کاربر ناشناس
طلوع فجر: تفاوت میان نسخه‌ها
ویرایش زبانی و ساده‌سازی برخی از عبارت‌ها + تکمیل شناسه + اضافه کردن بخش تعریف
جز (←بین الطلوعین) |
imported>Hamed A.F (ویرایش زبانی و ساده‌سازی برخی از عبارت‌ها + تکمیل شناسه + اضافه کردن بخش تعریف) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[Image:فجر صادق.jpg|thumb|300px|طلوع فجر صادق ]] | [[Image:فجر صادق.jpg|thumb|300px|طلوع فجر صادق ]] | ||
[[Image:فجر کاذب طلوع.jpg|thumb|300px|فجر کاذب (در صبح) ]] | [[Image:فجر کاذب طلوع.jpg|thumb|300px|فجر کاذب (در صبح) ]] | ||
'''طلوع فجر'''، '''صبح صادق''' یا '''فجر صادق'''، | '''طلوع فجر'''، '''صبح صادق''' یا '''فجر صادق'''، دقایقی پس از پایان شب است که نوری سفید در افق پراکنده می‌شود. طلوع فجر، ابتدای وقت [[نماز صبح]] و بافضیلت‌ترین وقت ادای آن است. موضوع برخی [[احکام شرعی]] مانند [[روزه]] [[ماه رمضان]] با طلوع فجر ارتباط دارد. | ||
در | در همگام بامداد، دو هاله نور در آسمان مشرق دیده می‌شود که یکی فجر کاذب و دیگری فجر صادق نامیده می‌شود. فجر کاذب نوری است که به درازا در آسمان پدید می‌آید و به جای پهن شدن بر روی افق، به صورت عمودی به سمت بالا انعکاس می‌یابد. فجر صادق که دقایقی بعد روی می‌دهد، در آسمان پهن می‌شود. | ||
در [[قرآن]] از فجر صادق با تعبیر خیط الابیض یاد شده که به واسطه آن خوردن و نوشیدن در [[روزه]]، [[حرام]] شده و آغاز [[وجوب]] [[نماز]] صبح است. به فاصله زمانی بین طلوع فجر صادق و طلوع خورشید، [[بین الطلوعین]] گفته می‌شود. | در [[قرآن]] از فجر صادق با تعبیر خیط الابیض یاد شده که به واسطه آن خوردن و نوشیدن در [[روزه]]، [[حرام]] شده و آغاز [[وجوب]] [[نماز]] صبح است. به فاصله زمانی بین طلوع فجر صادق و طلوع خورشید، [[بین الطلوعین]] گفته می‌شود. | ||
== | ==تعریف== | ||
معنای اصلی واژه فجر، شکافته شدن همراه با آشکار شدن چیزی است و از نمونه‌های آن شکافته شدن تاریکی و طلوع روشنایی و نیز شکافته شدن کوه و جوشیدن آب است. دو نوع فجر داریم: فجر صادق و فجر کاذب. | معنای اصلی واژه فجر، شکافته شدن همراه با آشکار شدن چیزی است و از نمونه‌های آن شکافته شدن تاریکی و طلوع روشنایی و نیز شکافته شدن کوه و جوشیدن آب است. این واژه به معنای سپیده‌دم و سپیدی صبح به کار می‌رود.<ref>فرهنگ فارسی عمید.</ref> دو نوع فجر داریم: فجر صادق و فجر کاذب. | ||
===فجر کاذب=== | ===فجر کاذب=== | ||
[[Image:فجر کاذب غروب.jpg|thumb|300px|فجر کاذب (در غروب)<ref>[http://apod.nasa.gov/apod/ap100913.html سایت ناسا]</ref> ]] | [[Image:فجر کاذب غروب.jpg|thumb|300px|فجر کاذب (در غروب)<ref>[http://apod.nasa.gov/apod/ap100913.html سایت ناسا]</ref> ]] | ||
فجر (صبح) کاذب یا نور منطقة‌البروجی<ref> نور منطقه‌البروجی در راستای دایره‌البروج (مسیر ظاهری حرکت خورشید در آسمان) توزیع می‌شود و به همین دلیل، نور منطقه‌البروجی نام گرفته است. این پدیده در فاصله زمانی بسیار کمی نسبت به سپیده روی می‌دهد و به همین دلیل، در گذشته آن را با فجر (سپیده) اشتباه می‌گرفتند؛ از این‌رو به آن، فجر کاذب می‌گفتند تا با فجر صادق که معیار [[اذان]] صبح است، اشتباه گرفته نشود. سپیده، پدیده‌ای است که در اثر شکست نور در جو زمین ایجاد می‌شود</ref>، لحظه‌ای است که شب به پایان رسیده و برای اولین بار بعد از پایان شب، نور سفیدی در افق (در سمت مشرق) پیدا