Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۲۹۹
ویرایش
روضة الشهداء (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
'''رَوْضَةُ الشُّهَداء'''، مشهورترین کتاب فارسی درباره [[شهادت]] [[امام حسین(ع)]] و مصائب [[واقعه کربلا]]، اثر [[ملاحسین واعظ کاشفی]] (متوفای ۹۱۰ق) است. این کتاب که از نخستین نمونه‌های [[مقتل|مقتل‌نگاری]] به زبان فارسی است به گونه‌ای مورد توجه مخاطبان قرار گرفت که فراگیر شدن مراجعه به آن و خواندن آن در مجالس [[عزاداری امام حسین]] در [[ایران]] کلمه [[روضه]] و روضه‌خوانی را وارد ادبیات فارسی کرد. روضة الشهداء سبب شد تا [[مقتل|مقتل‌هایی]] از این دست در عصر [[صفویه]] و [[قاجاریه]] به نگارش درآید. روش نگارش کتاب را نه تحقیقی و تاریخی بلکه داستان‌سرایانه دانسته‌اند. [[مطهری]] در کتاب [[حماسه حسینی]] و برخی دیگر از نویسندگان به مطالب کتاب روضه الشهداء انتقاداتی وارد کرده و بلکه آن را از منابع [[تحریف‌های عاشورا|تحریف‌گستر]] در واقعه عاشورا دانسته‌اند. | '''رَوْضَةُ الشُّهَداء'''، مشهورترین کتاب فارسی درباره [[شهادت]] [[امام حسین(ع)]] و مصائب [[واقعه کربلا]]، اثر [[ملاحسین واعظ کاشفی]] (متوفای ۹۱۰ق) است. این کتاب که از نخستین نمونه‌های [[مقتل|مقتل‌نگاری]] به زبان فارسی است به گونه‌ای مورد توجه مخاطبان قرار گرفت که فراگیر شدن مراجعه به آن و خواندن آن در مجالس [[عزاداری امام حسین]] در [[ایران]] کلمه [[روضه]] و روضه‌خوانی را وارد ادبیات فارسی کرد. روضة الشهداء سبب شد تا [[مقتل|مقتل‌هایی]] از این دست در عصر [[صفویه]] و [[قاجاریه]] به نگارش درآید. روش نگارش کتاب را نه تحقیقی و تاریخی بلکه داستان‌سرایانه دانسته‌اند. [[مطهری]] در کتاب [[حماسه حسینی]] و برخی دیگر از نویسندگان به مطالب کتاب روضه الشهداء انتقاداتی وارد کرده و بلکه آن را از منابع [[تحریف‌های عاشورا|تحریف‌گستر]] در واقعه عاشورا دانسته‌اند. | ||
== اهمیت روضة الشهداء == | == اهمیت روضة الشهداء == | ||
روضة الشهدا کتابی فارسی، تألیف [[ملا حسین واعظ کاشفی|مولی واعظ حسین بن علی کاشفی بیهقی]] ( | روضة الشهدا کتابی فارسی، تألیف [[ملا حسین واعظ کاشفی|مولی واعظ حسین بن علی کاشفی بیهقی]] (۸۴۰-۹۱۰ق) است که موضوع آن نقل مصیبت‌ها و ابتلاهای اهل بیت(ع) است. این کتاب در ۱۰ باب و یک خاتمه ترتیب داده شده است. خاتمه این کتاب، نسل [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]] و شرح‌حال جمعی از [[سادات]] آمده است که آن را در ۱۷ ورق به عنوان «أنساب سبطی النبی (ص)» تنظیم نموده است. | ||
به گفته [[محسن‌حسام مظاهری|مظاهری]] پژوهش‌گر آیین‌های شیعی، روضة الشهداء بدون اغراق مهمترین کتاب تاریخ عاشورا از حیث تأثیرگذاری و شهرت است.<ref>مظاهری، تراژدی جهان اسلام، ۱۳۹۷ش، ج۱، ص۶۲.</ref> [[پیتر جی چلکوفسکی|چلکوفسکی]] ایران‌شناس آمریکایی، روضة الشهدا را سرآمد ادبیات شیعی<ref>چلکوفسکی، «روضة الشهدا و هنرهای نمایشی در ایران» به نقل از مظاهری، تراژدی جهان اسلام، ۱۳۹۷ش، ج۳، ص۱۴۱۸.</ref> دانسته که منبع تغذیه شاعران، نویسندگان و داستان‌سرایان متعددی شده است و هیچ کتاب دیگری تا این حد تأثیر غیرمستقیم بر توده‌های ایران نگذاشته است. او حتی با نقل سخنی از [[سید روح‌الله موسوی خمینی|آیت‌الله خمینی]] [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب سال ۱۹۷۹م]] در ایران را ناشی از تأثیرات این کتاب می‌داند.