کاربر ناشناس
شعب ابی‌طالب: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح پاورقی و منابع بر اساس شیوه ارجاع
imported>M.r.seifi (منبع یابی، اصلاح پاورقی و منابع بر اساس شیوه ارجاع) |
imported>M.r.seifi (اصلاح پاورقی و منابع بر اساس شیوه ارجاع) |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
==مفهوم و نام‌ها == | ==مفهوم و نام‌ها == | ||
به شکاف در میان کوه<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۴۴۹.</ref>، دره، راهی در کوه<ref>طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۹۰.</ref>و به محدودۀ قرار گرفته میان دو کوه نزدیک به هم شِعْب گویند.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۴۹</ref> | به شکاف در میان کوه<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۴۴۹.</ref>، دره، راهی در کوه<ref>طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۹۰.</ref>و به محدودۀ قرار گرفته میان دو کوه نزدیک به هم شِعْب گویند.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۹</ref> | ||
این شعب در اختیار خاندان [[بنی هاشم]] بوده و در دوره‌های مختلف به نام‌های متفاوتی چون شعب بنی هاشم، شعب ابی طالب، شعب علی بن ابی طالب و شعب ابی یوسف<ref>معجم | این شعب در اختیار خاندان [[بنی هاشم]] بوده و در دوره‌های مختلف به نام‌های متفاوتی چون شعب بنی هاشم، شعب ابی طالب، شعب علی بن ابی طالب و شعب ابی یوسف<ref>حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۳، ص۳۴۷</ref> نامیده می‌شده است.<ref>قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۴؛ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۹</ref> | ||
==موقعیت جغرافیایی== | ==موقعیت جغرافیایی== | ||
این شعب در نزدیکی [[مسجد الحرام]] پشت [[کوه صفا]] و [[کوه مروه|مروه]] و در دهانه و فاصله [[کوه ابوقبیس]] و [[کوه خندمه]] قرار داشته است.<ref> ابن هشام، | این شعب در نزدیکی [[مسجد الحرام]] پشت [[کوه صفا]] و [[کوه مروه|مروه]] و در دهانه و فاصله [[کوه ابوقبیس]] و [[کوه خندمه]] قرار داشته است.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، دار المعرفة، ج۱، ص۳۵۲.</ref> زمانی که فرد از [[مسجد الحرام]] خارج می‌شود و از [[باب العباس]]، [[باب علی]] یا [[باب السلام]] بیرون می‌آید و از [[مسعی|مَسعیٰ]] هم عبور می‌کند، به فضای بازی میرسد که در پایین کوه ابوقبیس قرار دارد. این منطقه جایی است که پیش‌تر شعب ابی‌طالب در آن قرار داشت. در حال حاضر فقط بخشی از محلۀ شعب ابی طالب باقی مانده که نام آن [[سوق اللیل]] و بر فراز کوه است محلۀ سوق اللیل خانه‌هایی را که روی کوه، مقابل [[مسعی]] ساخته‌اند را دربرمی‌گیرد؛ و بیشتر خانه‌ها و اماکن تاریخی موجود در شعب در توسعه‌های مختلف مسجد الحرام، در مسجد قرار گرفته و امروزه سنگ‌فرش شده و استراحتگاه حجاج در زمان [[حج]] است.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۱۵۱</ref> | ||
برخی به غلط [[قبرستان حجون|قبرستان حُجون]] را که [[ابوطالب]] در آنجا [[دفن|مدفون]] است، شعب ابوطالب پنداشته‌اند؛ در صورتی که آنجا از پیش قبرستان [[مکه]] و جدای از شهر بوده است.<ref>تاریخ و آثار | برخی به غلط [[قبرستان حجون|قبرستان حُجون]] را که [[ابوطالب]] در آنجا [[دفن|مدفون]] است، شعب ابوطالب پنداشته‌اند؛ در صورتی که آنجا از پیش قبرستان [[مکه]] و جدای از شهر بوده است.<ref>قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۵</ref> | ||
== محل زندگی بنی هاشم == | == محل زندگی بنی هاشم == | ||
وقتی [[قصی بن کلاب|قُصَی بن کِلاب]] بر [[مکه]] حاکم شد، هر خاندانی از [[قریش]] را در جایی از مکه سکونت داد. او وَجه [[کعبه]] (قسمت روبه‌روی درب کعبه) را که دربردارندۀ شعب ابی طالب و به سمت [[معلاة]] مکه بود، برای خاندان خود و فرزندانش [[عبد مناف]] و [[عبدالدار]] برگزید. این شِعب به لحاظ نزدیکی به کعبه، بهترین نقطۀ مکه بود. | وقتی [[قصی بن کلاب|قُصَی بن کِلاب]] بر [[مکه]] حاکم شد، هر خاندانی از [[قریش]] را در جایی از مکه سکونت داد. او وَجه [[کعبه]] (قسمت روبه‌روی درب کعبه) را که دربردارندۀ شعب ابی طالب و به سمت [[معلاة]] مکه بود، برای خاندان خود و فرزندانش [[عبد مناف]] و [[عبدالدار]] برگزید. این شِعب به لحاظ نزدیکی به کعبه، بهترین نقطۀ مکه بود. | ||
