دانید چرا اینها به یک‏دیگر شاخ زدند؟ حاضران گفتند: نه حضرت فرمود: اما خدا می‌‏داند چرا؟ و به زودی در میان آنها داوری خواهد کرد. <ref>طبرسی، مجمع ‏البیان، ج۴، ص۴۹.</ref>

تمام اعمالی که هر انسان در طول زندگی خود انجام داده، در چیزی ثبت می‌شود که به نامه اعمال معروف است. این کتاب به اندازه‌ای دقیق و گویاست که کسی نمی‌تواند آن را انکار کند.<ref>سوره نساء، آیه۹۸</ref>

<blockquote>{{متن قرآن| وَوُضِعَ الْكِتَابُ فَتَرَ‌ى الْمُجْرِ‌مِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَيَقُولُونَ يَا وَيْلَتَنَا مَالِ هَـٰذَا الْكِتَابِ لَا يُغَادِرُ‌ صَغِيرَ‌ةً وَلَا كَبِيرَ‌ةً إِلَّا أَحْصَاهَا ۚ وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرً‌ا ۗ وَلَا يَظْلِمُ رَ‌بُّكَ أَحَدًا‏|ترجمه=و كارنامه [عمل شما در ميان‌] نهاده مى‌شود، آنگاه بزهكاران را از آنچه در آن است بيمناك مى‌بينى، و مى‌گويند: «اى واى بر ما، اين چه نامه‌اى است كه هيچ [كار] كوچك و بزرگى را فرو نگذاشته، جز اينكه همه را به حساب آورده است.» و آنچه را انجام داده‌اند حاضر يابند، و پروردگار تو به هيچ كس ستم روا نمى‌دارد.|سوره=[[سوره کهف|الکهف]]|آیه=[http://tanzil.net/#trans/fa.fooladvand/18:49 ۴۹]}}</blockquote>

طبق آیات قرآن <ref>سوره حاقه، آیه۱۹ و ۲۵؛ سوره انشقاق، آیه۷ و ۱۰</ref> نامه اعمال [[اصحاب یمین|افراد نیکوکار]] به دست راستشان داده می‌‏شود و نامه اعمال [[اصحاب شمال|افراد بدکار]] به دست چپ‏شان.

منظور از تجسم اعمال این است که آن چه انسان در این جهان انجام داده است، در جهان دیگر، به صورتی متناسب با آن جهان نمایان می‌شود. به عبارت دیگر: پاداش ‏ها وکیفرها، نعمت ‏ها و سختی‌ها، واقعیت اعمالی است که انسان در دنیا انجام داده است و در زندگانی اخروی، حقیقت آن نمایان شده است.

بر این اساس، عملی که انسان انجام می‌دهد دو صورت دارد. یک شکل دنیایی که ما آن را مشاهده می‌‏کنیم و یک صورت اخروی که هم اکنون نمایان نیست. در روز رستاخیز پس از تحولاتی که صورت می‌گیرد، واقعیت اخروی اعمال نمایان می‌شود شکل دنیای از بین می‌رود و باعث لذت و شادی صاحب عمل یا آزار و اندوه وی می‌گردد. بنابراین، بر اساس این دیدگاه، جزای اعمال هر انسانی عین اعمال او خواهد بود.

<blockquote>{{متن قرآن|یوْمَ تَجِدُ کلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَیرٍ مُّحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوءٍ‏|ترجمه=روزی که هر انسانی هر کار نیکی که انجام داده است، نزد خود حاضر می‌‏یابد و هر کار بدی را که انجام داده است نیز، حاضر و آماده می‌‏یابد.|سوره=[[سوره آل عمران|آل عمران]]|آیه=۳۰.}}</blockquote>

* [[پیامبران]] و به خصوص پیامبر اکرم(ص) <ref>سوره نساء، آیه۴۱.</ref>

<blockquote>{{متن قرآن|وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیرَی اللَّهُ عَمَلَکمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ سَتُرَدُّونَ إِلی‏ عالِمِ الْغَیبِ وَ الشَّهادَةِ فَینَبِّئُکمْ بِما کنْتُمْ تَعْمَلُونَ

|ترجمه=بگو: «‌عمل کنید که خدا و رسولش و مؤمنان ناظر اعمال شما خواهند بود و به زودی به سوی کسی باز می‌‏گردید که دانای پنهان و آشکار است و شما را از کردارتان خبر می‌دهد.|سوره=[[سوره توبه|توبه]]|آیه=۱۰۵.}}</blockquote>