<ref>چلکوفسکی، «روضة الشهدا و هنرهای نمایشی در ایران» به نقل از مظاهری، تراژدی جهان اسلام، ۱۳۹۷ش، ج۳، ص۱۴۱۷-۱۴۱۸.</ref> | به گفته [[محسن‌حسام مظاهری|مظاهری]] پژوهش‌گر آیین‌های شیعی، روضة الشهداء بدون اغراق مهمترین کتاب تاریخ عاشورا از حیث تأثیرگذاری و شهرت است.<ref>مظاهری، تراژدی جهان اسلام، ۱۳۹۷ش، ج۱، ص۶۲.</ref> [[پیتر جی چلکوفسکی|چلکوفسکی]] ایران‌شناس آمریکایی، روضة الشهدا را سرآمد ادبیات شیعی<ref>چلکوفسکی، «روضة الشهدا و هنرهای نمایشی در ایران» به نقل از مظاهری، تراژدی جهان اسلام، ۱۳۹۷ش، ج۳، ص۱۴۱۸.</ref> دانسته که منبع تغذیه شاعران، نویسندگان و داستان‌سرایان متعددی شده است و هیچ کتاب دیگری تا این حد تأثیر غیرمستقیم بر توده‌های ایران نگذاشته است. او حتی با نقل سخنی از [[سید روح‌الله موسوی خمینی|آیت‌الله خمینی]] [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب سال ۱۹۷۹م]] در ایران را ناشی از تأثیرات این کتاب می‌داند.<ref>چلکوفسکی، «روضة الشهدا و هنرهای نمایشی در ایران» به نقل از مظاهری، تراژدی جهان اسلام، ۱۳۹۷ش، ج۳، ص۱۴۱۷-۱۴۱۸.</ref> | ||
به گفته [[آقابزرگ تهرانی]] کتاب‌شناس معروف برخی احتمال داده‌اند این کتاب، نخستین [[مقتل]] فارسی بوده که در میان فارسی‌زبانان انتشار یافته؛ به حدی که به خواننده آن «[[روضهخوان]]» می‌گفتند و این نام گسترش یافته است و به هر خواننده مصائب نیز «روضهخوان» می‌گفتند. اما به عقیده خودش، کتاب مقتل فارسی تألیف ابو المفاخر رازی پیش‌تر از روضة الشهدا نگاشته شده و روضة الشهداء نیز از آن مطالبی نقل کرده است.<ref>تهرانی، الذریعه، ج۱۱، ص۲۹۴.</ref> | به گفته [[آقابزرگ تهرانی]] کتاب‌شناس معروف برخی احتمال داده‌اند این کتاب، نخستین [[مقتل]] فارسی بوده که در میان فارسی‌زبانان انتشار یافته؛ به حدی که به خواننده آن «[[روضهخوان]]» می‌گفتند و این نام گسترش یافته است و به هر خواننده مصائب نیز «روضهخوان» می‌گفتند. اما به عقیده خودش، کتاب مقتل فارسی تألیف ابو المفاخر رازی پیش‌تر از روضة الشهدا نگاشته شده و روضة الشهداء نیز از آن مطالبی نقل کرده است.<ref>تهرانی، الذریعه، ج۱۱، ص۲۹۴.</ref> | ||
===ویژگی‌های کتاب | === درباره مؤلف=== | ||
{{اصلی|ملا حسین واعظ کاشفی}} | |||
نویسنده کتاب روضة الشهداء کمال الدّین حسین بن علی واعظ کاشفی (۸۴۰-۹۱۰ق)، عالم قرن نهم و دهم قمری است. کاشفی کتاب روضة الشهدا را در اواخر عمر خود در [[هرات]] نگاشته. او واعظ بوده و شعر نیز می‌گفته است. لقب واعظ و تخلّص وی به کاشفی نیز به همین جهت است. | |||
مجالس وعظ و سخنرانی‌های وی در آن دوره شهرت داشته و معاصران وی از جایگاه او نزد مردم و همچنین حاکمان وقت سخن گفته‌اند. درباره شیعه یا سنی بودن او نقل‌های سخنان مختلفی گفته شده است. او توانست مردم [[خراسان]] خصوصاً شهر [[هرات]] را مجذوب خود کند، به نحوی که طلاب فراوانی اعم از تسنن و [[تشیع]] در کلاس درس وی حاضر می‌شدند.<ref>ناصری داوودی، تشیع در خراسان عهد تیموری٬ ۱۳۷۸ش، ص۱۷۷ </ref> | |||
==ویژگی‌های کتاب== | |||
