کاربر ناشناس
خاندان اشعریون: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Smnazem جزبدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Smnazem جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
بسیاری از تاریخ نگاران بر آنند که اشعریان در سال هفتم هجری، پس از فتح خیبر به اسلام گرویدند، [[زینی دحلان]] می گوید: اهل تحقیق چنین نظر دارند که آمدن اشعریان در سال هفتم، هنگام فتح خیبر روی داده است.<ref>السیره النبویه و الاثار المحمدیه ج۳ص ۴۶.</ref> برخی اسلام آنان را، بیست سال پس از [[مبعث]] پیامبر (ص) گزارش نموده‌اند.<ref>شیخ المضیره ابوهریره، ص۳۸</ref> | بسیاری از تاریخ نگاران بر آنند که اشعریان در سال هفتم هجری، پس از فتح خیبر به اسلام گرویدند، [[زینی دحلان]] می گوید: اهل تحقیق چنین نظر دارند که آمدن اشعریان در سال هفتم، هنگام فتح خیبر روی داده است.<ref>السیره النبویه و الاثار المحمدیه ج۳ص ۴۶.</ref> برخی اسلام آنان را، بیست سال پس از [[مبعث]] پیامبر (ص) گزارش نموده‌اند.<ref>شیخ المضیره ابوهریره، ص۳۸</ref> | ||
از چهره‌های نامدار اشعری در بین صحابه پیامبر اسلام(ص) افزون بر ابوموسی اشعری می‌توان به ابو عامر اشعری که در جنگ حنین به شهادت رسید و فرزند او عامر بن ابی عامر و نیز حارث اشعری از جمله راویان حدیث پیامبر اشاره کرد.<ref>خصری، ص 165</ref> | از چهره‌های نامدار اشعری در بین صحابه پیامبر اسلام(ص) افزون بر ابوموسی اشعری می‌توان به ابو عامر اشعری که در [[جنگ حنین]] به شهادت رسید و فرزند او عامر بن ابی عامر و نیز حارث اشعری از جمله راویان حدیث پیامبر(ص) اشاره کرد.<ref>خصری، ص 165</ref> | ||
==هجرت به عراق== | ==هجرت به عراق== | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
==گرایش به اهل بیت== | ==گرایش به اهل بیت== | ||
در وقایع بعد از قتل عثمان، سه گروه از اشعریان را می‌توان بازشناخت: گروهی از اشعریان در زمان فتوحات به شام رفته بودند و در زمان نزاع معاویه با امام علی(ع) در سپاه معاویه می‌جنگیدند و طرفدار معاویه بودند. گروهی از اشعریان نیز در کوفه به رهبری ابو موسی اشعری از علی و عثمان کناره گرفتند و گروهی دیگر به رهبری مالک بن عامر به تشیع و طرفداری از علی(ع) گرایش پیدا کردند و همین گروه‌اند که بعدها به قم آمدند.<ref>حیدر سرلک و همریزی، ص50-51</ref> | در وقایع بعد از قتل عثمان، سه گروه از اشعریان را می‌توان بازشناخت: گروهی از اشعریان در زمان فتوحات به [[شام]] رفته بودند و در زمان نزاع [[معاویه]] با [[امام علی(ع)]] در سپاه معاویه می‌جنگیدند و طرفدار معاویه بودند. گروهی از اشعریان نیز در کوفه به رهبری [[ابو موسی اشعری]] از علی و عثمان کناره گرفتند و گروهی دیگر به رهبری مالک بن عامر به تشیع و طرفداری از علی(ع) گرایش پیدا کردند و همین گروه‌اند که بعدها به قم آمدند.<ref>حیدر سرلک و همریزی، ص50-51</ref> | ||
