اصحاب کهف: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اصحاب کهف''' یا '''یاران غار''' [[ایمان|مؤمنانی]](مسیحی) که در دوران حکومت دقیانوس(۲۰۱ -۲۵۱م) از حکمرانان روم باستان زندگی می‌کردند. آنها همگی جز یکی از آنان که یک چوپان به همراه سگش بود از اشراف‌زادگان و درباریانی بودند که به سمت غار حرکت کرده و در آنجا به خواب عمیقی رفتند و در حدود سیصد و نه سال خوابیدند. در [[قرآن کریم]] [[سوره|سوره‌ای]] به نام [[سوره کهف|کهف]] آمده و در [[آیات]] ۸ تا ۲۶ آن به داستان این مومنان اشاره کرده است. همچنین گزارش‌هایی از این ماجرا در منابع مسیحی ذکر شده است. در [[روایات]] [[شیعه]] اصحاب کهف جزو یاوران [[امام مهدی]](ع) معرفی شده‌اند.

درباره اینکه این ماجرا در چه منطقه‌ای رخ داده و غار مربوطه در کجا قرار دارد اختلاف نظر وجود دارد. مشهورترین آن‌ منطقه اِفِسوس (نیز اِفِسُس) در استان ازمیر [[ترکیه]] ذکر شده است. مجموعه تلویریونی [[مردان آنجلس (مجموعه تلویزیونی)|مردان آنجلس]] تولید شده در تلویزیون [[ایران]] به داستان آنها می‌پردازد.

اصحاب کهف (یاران غار)، عده‌ای مومن مسیحی که در دوران حکمرانی یکی از حکمرانان روم باستان به نام دقیانوس(۲۰۱ -۲۵۱م) زندگی می‌کرده‌اند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۴، ص‏۴۱۱.</ref> آنها جز یکی که یک چوپان به همراه سگش بود، از اشراف‌زادگان و درباریانی بودند که [[دین]] خود را از یکدیگر مخفی نگاه می‌داشتند.

آنها پس از ظلم حکومت به سمت غار حرکت کرده و چون به غار رسیدند به خوابی عمیق رفتند<ref>طبری، جامع البيان، ج‌۱۵، ص‌۲۲۵.</ref> و در حدود سیصد و نه سال خوابیدند.<ref>سوره کهف،آیه۲۵.</ref> [[خداوند]] آنان را به ‏گونه‌‏ای قرار داده بود که هرکس به آنها می‌‏نگريست آنان را بيدار می‌‏پنداشت، در حالی که در خواب بودند.<ref>طباطبایی، الميزان، ۱۳۷۴ش، ج‌۱۳، ص‌۲۵۶.</ref> آنها پس از این مدت و بعد از بیدار شدن تصور کردند چند ساعتی بیشتر نخوابیده‌اند.<ref>سوره كهف،۱۸و۱۹</ref> این تردید به گفته برخى، از آن جهت بود كه آنان در آغاز روز وارد غار شده و به خواب رفته و در پايان روز بيدار شده بودند.<ref>طبرسی، جوامع الجامع، ج‌۲، ص‌۳۵۷. و مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ج‌۱۲، ص‌۳۷۳.</ref> بعد از بیداری آنها پيشنهاد كردند كه يكى از آنان به شهر رفته و غذايى تهيه كند.<ref>سوره كهف،آیات:۱۸و۱۹</ref>

درباره این که چه کسی مامور تهیه غذا شد [[قرآن]] سخنی نگفته است اما طبق برخى [[روايات]] يمليخا يا تمليخا داوطلب اين كار شد.<ref>بحرانی، البرهان، ۱۳۳۴ش، ج‌۳، ص‌۶۲۴.</ref> وی پس از مراجعه، چهره شهر را دگرگون يافت و از همین رو بسيار شگفت زده شد.<ref>بحرانی، البرهان، ۱۳۳۴ش، ج‌۳، ص‌۶۲۴و۶۲۵.</ref>