بنا بر آنچه در مقدمه کتاب آمده، نثر قوی همراه با شعر و تاریخ و آیات و روایات، کثرت معلومات [[کلام|کلامی]]، تاریخی و [[فقه|فقهی]]، استفاده از منابع متنوع خصوصا منابع غیرشیعی، و جامع بودن، از نقاط مثبت این کتاب است. روضة الشهدا همچنین اولین مقتلی است که رایج و متداول شده است.<ref>کاشفی، روضةالشهداء، ۱۳۸۲ش، ص۱۴ و ۱۵.</ref> | بنا بر آنچه در مقدمه کتاب آمده، نثر قوی همراه با شعر و تاریخ و آیات و روایات، کثرت معلومات [[کلام|کلامی]]، تاریخی و [[فقه|فقهی]]، استفاده از منابع متنوع خصوصا منابع غیرشیعی، و جامع بودن، از نقاط مثبت این کتاب است. روضة الشهدا همچنین اولین مقتلی است که رایج و متداول شده است.<ref>کاشفی، روضةالشهداء، ۱۳۸۲ش، ص۱۴ و ۱۵.</ref> | ||
| خط ۳۹: | خط ۴۴: | ||
در کتاب کاشفی اظهار شدید نسبت به تولای [[اهل‌بیت]] دیده می‌شود، اما از [[تبری]] دشمنان اهل‌بیت خبری نیست، لذا این کتاب تأثیر زیادی در روند تسنن دوازده‌امامی بیش‌تر مردمان خراسان شرقی و اندکی بعد گرایش به [[تشیع]] در تمامی ایران داشته است.<ref>گوهری، روضه‌الشهدا از روایات مجعول تا تأثیرگذاری٬ ۱۳۹۰ش، ص۱۱۶</ref> | در کتاب کاشفی اظهار شدید نسبت به تولای [[اهل‌بیت]] دیده می‌شود، اما از [[تبری]] دشمنان اهل‌بیت خبری نیست، لذا این کتاب تأثیر زیادی در روند تسنن دوازده‌امامی بیش‌تر مردمان خراسان شرقی و اندکی بعد گرایش به [[تشیع]] در تمامی ایران داشته است.<ref>گوهری، روضه‌الشهدا از روایات مجعول تا تأثیرگذاری٬ ۱۳۹۰ش، ص۱۱۶</ref> | ||
=== انگیزه نگارش === | === انگیزه نگارش === | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان = نمونه‌ای از متن روضة الشهداء|: «...آخر نظری کن به حسرت آدم صفی و نوحه نوح نجی و در آتش انداختن ابراهیم خلیل و قربانی کردن یعقوب در بیت الاحزان و بلیت یوسف در چاه و زندان و شبانی و سرگردانی موسی کلیم و بیماری و بی‌تیماری ایوب و اره شکافنده بر فرق زکریای مظلوم و تیغ زهر آبداده بر حلق یحیی معصوم و الم لب و دندان سرور انبیاء و جگر پاره‌پاره حمزه سیدالشهدا و محنت اهل بیت رسالت و مصیبت خانواده عصمت و سرشک دردآلود بتول عذرا و فرق خون‌آلوده علی مرتضی علیه‌السلام و لب زهرچشیده نور دیده زهرا و رخ به خون آغشته شهید کربلا و دیگر احوال بلاکشان این امت و محنت‌رسیدگان عالی‌همت همه با جان غم اندوخته در کانون غم و الم سر تا پای سوخته. نظم: ز اندوه این ماتم جان گسل روان گردد از دیده‌ها خون دل»|تاریخ بایگانی|| منبع = <small> روضة الشهداء، ص۲۰-۲۱</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان = نمونه‌ای از متن روضة الشهداء|: «...آخر نظری کن به حسرت آدم صفی و نوحه نوح نجی و در آتش انداختن ابراهیم خلیل و قربانی کردن یعقوب در بیت الاحزان و بلیت یوسف در چاه و زندان و شبانی و سرگردانی موسی کلیم و بیماری و بی‌تیماری ایوب و اره شکافنده بر فرق زکریای مظلوم و تیغ زهر آبداده بر حلق یحیی معصوم و الم لب و دندان سرور انبیاء و جگر پاره‌پاره حمزه سیدالشهدا و محنت اهل بیت رسالت و مصیبت خانواده عصمت و سرشک دردآلود بتول عذرا و فرق خون‌آلوده علی مرتضی علیه‌السلام و لب زهرچشیده نور دیده زهرا و رخ به خون آغشته شهید کربلا و دیگر احوال بلاکشان این امت و محنت‌رسیدگان عالی‌همت همه با جان غم اندوخته در کانون غم و الم سر تا پای سوخته. نظم: ز اندوه این ماتم جان گسل روان گردد از دیده‌ها خون دل»|تاریخ بایگانی|| منبع = <small> روضة الشهداء، ص۲۰-۲۱</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
== | === ساختار کتاب === | ||
