Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۲۱۵
ویرایش
تخریب بقیع: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:بقیع قبل از تخریب 2.jpg|بندانگشتی|400px|[[بقیع|قبرستان بقیع]] قبل از تخریب]] | [[پرونده:بقیع قبل از تخریب 2.jpg|بندانگشتی|400px|[[بقیع|قبرستان بقیع]] قبل از تخریب]] | ||
'''تَخریبِ بَقیع'''، اشاره به رویدادی است که طی آن، [[وهابیان]] پس از محاصره [[مدینه]] در سال | '''تَخریبِ بَقیع'''، اشاره به رویدادی است که طی آن، [[وهابیان]] پس از محاصره [[مدینه]] در سال ۱۳۴۴ق، [[قبرستان بقیع]] و [[بقعه‌های بقیع|بقعه‌های آن]] را تخریب کردند؛ از جمله بارگاه [[امام حسن(ع)]]، [[امام سجاد(ع)]]، [[امام باقر(ع)]]، [[امام صادق(ع)]]. وهابیان دو بار، ابتدا در [[سال ۱۲۲۰ هجری قمری|۱۲۲۰ق]] و سرانجام در [[سال ۱۳۴۴ هجری قمری|۱۳۴۴ق]] با اتکا به فتوای ۱۵ تن از مفتیان مدینه، مبنی بر ممنوعیت اجماعیِ ساختن [[بنای بر قبور|بنا بر روی قبور]] و لزوم تخریب قبور، به ویران کردن اماکن و [[بقعه‌های بقیع]] پرداختند. تخریب بقیع، واکنش مردم و عالمان بسیاری را در [[ایران]]، [[عراق]]، [[پاکستان]]، شوروی سابق و... برانگیخت. دولت وقت ایران، در واکنش به تخریب اماکن مقدس مسلمانان، یک روز عزای عمومی اعلام کرد و در پی آن، به رسمیت شناختن کشور تازه‌تاسیس سعودی، سه سال به تعویق افتاد. | ||
قبرستان بقیع پس از تخریب، به زمینی مسطح تبدیل شد، اما محل دقیق قبور چهار امام شیعه، همچنان قابل تشخیص است. تلاش‌های علمای شیعه و همچنین دولت ایران برای ایجاد سایبانی بر روی قبور [[ائمه بقیع]] و همچنین ساختن دیواری در اطراف قبور، به رغم موافقت اولیه دولت عربستان سعودی، هیچ‌گاه به نتیجه نرسید. | قبرستان بقیع پس از تخریب، به زمینی مسطح تبدیل شد، اما محل دقیق قبور چهار امام شیعه، همچنان قابل تشخیص است. تلاش‌های علمای شیعه و همچنین دولت ایران برای ایجاد سایبانی بر روی قبور [[ائمه بقیع]] و همچنین ساختن دیواری در اطراف قبور، به رغم موافقت اولیه دولت عربستان سعودی، هیچ‌گاه به نتیجه نرسید. | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
[[بقیع]]، جنة البقیع یا بقیع الغَرقَد (نام بقیع پیش از ظهور پیامبر اسلام<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۳۲۲.</ref>)، مهمترین قبرستان مسلمانان در مدینه بوده<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۳۲۲.</ref> و بنابر روایات اسلامی، مورد توجه ویژه [[حضرت محمد(ص)]] بوده است.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۳۲۸.</ref> بقیع، محل دفن چهار تن از [[امامان معصوم]] و بسیاری از [[صحابه]] و [[تابعین]] است.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۳۲۲.</ref> تا پیش از تخریب‌ها در سال ۱۲۲۰ق و سرانجام ۱۳۴۴ق به دست وهابیان، بقعه‌هایی بر قبور [[ائمه بقیع]] و دیگران وجود داشته است.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۳۳۰.</ref> | [[بقیع]]، جنة البقیع یا بقیع الغَرقَد (نام بقیع پیش از ظهور پیامبر اسلام<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۳۲۲.</ref>)، مهمترین قبرستان مسلمانان در مدینه بوده<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۳۲۲.</ref> و بنابر روایات اسلامی، مورد توجه ویژه [[حضرت محمد(ص)]] بوده است.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۳۲۸.</ref> بقیع، محل دفن چهار تن از [[امامان معصوم]] و بسیاری از [[صحابه]] و [[تابعین]] است.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۳۲۲.</ref> تا پیش از تخریب‌ها در سال ۱۲۲۰ق و سرانجام ۱۳۴۴ق به دست وهابیان، بقعه‌هایی بر قبور [[ائمه بقیع]] و دیگران وجود داشته است.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۳۳۰.</ref> | ||