می‌شود و این سفیدی به شکل عمودی از نور است. در این لحظه، اگرچه شب به پایان رسیده، ولی هنوز وقت نماز صبح نرسیده | فجر (صبح) کاذب یا نور منطقة‌البروجی<ref> نور منطقه‌البروجی در راستای دایره‌البروج (مسیر ظاهری حرکت خورشید در آسمان) توزیع می‌شود و به همین دلیل، نور منطقه‌البروجی نام گرفته است. این پدیده در فاصله زمانی بسیار کمی نسبت به سپیده روی می‌دهد و به همین دلیل، در گذشته آن را با فجر (سپیده) اشتباه می‌گرفتند؛ از این‌رو به آن، فجر کاذب می‌گفتند تا با فجر صادق که معیار [[اذان]] صبح است، اشتباه گرفته نشود. سپیده، پدیده‌ای است که در اثر شکست نور در جو زمین ایجاد می‌شود</ref>، لحظه‌ای است که شب به پایان رسیده و برای اولین بار بعد از پایان شب، نور سفیدی در افق (در سمت مشرق) پیدا می‌شود و این سفیدی به شکل عمودی از نور است. در این لحظه، اگرچه شب به پایان رسیده، ولی هنوز وقت نماز صبح نرسیده است.<ref>[http://www.sadeghain.com/%D9%81%D9%82%D9%87/176-%D9%81%D8%AC%D8%B1-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82-%D9%88-%D9%81%D8%AC%D8%B1-%DA%A9%D8%A7%D8%B0%D8%A8.html سایت صادقین]</ref> | ||
علت این پدیده انعکاس ضعیفی از نور خورشید در اثر غبارهای موجود در جوّ است که به صورت مخروط نورانی کم فروغی در امتداد منطقة البروج به هنگام طلوع خورشید مشاهده می‌شود. روشنایی آن به قدری کم است که فقط از نواحی بسیار تاریک می‌توان | |||
علت این پدیده انعکاس ضعیفی از نور خورشید در اثر غبارهای موجود در جوّ است که به صورت مخروط نورانی کم فروغی در امتداد منطقة البروج به هنگام طلوع خورشید مشاهده می‌شود. روشنایی آن به قدری کم است که فقط از نواحی بسیار تاریک می‌توان آن را تشخیص داد و در شهرهای بزرگی مانند [[تهران]]، دیدن آنها عملا غیرممکن است. این پدیده در مناطق استوایی به خوبی قابل رﺆیت است. این نور هنگام غروب خورشید نیز دیده می‌شود.<ref>[http://www.sadeghain.com/%D9%81%D9%82%D9%87/176-%D9%81%D8%AC%D8%B1-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82-%D9%88-%D9%81%D8%AC%D8%B1-%DA%A9%D8%A7%D8%B0%D8%A8.html سایت صادقین]</ref> | |||
===فجر صادق=== | ===فجر صادق=== | ||
فجر | فجر صادق که دقایقی پس از فجر کاذب رخ می‌دهد، زمانی است که نور سفید افق پراکنده شود. این لحظه، آغاز فجر صادق و اول وقت [[نماز]] صبح بوده و به تدریج که درخشندگی فجر صادق بیشتر شود ستاره‌ها نیز ناپدید می‌شوند. با طلوع نخستین پرتو لبه بالای خورشید، وقت نماز صبح پایان می‌یابد. | ||
به فجر صادق، فجر ثانی، مُعتَرض و مُستَطیر نیز گفته | به فجر صادق، فجر ثانی، مُعتَرض و مُستَطیر نیز گفته می‌شود. | ||
===تفاوتهای فجر صادق و فجر کاذب=== | ===تفاوتهای فجر صادق و فجر کاذب=== | ||
بین دو فجر تفاوت‌هایی وجود دارد: | بین دو فجر تفاوت‌هایی وجود دارد: | ||
# فجر کاذب از افق | # فجر کاذب از سطح افق فاصله دارد، در حالی که فجر صادق به افق متصل است. | ||
# فجر کاذب عمودی است، اما فجر صادق افقی است. | # فجر کاذب عمودی است، اما فجر صادق افقی است. | ||
# فجر کاذب هنگام اولین لحظه طلوع درخشان است، ولی به مرور از بین می‌رود، در حالی که فجر صادق با نور کم طلوع می‌کند و با گذشت زمان | # فجر کاذب هنگام اولین لحظه طلوع درخشان است، ولی به مرور از بین می‌رود، در حالی که فجر صادق با نور کم طلوع می‌کند و با گذشت زمان پرنورتر می‌شود.<ref> نهایة التقریر، ج ۱، ص۱۵۲ </ref> | ||
تعیین زمان فجر صادق امری حسی است که فقط می‌توان با انجام مشاهدات متعدد به زمان واقعی آن نزدیک شد. | تعیین زمان فجر صادق امری حسی است که فقط می‌توان با انجام مشاهدات متعدد به زمان واقعی آن نزدیک شد. | ||
