قمقام زخار و صمصام بتار (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''قمقام زخار و صمصام بتار در احوالات حضرت مولی الکونین ابی عبدالله الحسین(ع)''' (''معنی: دریای آکنده و شمشیر برنده'') کتابی به زبان فارسی نوشته فرهاد میرزا معتمدالدوله پسر عباس میرزا ولیعهد فتحعلی‌شاه.  

فرهاد میرزا در مقدمه اثر، ضمن اشاره به اینکه از جوانی نیت نگارش کتابی خالی از حشو و زواید در احوال آن حضرت از ولادت تا شهادت داشته، به ماجرایی اشاره می‌کند که در سال ۱۲۹۳ق به هنگام بازگشت از سفر حج برای او روی داده است. در این حادثه طوفانی عظیم دریا را متلاطم می‌سازد و او به امام حسین (ع) متوسل می‌گردد و نذر می‌کند که: «اگر از دهر فرصتی و از عمر مهلتی باشد، این تألیف را به پایان ببرم.»<ref>قمقام زخار، ص۶.</ref>

در مقدمه مصحح کتاب آمده است که به گفته صاحب قمقام، تاریخ شروع اثر، سال ۱۳۰۳ق و تاریخ ختم آن، چهارشنبه ۲۵ ذی الحجه سال ۱۳۰۴ق بوده و نسخه خطی آن نیز در دوم محرم سال ۱۳۰۵ق به خط محمدعلی منشی علی‌آبادی نوشته شده است.<ref>قمقام زخار، ص۶.</ref>

# امویان و مسائل مربوط به معاویه و امام حسن (ع)، کوفه و امرای آن و قتل سران (حجر بن عدی و...).

# یزید و حکومت وی، بحث بیعت، مسلم و شهادت وی و دیگر گروههای شیعه.

# حرکت امام حسین (ع) به سمت کوفه، حر، کربلا، عاشورا، شهادت اصحاب و یاران و خود حضرت.

# آثار شهادت امام و اهل البیت، خطبه‌های حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع) و مناظرات آنان با دشمن.

# شهادت برخی از شیعیان در دفاع از امام حسین (ع) و عاقبت برخی از قاتلین امام، موضوع اهل بیت در شام و مدینه به همراه خطبه‌های آنان و اعمال یزید.

#ذکر نامه‌نگاری‌های متعدد با یزیدیان از طرف ابن زبیر و ابن عباس و مدت عمر حضرت امام و عقوبت قاتلین وی و معجزات دعا، اشعار امام و فضایل زیارت کربلا و نام شهداء و قداست و تربت آن حضرت.

#قیام توابین و قیام مختار (به طور مفصل)، عباسیان و رفتار آنان با مرقد امام حسین(ع)، اشعار عربی و فارسی.<ref>عبدالرفیع رحیمی، قمقام زخّار در تاریخ واقعه کربلا.</ref>

این اثر به زبان فارسی ساده نگاشته شده و فرهاد میرزا با تبحر خاصی که در ادبیات داشته به دور از شیوه نثر متکلفانه درباری در زمان قاجار آن را نوشته است.<ref>پژوهشی در مقتلهای فارسی، ص۱۰۳.</ref>{{سخ}}

نویسنده، در جای جای کتاب از امثله، اشعار و ضرب المثلهای عربی و فارسی بهره برده و به توضیح و تصحیح اسامی، رجال، اماکن، لغات، مشکلات و امثال پرداخته است. از دیگر ویژگیهای کتاب قمقام، استفاده فراوان و مستمر از منابع معتبر اهل سنت و شیعه بدون حبّ و بغض و دخل و تصرف است و او عین عبارات منابع را گاه به متن عربی و البته بدون ترجمه مختصر نقل کرده است. استفاده از اشعار در مورد امام حسین(ع) از سید حمیری، فرزدق، نجاشی، طرماح بن عدی، عبید الله بن حر و رجزهایی از اصحاب حضرت در کربلا از دیگر خصوصیات کتاب است و او اهتمام داشته که برخی از نقل‌های تاریخی را نقد کند، مانند روایت قتل رشید و میثم از کشی.<ref>عبد الرفیع رحیمی، قمقام زخّار در تاریخ واقعه کربلا.</ref>{{سخ}}  

از مطالب مبسوط کتاب فرهاد میرزا پرداختن به قیام توابین و قیام مختار است. ذکر رفتار عباسیان به ویژه جریان ویرانی کربلا به دست متوکل عباسی از دیگر مطالب کتاب است. او در پایان به ذکر نام منابع مورد استفاده و شرح گوشه ای از زندگی مؤلفین پرداخته و آنها را در حد لازم به خوانندگان معرفی می‌کند. وی تأکید نموده برای پرهیز از اطناب کلام از ذکر همه منابع و مؤلفین آنها خودداری کرده است. فرهاد میرزا در جای جای کتاب و در معرفی کتاب‌ها و شناخت مؤلفان به چند طریق ارادت خود را به زعمای بزرگ شیعه نشان می‌دهد، مانند اینکه گاه به روش آنان یا گفتار آنان تأسی می‌کند و یا بیشترین توضیح را در شرح حال آنان در باب کتابشناسی به دست می‌دهد.<ref>عبد الرفیع رحیمی، قمقام زخّار در تاریخ واقعه کربلا.</ref>

*چاپ سنگی در سال ۱۳۰۵ق به خط محمدعلی منشی علی‌آبادی

*تصحیح، تلخیص و ترجمه عبارات عربی از غلامحسین انصاری، چاپ سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، ۱۳۹۰ش، تهران.<ref>[http://www.ical.ir/index.php?option=com_k2&view=item&id=10686:%D9%82%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%85-%D8%B2%D8%AE%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D8%B5%D9%85%D8%B5%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%9B-%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%DA%A9%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%88-%D8%B4%D9%85%D8%B4%DB%8C%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87&Itemid=8 کتابخانه مجلس شورای اسلامی.]</ref>