درباره سابقه تشیع این گروه از اشعریان گزارش‌های زیادی وجود ندارد. با این حال برخی از گزارش‌ها درباره گرایش افراد این خاندان به امام علی(ع) در منابع نقل شده است: | درباره سابقه تشیع این گروه از اشعریان گزارش‌های زیادی وجود ندارد. با این حال برخی از گزارش‌ها درباره گرایش افراد این خاندان به امام علی(ع) در منابع نقل شده است: | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۱۰۱: | ||
::اشدد علی الدرع کی لا نثنی (زره را بر خودت محکم کن تا به دشمن تمایل پیدا نکنی) | ::اشدد علی الدرع کی لا نثنی (زره را بر خودت محکم کن تا به دشمن تمایل پیدا نکنی) | ||
::حسبی من العتره اولاد النبی (از خاندان پیامبر فرزندان او مرا بس است) | ::حسبی من العتره اولاد النبی (از خاندان پیامبر(ص) فرزندان او مرا بس است) | ||
::حسبی علی و علی و علی. <ref>تاریخ قم ص ۲۹۰</ref> (مرا علی و علی و علی بس است) | ::حسبی علی و علی و علی. <ref>تاریخ قم ص ۲۹۰</ref> (مرا علی و علی و علی بس است) | ||
| خط ۱۱۰: | خط ۱۱۰: | ||
بر اساس گزارش نویسنده تاریخ قم، درباره علت مهاجرت اشعریان به ایران سه گزارش وجود دارد: | بر اساس گزارش نویسنده تاریخ قم، درباره علت مهاجرت اشعریان به ایران سه گزارش وجود دارد: | ||
بر اساس برخی روایات به دلیل سابقه همکاری اشعریان با علی(ع) از یک سو و شرکت آنان در قیام مختار از سوی دیگر، حجاج بن یوسف ثقفی عامل خلیفه بر عراق، سختگیری بر اشعریان را آغاز کرد. حجاج محمد بن سائب را به آذربایجان تبعید کرد اما محمد در کوفه مخفی شد و حجاج بر او دست یافت و وی را به قتل رساند.<ref>خضری، ج2، ص167</ref> بر اساس برخی گزارش‌ها بعد از کشته شدن محمد بن سائب، اشعریان از کوفه خارج شدند.<ref>تاریخ قم، ص 260</ref> | بر اساس برخی روایات به دلیل سابقه همکاری اشعریان با علی(ع) از یک سو و شرکت آنان در قیام مختار از سوی دیگر، حجاج بن یوسف ثقفی عامل خلیفه بر عراق، سختگیری بر اشعریان را آغاز کرد. حجاج محمد بن سائب را به [[آذربایجان]] تبعید کرد اما محمد در کوفه مخفی شد و حجاج بر او دست یافت و وی را به قتل رساند.<ref>خضری، ج2، ص167</ref> بر اساس برخی گزارش‌ها بعد از کشته شدن محمد بن سائب، اشعریان از کوفه خارج شدند.<ref>تاریخ قم، ص 260</ref> | ||
برخی روایات خروج اشعریان از کوفه را مربوط به شرکت آنان در قیام ضد اموی عبدالرحمن بن محمد بن اشعث دانسته‌اند. بر اساس این روایات حجاج بعد از شکست دادن عبدالرحمن بن محمد بن اشعث بر اشعریان خشم گرفت و تنها سه روز به آنان فرصت داد تا کوفه را ترک کنند و دستور داد بعد از سه روز هر کس از از ال سائب بن مالک را یافتند، بکشند.<ref>تاریخ قم، ص 264</ref> | برخی روایات خروج اشعریان از کوفه را مربوط به شرکت آنان در قیام ضد اموی عبدالرحمن بن محمد بن اشعث دانسته‌اند. بر اساس این روایات حجاج بعد از شکست دادن عبدالرحمن بن محمد بن اشعث بر اشعریان خشم گرفت و تنها سه روز به آنان فرصت داد تا کوفه را ترک کنند و دستور داد بعد از سه روز هر کس از از ال سائب بن مالک را یافتند، بکشند.<ref>تاریخ قم، ص 264</ref> | ||
