کاربر ناشناس
رقیب و عتید: تفاوت میان نسخهها
اصلاح پاورقی و منابع
imported>M.r.seifi (←منابع) |
imported>M.r.seifi (اصلاح پاورقی و منابع) |
||
خط ۳: | خط ۳: | ||
==معنای رقیب و عتید== | ==معنای رقیب و عتید== | ||
«رقیب»؛ به معنای مراقب و «عتید» به معنای کسی است که مهیای انجام کار است.<ref> المیزان فی تفسیر القرآن، | «رقیب»؛ به معنای مراقب و «عتید» به معنای کسی است که مهیای انجام کار است.<ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۱۸، ص ۳۴۸؛ تفسیر نمونه، ج ۲۲، ص ۲۴۹</ref> [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] گوید: رقیب یعنی حافظی که هیچ چیز از او پوشیده نیست، بنابراین مراد از رقیب در آیه، یعنی حافظ و ضابط اعمال و گفتار، و عتید یعنی آماده و حاضر، و منظور حافظانی است که آماده ثبت اعمالاند.<ref> قرشی، قاموس قرآن، مجلدات سوم و چهارم، ص ۱۱۳ و ص ۲۸۹.</ref> | ||
وی در تفسیر [[مجمع البیان]] و [[علامه طباطبایی]] در [[تفسیر المیزان]] معتقدند رقیب و عتید نام دو فرشته نیست، بلکه دو صفت هستند که به معنای مراقبت و حفظ، و شاهد و مهیا میباشند.<ref> معادشناسی جلد ۷- صفحه ۱۵۸</ref> | وی در تفسیر [[مجمع البیان]] و [[علامه طباطبایی]] در [[تفسیر المیزان]] معتقدند رقیب و عتید نام دو فرشته نیست، بلکه دو صفت هستند که به معنای مراقبت و حفظ، و شاهد و مهیا میباشند.<ref>تهرانی، معادشناسی جلد ۷- صفحه ۱۵۸</ref> | ||
هر انسانی دو فرشته مخصوص خود دارد. برخی با توجه به حدیثی از [[امام صادق(ع)]]<ref>عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ کانَ یصَلِّی الْغَدَاةَ بِغَلَسٍ عِنْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ الصَّادِقِ أَوَّلَ مَا یبْدُو قَبْلَ أَنْ یسْتَعْرِضَ وَ کانَ یقُولُ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کانَ مَشْهُوداً إِنَّ مَلَائِکةَ اللَّیلِ تَصْعَدُ وَ مَلَائِکةَ النَّهَارِ تَنْزِلُ عِنْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأَنَا أُحِبُّ أَنْ تَشْهَدَ مَلَائِکةُ اللَّیلِ وَ مَلَائِکةُ النَّهَارِ صَلَاتِی وَ کانَ یصَلِّی الْمَغْرِبَ عِنْدَ سُقُوطِ الْقُرْصِ قَبْلَ أَنْ تَظْهَرَ النُّجُومُ. وسایل الشیعه، ج۴، ص۲۱۳</ref> فرشتگان روز را غیر از فرشتگان شب دانستهاند.<ref>معادشناسی، ج۷، ص۱۶۶</ref><ref>تفسیر نمونه، ذیل آیه ۷۸ سوره اسراء</ref> | هر انسانی دو فرشته مخصوص خود دارد. برخی با توجه به حدیثی از [[امام صادق(ع)]]<ref>عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ کانَ یصَلِّی الْغَدَاةَ بِغَلَسٍ عِنْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ الصَّادِقِ أَوَّلَ مَا یبْدُو قَبْلَ أَنْ یسْتَعْرِضَ وَ کانَ یقُولُ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کانَ مَشْهُوداً إِنَّ مَلَائِکةَ اللَّیلِ تَصْعَدُ وَ مَلَائِکةَ النَّهَارِ تَنْزِلُ عِنْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأَنَا أُحِبُّ أَنْ تَشْهَدَ مَلَائِکةُ اللَّیلِ وَ مَلَائِکةُ النَّهَارِ صَلَاتِی وَ کانَ یصَلِّی الْمَغْرِبَ عِنْدَ سُقُوطِ الْقُرْصِ قَبْلَ أَنْ تَظْهَرَ النُّجُومُ. وسایل الشیعه، ج۴، ص۲۱۳</ref> فرشتگان روز را غیر از فرشتگان شب دانستهاند.<ref>تهرانی، معادشناسی، ج۷، ص۱۶۶</ref><ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ذیل آیه ۷۸ سوره اسراء</ref> | ||
