|
|
| خط ۷۱: |
خط ۷۱: |
|
| |
|
| ==نقد عقاید خوارج== | | ==نقد عقاید خوارج== |
| از هنگام پیدایش خوارج در طول تاریخ اسلام، ردیه‌های بسیاری بر سخنان و افعال آنان نوشته شده است. این ردیه‌ها به سه گروه حدیثی، تفسیری و احتجاجی تقسیم می‌شوند. | | از ابتدای پیدایش خوارج در تاریخ اسلام، آثار مختلفی در ردّ باورهای آنها تالیف شده یا در آثار حدیثی، روایاتی در تقبیح باورها و اعمال خوارج ذکر شده است. از جمله روایاتی حاکی از پیشگویی‌های پیامبر اسلام درباره خوارج و خروج آنان از دین که شیوه دینداری و عملکرد خوارج تقبیح شده و همچنین جنگیدن با آنان و کشتن‌شان دارای اجر دانسته شده است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به ابوحاتم رازی، کتاب‌الزینة فی الکلمات الاسلامیة‌العربیة، قسم ۳، ص۲۷۶؛ محمدبن احمد مَلَطى شافعى، التنبیه و الرد على اهل الاهواء و البدع، ص۵۰ـ۵۱؛ ابن حزم، کتاب الفصل فی الملل والاهواء والنحل، ج۴، ص۱۶۱؛ ابن‌ابی‌الحدید، ج۲، ص۲۶۵ـ۲۶۷.</ref> همچنین علمای شیعه با استناد به حدیثی از پیامبر(ص)، کسانی که با امام علی به محاربه پرداخته‌اند، و از جمله خوارج را کافر دانسته‌اند. بنابر روایت مذکور، کسی که با امام علی جنگ کند، مانند کسی است که با پیامبر جنگ کرده است.<ref>مفید، ص۴۳؛ نصیرالدین طوسی،تجرید الاعتقاد، ص۲۹۵؛ حسن بن یوسف علامه حلّى، کشف‌المراد فى شرح تجرید الاعتقاد، ص۵۴۰؛مقداد بن عبداللّه فاضل مقداد، اللوامع الالهیة فى‌المباحث الکلامیة، ص۳۷۲.</ref> |
| | |
| | در آثار تفسیری، استشهاد خوارج به قرآن کریم برای اثبات عقایدشان، مورد نقد و نقض قرار گرفته است؛ از جمله ادعای کافر بودن کسانی که مرتکب گناه کبیره می‌شوند. خوارج با تکیه بر آیه ۹۷ سوره آل عمران، بر این باور بودند که از آنجا که بر اساس قرآن کریم، هر کس حج نگزارد، مرتکب گناه کبیره شده و کافر شده است، پس ارتکاب گناهان کبیره، منجر به کفر می‌شود. در پاسخ به این استدلال گفته شده است که «مَنْ کَفَرَ» در آیه مذکور، کسی است که وجوب حج بر مستطیع را انکار می‌کند، نه کسی که کافر شده، چنانکه خوارج گمان کرده‌اند.<ref>رجوع کنید به ابن ابی الحدید، ج۸، ص۱۱۴؛ جرجانی، ج۸، ص۳۳۵.</ref> ابن حزم، ادعای خوارج در این باره را با استناد به آیات دیگری از قرآن کریم رد کرده است.<ref>ابن حزم، کتاب الفصل فی الملل والاهواء والنحل، ج۳، ص۲۳۵ـ۲۴۳؛ جرجانی، ج۸، ص۳۲۴ـ۳۲۵.</ref> |
|
| |
|