بنابر گزارش‌ها، بارگاه امامان شیعه، بیت‌الاحزان و چند بقعه دیگر، در سال | بنابر گزارش‌ها، بارگاه امامان شیعه، بیت‌الاحزان و چند بقعه دیگر، در سال ۱۲۹۷ق در قبرستان بقیع پابرجا بوده است.<ref>حسام السلطنه، دلیل الانام، ۱۳۷۴ش، ص۱۵۲.</ref> این بناها پس از تخریب اول، و در پی بازپس‌گیری مدینه از وهابیان، بنابر دستور محمود دوم، سلطان امپراتوری عثمانی، در سال ۱۲۳۴ق ساخته شده بود.<ref>جعفریان، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۱۹۶.</ref> | ||
چنانکه مراد میرزا، فرزند عباس میرزا (۱۱۶۸-۱۲۱۲ش) و مشهور به حسام السلطنه، در کتاب خود نوشته، دست‌کم تا سال ۱۲۹۷ق، در بقعه [[امام حسن(ع)]]، [[امام سجاد(ع)]]، [[امام باقر(ع)]] و [[امام صادق(ع)]] در قبرستان بقیع، علاوه بر [[محراب]]، [[ضریح]] چوبی سبزرنگی وجود داشته و [[بیت‌الاحزان]] منسوب به [[حضرت زهرا(س)]] پشت بقعه چهار امام شیعه بوده است.<ref>حسام السلطنه، دلیل الانام، ۱۳۷۴ش، ص۱۵۲.</ref> بنابر سفرنامه ایازخان قشقایی، صندوق‌دار ایل قشقایی که در سال | چنانکه مراد میرزا، فرزند عباس میرزا (۱۱۶۸-۱۲۱۲ش) و مشهور به حسام السلطنه، در کتاب خود نوشته، دست‌کم تا سال ۱۲۹۷ق، در بقعه [[امام حسن(ع)]]، [[امام سجاد(ع)]]، [[امام باقر(ع)]] و [[امام صادق(ع)]] در قبرستان بقیع، علاوه بر [[محراب]]، [[ضریح]] چوبی سبزرنگی وجود داشته و [[بیت‌الاحزان]] منسوب به [[حضرت زهرا(س)]] پشت بقعه چهار امام شیعه بوده است.<ref>حسام السلطنه، دلیل الانام، ۱۳۷۴ش، ص۱۵۲.</ref> بنابر سفرنامه ایازخان قشقایی، صندوق‌دار ایل قشقایی که در سال ۱۳۴۱ق، یعنی دو سال پیش از تخریب کامل بقیع نوشته شده، مزار چهار امام شیعه، در یک بقعه بوده اما قبر هر کدام، معلوم بوده است.<ref>ایازخان قشقایی، سفرنامۀ حاج ایازخان قشقایی، ۱۳۸۹ش، ص۴۵۵.</ref> ایازخان قشقایی همچنین از وجود بقعه‌های [[ابراهیم فرزند پیامبر]] و [[عبدالله بن جعفر طیار]] در بقیع سخن گفته و در کوچه‌ای نزدیک بقیع، بقعه‌هایی منسوب به [[صفیه بنت عبدالمطلب|صفیه عمه پیامبر]]، [[عاتکه بنت عبدالمطلب]]، [[ام البنین]] مادر [[حضرت عباس]] و چند تن دیگر از [[بنی هاشم]] را دیده است.<ref>ایازخان قشقایی، سفرنامۀ حاج ایازخان قشقایی، ۱۳۸۹ش، ص۴۵۵.</ref> | ||
===پس از تخریب کامل=== | ===پس از تخریب کامل=== | ||
چنانکه مظفر اعلم، نماینده دولت ایران در جده، در نامه‌ای خطاب به کمیسیون دائمی حج در ۲۱ آذر ۱۳۳۰ش نوشته، بقیع بعد از تخریب توسط وهابیان در سال | چنانکه مظفر اعلم، نماینده دولت ایران در جده، در نامه‌ای خطاب به کمیسیون دائمی حج در ۲۱ آذر ۱۳۳۰ش نوشته، بقیع بعد از تخریب توسط وهابیان در سال ۱۳۴۴ق،<ref>قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۴۱.</ref> قبرستانی است که تمامی ساختمان‌های قبور ائمه، خراب شده و قبور بزرگان دین مشخص نیست.<ref>قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۹۵-۹۶.</ref> وی در همین نامه بر لزوم جلب موافقت دولت عربستان برای ساختن دیواری با پنجره‌های آهنی در اطراف محوطه قبور چهار امام شیعه تاکید کرده است.<ref>قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۹۵-۹۶.</ref> با این حال رسول جعفریان معتقد است ملاقات [[عبدالرحیم صاحب فصول|شیخ عبدالرحیم صاحب فصول حائری]]، از علمای تهران، با ملک عبدالعزیز سعودی، موجب شده است بخشی از بقیع که قبور چهار امام شیعه در آن است، مانند بخش‌های دیگر بقیع تسطیح نشده و دست‌کم محل دقیق قبور ائمه(ع)، همچنان مشخص باشد.<ref>[https://www.khabaronline.ir/detail/109562/weblog/jafarian جعفریان، «چه شد که پس از تسلط وهابیان، صورت قبور ائمه بقیع سالم ماند؟».]</ref> | ||