کتاب شامل ۱۰ باب و یک خاتمه است که به اجمال زندگی [[امامان شیعه|دوازده امام]] را دربردارد، ولی هدف اصلی نویسنده، پرداختن به مصائب امام حسین(ع) است و ابتلای انبیاء و ستمهای [[قریش]] به [[پیامبر(ص)]] را مقدمه بحث اصلی قرار داده است. | کتاب شامل ۱۰ باب و یک خاتمه است که به اجمال زندگی [[امامان شیعه|دوازده امام]] را دربردارد، ولی هدف اصلی نویسنده، پرداختن به مصائب امام حسین(ع) است و ابتلای انبیاء و ستمهای [[قریش]] به [[پیامبر(ص)]] را مقدمه بحث اصلی قرار داده است. | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
* '''خاتمه''': پیرامون اعقاب و اخلاف پیشوایان معصوم (ع).<ref>کاشفی، روضةالشهداء، ۱۳۸۲ش، ص۲۴.</ref> | * '''خاتمه''': پیرامون اعقاب و اخلاف پیشوایان معصوم (ع).<ref>کاشفی، روضةالشهداء، ۱۳۸۲ش، ص۲۴.</ref> | ||
== منابع کتاب == | === منابع کتاب === | ||
اگرچه کاشفی به منابع روضه الشهدا تصریح نکرده، اما با تحلیل کتاب می‌توان دریافت کتاب‌هایی که او از آنها نقل کرده، عبارتند از [[کتاب الفتوح|الفتوح]] [[ابن اعثم کوفی]]، [[روضة الاحباب]]، [[شواهد النبوة]]، [[عیون اخبار الرضا]]، [[کنز الغرائب]]، [[مصابیح القلوب]]، مقتل الشهداء و [[نور الائمة]]. او از بسیاری منابع شناخته نشده، مجهول و غیرمعتبر دیگر هم استفاده کرده است. کاشفی درباره این منابع هم مقید به نقل دقیق نبوده است. گرایش به داستان‌سرایی و قصه‌گویی وی، بیش از وفاداری به لزوم نقل صحیح بوده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/30268 کتاب روضةالشهداء]، کتابخانه دیجیتال نور.</ref> | اگرچه کاشفی به منابع روضه الشهدا تصریح نکرده، اما با تحلیل کتاب می‌توان دریافت کتاب‌هایی که او از آنها نقل کرده، عبارتند از [[کتاب الفتوح|الفتوح]] [[ابن اعثم کوفی]]، [[روضة الاحباب]]، [[شواهد النبوة]]، [[عیون اخبار الرضا]]، [[کنز الغرائب]]، [[مصابیح القلوب]]، مقتل الشهداء و [[نور الائمة]]. او از بسیاری منابع شناخته نشده، مجهول و غیرمعتبر دیگر هم استفاده کرده است. کاشفی درباره این منابع هم مقید به نقل دقیق نبوده است. گرایش به داستان‌سرایی و قصه‌گویی وی، بیش از وفاداری به لزوم نقل صحیح بوده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/30268 کتاب روضةالشهداء]، کتابخانه دیجیتال نور.</ref> | ||
== | == منتقدان == | ||
روضة الشهدا به‌رغم شهرت فراوان، در دورههای بعد به دلیل ضعف‌های محتوایی، مورد مخالفت عالمان و محققان قرار گرفت و اعتراضات جدی به آن وارد شده است. مهمترین اشکالات روضةالشهدا از دیدگاه منتقدان، نگاه صوفیانه، نقل‌های نادرست و قصهگوییهای کاشفی است. منتقدان گفته‌اند این کتاب فقط به ذکر مصائب پرداخته و تحلیل و برداشتی حماسی و سیاسی از واقعه کربلا بیان نمی‌کند و به عوامل و ماهیت آن نپرداخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/30268 کتاب روضةالشهداء]، کتابخانه دیجیتال نور.</ref> | روضة الشهدا به‌رغم شهرت فراوان، در دورههای بعد به دلیل ضعف‌های محتوایی، مورد مخالفت عالمان و محققان قرار گرفت و اعتراضات جدی به آن وارد شده است. مهمترین اشکالات روضةالشهدا از دیدگاه منتقدان، نگاه صوفیانه، نقل‌های نادرست و قصهگوییهای کاشفی است. منتقدان گفته‌اند این کتاب فقط به ذکر مصائب پرداخته و تحلیل و برداشتی حماسی و سیاسی از واقعه کربلا بیان نمی‌کند و به عوامل و ماهیت آن نپرداخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/30268 کتاب روضةالشهداء]، کتابخانه دیجیتال نور.</ref> | ||