زمین شعب متعلق به [[عبدالمطلب]] بود و او نیز در اواخر عمر، آن را میان فرزندان قسمت کرد و [[پیامبر(ص)]] سهم پدرش [[عبدالله بن عبدالمطلب|عبدالله]] را سهیم گشت.<ref>معجم البلدان، ج۳، ص۳۴۷</ref> | زمین شعب متعلق به [[عبدالمطلب]] بود و او نیز در اواخر عمر، آن را میان فرزندان قسمت کرد و [[پیامبر(ص)]] سهم پدرش [[عبدالله بن عبدالمطلب|عبدالله]] را سهیم گشت.<ref>حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۳، ص۳۴۷</ref> | ||
شِعب همچنین محل تولد [[رسول خدا(ص)]] بوده<ref> | شِعب همچنین محل تولد [[رسول خدا(ص)]] بوده<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۵ش، ج۱، ص۴۳۹</ref> و به همین جهت به "شعب مولد" نیز معروف است.<ref>قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۴</ref> خانۀ [[خدیجه]] و محل زندگی وی با پیامبر(ص) نیز در این منطقه بوده و [[فاطمه زهرا|فاطمه زهرا(س)]] در آنجا زاده شده است.<ref>قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۴</ref> همچنین [[عبدالله بن عباس]] نیز در این شعب متولد شد<ref>نک: اخبار الدولة العباسیة، ۱۳۹۱ق، ص۲۵</ref>و زندگی کرد. | ||
==محاصره بنی هاشم== | ==محاصره بنی هاشم== | ||
مهم‌ترین حادثه‌ای که موجب شهرت شعب ابی‌طالب شده است، ماجرای محاصره بنی‌هاشم در این منطقه است. در شب اول [[محرم]] [[سال هفتم بعثت]]<ref> | مهم‌ترین حادثه‌ای که موجب شهرت شعب ابی‌طالب شده است، ماجرای محاصره بنی‌هاشم در این منطقه است. در شب اول [[محرم]] [[سال هفتم بعثت]]<ref>مقریزی، إمتاع الأسماع، ج۱، ص۴۴</ref>در این شعب [[رسول خدا(ص)]] به همراه [[بنی‌هاشم]] و [[بنی عبدالمطلب]] به جز[[ابولهب]] و فرزندانش<ref>مقریزی، إمتاع الأسماع، ج۱، ص۴۴</ref>در محاصره اقتصادی سایر خاندان‌های [[قریش|قُرَیش]] قرار گرفتند و آن دوران را با مشقت و رنج فراوان سپری کردند.<ref> ابن سعد، ج۱،ص۱۶۳</ref> این محاصره سه سال طول کشید.<ref> ابن سعد، ج۱،ص۱۶۳</ref> | ||
در اواخر سال ششم سران قریش از نفوذ و پیشرفت حیرت‌انگیز آیین [[توحید|یکتاپرستانه]] [[اسلام]] سخت ناراحت بودند و در فکر چاره و راه‌حلی بودند. | در اواخر سال ششم سران قریش از نفوذ و پیشرفت حیرت‌انگیز آیین [[توحید|یکتاپرستانه]] [[اسلام]] سخت ناراحت بودند و در فکر چاره و راه‌حلی بودند. | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
===وضع حزن‌انگیز بنی هاشم=== | ===وضع حزن‌انگیز بنی هاشم=== | ||
محاصره شعب سه سال طول کشید فشار و سختگیری‌ها به حدی رسید که نالۀ فرزندان بنی‌هاشم به گوش مشرکان مکه می‌رسید<ref>قائدان، تاریخ و آثار اسلامی | محاصره شعب سه سال طول کشید فشار و سختگیری‌ها به حدی رسید که نالۀ فرزندان بنی‌هاشم به گوش مشرکان مکه می‌رسید<ref>قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۴</ref> ولی در دل آنها تأثیر چندانی نمی‌کرد. | ||
جاسوسان قریش در تمام راه مراقب بودند مبادا کسی خواروباری به شعب ابی طالب ببرد. ولی علی‌رغم این کنترل گاه و بیگاه [[حکیم بن حزام]]<ref>ابن هشام، ج۱، ص۳۵۴ </ref> برادرزادۀ [[خدیجه]] و [[ابوالعاص بن ربیع]]<ref>اعلام الوری، ص۷۳</ref> و [[هشام بن عمر]] نیمه شب‌ها مقداری گندم و خرما بر شتری حمل کرده تا نزدیکی شعب می‌آوردند سپس افسار آن را دور گردنش می‌پیچیدند و رها می‌کردند و گاهی همین مساعدت موجب گرفتاری آنان میگردید.<ref>ابن هشام، ج۱، ص۳۵۴ </ref> | جاسوسان قریش در تمام راه مراقب بودند مبادا کسی خواروباری به شعب ابی طالب ببرد. ولی علی‌رغم این کنترل گاه و بیگاه [[حکیم بن حزام]]<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، دار المعرفة، ج۱، ص۳۵۴ </ref> برادرزادۀ [[خدیجه]] و [[ابوالعاص بن ربیع]]<ref>اعلام الوری، ص۷۳</ref> و [[هشام بن عمر]] نیمه شب‌ها مقداری گندم و خرما بر شتری حمل کرده تا نزدیکی شعب می‌آوردند سپس افسار آن را دور گردنش می‌پیچیدند و رها می‌کردند و گاهی همین مساعدت موجب گرفتاری آنان میگردید.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، دار المعرفة، ج۱، ص۳۵۴ </ref> | ||
