اجل مسمی: تفاوت میان نسخه‌ها

اجل مسمی از دو واژه [[اجل]] و مسمی تشکیل شده است که واژه اجل به معنای آخر وقت و یا مدت زمان یک چیز است.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱۱، ص ۱۱؛ ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ۱۴۰۴ق، ج١، ص ۶۵؛ قرشی بنایی، قاموس قرآن، ج۲، ص۳۰۹.</ref> مسمی نیز به معنای معین و مشخص است. <ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱۴، ص ۴۰۰؛ جوهری، الصحاح، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۲۳۸۴.</ref> برای مفهوم اجل مسمی چندین مفهوم ذکر شده است: <ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص ۴۲۳، ۴۲۴؛ غضنفری، شگفتیهای عالم برزخ، ۱۳۸۶ش، ص ۳۶.</ref>

#برخی نیز عنوان کرده‌اند منظور از اجل مسمی مدت زمان زندگی انسان در برزخ است و منظور از اجل غیر مسمی مدت زمانی زندگی انسان در دنیاست. <ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص ۴۲۳، ۴۲۴؛ ابن زهره، غنیه النزوع الی علمی الاصول و الفروع، ۱۴۱۸ق، ج٢، ص ۱۲۴؛ غضنفری، شگفتیهای عالم برزخ، ۱۳۸۶ش، ص ۳۶.</ref>  

#برخی نیز اجل مسمی را فراتر از زمان دنیوی دانسته‌اند. در نظر آنها این اجل در [[عالم ملکوت|عالم معنی و ملکوت]] معین شده که گذشت و عبور در آنجا وجود ندارد.<ref>حسینی طهرانی، معاد شناسی،۱۴۲۵ق، ج١،ص ۶۲.</ref>

اجل مسمی در [[قرآن]] ۲۱ بار در معنای مختلفی استفاده شده است: <ref>قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۴۱۰</ref>  

*در آیه ۵ [[سوره حج]] به معنای زمان تولد نوازد و خارج شدن طفل از مادر به کار رفته است. <ref>هاشمی رفسنجانی، فرهنگ قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۷۲؛ مکارم، تفسیر نمونه، ۱۳۸۳ش، ج۱۴، ص۹۸. </ref>

*در آیات ۲ [[سوره رعد]] و آیه ۸ [[سوره روم]]، ۱۳ [[سوره فاطر]]، ۵ [[سوره زمر]]، ۲۹ [[سوره لقمان]] و ۳ [[سوره احقاف]] به معنای پایان جهان‌ آفرینش و خورشید به کار رفته است.<ref>هاشمی رفسنجانی، فرهنگ قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۷۲-۲۷۳؛ مکارم، تفسیر نمونه، ۱۳۸۳ش، ذیل آیات.</ref>  

*در بقیه موارد یعنی ۱۰ مورد دیگر به معنای مرگ طبیعی یا زمان حتمی پایان زندگی انسان مورد استفاده قرار گرفته است. <ref>هاشمی رفسنجانی، فرهنگ قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۷۱-۲۷۲.</ref>

برخی معتقدند بر اساس [[آیات]] [[قرآن]] مخصوصا آیه ۲ [[سوره انعام]] که خداوند فرموده است «اجل حتمى نزد اوست» می‌توان نتیجه گرفت که فقط خداوند است که زمان اجل مسمی یا اجل حتمی را می‌داند.<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۷، ص۸؛ موسوی، البداء، ۱۳۹۳ش،ص۱۲۱-۱۲۳.</ref> همچنین برخی عنوان کرده‌اند که در اجل مسمی و حتمی [[بداء]](تغییر و دگرگونی) حاصل نمی شود این در حالی است که در اجل معلق بداء حاصل می‌شود. به عبارت دیگر در اجل مسمی [[دعا]]، [[صدقه]] و هر کاری که در اجل معلق موثر بود، هیچ گونه تاثیری ندارد.<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۷، ص۹؛ موسوی، البداء، ۱۳۹۳ش،ص۱۲۱-۱۲۳.</ref>

برخی برای تبیین معنای اجل مسمی و فرق آن با اجل معلق به چراغ روشن مثال زده‌اند. چراغ به دلیل روغنی که در آن وجود دارد روشن است. بنابراین تا زمانی که روغن در چراغ وجود دارد چراغ روشنایی می‌دهد و روشن است و هر زمان که روغن چراغ تمام شود، روشنایی‌اش نیز تمام می‌شود و خاموش می شود.بر این اساس اجل مسمی چراغ تمام شدن روغن چراغ است که که چراغ به طور طبیعی خاموش می‌شود و اجل معلق چراغ، خاموش شدن آن به هر دلیلی غیر از تمام شدن روغن چراغ(مثل باد) است. <ref>قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص ۴۱۰.</ref> بنابراین همانطور که برخی از متکلمین عنوان کرده‌اند دو اجل داشتن انسان در و اقع دو تقدیر برای انسان است و این دو تقدیر موجب تغییر در علم خداوند یا تعارض و تناقض نیست.<ref>سبحانی تبریزی، البداء فی ضوء الکتاب و السنه، ۱۴۰۸ق، ص۶۶-۶۷.</ref>

[[علامه طباطبایی]] در تبیین اجل مسمی گفته است که اجل مسمی همان اجلی است که ساختمان بدن آدمی آن را اقتضاء می‌کند. به نظر او ساختمان بدن انسان به نحوی آفریده شده است که مثلا صد یا حتی صد و بیست سال می‌تواند زنده بماند. این اقتضاء یا مدت زندگی همان چیزی است که به اجل مسمی و حتمی معروف است، اجلی که در [[لوح محفوظ]] ثبت شده است و در آن هیچ تغییری رخ نمی‌دهد. او اضافه می‌کند که این ساختمان بدن ارتباط تنگاتنگی با خود و بیرون از خود دارد لذا ممکن است موانع و اسبابی در این ساختمان و اجزاء بسیار فراوان آن ایجاد شود که باعث تزاحم و اصطکاک آنها با یکدیگر شود و به عبارتی باعث شود که ساختمان بدن یا به عبارت دیگر عمر انسان قبل از رسیدن به حد طبیعی خود از بین برود و اقتضاء زنده بودن او تمام شود. از نظر او این همان مرگ ناگهانی یا اجل غیر مسمی و معلق است.<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۷، ص۹.</ref>

*ابن منظور،محمد بن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت. چاپ چهارم، ۱۴۱۴ق.

*جوهری،اسماعیل بن حماد،الصحاح، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۴۰۴ق.

*سبحانی تبریزی، جعفر، البداء في ضوء الكتاب و السنة، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۰۸ق.  

*طباطبایی، محمدحسین، المیزان في تفسیر القرآن، قم، اسماعیلیان، ۱۳۷۱ش.

*طبرسى، فضل بن حسن، تفسير جوامع الجامع، تصحیح: هاشم رسولی، فضل‌الله یزدی طباطبایی، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.

*غضنفری، علی، شگفتیهای عالم برزخ، قم، نیلوفرانه، ۱۳۸۶ش، ص ۳۶.

*قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب اسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.