در روز رستاخیز اعمال انسان با وسیله خاصی سنجیده می‌‏شود، نه با وسیله‌ای شبیه ترازوهای دنیایی.<ref>تهرانی، ج۸، ص۱۵۷.</ref> این سنجش نیز به معنای سنجیدن و مقایسه اعمال هر فرد با یک الگو و میزان است. بر اساس روایات، مراد از میزان، اعمال [[:رده:پیامبران|پیامبران]]، [[ائمه اثناعشر|امامان]] و افراد صالح می‌‏باشند که در روز قیامت، اعمال بقیه بندگان با اعمال این بزرگان سنجیده و مقایسه می‌شود و به هر اندازه اعمال انسان‏‌ها شباهت و نزدیکی به عقاید و ویژگی‌ها و اعمال آنان داشته باشد میزان عمل‏شان سنگین‏تر است.<ref>هاشمی، ص۱۳۷.</ref>

در روایتی دیگر، میزان قیامت را [[حضرت علی(ع) |امیر مومنان]] و امامان بعد از ایشان معرفی کرده است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۷، ص۲۵۲.</ref>

در اصطلاح [[علم کلام]]، '''احباط''' به معنای آن است که گناه موجب از میان رفتن عبادات و ثواب شود. '''تکفیر''' نیز به معنای آن است که عباداتی که انسان انجام می‌دهد، گناهان قبلی‌اش را بپوشاند و از بین ببرد. بیشتر متکلمان [[معتزله|معتزلی]]، طرفدار مسئله «‌احباط‌» و «‌تکفیر‌» هستند، ولی [[کلام امامیه|امامیه]] آنرا با ادله نقلی و عقلی باطل می‌داند. <ref>حلی، کشف المراد، ص۲۷۲-۲۷۳.</ref>

بر اساس دیدگاه [[شیعیان]]، انسان زمانی مستحق پاداش و یا مجازات می‌شود که با انجام کاری دیگر، اثر آنرا از بین نبرد. بنابراین، اگر مثلا انسان به فقیری کمک کرد اما بر او منت بگذارد، اثر این کار خوبش را از بین برده است. یا اگر [[کفر|کافر]] یا [[شرک|مشرک]] باشد ولی قبل از مرگ، ایمان بیاورد، او اثر این کفر خود را از بین برده است و به واسطه کفر قبلی، عذاب نمی‌شود. اما خود آن عمل خوب یا بد اولی از بین نمی‌رود بلکه تنها اثر آن است که از بین می‌رود. <ref>ر.ک: شیخ طوسی، الاقتصاد، ص۱۹۳.</ref>

دلیل بطلان [[احباط و تکفیر]] در این است که هم از نظر عقلی، این کار مصداق ظلم است، علاوه بر اینکه، بر اساس آیات قرآن کریم، هیچ کار خیر و شر انسان از بین نمی‌رود، هرچند به اندازه ذره‌ای باشد:<ref>حلی، کشف المراد، ص۲۷۲.</ref>

<blockquote>{{متن قرآن|فَمَن یعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیرًا یرَهُ وَ مَن یعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یرَهُ‏|ترجمه=پس هر کس هم وزن ذرّه‏‌ای کار خیر انجام دهد آن را می‌بیند و هر کس هم وزن ذرّه ‏ای کار بد کرده آن را می‌بیند.|سوره=[[سوره زلزال|زلزال]]|آیه=۷-۸.}}</blockquote>

در برخی روایات، سرعت عبور مردم از این پل وابسته به میزان ایمان، اخلاص و اعمال صالح آنان دانسته شده است. <ref>صدوق، امالی، مجلس ۳۳.</ref>

[[پیامبر اکرم(ص)]] در وصف این پل فرمود: {{حدیث|بر دوزخ پلی است، باریک‏تر از مو و تیزتر از شمشیر!<ref>محمدی ری شهری، میزان الحکمة، ج۵، ص۳۴۸</ref>}}

در روایتی دیگر از آن حضرت نقل شده: {{حدیث|در قیامت، هنگامی که صراط، روی [[جهنم]] قرار داده شود، تنها کسانی از آن عبور می‌‏کنند که اجازه‏ داشته باشند و آن اجازه، [[ولایت]] [[علی بن ابیطالب(ع) |علی بن ابی ‏طالب]] باشد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۸، ص۶۸، ح۱۱.</ref>}}

{{ستون-شروع|2}}

{{پانویس2}}

'''اين مقاله، اقتباسی آزاد از مقاله قیامت پرسمان قرآنی معاد، تالیف علی هاشمی است.

{{ستون-شروع|2}}

* طبرسی،، مجمع ‏البیان، تحقیق: محمد جواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.

* طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دار الثقافه، ۱۴۱۴ق.

* طوسی، محمد بن حسن، الاقتصاد فیم یتعلق بالاعتقاد، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۰۶ق.

* قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، تصحیح: موسوی جزائری، قم، دار الکتاب، ۱۴۰۴ق.

* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.

* مجلسی، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.

* مکارم شیرازی، ناصر، معاد در قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.

* [http://www.andisheqom.com/public/application/index/viewData?c=6955&t=article شاهدان قيامت در قرآن]

* [http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/porsemanbooks/Books/2/11.htm پرسمان قرآنی، قيامت]