| خط ۱۲۱: | خط ۱۲۱: | ||
علت انتخاب [[قم]] از سوی اشعریان را فتح این ناحیه توسط جدشان [[مالک بن عامر]] دانسته‌اند، وی با مردم این ناحیه به خوبی برخورد نموده و حتی در دفع اکراد [[طبرستان]] و [[دیلم]] از آن منطقه سعی کرد، به همین سبب آنان تا هنگام اقامتش در منطقه ملازم او بودند.<ref>تاریخ قم،ص۲۶۱ </ref> وی وقتی به [[کوفه]] برگشت، جریان دیلیمان و اهالی [[طخرود]] را با فرزندان خود در میان گذاشت، همین امر باعث عزیمت آنان به این نواحی شد و مورد استقبال مردم این شهر نیز قرار گرفتند. <ref>تاریخ قم،ص۲۶۰-۲۶۱</ref> | علت انتخاب [[قم]] از سوی اشعریان را فتح این ناحیه توسط جدشان [[مالک بن عامر]] دانسته‌اند، وی با مردم این ناحیه به خوبی برخورد نموده و حتی در دفع اکراد [[طبرستان]] و [[دیلم]] از آن منطقه سعی کرد، به همین سبب آنان تا هنگام اقامتش در منطقه ملازم او بودند.<ref>تاریخ قم،ص۲۶۱ </ref> وی وقتی به [[کوفه]] برگشت، جریان دیلیمان و اهالی [[طخرود]] را با فرزندان خود در میان گذاشت، همین امر باعث عزیمت آنان به این نواحی شد و مورد استقبال مردم این شهر نیز قرار گرفتند. <ref>تاریخ قم،ص۲۶۰-۲۶۱</ref> | ||
بر اساس برخی گزارش‌ها مقصد اشعریان قم نبود و اشعریان قصد سفر به مناطق دیگر از جمله اصفهان، قزوین و آذربایجان را داشتند؛ اما به دلیل تلفاتی که بر اثر شیوع وبا در ماه بصره ( منظور شهرهای | بر اساس برخی گزارش‌ها مقصد اشعریان قم نبود و اشعریان قصد سفر به مناطق دیگر از جمله اصفهان، [[قزوین]] و آذربایجان را داشتند؛ اما به دلیل تلفاتی که بر اثر شیوع وبا در ماه بصره ( منظور شهرهای [[همدان]]، [[نهاوند]] و قم است که عرب‌ها آن را ماه بصره می‌خواندند) به سوی مرکز ایران حرکت کرده و به سال 94ق. به روستای اَبَرَشّتَجان از نواحی قم رسیده و در آنجا به طور موقت اقامت کردند. در همین زمان دیلمیان به قم حمله کردند و اشعریان به کمک اشراف محلی آمده و دیلمیان را شکست دادند. بعد از این واقعه بومیان خواستار سکونت اشعریان در قم شدند.<ref>خضری، ج2، ص 168</ref> | ||
==اشعریان در قم== | ==اشعریان در قم== | ||
| خط ۱۳۶: | خط ۱۳۶: | ||
از آن به بعد اشعریان به راحتی درباره مذهب خود اظهار نظر می کردند، و در تبلیغ ائمه شیعه همت می گماشتند. | از آن به بعد اشعریان به راحتی درباره مذهب خود اظهار نظر می کردند، و در تبلیغ ائمه شیعه همت می گماشتند. | ||