در باره شمار اصحاب کهف در منابع روایی و تاریخی اختلاف نظر وجود دارد. در منابع مسيحى تعداد آنها ۷ تن معرفی شده و برخى نيز آنان را ۵ و برخى نيز ۱۳ تن نقل كرده‌اند.<ref>الحكيم، اهل الكهف، ص‌۸۸.</ref> همچنین نام‌‌های آنان در منابع مسیحی عبارت‌اند از: مكسملينا، يلميخا، ديمومدس (ديموس)، امبليكوس، مرطونس، بيرونس، كشطونس.<ref>الحكيم، اهل الكهف، ص‌۸۸.</ref> اما [[محمد بن جریر طبری صغیر|طبرى]] نام‌هاى آنان را اين‌گونه نقل كرده است: مكسلمينا، محسلمينا، يمليخا، مرطونس، كسطونس، ويبورس، ويكرنوس، يطبيونس و قالوش.<ref>طبری، ۱۳۵۶ش، جامع البيان، ج‌۱۵، ص‌۲۷۶.</ref>

قرآن کریم اما هيچ‌گونه تصريحى درباره شمار اصحاب كهف ندارد و صرفا به اختلاف مردم در عدد اصحاب كهف اشاره دارد. برخى آنها را با سگ همراهشان ۴ تن و برخى ۶ تن و برخى ۸ تن دانسته‌اند.<ref>سوره كهف،۲۲،۱۸.</ref> برخی معتقدند قرآن نظر سوم را پذیرفته است.<ref>طباطبایی، الميزان، ۱۳۷۴ش، ج‌۱۳، ص‌۲۶۷،۲۶۸ و مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج‌۱۲، ص‌۳۸۳.</ref>

[[آیه|آیات]] ۸ تا ۲۶ سوره کهف به داستان اصحاب کهف می‌پردازد. این آیات حاوی هدایت این اصحاب از سوی [[خدا|خداوند]]، [[ایمان]] و کشمکش آنان با [[کفر|کافران]]، پناه‌بردن به غار، [[معجزه]] زنده‌ماندشان به یاری خدا، بیداری مجددشان و برخورد با مردم، روشن شدن حقیقت و بیان جدالی که کافران با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در این مسئله داشتند اشاره دارد.<ref>معموری، تحلیل ساختار روایت در قرآن، ۱۳۹۲ش، ص۱۶۰.</ref>

طبق تایید قرآن آنها مدت ۳۰۹ سال در غار در حالت خواب بوده‌اند.<ref>سوره کهف، آیه۲۴.</ref>

===اصحاب كهف و رقيم===

در آيه ۹ سوره كهف با عطف «الرقيم» بر «الكهف» آمده ‌است: «اَم ‌حَسِبتَ اَنَّ اَصحبَ الكَهفِ والرَّقيمِ...» و ‌اين بحث ميان [[مفسران]] به پيروى از برخى روایات، مطرح شده كه آيا اصحاب كهف و رقيم یک گروه هستند يا دو گروه جدا تا براى اصحاب رقيم نيز تفسير و [[شأن نزول]] جداگانه‌اى ذكر كنند. در مورد کلمه رقیم‏ برخى از مفسران آن را نام روستاى نزدیک غار می‌دانند.<ref>قمی، تفسیر قمى، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۳۱.</ref>

در روايات، اصحاب کهف جوانانی اشراف زاده معرفی شدند که در عید بزرگی به بيرون شهر رفتند. خداوند در دل‌هايشان نور ایمان برافروخت و آنان به خداوند ايمان آوردند، هر چند در آغاز ايمان خود را از يکديگر پوشيده می‌‏داشتند، امّا به تدريج ایمان خود را به يکديگر اظهار کردند.<ref>طبرسی، مجمع البيان، ۱۳۷۲ش، ج۱۵، ص۲۵۶.</ref> بر پايه برخی روايات دقیانوس به اصحاب کهف مدتی مهلت داد تا از ايمان خود بازگردند. آنان از اين فرصت استفاده کرده و به غار پناه بردند.<ref>طبرسی، مجمع البيان، ۱۳۷۲ش، ج۱۵، ص۲۵۳.</ref> برخی ديگر از روايات، آنان را امین و رازدار پادشاه عصر خود قلمداد کرده‌اند.<ref>طبرسی، مجمع البيان، ۱۳۷۲ش، ج۱۵، ص۲۵۳.</ref>