پس از تخریب بقیع و دیگر اماکن مقدس اسلامی، تلاش‌هایی از سوی دولت [[ایران]]<ref>نگاه کنید به: قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۹۵-۱۵۸.</ref> و [[افغانستان]]،<ref>قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۳-۱۵۴.</ref> و نیز عالمان شیعه در [[نجف]]،<ref>نگاه کنید به: قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۶۳، ۶۵، ۱۳۳.</ref> [[قم]]، [[هند]]<ref>قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۷-۱۶۸.</ref> و [[پاکستان]]<ref>قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۶-۱۵۸.</ref> برای بازسازی بقعه‌ها بر فراز قبور بقیع صورت گرفت، اما هیچکدام به نتیجه‌ای نرسید و حتی ساختن دیواری در اطراف قبور چهار امام شیعه در بقیع و نیز ایجاد سایبانی بر فراز آن نیز به رغم موافقت اولیه دولت تازه‌تأسیس سعودی، هیچ‌گاه به نتیجه نرسید.<ref>قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۹؛ همچنین نگاه کنید به: قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۹۵-۱۵۸.</ref> با این حال دیوار قبرستان بقیع، در دوران ملک فهد بن عبدالعزیز بازسازی شد و سپس در سال‌های ۱۴۱۸ تا ۱۴۱۹ق، مسیرهای درون بقیع برای رفت و آمد زائران سنگفرش شد.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۳۳۲.</ref> | پس از تخریب بقیع و دیگر اماکن مقدس اسلامی، تلاش‌هایی از سوی دولت [[ایران]]<ref>نگاه کنید به: قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۹۵-۱۵۸.</ref> و [[افغانستان]]،<ref>قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۳-۱۵۴.</ref> و نیز عالمان شیعه در [[نجف]]،<ref>نگاه کنید به: قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۶۳، ۶۵، ۱۳۳.</ref> [[قم]]، [[هند]]<ref>قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۷-۱۶۸.</ref> و [[پاکستان]]<ref>قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۶-۱۵۸.</ref> برای بازسازی بقعه‌ها بر فراز قبور بقیع صورت گرفت، اما هیچکدام به نتیجه‌ای نرسید و حتی ساختن دیواری در اطراف قبور چهار امام شیعه در بقیع و نیز ایجاد سایبانی بر فراز آن نیز به رغم موافقت اولیه دولت تازه‌تأسیس سعودی، هیچ‌گاه به نتیجه نرسید.<ref>قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۹؛ همچنین نگاه کنید به: قاضی عسکر، تخریب و بازسازی بقیع، ۱۳۸۶ش، ص۹۵-۱۵۸.</ref> با این حال دیوار قبرستان بقیع، در دوران ملک فهد بن عبدالعزیز بازسازی شد و سپس در سال‌های ۱۴۱۸ تا ۱۴۱۹ق، مسیرهای درون بقیع برای رفت و آمد زائران سنگفرش شد.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۳۳۲.</ref> | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
==رویدادهای منجر به تخریب== | ==رویدادهای منجر به تخریب== | ||