در آیات قرآن از این دو فرشته با عناوین «مُتَلَقِّیان» و «کِرامَاً کاتِبینَ» و «رُسُل» نیز یاد شده است. علاوه بر رقیب و عتید فرشتگان دیگری نیز در کنار انسان قرار دارند که او را تا هنگام مرگ در مقابل برخی دامهای شیطان و گزند بسیاری از حوادث حفظ میکنند.<ref> رعد، ۱۱؛ بحار الأنوار، | در آیات قرآن از این دو فرشته با عناوین «مُتَلَقِّیان» و «کِرامَاً کاتِبینَ» و «رُسُل» نیز یاد شده است. علاوه بر رقیب و عتید فرشتگان دیگری نیز در کنار انسان قرار دارند که او را تا هنگام مرگ در مقابل برخی دامهای شیطان و گزند بسیاری از حوادث حفظ میکنند.<ref>سوره رعد، آیه ۱۱؛ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۳۲۳</ref> | ||
===دو فرشته متلقی=== | ===دو فرشته متلقی=== | ||
گروهی از مفسّران معتقدند که «رقیب» و «عتید»، همان دو فرشتهای هستند که در آیه «إِذْ یتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیمِینِ وَ عَنِ الشِّمَالِ قَعِیدٌ»<ref>سوره ق، ۱۷:«(به خاطر بیاورید) هنگامی را که دو فرشته راست و چپ که ملازم انسانند اعمال او را دریافت میدارند».</ref> به عنوان «متلقیان»، از آنها یاد شده است. فرشته سمت راست، نامش «رقیب» و نویسنده کارهای خوب است و فرشته سمت چپ، نامش «عتید» و نویسنده کارهای بد است.<ref> تفسیر الکاشف، ج ۷، ص ۱۳۲ ؛ تفسیر جوامع الجامع، ج ۴، ص ۱۶۶؛ تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ج ۹، ص ۱۰؛ تفسیر نمونه، ج ۲۲، ص ۲۴۹ – ۲۵۰</ref> | گروهی از مفسّران معتقدند که «رقیب» و «عتید»، همان دو فرشتهای هستند که در آیه «إِذْ یتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیمِینِ وَ عَنِ الشِّمَالِ قَعِیدٌ»<ref>سوره ق، ۱۷:«(به خاطر بیاورید) هنگامی را که دو فرشته راست و چپ که ملازم انسانند اعمال او را دریافت میدارند».</ref> به عنوان «متلقیان»، از آنها یاد شده است. فرشته سمت راست، نامش «رقیب» و نویسنده کارهای خوب است و فرشته سمت چپ، نامش «عتید» و نویسنده کارهای بد است.<ref> تفسیر الکاشف، ج ۷، ص ۱۳۲ ؛ تفسیر جوامع الجامع، ج ۴، ص ۱۶۶؛ تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ج ۹، ص ۱۰؛ تفسیر نمونه، ج ۲۲، ص ۲۴۹ – ۲۵۰</ref> | ||
