خانقاه: تفاوت میان نسخه‌ها

پیش از پیدایش خانقاه، [[صوفیه|صوفیان]] از مراکز دیگری برای عبادت و ریاضت استفاده می‌کردند؛ از غارها و مقابر گرفته تا [[مسجد|مساجد]].<ref>کیانی، تاریخ خانقاه در ایران، ۱۳۶۹ش، ص۶۵؛ قیومی بیدهندی، «معماری گم‌شده: خانقاه در خراسان سده پنجم»، ۱۳۹۳ش، ص۶۸.</ref> اما وقتی صوفیان رسم و راهی خاص یافتند، ناگزیر از مساجد رسمی بیرون رفتند و گاه مسجدهایی خاص خود ساختند. از کهن‌ترین شواهد آن، مسجد شونیزیه در [[بغداد]] است که پیروان [[جنید بغدادی]] برپا کردند.<ref>قیومی بیدهندی، «معماری گم‌شده: خانقاه در خراسان سده پنجم»، ۱۳۹۳ش، ص۶۸؛ کیانی، تاریخ خانقاه در ایران، ۱۳۶۹ش، ص۷۸.</ref> پس از [[مسجد]]، [[رباط|رِباط‌ها]] (مکان‌های مرزبانی دارالاسلام)، جای مناسب‌تری برای تجمع صوفیان بود.<ref>قیومی بیدهندی، «معماری گم‌شده: خانقاه در خراسان سده پنجم»، ۱۳۹۳ش، ص۶۹؛ کیانی، تاریخ خانقاه در ایران، ۱۳۶۹ش، ص۷۳.</ref>

===تاریخ خانقاه در ایران===

سهم [[خراسان]] در [[تصوف]] بیشتر از سایر مناطق اسلامی بوده است، حتی بزرگانی از تصوف [[بغداد]] و مراکز دیگر زاده و پرورش‌یافته خراسان هستند. گروه [[کرامیان|کَرّامیان]]، سلسله‌ای از صوفیان، در بنای خانقاه‌های اولیه منطقه خراسان مؤثر بودند.<ref>استهری، «پیدایش و گسترش خانقاه در ایران»، ۱۳۸۹ش، ص۴۰.</ref> همچنین صوفیان به شهر [[نیشابور]] و خانقاه‌سازی در آن بیشتر از دیگر شهرهای خراسان توجه می‌کردند. [[ابوسعید ابوالخیر]] (م ۴۴۰ق) در نیشابور اولین خانقاه رسمی و با برنامه را ساخت. برخی او را مؤسس نظام خانقاهی می‌دانند.<ref>استهری، «پیدایش و گسترش خانقاه در ایران»، ۱۳۸۹ش، ص۴۰.</ref>

خانقاه در طی تاریخ [[ایران]]، بویژه تا پیش از [[صفویه]، در زمرۀ بناهای پرشمار بوده است<ref>قیومی بیدهندی، «معماری گم‌شده: خانقاه در خراسان سده پنجم»، ۱۳۹۳ش، ص۶۵.</ref> و در بسیاری از آبادی‌های ایران، خانقاه در پرشماریْ همتای [[مسجد]] بوده است. آنچه امروزه از آن همه خانقاه مانده، ناچیز است.<ref>قیومی بیدهندی، «معماری گم‌شده: خانقاه در خراسان سده پنجم»، ۱۳۹۳ش، ص۶۶.</ref>