مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''مدارک الأحکام فی شرح شرایع الإسلام''' کتابی فقهی به زبان عربی تالیف سید شمس‌الدین محمد بن علی بن حسین موسوی عاملی جبعی(۹۶۴- ۱۰۰۹ ق). این کتاب در بردارنده بخش عبادات فقه از کتاب شرایع الاسلام است که از کتاب طهارت شروع شده و به کتاب حج پایان می یابد. مدارک الاحکام از بهترین کتب فقه استدلالی است که از ابتدا مورد توجه علمای شیعه بوده و شرح‌های فراوانی بر آن نگاشته شده است.  

سید شمس الدین محمد بن علی موسوی عاملی معروف به صاحب مدارک از عالمان شیعی در قرن ۱۰ق است. او ر سال ۹۴۶ قمری در جبل عامل به دنیا آمد. سیدمحمد تحصیلاتش را در زادگاه خود آغاز و در محضر اساتیدی بزرگ تلمذ نمود. مشهورترین اثر او مدارک الاحکام است و حاشیة بر ألفیة الشهید، شرح المختصر النافع، حاشیه بر استبصار و حاشیه بر تهذیب از دیگر تألیفات اویند.

آن‌چنانکه در الذریعة آمده است تاریخ به پایان رسیدن کتاب مدارک الأحکام سال ۹۸۸ق می‌باشد.<ref>الذریعة، ج ۶، ص ۱۹۶.</ref>

*'''جلد اوّل''' مباحث تعریف طهارت، اقسام طهارت، انواع آب‌ها، مبطلات وضوء، احکام تخلی، وضوء، غسل، احکام جنابت، حیض و احکام آن و غسل حیض مطرح شده است.

*'''جلد دوم''' مباحث استحاضه، نفاس، احکام اموات، غسل میت، کفن پوشاندن، دفن کردن، غسل‌های مستحبی، تیمم، نجاسات و غسل مس میت آورده شده است.

*'''جلد سوم''' مباحث نمازهای واجب و مستحب، تعداد رکعات آنها، وقت نماز، قبله، لباس و مکان نمازگزار، اذان و اقامه، افعال نماز و مبطلات نماز مطرح شده است.

*'''جلد چهارم''' شامل مباحث نماز جمعه، نمازهای عید فطر و عید غدیر، نماز خورشید گرفتگی، نماز اموات، احکام خلل در نماز، نماز قضا، نماز جماعت، احکام مساجد و نماز مسافر می‌باشد.

*'''جلد پنجم''' مباحث تعریف زکات، واجبات زکات،(زکات حیوانات، طلا و نقره، غلات، مال التجارة)، کتاب خمس و انفال مطرح شده است.

*'''جلد ششم''' شامل مباحث صوم، مبطلات روزه، مکروهات روزه، زمان روزه، روزه‌های صحیح، علائم ماه مبارک رمضان، شرایط روزۀ ماه مبارک رمضان، روزۀ قضا، روزۀ کفارات، اعتکاف، شرایط اعتکاف، اقسام اعتکاف، احکام اعتکاف و مبطلات اعتکاف می‌باشد.

*'''جلد هفتم''' شامل مباحث تعریف حج، شرایط وجوب حجة الاسلام، حج نذری، نیابت، حج تمتع، حج افراد، حج قران، اقسام مواقیت، احکام مواقیت، مقدمات احرام، واجبات و احکام احرام، مستحبات و محرمات و مکروهات احرام، وقوف به عرفات، واجبات و احکام و مستحبات وقوف در عرفه، وقوف به مشعر(واجبات و احکام) می‌باشد.

*'''جلد هشتم''' مباحث نزول به منیٰ و مناسک آن، صفات هدی، هدی قران، اضحیه، حلق و تقصیر طواف(مقدمات، واجبات، احکام، مستحبات)، سعی، احکام منیٰ پس از برگشتن، احکام مدینه و مکه، احصاء و صد، احکام صید، موجبات ضمان، صید حرم، محظورات احرام، احکام عطر زدن، پوشیدن لباس دوخته شده، حلق، شعر، جدال، کندن درختان حرم و در آخر، کتاب عمره آورده شده است.

# حاشیه بر مدارک، تألیف علی بن محمد طباطبایی صاحب ریاض المسائل(م ۱۲۳۱ ق).

# حاشیه بر قسمتی از طهارت کتاب مدارک الأحکام، تألیف سید محمد جواد حسینی شقرائی صاحب مفتاح الکرامة(م ۱۲۲۶ ق).

# حاشیۀ وحید بهبهانی، آقا محمد باقر بن محمد اکمل بهبهانی(م ۱۲۰۶ ق)، حاشیه بر کتاب طهارت و صلاة و قسمتی از زکات.

# تدارک المدارک، تألیف محدث بحرانی، شیخ یوسف صاحب حدائق(م ۱۱۸۶ ق).

# نهج الأنام إلی مدارک الأحکام فی شرح شرایع الإسلام، تألیف شیخ قاسم بن محمد حارثی همدانی(م ۱۲۳۷ ق).

# حاشیه بر مدارک، تألیف سید ابراهیم بن سلطان العلماء مرعشی آملی(م ۱۰۹۸ ق).

# حاشیۀ ملا عبد اللّه بن محمد تونی، صاحب وافیه(م ۱۰۷۱ ق).

# حاشیه بر مدارک، تألیف ملا عزیز الله بن محمد تقی مجلسی، بزرگترین فرزند محمد تقی مجلسی(م ۱۰۷۴ ق).

# حاشیه بر مدارک، تألیف امیر ابراهیم بن امیر معصوم حسینی قزوینی(م ۱۱۴۹ ق).

# حاشیه بر مدارک، تألیف ملا محمد امین بن محمد شریف استرآبادی(م ۱۰۳۶ ق).

# حاشیه بر مدارک، تألیف ملا محمد تقی طبسی شاگرد آقا جمال خوانساری در جلد ۶ الذریعة از صفحۀ ۱۹۶ تا ۱۹۸ به نوزده حاشیه در مورد مدارک اشاره شده است.<ref>الذریعة، ج ۶، ص ۱۹۶-۱۹۸.</ref>

== نسخهها و چاپ ==

*نسخۀ اول درکتابخانه آستان قدس رضوی به خط محمد حسین بن سعد الدین غفاری و در سال ۱۰۰۰ هجری قمری نگاشته شده و از اول کتاب تا کتاب حج می‌باشد و مؤلف با خط خود آن را اجازه داده است.

*نسخۀ دوم در کتابخانه آستان قدس رضوی سال ۱۰۰۶ق و از بحث نماز کسوف تا آخر کتاب می‌باشد.

*نسخۀ سوم در کتابخانه مجلس شورای اسلامی به خط سید حسین بن علی زین الدین عاملی و در سال ۱۰۰۸ق و از اول کتاب تا آخر نماز عید است.