[[سید محمدحسین حسینی تهرانی|سید محمد حسین تهرانی]] معتقد است چون فرشتگان مادی نیستند، مکان لازم ندارند ولی چون تعلّق به مادّه میگیرند نسبت و اضافهای با مادّه پیدا میکنند، مانند روح انسان که مادّی نیست ولی بواسطه تعلّق به بدن، نسبت خاصّی با بدن پیدا میکند، آمدن دو فرشته آسمانی و قرار گرفتن بر دو شانه هم نظیر تعلّق نفس به بدن است و راست و چپ کنایه از سعادت و شقاوت است؛ یعنی آن فرشتگان یکی اعمال خوب را ثبت میکند و دیگری اعمال بد را ضبط مینماید.<ref> معاد شناسی، ج۷، ص۱۶۷</ref> | [[سید محمدحسین حسینی تهرانی|سید محمد حسین تهرانی]] معتقد است چون فرشتگان مادی نیستند، مکان لازم ندارند ولی چون تعلّق به مادّه میگیرند نسبت و اضافهای با مادّه پیدا میکنند، مانند روح انسان که مادّی نیست ولی بواسطه تعلّق به بدن، نسبت خاصّی با بدن پیدا میکند، آمدن دو فرشته آسمانی و قرار گرفتن بر دو شانه هم نظیر تعلّق نفس به بدن است و راست و چپ کنایه از سعادت و شقاوت است؛ یعنی آن فرشتگان یکی اعمال خوب را ثبت میکند و دیگری اعمال بد را ضبط مینماید.<ref> تهرانی، معاد شناسی، ج۷، ص۱۶۷</ref> | ||
=== کِرامَاً کاتِبینَ و سایر تعبیرات قرآنی=== | === کِرامَاً کاتِبینَ و سایر تعبیرات قرآنی=== | ||
خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
=== ثبت اعمال === | === ثبت اعمال === | ||
در آیه «إِذْ یتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیانِ...» سخن از ثبت و مراقبت دو فرشته از تمامی اعمال آدمی است، که گفتار انسان نیز بخشی از آن است، اما در آیه «ما یلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلاّ لَدَیهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ» بر الفاظ و سخنان او تکیه بیشتری میکند و ذکر دوباره آن در این آیه، از باب ذکر خاص بعد از عام است که نشانگر اهمیت گفتار در بین اعمال انسان دارد.<ref> | در آیه «إِذْ یتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیانِ...» سخن از ثبت و مراقبت دو فرشته از تمامی اعمال آدمی است، که گفتار انسان نیز بخشی از آن است، اما در آیه «ما یلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلاّ لَدَیهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ» بر الفاظ و سخنان او تکیه بیشتری میکند و ذکر دوباره آن در این آیه، از باب ذکر خاص بعد از عام است که نشانگر اهمیت گفتار در بین اعمال انسان دارد.<ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۱۸، ص۳۴۸.</ref> | ||
در روایتی، [[پیامبر(ص)]] فرمود فرشته دست راست بر فرشته دست چپ حاکم است، هر گاه [[مسلمان]] کار نیکی انجام داد، فرشته دست راست ده برابر در نامهاش مینویسد، و هرگاه گناهی انجام داد به فرشته دست چپ میگوید هفت ساعت صبر کن، اگر [[توبه]] کرد آن [[گناه]] را نمینویسد و اگر توبه نکرد یک گناه به حسابش مینویسد.<ref> بحار الانوار، | در روایتی، [[پیامبر(ص)]] فرمود فرشته دست راست بر فرشته دست چپ حاکم است، هر گاه [[مسلمان]] کار نیکی انجام داد، فرشته دست راست ده برابر در نامهاش مینویسد، و هرگاه گناهی انجام داد به فرشته دست چپ میگوید هفت ساعت صبر کن، اگر [[توبه]] کرد آن [[گناه]] را نمینویسد و اگر توبه نکرد یک گناه به حسابش مینویسد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۵، ص۳۲۱.</ref> | ||