پیامبر و یاران و عمویش ابوطالب و همسرش خدیجه ۳ سال در سخت‌ترین شرایط به سر بردند؛ آنان در این مدت از محل دارایی‌های خدیجه گذران کردند. گاهی نیز اقوام نزدیکشان، به رغم پیمان‌نامه و از سرِ کششِ خون و خانواده پنهانی آذوقه به آنجا می‌فرستادند. مقاومت پیامبر و یاران او در آن مدت، عرصه را بر قریش تنگ کرد. بیشتر آنان که دختر، پسر، نواده یا اقوامی نزدیک در شعب داشت، در پی بهانه بودند تا آنان را از شعب خارج کنند. | پیامبر و یاران و عمویش ابوطالب و همسرش خدیجه ۳ سال در سخت‌ترین شرایط به سر بردند؛ آنان در این مدت از محل دارایی‌های خدیجه گذران کردند. گاهی نیز اقوام نزدیکشان، به رغم پیمان‌نامه و از سرِ کششِ خون و خانواده پنهانی آذوقه به آنجا می‌فرستادند. مقاومت پیامبر و یاران او در آن مدت، عرصه را بر قریش تنگ کرد. بیشتر آنان که دختر، پسر، نواده یا اقوامی نزدیک در شعب داشت، در پی بهانه بودند تا آنان را از شعب خارج کنند. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
===زمان=== | ===زمان=== | ||
به گفتۀ [[محمد بن سعد بن منیع الهاشمی|ابن سعد]] این محاصره در [[محرم]] سال هفتم بعثت اتفاق افتاد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۶۳</ref>و هنگامی که ابوطالب خبر محوشدن پیمان نامه را به اطلاع مشرکان رساند در سال دهم [[بعثت]] پایان یافت.<ref> قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۱۴</ref> | به گفتۀ [[محمد بن سعد بن منیع الهاشمی|ابن سعد]] این محاصره در [[محرم]] سال هفتم بعثت اتفاق افتاد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۶۳</ref>و هنگامی که ابوطالب خبر محوشدن پیمان نامه را به اطلاع مشرکان رساند در سال دهم [[بعثت]] پایان یافت.<ref> قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۴</ref> | ||
===اشاره امام علی به ماجرای شعب در نامه به معاویه=== | ===اشاره امام علی به ماجرای شعب در نامه به معاویه=== | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
*بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق. | *بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق. | ||
*حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۹۹۵م. | *حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۹۹۵م. | ||
*جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، نشر مشعر،. | *جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، نشر مشعر، چاپ نهم، ۱۳۸۷ش. | ||
*ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق. | *ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق. | ||
*شهیدی، سیدجعفر، تاریخ تحلیلی اسلام، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۹۰ش. | *شهیدی، سیدجعفر، تاریخ تحلیلی اسلام، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۹۰ش. | ||
*شوشتری، محمدتقی، بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه، تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، ۱۳۷۶ش. | *شوشتری، محمدتقی، بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه، تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، ۱۳۷۶ش. | ||
*طریحی، مجمع البحرین، نرم افزار مجموعه آثار میلانی (گنجیۀ الحقائق). | *طریحی، مجمع البحرین، نرم افزار مجموعه آثار میلانی (گنجیۀ الحقائق). | ||
*ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبد الحفیظ شلبی، | *ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا. | ||
*طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری (زندگانی چهارده معصوم علیهم السلام)، ترجمه عزیز الله عطاردی، تهران، انتشارات اسلامیة، چاپ اوّل، ۱۳۹۰ق. | *طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری (زندگانی چهارده معصوم علیهم السلام)، ترجمه عزیز الله عطاردی، تهران، انتشارات اسلامیة، چاپ اوّل، ۱۳۹۰ق. | ||
*قائدان، اصغر، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، نشر مشعر، چاپ چهارم، ۱۳۸۱ش. | *قائدان، اصغر، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، نشر مشعر، چاپ چهارم، ۱۳۸۱ش. | ||