همچنين براساس برخی روايات، اصحاب کهف جوانانی رومی بودند که پيش از بعثت حضرت عیسی(ع) وارد غار شدند و پس از بعثت او از خواب برخواستند.<ref>المعارف، ص۵۴.</ref> امّا برخی روايات، همه ماجرا را مربوط به زمان پس از بعثت عيسی(ع) و آنان را افرادی دانسته که بر شریعت عيسی(ع) بوده‌‏اند.<ref>المعارف، ص۵۴.</ref>

در روایات [[شیعه]] آمده اصحاب کهف هنگام [[ظهور حضرت مهدی|ظهور]]، برای یاری [[مهدی موعود]](ع) [[رجعت]] خواهند کرد.<ref>دیلمی، ارشادالقلوب، ۱۳۷۷ش، ص۲۸۶.</ref> [[امام صادق]](ع) فرمود: هنگامی که قائم آل محمد(ص) ظهور کند، تعدادی از پشت [[کعبه]] بیرون آیند که هفت نفر از اصحاب کهف، از جمله آنان هستند.<ref>طبسی، چشم‌اندازی به حکومت مهدی(عج)، ۱۳۹۱ش، ص۱۰۱.</ref> حلبی نیز گفته است که آنان وزیران مهدی(ع) هستند.<ref>صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، ۱۳۸۰ش، ص۴۸۵.</ref> همچنین از امام صادق(ع) آمده: وقتی [[دابه الارض]] خارج می‌شود، خداوند اصحاب کهف را همراه با سگ‌شان بر می‌انگیزد.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۲۷۵ و ج۵۳، ص۸۵.</ref>

داستان اصحاب کهف از معدود داستان‌هايی است که در منابع یهودی از آن ذکری به میان نیامده، امّا در منابع مسيحی این داستان ذکر شده است. ساختار داستان در منابع مسيحی همگونی خاصی با نقل‌های اسلامی دارد و به هفت خفتگان و هفت خفتگان شهر اِفِسوس (اِفِسُس) معروف است. <ref>الحكيم، اهل الكهف، ص‌۸۸.</ref>

داستان اصحاب کهف برای نخستین بار به وسیله خلیفه کلیسای [[سوریه]] بنام ژاک در قرن پنجم میلادی و یک قرن پیش از ظهور [[اسلام]] در رساله‌ای که به زبان سریانی نوشته شده تشریح گردیده است. پس از او ادوارد گیپون در کتابش به نام سقوط امپرطوری روم، به این داستان اشاره کرده است.<ref>مجدوب، اصحاب کهف در تورات و انجیل و قرآن، ۱۳۸۰ش، ص۱۱۵.</ref> همچنین پژوهش‌هایی توسط لویی ماسینیون شرق‌شناس فرانسوی در سال ۱۹۶۱م درباره اصحاب کهف انجام گرفت که در کتابی به نام خفتگان هفتگانه به زبان فرانسه منتشر کرده است.<ref>مجدوب، اصحاب کهف در تورات و انجیل و قرآن، ۱۳۸۰ش، ص۶۲.</ref> از سویى‌ دیگر یونگ‌ با مقایسه داستان‌ اصحاب‌ کهف‌ و داستان‌ [[حضرت خضر|خضر نبى‌]]، به‌ موضوع‌ تجدید حیات‌ و عمر دوباره‌ یافتن‌ نظر کرده است‌.{{مدرک}}

بنا بر نقلی از [[امام على]](ع) شهرى که اصحاب کهف در آن ساکن بودند اِفِسوس (اِفِسُس) نام داشته است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۴، ص‏۴۱۱.</ref> این شهر یکی از شهرهای ایونیا در آناتولی (آسیای صغیر) بود که امروز ویرانه‌های آن به عنوان مرکز باستان‌شناسی در سه کیلومتری جنوب شهر سلجوک استان ازمیر‏ [[ترکیه]] واقع شده است.<ref>سامی، قاموس الاعلام ترکى، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۵۰۶ و ج۲، ص۱۰۰۱.</ref> در یک کیلومترى این شهر غاری‌ست که مردم ترکیه آن را به‌عنوان غار اصحاب کهف [[زیارت]] می‌کنند.<ref>بی‌آزار شیرازی، باستان‌شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، ۱۳۸۰ش، صفحهٔ۳۵۲.</ref> در درون این غار آثار صدها قبر دیده می‌شود.