در سال ۱۲۲۰ق، وهابیان پس از یک سال و نیم محاصره و در نتیجه شیوع قحطی در مدینه، شهر را به دست گرفتند.<ref>جبرتی، عجائب الآثار، دار الجیل، ج۳، ص۹۱.</ref> بنابر منابع موجود، [[سعود بن عبدالعزیز]]، پس از تسلیم شدن مدینه، همه اموال موجود در خزانه‌های [[مسجد النبی|حرم نبوی]] را توقیف کرد و همچنین دستور ویران کردن همه بناها و گنبدهای مدینه و از جمله قبرستان بقیع را صادر کرد.<ref>غالب، من اخبار الحجاز و النجد، ۱۳۹۵ق، ص۱۰۴؛ماجری، البقیع قصة التدمیر، ۱۴۱۱ق، ص۸۴؛ جبرتی، عجائب الآثار، دار الجیل، ج۳، ص۹۱.</ref> بر همین اساس، [[بقعه‌های بقیع|بارگاه چهار امام شیعه]] و همچنین گنبد منسوب به [[حضرت فاطمه(س)]] که [[بیت الاحزان]] خوانده می‌شد، در حمله نخست وهابیان در سال | در سال ۱۲۲۰ق، وهابیان پس از یک سال و نیم محاصره و در نتیجه شیوع قحطی در مدینه، شهر را به دست گرفتند.<ref>جبرتی، عجائب الآثار، دار الجیل، ج۳، ص۹۱.</ref> بنابر منابع موجود، [[سعود بن عبدالعزیز]]، پس از تسلیم شدن مدینه، همه اموال موجود در خزانه‌های [[مسجد النبی|حرم نبوی]] را توقیف کرد و همچنین دستور ویران کردن همه بناها و گنبدهای مدینه و از جمله قبرستان بقیع را صادر کرد.<ref>غالب، من اخبار الحجاز و النجد، ۱۳۹۵ق، ص۱۰۴؛ماجری، البقیع قصة التدمیر، ۱۴۱۱ق، ص۸۴؛ جبرتی، عجائب الآثار، دار الجیل، ج۳، ص۹۱.</ref> بر همین اساس، [[بقعه‌های بقیع|بارگاه چهار امام شیعه]] و همچنین گنبد منسوب به [[حضرت فاطمه(س)]] که [[بیت الاحزان]] خوانده می‌شد، در حمله نخست وهابیان در سال ۱۲۲۰ق از میان رفت، و یا دچار خسارت جدی شد.<ref>جبرتی، عجائب الآثار، دار الجیل، ج۳، ص۹۱.</ref> | ||
پس از این رخداد، دولت عثمانی، لشکری را برای تصرف [[مدینه]] و بازپس‌گیری آن از وهابیان فرستاد و در [[ذی‌الحجة]] ۱۲۲۷ق، حکومت بر مدینه را پس گرفت. بر همین اساس، محمود دوم، سی‌امین سلطان عثمانی، در سال ۱۲۳۴ق دستور بازسازی بارگاه‌ها را صادر کرد.<ref>جعفریان، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۱۹۶.</ref> | پس از این رخداد، دولت عثمانی، لشکری را برای تصرف [[مدینه]] و بازپس‌گیری آن از وهابیان فرستاد و در [[ذی‌الحجة]] ۱۲۲۷ق، حکومت بر مدینه را پس گرفت. بر همین اساس، محمود دوم، سی‌امین سلطان عثمانی، در سال ۱۲۳۴ق دستور بازسازی بارگاه‌ها را صادر کرد.<ref>جعفریان، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۱۹۶.</ref> | ||
وهابیان بار دیگر در [[صفر]] [[سال ۱۳۴۴ هجری قمری| | وهابیان بار دیگر در [[صفر]] [[سال ۱۳۴۴ هجری قمری|۱۳۴۴ق]] به مدینه حمله کردند.<ref>ماجری، البقیع قصة التدمیر، ۱۴۱۱ق، ص۱۱۳-۱۳۹؛ امینی، بقیع الغرقد، ۱۳۸۶ش، ص۴۹.</ref> در این حمله، خسارت‌هایی به حرم نبوی و اماکن مذهبی وارد شد.<ref>ماجری، البقیع قصة التدمیر، ۱۴۱۱ق، ص۱۱۳-۱۳۹؛ امینی، بقیع الغرقد، ۱۳۸۶ش، ص۴۹.</ref> هفت ماه بعد، در [[رمضان]] ۱۳۴۴ق، شیخ عبدالله بن بُلَیهد (۱۲۸۴-۱۳۵۹ق) که از سال ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۵ق، قاضی القضات مکه بود،<ref>زرکلی، الأعلام، ۲۰۰۲م، ج۴، ص۹۱.</ref> وارد مدینه شد و با استفتائی از مفتیان مدینه، حکم تخریب قبور را دریافت کرد.<ref>البلاغی، الردَ علی الوهابیة، ۱۴۱۹ق، ص۳۹-۴۱؛ ماجری، البقیع قصة التدمیر، ۱۴۱۱ق، ص۱۱۳-۱۳۹؛ امینی، بقیع الغرقد، ۱۳۸۶ش، ص۴۹.</ref> بدین ترتیب در [[۸ شوال]] ۱۳۴۴ق، [[بقعه‌های بقیع]] تخریب شد.<ref>نجمی، تاریخ حرم ائمه، ۱۳۸۶ش، ص۵۱.</ref> بر اساس اسناد موجود، پس از تخریب، ملک عبدالعزیز، پادشاه عربستان، در نامه‌ای به تاریخ ۱۲ شوال ۱۳۴۴ق خطاب به عبدالله بن بلیهد، اقدامات وی در این باره را تحسین کرد.<ref>[http://www.alriyadh.com/965193 العساف، «عبدالله بن سلیمان البلیهد.. القاضی والمستشار فی زمن التأسیس».]</ref> | ||
==واکنش‌ها به تخریب== | ==واکنش‌ها به تخریب== | ||