دعای سمات: تفاوت میان نسخه‌ها

'''دعای سمات''' دعایی است از امام باقر (ع)، خواندن آن در آخرین ساعات [[جمعه (روز)|روز جمعه]] مستحب است. بنابر روایتی از [[امام محمد باقر|امام محمد باقر (ع)]] [[اسم اعظم |اسم اعظم الهی]] در این دعا ذکر شده است. [[:رده:علمای شیعه|عالمان شیعه]]، شرح‌های بسیاری بر این دعا نوشته‌اند.

سمات جمع «سِمَه» به معنی علامت و نشانه است. گفته‌اند که چون نشانه‌های استجابت در این دعا بسیار است، به این نام نامیده شده است.<ref> دایرة المعارف شیعه، ج ۷، ص ۵۲۷ </ref>

دعای سمات را [[شیخ طوسی]] در [[مصباح المتهجد]]،<ref> طوسی، مصباح المتهجد، ج۱، ص ۴۲۰ ـ ۴۱۷ </ref> [[ابن طاووس]] در [[جمال الاسبوع]]،<ref> ابن طاووس، جمال الاسبوع، ص ۵۳۸ ـ ۵۳۳ </ref> [[کفعمی]] در [[البلد الامین]]<ref> کفعمی، بلدالامین، ص ۹۱ ـ ۹۰ </ref> و [[المصباح کفعمی|مصباح]]،<ref> کفعمی، مصباح، ص ۴۲۶ ـ ۴۲۴ </ref> [[علامه مجلسی |مجلسی]] در [[بحارالانوار]]<ref> مجلسی، بحارالانوار، ج ۸۷، ص ۱۰۰ـ ۹۶ </ref> و [[زاد المعاد]]<ref> مجلسی، بلد الامین، ص ۳۹۸ ـ ۳۹۵ </ref> با سندهای معتبر از [[محمد بن عثمان عمری]] (از نواب خاص [[امام زمان (عج)]]) با واسطه از [[امام صادق (ع)]] و ایشان از پدرشان [[امام محمد باقر]](ع) نقل شده است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج ۹۰، ص ۹۶</ref> سید بن طاووس در جمال الاسبوع این دعا را از سه طریق نقل می‌کند.<ref>ابن طاووس، جمال الأسبوع، ص ۳۲۱</ref> [[شیخ عباس قمی]] این دعا را در [[مفاتیح الجنان]] <ref> قمی، مفاتیح الجنان، ص ۱۳۵ـ ۱۲۸</ref> به نقل از مصباح شیخ طوسی آورده است.

ابوالقاسم خویی قوت سند را تأیید نمی‌کند.<ref>خویی، منية السائل، ص ۲۲۴</ref> بنا به گفته مجلسی این دعا در بین اصحاب در غایت شهرت بوده و بر آن مواظبت می‌کردند.<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج ۸۷، ص ۱۰۱ـ ۱۰۲</ref>

{{جعبه نقل قول|عنوان =|نقل‌قول = امام خمینی(ره): {{سخ}}'''«'''دعای عظیم الشان (سمات) كه منكران را جرأت انكار سند و متن آن نیست و مقبول عامه و خاصه و عارف و عامی است و در آن دعای شریف مضمونهای عالی مقام و معارف بسیار است كه شمیم آن قلب عارف را بیخود كند و نسیم آن نفخه الهیه در جان سالك دمد.'''»''' |تاریخ بایگانی||منبع=<small>امام خمینی، تفسیر سوره حمد، ص ۱۹.</small>|تراز = چپ| عرض = 330px | اندازه خط = ۱4px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}

خواندن این دعا در آخرین ساعات روز [[جمعه]]<ref>طوسی، مصباح المتهجّد، ص۴۱۶</ref> و شب‌های شنبه [[مستحب]] است و نیز هرکه در وقت رفتن به جایی یا طلب حاجتی و یا روی آوردن به دشمنی که از او بیمناک است یا زمامداری که از او هراسان است این دعا را بخواند حاجت او برآورده می‌شود و از شر دشمن محفوظ می‌ماند و هر کس نتواند این دعا را بخواند این دعا را بنویسد و بر بازوی خود ببندد یا در بغل بگذارد‌‌‌، همان تأثیر را دارد.<ref> دایرة المعارف شیعه، ج ۷، ص ۵۲۷ </ref> شیعیان دعای سمات را در ساعات پایانی روز جمعه به صورت جمع در مکان‌های مذهبی، یا به صورت فردی می‌خوانند.