همچنین در میان دو روستای رقیم(رجيب) و ابوعلند و در ۷ کیلومترى اُمان پایتخت [[اردن]] غاری وجود دارد که بر فراز آن [[مسجد|مسجدی]] ساخته شده‌ و برخی از باستان‌شناسان معتقدند غار اصحاب کهف است.<ref>بی‌آزار شیرازی، باستان‌شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، ۱۳۸۰ش، صفحهٔ۱۹۴.</ref> درباره این غار، کتابى نیز بنام اکتشاف کهف اهل الکهف‏ منتشر شده است.

غار دیگرى که گفته شده احتمالا غار اصحاب کهف باشد، در نزدیکى شهر [[دمشق]] در کشور [[سوریه]] است. همچنین باستان‌شناسان غارهای موجود در بتراء، یکی از شهرهای [[فلسطین]]، غار کوه قاسيون نزديک دمشق، و غاری در شبه جزيره اسکانديناوی در اروپای شمالی و غاری در نزديکی شهر [[نخجوان]] در منطقه قفقاز را نیز جزو مکان‌هایی که احتمال می‌رود غار اصحاب کهف باشد برشمرده‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۲۹۹.</ref>

[[علامه طباطبایی|علامه طباطبایى]] در [[تفسیر المیزان|المیزان]] معتقد است غار اِفِسوس در ترکیه، بر اینکه غار اصحاب کهف باشد انطباق‏ بیشتری دارد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۲۹۹.</ref>

[[پرونده:مردان آنجلس.jpg|بندانگشتی|250px|نمایی از مجموعه تلویزیونی مردان آنجلس]]

[[مردان آنجلس (مجموعه تلویزیونی)|مردان آنجلس]] عنوان مجموعه تلویزیونی با محوریت داستان اصحاب کهف است که در سال ۱۳۷۶ش توسط [[فرج الله سلحشور]] برای صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران کارگردانی شد. در سال ۱۳۷۷ش، و در سفر [[سید محمد خاتمی]] به واتیکان این مجموعه تلویزیونی توسط وی به پاپ ژانپل دوم(رهبر کاتولیک‌های جهان) هدیه شد.<ref>[http://sharghdaily.ir/Modules/News/PrintVer.aspx?Src=Main&News_Id=28355 روزنامه شرق، خیلی دور، خیلی نزدیک]</ref> این مجموعه تلویزیونی در برخی کشورهای مسلمان نظیر [[مصر]] نیز به نمایش درآمده است.<ref>[http://www.afkarnews.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-6/235204-%D9%85%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AA-%D8%B3%D9%84%D9%81%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D9%BE%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D9%86%D8%AC%D9%84%D8%B3 مخالفت سلفی‌ها با پخش سریال «مردان آنجلس»]</ref>

اصحاب کهف، خصوصا سگ همراه‌شان در شعر فارسی از جمله در اشعار [[سنائي|سنایی]]،<ref>[https://ganjoor.net/sanaee/divans/ghaside-sanaee/sh14/ سایت گنجور سنائی، قصیدهٔ شماره۱۴.]</ref> عطار،<ref>[https://ganjoor.net/attar/mosibatname/mbkhsh25/sh1/ سایت گنجور عطار، مصیبت‌نامه بخش۲۵.]</ref> مولوی<ref>[https://ganjoor.net/moulavi/shams/ghazalsh/sh676/ سایت گنجور مولوی، غزلیات شمس، غزل۶۷۶.]</ref> و سعدی بازتاب‌هایی داشته است، بیت زیر از سعدی نمونه‌ای از آن است:

|عرض=65

* المجدوب، احمد علی، اصحاب كهف در تورات، انجيل و قرآن، مترجم: سيدمحمد صادق عارف، تهران، رشد، ۱۳۸۰ش.

* طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان فى تفسير القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.

* مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، به تحقیق جمعی از محققان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.