در اینکه این دو فرشته چه سخنانی را مینویسند در میان مفسران گفتگو است. جمعی معتقدند همه چیز را مینویسند، حتی نالهای را که دردمند در موقع درد سر میدهد، در حالی که بعضی دیگر عقیده دارند تنها الفاظ خیر و شر و [[واجب]] و [[مستحب]] یا [[حرام]] و [[مکروه]] را مینویسند و کاری به [[مباح|مباحات]] ندارند. اما عمومیت تعبیر آیه نشان میدهد که تمامی الفاظ و گفتار آدمی ثبت میشود مگر اموری که خداوند اجازه نمیدهد حتی این دو فرشته از آن مطلع گردند. در [[دعای کمیل]] آمده است: وَ کلّ سَیئَةٍ أَمَرْتَ بإثْبَاتِهَا الْکرَام الْکاتِبینَ الَّذِینَ وَکلْتَهُمْ بحِفْظِ مَا یکونُ مِنِّی وَ جَعَلْتَهُمْ شُهُودًا عَلَی مَعَ جَوَارِحی وَ کنْتَ أَنْتَ الرَّقِیبَ عَلَی مِنْ وَرَآئِهِمْ وَالشَّاهِدَ لِمَا خَفِی عَنْهُمْ: بار خدایا بیامرز هر کار زشتی که کراما کاتبین آن را ثبت نمودهاند، فرشتگان بزرگواری که برای حفظ و ثبت آنچه از من است گماشتی! و آنان را با اعضاء و جوارح من، گواهانی بر عمل من قرار دادی! و خودت در رتبهای مافوق آنها رقیب و محافظ و محاسب من بودی و شاهد بر آنچه از آنها پنهان میمانده است.» | در اینکه این دو فرشته چه سخنانی را مینویسند در میان مفسران گفتگو است. جمعی معتقدند همه چیز را مینویسند، حتی نالهای را که دردمند در موقع درد سر میدهد، در حالی که بعضی دیگر عقیده دارند تنها الفاظ خیر و شر و [[واجب]] و [[مستحب]] یا [[حرام]] و [[مکروه]] را مینویسند و کاری به [[مباح|مباحات]] ندارند. اما عمومیت تعبیر آیه نشان میدهد که تمامی الفاظ و گفتار آدمی ثبت میشود مگر اموری که خداوند اجازه نمیدهد حتی این دو فرشته از آن مطلع گردند. در [[دعای کمیل]] آمده است: وَ کلّ سَیئَةٍ أَمَرْتَ بإثْبَاتِهَا الْکرَام الْکاتِبینَ الَّذِینَ وَکلْتَهُمْ بحِفْظِ مَا یکونُ مِنِّی وَ جَعَلْتَهُمْ شُهُودًا عَلَی مَعَ جَوَارِحی وَ کنْتَ أَنْتَ الرَّقِیبَ عَلَی مِنْ وَرَآئِهِمْ وَالشَّاهِدَ لِمَا خَفِی عَنْهُمْ: بار خدایا بیامرز هر کار زشتی که کراما کاتبین آن را ثبت نمودهاند، فرشتگان بزرگواری که برای حفظ و ثبت آنچه از من است گماشتی! و آنان را با اعضاء و جوارح من، گواهانی بر عمل من قرار دادی! و خودت در رتبهای مافوق آنها رقیب و محافظ و محاسب من بودی و شاهد بر آنچه از آنها پنهان میمانده است.» | ||
در حدیث دیگری از [[امام صادق(ع)]]<ref> ان المؤمنین اذا قعدا یتحدثان قالت الحفظة بعضها لبعض اعتزلوا بنا، فلعل لهما سرا و قد ستر اللَّه علیهما!: "هنگامی که دو مؤمن کنار هم مینشینند و بحثهای خصوصی میکنند، حافظان اعمال به یکدیگر میگویند: ما باید کنار رویم، شاید آنها سری دارند که خداوند آن را مستور داشته". راوی میگوید:" مگر خداوند عز و جل نمیفرماید ما یلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ: "هیچ سخنی انسان نمیگوید مگر اینکه فرشته مراقب و آماده ثبت اعمال نزد آن حاضر است"؟ امام فرمود: ان کانت الحفظة لا تسمع فان عالم السر یسمع و یری: "اگر حافظان سخنان آنها را نشنوند خداوندی که از اسرار با خبر است میشنود و میبیند". اصول کافی، ج۲، ص۱۸۲</ref> آمده است که خداوند برای اکرام و احترام [[مؤمن]]، بعضی از سخنان او را که جنبه سری دارد از فرشتگان مخفی میدارد.<ref> تفسیر نمونه، ج۲۲، | در حدیث دیگری از [[امام صادق(ع)]]<ref> ان المؤمنین اذا قعدا یتحدثان قالت الحفظة بعضها لبعض اعتزلوا بنا، فلعل لهما سرا و قد ستر اللَّه علیهما!: "هنگامی که دو مؤمن کنار هم مینشینند و بحثهای خصوصی میکنند، حافظان اعمال به یکدیگر میگویند: ما باید کنار رویم، شاید آنها سری دارند که خداوند آن را مستور داشته". راوی میگوید:" مگر خداوند عز و جل نمیفرماید ما یلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ: "هیچ سخنی انسان نمیگوید مگر اینکه فرشته مراقب و آماده ثبت اعمال نزد آن حاضر است"؟ امام فرمود: ان کانت الحفظة لا تسمع فان عالم السر یسمع و یری: "اگر حافظان سخنان آنها را نشنوند خداوندی که از اسرار با خبر است میشنود و میبیند". اصول کافی، ج۲، ص۱۸۲</ref> آمده است که خداوند برای اکرام و احترام [[مؤمن]]، بعضی از سخنان او را که جنبه سری دارد از فرشتگان مخفی میدارد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۲۴۹-۲۵۱.</ref> | ||
===حضور هنگام مرگ=== | ===حضور هنگام مرگ=== | ||
مطابق حدیثی از [[سلمان فارسی]]، در هنگام [[مرگ]] دو نفر نزد انسان میآیند یکی سمت راست و دیگری سمت چپ مینشینند، سلام میدهند و میگویند ما کتاب اعمالت را آوردهایم آن را بگیر، انسان میپرسد چه کتابی؟ آنان میگویند ما همان دو فرشتهای بودیم که در دنیا با تو بودیم و تمام کارهای خوب و بد تو را مینوشتیم این همان کتاب اعمال تو است. کتاب خوبیها در دست رقیب و کتاب بدیها در دست عتید است، انسان با دیدن خوبیها خوشحال میشود و با دیدن بدیها غمگین شده و گریه میکند.<ref> بحار الأنوار، | مطابق حدیثی از [[سلمان فارسی]]، در هنگام [[مرگ]] دو نفر نزد انسان میآیند یکی سمت راست و دیگری سمت چپ مینشینند، سلام میدهند و میگویند ما کتاب اعمالت را آوردهایم آن را بگیر، انسان میپرسد چه کتابی؟ آنان میگویند ما همان دو فرشتهای بودیم که در دنیا با تو بودیم و تمام کارهای خوب و بد تو را مینوشتیم این همان کتاب اعمال تو است. کتاب خوبیها در دست رقیب و کتاب بدیها در دست عتید است، انسان با دیدن خوبیها خوشحال میشود و با دیدن بدیها غمگین شده و گریه میکند.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳، ج۲۲، ص۳۷۴-۳۷۶</ref> | ||
===شاهد اعمال در قیامت=== | ===شاهد اعمال در قیامت=== | ||
خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش. | * مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش. | ||
* محمد حسین تهرانی، معادشناسی، تهران، انتشارات حکمت. | * محمد حسین تهرانی، معادشناسی، تهران، انتشارات حکمت. | ||
* | * طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق. | ||
{{عالم غیب}} | {{عالم غیب}} | ||