در دعای سمات، خدا را به [[اسم اعظم]]، پیامبران و مکان‌های مقدسی که خداوند در آن مکان‌ها با رسولانش تکلم نمود و بر آنان [[وحی]] فرستاد، قسم داده یا خوانده می‌شود. ابتدای دعا با مناجات خداوند آغاز شده و در ضمن آن به نعمت‌های خداوند اشاره شده است. همراهی [[حضرت موسی]] با [[بنی اسرائیل،]] عبور آن‌ها از دریا و هلاک [[فرعون]] و لشگریان فرعون را یاد کرده است. در بندهای دیگر سخن گفتن خداوند با موسی بن عمران، ابراهیم، اسحاق، یعقوب و اینکه خداوند آن‌ها را یاری رسانده را ذکر کرده است. رحمت خداوند را به [[حضرت آدم]] و ذریه او یادآوری می‌کند و سپس برکت خداوند بر امت‌های گذشته را خاطر نشان می‌کند و بر شمول برکت خداوند بر امت، ذریه و امت [[پیامبر(ص)]] تاکید می‌کند و از خداوند می‌خواهد که بر پیامبر(ص) و خاندان او [[صلوات]] فرستاده و برکت و رحمت خویش را بر آنها شامل کند، کما اینکه بر [[حضرت ابراهیم|ابراهیم]] و آل ابراهیم درود، برکت و رحمت خود را شامل کرده است.

در حدیثی از [[امام باقر (ع)]] آمده است که فرمودند: ''اگر سوگند یاد کنم که در این دعا اسم اعظم الهی است درست گفته‌ام.''<ref>ر.ک: مجلسی، بحارالانوار، ج ۸۷، ص ۱۰۰ـ ۹۶ </ref>

آقابزرگ طهرانی حدود بیست شرح بر دعای سمات را شمرده است.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج ۸، ص ۱۹۰.</ref>

{{ستون-شروع|2}}

# ''خلاصة الدعوات فی شرح دعاء السمات''، از سید محمدمهدی بن محمدجعفر موسوی تنکابنی . وی در آخر کتابش خلاصة الاخبار که در سال ۱۲۵۰ق ، تالیف نموده، از آن یاد کرده است.<ref>همان ، ج7، ص 227 و ج 13، ص 251</ref>

# ''در منثور در شرح دعای شبور''، از عبدالجلیل بن نصرالله (درگذشت قرن ۱۳). این شرح به فارسی است و در سال ۱۲۴۷ق ، به پایان رسیده است.<ref>فهرست نسخه هاى خطى كتاب خانه آية اللّه مرعشى، ج6، ص 376</ref>

# ''روائح النسمات فی شرح دعاء السمات''، از [[محمدحسن میرجهانی]]. این شرح که به فارسی نوشته شده در سال ۱۳۷۳ ق، به طبع رسیده است.<ref>الذريعة إلى تصانيف الشيعة، ج11، ص 255 و ج13، ص 249</ref>

# ''صفوة الصفات فی شرح دعاء السمات''، از [[ابراهیم بن علی عاملی کفعمی|ابراهیم بن علی بن حسن کفعمی]] (درگذشت ۹۰۵ ق). این شرح در سال ۸۹۵ ق، تالیف شده است و نسخ متعددی از آن در دست است.<ref>همان ، ج13، ص 409 و ج 15، ص 50؛ التراث العربي، ج3، ص477</ref>

# ''کشف الحجاب عن الدعاء المستجاب''، از [[سید عبدالله شبر|سید عبدالله بن محمدرضا شبر]] (درگذشت ۱۲۴۲ ق) که به سال ۱۲۴۱ ق، تالیف شده است.<ref>الذريعة إلى تصانيف الشيعة، ج13، ص 250؛ ج18، ص 25؛ فهرست نسخ خطّى كتاب خانه دانشكده الهيّات تهران، ج10، ص794؛ فهرست نسخ خطّى كتاب خانه آية اللّه مرعشى، ج24، ص 267</ref>

# ''اللمعات فی شرح دعاء السمات''، از [[سید ابوالقاسم دهکردی]] (درگذشت ۱۳۵۲ق). نوشتن این شرح که با عناوین «لمعة - لمعة » به انجام رسیده ، در سال ۱۳۴۹ ق ، پایان پذیرفته است.<ref>الذريعة إلى تصانيف الشيعة، ج18، ص 346 و فهرست نسخ خطّى كتاب خانه مسجد اعظم، ص 340</ref>

# ''مفتاح النجاة فی شرح دعاء السمات''، از آقا محمود بن محمد علی بن وحید بهبهانی (درگذشت ۱۲۶۹ یا ۱۲۷۱ق). این شرح به فارسی است و تالیف آن در سال ۱۲۶۰ق ، به پایان رسیده است.

