جابر بن حیان: تفاوت میان نسخه‌ها

| نقش‌های برجسته = کیمیا، منجم، فیلسوف، ریاضی دان، طب، موسیقی،

'''جابر بن حیان کوفی'''، دانشمند [[شیعه|شیعی]] ''[[قرن دوم]]'' [[هجری قمری]] که مجموعه بزرگی از آثار علمی در کیمیا، [[فلسفه]]، طب، ریاضیات، نجوم و موسیقی به او نسبت داده شده است. هر چند شهرت او به خاطر کیمیا است. آثار منسوب به او چارچوبی شیعی دارد. جابر کیمیا را علمی الهی و برترین علم می‌داند که سالک باید بعد از خواند ریاضی و فلسفه به آن دست‌يابد. او [[امام کاظم]] را جانشین [[امام صادق]] می‌داند.

در منابع متعددی وجود شخصیتی با این نام مورد تردید قرار گرفته است. چنان‌که نام او در منابع متقدم رجالی شیعه ذکر نشده است. در مقابل، شماری از تاریخ نگاران و زندگی نگاران، از جمله [[ابن خلکان|ابن خَلَّکان]]، [[ابن ندیم]]، [[ابن طاووس]]، [[صفدی|صَفَدی]]، [[سید محسن امین|امین]]، [[صدیق حسن خان]]، و [[تستری]]، جابر را از شاگردان [[امام جعفر صادق|امام جعفر صادق(ع)]] دانسته‌اند.

اولین گمانه‌زنی‌ها در مورد وجود او، دست کم به [[قرن چهارم]] باز می‌گردد. نام او اولین بار در تعلیقات [[ابوسلیمان منطقی سجستانی]] (متوفی ۳۷۰ یا ۳۹۰) آمده است. ابوسلیمان که بزرگِ حلقه‌ای علمی در [[بغداد]] بود، در اینکه جابر مؤلف مجموعه آثاری باشد که به وی نسبت داده‌اند، تردید کرده و گفته است که مؤلف واقعی آن مجموعه را، که شخصی به نام [[حسن بن نکد موصلی|حسن بن نَکَد موصلی]] بوده، شخصاً می‌شناخته است.

در همان دوره [[ابن ندیم]] با تألیف [[الفهرست (ابن ندیم)|الفهرست]] در سال ۳۷۷، تلاش کرد تشکیکاتی را که در آن زمان در مورد جابر وجود داشت، برطرف کند<ref>ر.ک:ابن ندیم، ص۴۲۰.</ref> اما شبهه در مورد وجود جابر همچنان ادامه یافت.<ref>ر.ک:صفدی، ۱۴۱۱، ج۱، ص۲۵.</ref> در آثار کیمیایی [[ابن امیل|ابن اُمَیل]] (متوفی ح ۳۵۰) و [[ابن وحشیه]] (قرن چهارم)، از آثار جابر نام برده شده است.<ref>ر.ک: د.اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه‍.</ref> ابن ندیم [[کنیه]] ابوعبدالله را برای جابر ذکر کرده و رازی در آثار کیمیایی‌اش از او با عنوان «استاد ما، ابوموسی» یاد کرده است.<ref>ابن ندیم، ص۴۲۰ـ ۴۲۱.</ref>