imported>Hasaninasab |
imported>Hasaninasab |
| خط ۳۷: |
خط ۳۷: |
| [[احمد بن حنبل]] از معروف‌ترین افرادی است که به این خاطر به شدت شکنجه شد.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۷۲؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱۵، ص۳۲؛ ابن جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۱۱، ص۴۳.</ref> احمد بن نَصر خُزاعی نیز اعدام گردید و بشر بن ولید را که قاضی القضات بود در خانه خود حبس کرد.<ref>رضایی، عصر محنه در تمدن مسلمانان، شماره ۱۹، ۱۳۷۳ش.</ref> | | [[احمد بن حنبل]] از معروف‌ترین افرادی است که به این خاطر به شدت شکنجه شد.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۷۲؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱۵، ص۳۲؛ ابن جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۱۱، ص۴۳.</ref> احمد بن نَصر خُزاعی نیز اعدام گردید و بشر بن ولید را که قاضی القضات بود در خانه خود حبس کرد.<ref>رضایی، عصر محنه در تمدن مسلمانان، شماره ۱۹، ۱۳۷۳ش.</ref> |
| ==اقدامات نظامی== | | ==اقدامات نظامی== |
| معتصم در زمان حکومت خود اقدامات نظامی گسترده‌ای انجام داد. او زمان زیادی را برای سرکوب قیام‌ها اختصاص داد و بعد فراغت از آنها به روم لشکر کشید و شخصا در آن شرکت کرد و فرماندهی آن را به عهده داشت.
| | بنابر برخی پژوهش‌های تاریخی، در دوران حکومت معتصم، که مقارن با امامت [[امام جواد]] (ع) بود، بیش از پنجاه قیام توسط [[علویان]] و اعراب و شش مورد توسط ایرانیان صورت گرفت و همگی سرکوب شد.<ref>صلواتی، تحلیلی از زندگانی و دوران امام محمد تقی (ع)، ۱۳۸۴ش، ص۱۵۴-۲۲۲.</ref> مهم‌ترین این قیام‌ها عبارتند از: شورش زُط‌ها<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۸-۱۱؛ ابن اثیر، الكامل، ۱۹۶۵ق، ج۶، ص۴۴۳-۴۴۴؛ ابن مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ش، ج۴، ص۱۷۷-۱۷۸.</ref>، شورش بابک خرمدین،<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۷۳-۴۷۵؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۳۱-۵۵؛ ابن مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۷۸-۱۸۳؛ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۸، ص۴۳۷؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۶۷.</ref> شورش مازیار،<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۸۰-۸۹؛ ابن اثیر، الكامل، ۱۹۶۵م، ج۶، ص۴۹۵-۵۰۴؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱۶، ص۲۴.</ref> شورش مبرقع، <ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۱۱۶-۱۱۸؛ ابن اثیر، الكامل، ۱۹۶۵م، ج۶، ص۵۲۲.</ref> شورش جعفر کرد<ref> صلواتی، تحلیلی از زندگانی و دوران امام محمد تقی(ع)، ۱۳۸۴ش، ص ۱۶۴.</ref> و شورش عُجَیف بن عنبسه و عباس بن مأمون.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۷۶؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۷۱-۷۹.</ref> |
|
| |
|
| ===سرکوب قیام‌ها===
| | معتصم پس از مغلوب کردن بابک، بدون درنگ با سپاهی عظیم به سوی روم حرکت کرد<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۵۷.</ref> و پس از شکست‌دادن سپاه اعزامی از جانب امپراطوری روم، عموریه را در سال [[سال ۲۲۳ هجری قمری|۲۲۳ق]] فتح کرد.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۵۷-۷۱؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۷۵؛ ابن اثیر، الکامل، ج۶، ص۴۸۰-۴۸۸.</ref> |