# ''وسیلة النجاة فی شرح دعاء السمات''، از شیخ علی اکبر بن محمدحسین نهاوندی (م ۱۳۶۹ ق). مؤلف بنا داشته این شرح را که نام دیگرش «''عناوین الجمعات فی شرح دعاء السمات''» است، در ۴۸ عنوان به تعداد جمعه های هر سال تالیف نماید ، ولی فقط به تالیف پنج عنوان اول آن تا شرح جمله «''و بمشیتک التی دان لها العالمون'' » موفق گردیده و این بخش از روی خط مؤلف در سال ۱۳۳۲ق، به چاپ سنگی رسیده است. مؤلف پس از انتشار این بخش به زیارت خانه خدا مشرف شده و موفق به ادامه تألیف نشده است.

# ''شرح دعاء السمات''، از محمدابراهیم بن عبد الوهاب سبزواری اسراری (درگذشت ۱۲۹۱ ق). مؤلف، این شرح را - که به عربی است - در سال ۱۳۵۰ ق، تالیف نموده است .

# ''شرح دعاء السمات''، از [[محمدباقر مجلسی]] (درگذشت ۱۱۱۰ ق). این شرح در ضمن «کتاب الدعاء» بحارالانوار آورده شده است. صاحب الذریعة ، ترجمه دعای سمات را نیز به علامه مجلسی نسبت داده است.

# ''شرح دعاء السمات''، از [[سید محمدجعفر طباطبایی شولستانی]] (درگذشت قرن ۱۲). تالیف این شرح در سال ۱۱۱۳ ق، به پایان رسیده است.

# ''شرح دعاء السمات''، از حسن بن محمدباقر قره باغی، که در نجف و به سال ۱۲۶۱ ق، تالیف شده است.

# ''شرح دعاء السمات''، از سید کاظم بن قاسم حسینی رشتی (درگذشت ۱۲۵۹ ق). این شرح که به عربی نگاشته شده، در سال [[سال ۱۲۷۷ هجری قمری|۱۲۷۷]]ق ، در تبریز به چاپ رسیده است .

# ''شرح دعاء السمات''، از شیخ محمد عاملی .

# ''شرح دعاء السمات''، از محمد بن عبدالله بن علی بلادی بحرانی (درگذشت قرن ۱۲). تالیف این شرح که مزجی و به عربی است، در سال ۱۱۶۶ق ، به پایان رسیده است .

# ''شرح دعاء السمات''، از شیخ هلال الدین اسماعیل خویی (درگذشت حدود ۱۳۱۳ق). مؤلف، نسخه ناقصی از این شرح را در کتابش جلیس الواحد و انیس الفارد که در سال ۱۳۱۳ ق ، تالیف نموده، گنجانده است.

# ''شرح دعاء السمات''، از مؤلفی ناشناخته. نسخه موجود از این شرح که به عربی است، در سال ۱۱۰۵ ق، کتابت شده و از آغاز ، افتادگی دارد.

# ''شرح دعاء السمات''، از مؤلفی ناشناخته. نسخه موجود از این شرح که به عربی است ، در قرن یازدهم کتابت شده است.

# ''شرح دعاء السمات''، از مؤلفی ناشناخته. نسخه موجود از آن در قرن دوازدهم کتابت شده است . این شرح نیز عربی است.

# ''شرح دعاء السمات''، از مؤلفی ناشناخته. این شرح به عربی است و در سال ۱۲۳۸ق ، تألیف شده و نسخه خط مولف در کتابخانه [[شاه چراغ]] شیراز موجود است.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/article/articleview/78573?ParentID=82629 حوزه نت]</ref>

{{پانویس|2}}

{{ستون-شروع}}

* کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، البلد الامین و الدرع الحصین، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق.

* ابن طاووس، علی بن طاووس، جمال الاسبوع بکمال المشروع، بیروت، دارالرضی، 1330ق.

* طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، موسسه فقه شیعه، بیروت، 1411ق.

* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، دار احیاء تراث عربی، بیروت، ۱۴۰۳ق.