| در منابع روایی، روایاتی حاکی از پیشگویی‌های پیامبر اسلام درباره خوارج و خروج آنان از دین وجود دارد. به‌طور کلی در این روایات، بیشتر شیوه دینداری و عملکرد سیاسی و اجتماعی خوارج تقبیح شده و نیز پیکار با آنان و کشتن آنان دارای اجر دانسته شده است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به ابوحاتم رازی، کتاب‌الزینة فی الکلمات الاسلامیة‌العربیة، قسم ۳، ص۲۷۶؛ محمدبن احمد مَلَطى شافعى، التنبیه و الرد على اهل الاهواء و البدع، ص۵۰ـ۵۱؛ ابن حزم، کتاب الفصل فی الملل والاهواء والنحل، ج۴، ص۱۶۱؛ ابن‌ابی‌الحدید، ج۲، ص۲۶۵ـ۲۶۷.</ref>. همچنین علمای شیعه با استناد به این حدیث از پیامبر (ص) که خطاب به امام علی فرموده است: «ای علی! هر آن کس که با تو جنگ کند با من جنگ کرده»، به این عقیده قائل شده‌اند که کسانی که با امام علی (ع) به محاربه پرداخته‌اند، از جمله خوارج، کافرند.<ref>مفید، ص۴۳؛ نصیرالدین طوسی،تجرید الاعتقاد، ص۲۹۵؛ حسن بن یوسف علامه حلّى، کشف‌المراد فى شرح تجرید الاعتقاد، ص۵۴۰؛مقداد بن عبداللّه فاضل مقداد، اللوامع الالهیة فى‌المباحث الکلامیة، ص۳۷۲.</ref>
| |
| در ردیه‌های تفسیری بر آثار خوارج، تلاش شده است تا به ادله‌ای که آنان از قرآن برای اثبات مباحث خویش می‌آورند، پاسخ داده شود. بیشتر این ردیه‌ها بحث کفرِ مرتکبِ کبیره را مطرح کرده‌اند. به طور کلی، شیوه مفسران و متکلمان در این ردیه‌ها آن بوده است که نقص تفسیر خوارج را از آیات مورد استشهادشان نشان دهند. برای مثال یکی از آیاتی که خوارج در تأیید کفر کبیره می‌آوردند، آیه «..لِلّه عَلَی‌النَّاسِ حِجُّ البَیتِ مَنِ استَطاعَ إلَیهِ سَبیلا وَ مَن کَفَرَ فَإنَّ اللّهَ غَنِی عَنِ العالَمین» (آل‌عمران: ۹۷) بود. خوارج معتقد بودند که طبق این آیه، هر کس که حج نگزارد مرتکب کبیره و بنابراین کافر شده است. در جواب به این استدلال، گفته‌اند احتمالا مقصود آیه از «مَنْ کَفَرَ» کسی است که وجوب حج بر مستطیع را انکار می‌کند<ref>رجوع کنید به ابن ابی الحدید، ج۸، ص۱۱۴؛ جرجانی، ج۸، ص۳۳۵.</ref>. به‌همین ترتیب، در بقیه موارد نیز تفاسیر خوارج بر آیات قرآنی رد شده است<ref>رجوع کنید به محمد بن احمد مَلَطى شافعى، التنبیه و الرد على اهل الاهواء والبدع، ص۴۷ـ۵۰؛ ابن ابی الحدید، ج۸، ص۱۱۴ـ ۱۱۸؛ جرجانی، ج۸، ص۳۳۴ـ۳۳۸؛ نیز رجوع کنید به یعقوب جعفری، خوارج در تاریخ، ص۲۵۵ـ ۲۵۷.</ref>. در برخی موارد نیز به جای آنکه تفاسیر خوارج از آیات رد شود، به آیاتی استشهاد شده است که بر چیزی خلاف مدَّعیات خوارج دلالت دارد<ref>مثلا در باب کفر مرتکب کبیره رجوع کنید به ابن حزم، کتاب الفصل فی الملل والاهواء والنحل، ج۳، ص۲۳۵ـ۲۴۳؛ جرجانی، ج۸، ص۳۲۴ـ۳۲۵.</ref>.
| |
| ==جستارهای وابسته == | | ==جستارهای وابسته == |
| [[مارقین]] | | [[مارقین]] |