در زمانی که اشعریان اداره امور شهر را بر عهده داشتند، با تکبه بر منابع انسانی و اقتصادی خود به کارگزاران خلفا اجازه ورود به شهر را نمی داندو از قاضی شهر را خود انتخاب می کردند. آنان آشکارا خمس اموال خود را به ائمه میدادند و از پرداخت خراج به حکومت مرکزی امنتاع می‌کردند. خودداری از پرداخت خراج باعث برور درگیریهای شدید بین اشعریان و برخی خلفا شد. از جمله در زمان مامون و معتصم خلیفه لشکری برای سرکوب و کشتار اشعریان به قم فرستاد.<ref>خضری، ج2، ص 170-171</ref> | در زمانی که اشعریان اداره امور شهر را بر عهده داشتند، با تکبه بر منابع انسانی و اقتصادی خود به کارگزاران خلفا اجازه ورود به شهر را نمی داندو از قاضی شهر را خود انتخاب می کردند. آنان آشکارا خمس اموال خود را به ائمه میدادند و از پرداخت خراج به حکومت مرکزی امنتاع می‌کردند. خودداری از پرداخت خراج باعث برور درگیریهای شدید بین اشعریان و برخی خلفا شد. از جمله در زمان [[مامون]] و [[معتصم]] خلیفه لشکری برای سرکوب و کشتار اشعریان به قم فرستاد.<ref>خضری، ج2، ص 170-171</ref> | ||
برخی از خلفا نیز افرادی از اشعریان را به حکمرانی آن شهر انتخاب می‌کردند. از جمله هاورن الرشید عامر بن عمران بن عبدالله اشعری را در سال 192ق. به ولایت قم فرستاد و بعد از وی نیز ÷سرش عامر حاکم قم شد. علی بن عیسی الطلحی اشعری نیز در سال 212ق. از جانب حکومت والی قم شد.<ref>پیشگامان تشیع، ص 42</ref> | برخی از خلفا نیز افرادی از اشعریان را به حکمرانی آن شهر انتخاب می‌کردند. از جمله [[هارون الرشید|هاورن الرشید]]، عامر بن عمران بن عبدالله اشعری را در سال 192ق. به ولایت قم فرستاد و بعد از وی نیز ÷سرش عامر حاکم قم شد. علی بن عیسی الطلحی اشعری نیز در سال 212ق. از جانب حکومت والی قم شد.<ref>پیشگامان تشیع، ص 42</ref> | ||
==رابطه با ائمه معصومین علیهم السلام== | ==رابطه با ائمه معصومین علیهم السلام== | ||
اشعریان ، روابط عمیقی با [[ائمه اطهار|ائمه معصومین (ع)]] داشتند این رابطه تا غیبت [[امام دوازدهم|امام دوازدهم (عج)]] ادامه داشت و در هیچ دوره ای قطع نشد. آگاهی از میزان و کیفیت روابط ایشان با امامان معصوم (ع) و شناخت منزلت و جایگاه آنان نزد ائمه (ع) وبالعکس، با مراجعه به مجامع حدیثی و کتب رجالی شیعه به دست می آید، بیش از صد تن از اصحاب ائمه (ع) از اشعریان بودند، و تنها ۱۲ تن از فرزندان [[عبدالله بن سعد بن مالک اشعری|عبدالله بن سعد]] از اصحاب [[امام صادق (ع)]] به شمار آمده اند.<ref>تاریخ قم، ص۲۷۸</ref> برخی از آنان جزء اصحاب خاص ائمه (ع) قلمداد می شدند. | اشعریان ، روابط عمیقی با [[ائمه اطهار|ائمه معصومین (ع)]] داشتند این رابطه تا ''[[غیبت]]'' [[امام دوازدهم|امام دوازدهم (عج)]] ادامه داشت و در هیچ دوره ای قطع نشد. آگاهی از میزان و کیفیت روابط ایشان با امامان معصوم (ع) و شناخت منزلت و جایگاه آنان نزد ائمه (ع) وبالعکس، با مراجعه به مجامع حدیثی و کتب رجالی شیعه به دست می آید، بیش از صد تن از اصحاب ائمه (ع) از اشعریان بودند، و تنها ۱۲ تن از فرزندان [[عبدالله بن سعد بن مالک اشعری|عبدالله بن سعد]] از اصحاب [[امام صادق (ع)]] به شمار آمده اند.<ref>تاریخ قم، ص۲۷۸</ref> برخی از آنان جزء اصحاب خاص ائمه (ع) قلمداد می شدند. | ||