| بنابر برخی پژوهش‌های تاریخی، در دوران حکومت معتصم، که مقارن با امامت [[امام جواد]] (ع) بود، بیش از پنجاه قیام توسط [[علویان]] و اعراب و شش مورد توسط ایرانیان صورت گرفت و همگی سرکوب شد.<ref>صلواتی، تحلیلی از زندگانی و دوران امام محمد تقی (ع)، ۱۳۸۴ش، ص۱۵۴-۲۲۲.</ref> مهم‌ترین قیام‌هایی که توسط معتصم سرکوب شد، بدین قرارند:
| |
| # '''شورش زُط‌ها''': زط‌ها به رهبری محمد بن عثمان به بطائح میان [[بصره]] و [[واسط]] مهاجرت کردند و در آنجا دست به قیام زدند.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۹.</ref> قدرت آنها در زمان مأمون به اوج خود رسید. اما مأمون نتوانست آنها را شکست دهد.<ref>طقوش، دولت عباسیان، ۱۳۸۳ش، ص۱۵۳.</ref> معتصم در زمان حکومتش فرمانده خود، عجیف بن عنبسه را به مقابله با آنان فرستاد و پس از نه ماه نبرد سخت، آنان را شکست داد. آنها درخواست امان کردند. معتصم به آنها امان داد و به زَربه تبعید کرد.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۸-۱۱؛ ابن اثیر، الكامل، ۱۹۶۵ق، ج۶، ص۴۴۳-۴۴۴؛ ابن مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ش، ج۴، ص۱۷۷-۱۷۸.</ref>
| |
| # '''شورش بابک خرمدین''': بابک در سال [[سال ۲۰۱ هجری قمری|۲۰۱ ق]] با توجه به درگیری [[امین]] و [[مأمون]] از فرصت استفاده کرد و شورش خود را در مناطق شمالی [[آذربایجان]] در منطقه‌ای به نام بَذ،<ref>ابن مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ش، ج۴، ص۱۷۸.</ref> آغاز کرد و توانست با دعوت، تمام آذربایجان و منطقه [[جبال]]، [[همدان]]، [[اصفهان]]،<ref>ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱۵، ص۲۸.</ref> ماسَبذان، مهرجان و بخش بسیاری از دیلم را فتح کند و حتی گروهی از کردها نیز به او پیوستند.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۷۳؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۳۱-۵۵؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۶۷.</ref> مأمون نتوانست شورش او را سرکوب کند؛ اما به معتصم وصیت کرد تمام توان خود را صرف مقابله با آنان کند.<ref>طقوش، دولت عباسیان، ۱۳۸۳ش، ص۱۵۶-۱۵۷.</ref> معتصم در سال [[سال ۲۲۰ هجری قمری|۲۲۰ق]]، بزرگ‌ترین فرمانده خود، افشین حیدر بن کاووس را به جنگ با بابک فرستاد و موفق شد در مدت ۳ سال این شورش را سرکوب کند.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۷۳-۴۷۵؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۳۱-۵۵؛ ابن مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۷۸-۱۸۳؛ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۸، ص۴۳۷؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۶۷.</ref>این حرکت که جلوه دینی و هدف سیاسی داشت، خطرناک‌ترین حرکتی بود که حکومت عباسی آن را تجربه می‌کرد.<ref>طقوش، دولت عباسیان، ۱۳۸۳ش، ص۱۵۳.</ref>
| |
| # '''شورش مازیار''': مازیار بن قارن، در سال [[سال ۲۲۴ هجری قمری|۲۲۴ق]] در [[طبرستان]] شورش کرد<ref>ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱۶، ص۲۴.</ref> و با تشویق افشین فرمانده نظامی سپاه معتصم، دلگرم شد. زمانی این شورش به وقوع پیوست که حکومت عباسی بسیار قدرتمند و باثبات بود. قیام وی به راحتی سرکوب شد و مازیار به دستور معتصم در کنار بابک به دار آویخته شد.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۸۰-۸۹؛ ابن اثیر، الكامل، ۱۹۶۵م، ج۶، ص۴۹۵-۵۰۴؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱۶، ص۲۴.</ref>