==فعالیتهای علمی== | ==فعالیتهای علمی== | ||
حدود ۵۰تن از اشعریان قم از چهارصد شیخ نقل حدیث نموده اند، و برخی بیش از ۱۶۰ کتاب نوشته اند، محور اصلی کتابهای تالیف شده به دست اشعریان [[فقه]] است، اگر چه در عقاید نیز کتاب داشتند.<ref>پیشگامان تشیع، ص۵۷</ref> [[علی بن ابراهیم قمی]]، [[محمد بن حسن صفار]]، [[عبدالله بن جعفر حمیری|الحمیری]]، [[کلینی]]، [[علی بن بابویه]]، [[ابن همام اسکافی|ابن همام]]، [[صدوق]]، [[ابن قولویه]]، [[شیخ طوسی]]، و [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] از بزرگان اشعریان بارها روایت نقل کرده اند.<ref>پیشگامان تشیع، ص۵۹-۶۳</ref> | حدود ۵۰تن از اشعریان قم از چهارصد شیخ نقل حدیث نموده اند، و برخی بیش از ۱۶۰ کتاب نوشته اند، محور اصلی کتابهای تالیف شده به دست اشعریان [[فقه]] است، اگر چه در عقاید نیز کتاب داشتند.<ref>پیشگامان تشیع، ص۵۷</ref> [[علی بن ابراهیم قمی]]، [[محمد بن حسن صفار]]، [[عبدالله بن جعفر حمیری|الحمیری]]، [[کلینی]]، [[علی بن بابویه]]، [[ابن همام اسکافی|ابن همام]]، [[صدوق]]، [[ابن قولویه]]، [[شیخ طوسی]]، و [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] از بزرگان اشعریان بارها روایت نقل کرده اند.<ref>پیشگامان تشیع، ص۵۹-۶۳</ref> | ||
از ویژگی‌های مکتب حدیثی قم که اشعریان بنیانگذاران آن بودند مبارزه با غلو بود. بزرگان حدیث در قم نسبت به غلیگری واکنش نشان میدادند و برخی از محدثان | از ویژگی‌های مکتب حدیثی قم که اشعریان بنیانگذاران آن بودند مبارزه با غلو بود. بزرگان حدیث در قم نسبت به غلیگری واکنش نشان میدادند و برخی از محدثان شیعه را به دلیل نقل اخبار مشکوک به غلو از این شهر اخراج کردند.<ref>خضری، ج2، ص176-177</ref> | ||
==شخصیتهای برجسته== | ==شخصیتهای برجسته== | ||
| خط ۱۶۳: | خط ۱۶۳: | ||
==سرانجام اشعریان== | ==سرانجام اشعریان== | ||
تحقیقات نشان می دهد از مجموع ۸۳ نفر و محدث اشعری، ۳۸ نفر در قرن دوم و ۳۳ نفر در قرن سوم و هفت نفر در قرن چهارم می زیسته اند که خود، گویای سیر شکوفایی و افول علمی این خاندان است.<ref> شجره ی علمی خاندان اشعری قم» فصلنامه ی علوم حدیث ، ش ۵ ، ص ۲۳۰ </ref> در قرن چهارم و با شروع دوران [[غیبت کبری]] ، دوران عظمت و آوازه اشعریان رو به افول نهاد. | تحقیقات نشان می دهد از مجموع ۸۳ نفر و محدث اشعری، ۳۸ نفر در [[قرن دوم]] و ۳۳ نفر در [[قرن سوم]] و هفت نفر در [[قرن چهارم]] می زیسته اند که خود، گویای سیر شکوفایی و افول علمی این خاندان است.<ref> شجره ی علمی خاندان اشعری قم» فصلنامه ی علوم حدیث ، ش ۵ ، ص ۲۳۰ </ref> در قرن چهارم و با شروع دوران [[غیبت کبری]] ، دوران عظمت و آوازه اشعریان رو به افول نهاد. | ||