| |
| # '''شورش مبرقع''': ابی حرب مبرقع یمانی در سرزمین [[فلسطین]] شورش کرد.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۱۱۶.</ref> دلیل آن، ظلم و ستم سپاه ترک و درگیری با آنان و کشتن یکی از آنها و فرار به سوی [[اردن]] بیان شده است.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۱۱۶.</ref> او مردم را علیه حکومت معتصم شوراند. بسیاری از مردم [[فلسطین]]، اردن و [[یمن]] دور او را گرفتند و لشکری انبوهی را سامان داد.<ref>ابن اثیر، الكامل، ۱۹۶۵م، ج۶، ص۵۲۲.</ref> معتصم یکی از سراداران خود به نام رجاء بن ایوب حضاری را سمت او فرستاد و با نیرنگ و حیله او را دستگیر کرد و به سامرا برد. بدین ترتیب قیام او سرکوب گردید.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۱۱۶-۱۱۸؛ ابن اثیر، الكامل، ۱۹۶۵م، ج۶، ص۵۲۲.</ref>
| |
| # '''شورش جعفر کرد''': در سال [[سال ۲۲۷ هجری قمری|۲۲۷ق]] جعفر بن مهر جش کردی علیه معتصم در [[موصل]] قیام کرد. خلیفه یکی از سرداران ترکش به نام ایتاخ را برای سرکوب آنان فرستاد و در کوه‌های موصل نبردهایی بین آنها اتفاق افتاد که سپاه خلیفه کاری از پیش نبرد؛ و در نهایت یاران جعفر به او خیانت کرده و او را کشتند و شهر را به دشمن واگذار کردند.<ref> صلواتی، تحلیلی از زندگانی و دوران امام محمد تقی(ع)، ۱۳۸۴ش، ص ۱۶۴.</ref>
| |
| # '''شورش عُجَیف بن عنبسه و عباس بن مأمون''': بعد از روی کار آمدن ترکان، اعراب و ایرانیان از این موضوع نگران شدند؛ از جمله‌ی آنان عجیف بن عنبسه از سرداران معتصم بود؛ وقتی شاهد تبعیض معتصم نسبت به ترکان و محرومیت اعراب شد، عباس بن مأمون پسر خلیفه سابق را برانگیخت تا بر ضد عموی خود اقدام کند و خلافت را به دست گیرد.<ref>خضری، تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه، ۱۳۸۳ش، ص ۹۹.</ref> بعد از آنکه بزرگان عرب به آنها پیوستند تصمیم به کودتا گرفتند؛ اما معتصم از تصمیم آنها با خبر شد و عباس بن مأمون را زندانی کرد و در زندان او را کشت و عجیف را در نزدیکی نصیبین به قتل رساند.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۷۶؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۷۱-۷۹.</ref>
| |
| # '''حمله به روم و فتح عموریه''': امپراطور روم به نام تئوفیل در سال [[سال ۲۲۳ هجری قمری|۲۲۳ق]] به درخواست بابک خرمدین، به قلمرو مسلمانان حمله کرد و چند شهر زِبَطرَه و جزیره مالت را تصرف کرد و عده بسیاری را به اسارت گرفت و شهرها را پس از چپاول، به آتش کشید.<ref>ابن اثیر، الكامل، ۱۹۶۵م، ج۶، ص۴۷۹.</ref>معتصم پس از مغلوب کردن بابک، بدون درنگ با سپاهی عظیم به سوی روم حرکت کرد.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۵۷.</ref>. سپاه معتصم پس از فتح چندین شهر، عموریه را محاصره کرد و سپاه اعزامی از جانب امپراطوری روم را به شدت شکست داد. وی عموریه را در شانزدهم رمضان سال [[سال ۲۲۳ هجری قمری|۲۲۳ق]] فتح کرد و ساکنانش را کشت و شهر را غارت نمود.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۵۷-۷۱؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۷۵؛ ابن اثیر، الکامل، ج۶، ص۴۸۰-۴۸۸.</ref>
| |
|
| |
|
| ==مقابله با علویان== | | ==مقابله با علویان== |