مهم ترین عامل افول خاندان اشعری، حملات متوالی نظامی و شورشهای مکرر قمی ها بر ضد حکومت مرکزی است. نویسنده [[تاریخ قم (کتاب)]]، عوامل زوال این خاندان را این گونه توصیف می کند: | مهم ترین عامل افول خاندان اشعری، حملات متوالی نظامی و شورشهای مکرر قمی ها بر ضد حکومت مرکزی است. نویسنده [[تاریخ قم (کتاب)]]، عوامل زوال این خاندان را این گونه توصیف می کند: | ||
| خط ۱۷۱: | خط ۱۷۱: | ||
از خاندان اشعری در روز گار ما، تنها دو خانواده اشعری (طاهری و انصاری) باقی مانده اند. که اولی از سلاله ی [[زکریا بن آدم]] و دومی منسوب به [[سعد بن عبدالله بن ابی خلف اشعری]] اند. [[ملا محمدطاهر اشعری]] و فرزندش عبدالله اشعری و نواده ی او [[ملا محمدطاهر اشعری قمی]]، از روحانیون معروف قم و از اساتید [[امام خمینی]] (ره) درتاریخ معاصر بوده اند.<ref>ستارگان حرم،شماره۲۷-۲۶ ص ۲۷۳</ref> وی در جوار [[امامزاده پنج تن]] در [[زرند کهنه]] مدفون می باشد. فرزند [[میرزا علی اصغر قمی اشعری]] نیز کسی است که امام خمینی درباره وی می فرماید: من ۴۶سال با وی هم بحث بوده حتی مکروهی از وی ندیدم.<ref>ستارگان حرم،شماره۲۷-۲۶ ص ۲۷۳</ref> | از خاندان اشعری در روز گار ما، تنها دو خانواده اشعری (طاهری و انصاری) باقی مانده اند. که اولی از سلاله ی [[زکریا بن آدم]] و دومی منسوب به [[سعد بن عبدالله بن ابی خلف اشعری]] اند. [[ملا محمدطاهر اشعری]] و فرزندش عبدالله اشعری و نواده ی او [[ملا محمدطاهر اشعری قمی]]، از روحانیون معروف قم و از اساتید [[امام خمینی]] (ره) درتاریخ معاصر بوده اند.<ref>ستارگان حرم،شماره۲۷-۲۶ ص ۲۷۳</ref> وی در جوار [[امامزاده پنج تن]] در [[زرند کهنه]] مدفون می باشد. فرزند [[میرزا علی اصغر قمی اشعری]] نیز کسی است که امام خمینی درباره وی می فرماید: من ۴۶سال با وی هم بحث بوده حتی مکروهی از وی ندیدم.<ref>ستارگان حرم،شماره۲۷-۲۶ ص ۲۷۳</ref> | ||
همچنین از این خاندان می توان از [[شیخ مرتضی انصاری]] نام برد که از شاگردان [[عبدالکریم حائری|شیخ عبد الکریم حائری]] (مؤسس حوزه ی علمیه قم) و از خطبا و مبلغان بنام بود. و بیش ازسی هزار حدیث از حفظ داشت و از مخالفان مشهور [[بهائیت]] و [[کمونیسم]] بود. گفته اند نخستین یورش ارتش [[محمد رضا شاه پهلوی]] به [[مدرسه فیضیه]] در دوم فروردین ۱۳۴۲ به هنگام سخنرانی وی صورت گرفت.<ref>دائره المعارف تشیع ، ج ۲ ، ص ۱۹۹</ref> | همچنین از این خاندان می توان از [[شیخ مرتضی انصاری]] نام برد که از شاگردان [[عبدالکریم حائری|شیخ عبد الکریم حائری]] (مؤسس [[حوزه علمیه قم|حوزه ی علمیه قم]]) و از خطبا و مبلغان بنام بود. و بیش ازسی هزار حدیث از حفظ داشت و از مخالفان مشهور [[بهائیت]] و [[کمونیسم]] بود. گفته اند نخستین یورش ارتش [[محمد رضا شاه پهلوی]] به [[مدرسه فیضیه]] در دوم فروردین ۱۳۴۲ به هنگام سخنرانی وی صورت گرفت.<ref>دائره المعارف تشیع ، ج ۲ ، ص ۱۹۹</ref> | ||
==منابع مطالعاتی== | ==منابع مطالعاتی== | ||