==طلوع فجر در شبهای مهتابی (لَیالی مُقمَرِه)== | ==طلوع فجر در شبهای مهتابی (لَیالی مُقمَرِه)== | ||
شبهای مهتابی یا لیالی مقمره شبهایی هستند که قرص ماه تقریبا کامل و نور آن به هنگام طلوع فجر بر نور طلوع غلبه دارد (تقریباً بین ۱۲ تا ۱۹ هر ماه)<ref>زمان خاصی برای این شبها بیان نشده و تشخیص آن به خود مردم واگذار شده است</ref>. به دلیل روشنایی افق، نور گسترده فجر با تأخیر و پس از حدود ۲۰ دقیقه که دیگر نور ماه، مانع نور سپیده فجر | شبهای مهتابی یا لیالی مقمره شبهایی هستند که قرص ماه تقریبا کامل و نور آن به هنگام طلوع فجر بر نور طلوع غلبه دارد (تقریباً بین ۱۲ تا ۱۹ هر ماه)<ref>زمان خاصی برای این شبها بیان نشده و تشخیص آن به خود مردم واگذار شده است</ref>. به دلیل روشنایی افق، نور گسترده فجر با تأخیر و پس از حدود ۲۰ دقیقه که دیگر نور ماه، مانع نور سپیده فجر نیست، نمایان می‌شود. | ||
به [[فتوا]]ی [[امام خمینی]]<ref>الرسائل العشرة (امام خمینی) ص۱۹۹</ref> و [[سید احمد خوانساری]]<ref>مجله فقه اهل بیت، شماره ۱۸، ص ۲۴۴</ref> در این شبها برای نماز صبح باید صبر کرد تا گسترش نور فجر در افق قابل مشاهده باشد. بیشتر [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]] چنین [[فتوا]]یی ندارند. | به [[فتوا]]ی [[امام خمینی]]<ref>الرسائل العشرة (امام خمینی) ص۱۹۹</ref> و [[سید احمد خوانساری]]<ref>مجله فقه اهل بیت، شماره ۱۸، ص ۲۴۴</ref> در این شبها برای نماز صبح باید صبر کرد تا گسترش نور فجر در افق قابل مشاهده باشد. بیشتر [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]] چنین [[فتوا]]یی ندارند. | ||
| خط ۳۹: | خط ۴۰: | ||
==بین الطلوعین== | ==بین الطلوعین== | ||
یکی از مهم‌ترین و با فضیلت‌ترین لحظه‌های | به فاصله میان طلوع فجر و طلوع خورشید، «بین الطلوعین» می‌گویند که یکی از مهم‌ترین و با فضیلت‌ترین لحظه‌های شبانه‌روز است. روایت‌های فراوانی در این زمینه و ارزش فراوان بیدار ماندن و [[عبادت]] در آن از [[ائمه اطهار|ائمه اطهار (ع)]] وارد شده است.<ref>امام جواد(ع) فرمود: ذكر خدا (و سوال از فضلش) بعد از طلوع فجر، تاثیرش بیش از دویدن در پی طلب رزق است. تفسیر عیاشی: ج ۱، ص۲۴۰، ح ۱۱۹</ref><ref>صحیفه سجادیه، دعای۶</ref><ref>طوسی، محمد، ج۱، ص۵۱۲، مصباح المتهجد، به کوشش علی‌اصغر مروارید، بیروت، ۱۴۱۱ق.</ref><ref>کفعمی، ابراهیم، ج۱، ص۹۴، المصباح، به کوشش حسین اعلمی، بیروت، ۱۴۱۴ق.</ref><ref>فهری، محمد، ج۱، ص۲۲۹-۲۳۳، الدعاءالمآثور و آدابه، به کوشش محمد رضوان دایه، بیروت، دارالفکر المعاصر.</ref><ref>مجلسی، محمدباقر، ج۱۰۲، ص۲۹۷، بحارالانوار، تهران، دارالکتب‌الاسلامیه.</ref><ref>قمی، عباس، ج۱، ص۳۱-۳۸، الباقات و الصالحات فی الادعیه و الصلوات المندوباب، همراه، مفاتیح الجنان، تهران، ۱۳۴۰ش.</ref> | ||
==احکام شرعی طلوع فجر== | ==احکام شرعی طلوع فجر== | ||
احکام طلوع فجر در بابهای [[طهارت]]، [[نماز]]، [[روزه]]، [[حج]]، [[خرید و فروش|تجارت]] و [[نکاح]] بیان شده است. برخی از این احکام عبارتند از: | احکام طلوع فجر در بابهای [[طهارت]]، [[نماز]]، [[روزه]]، [[حج]]، [[خرید و فروش|تجارت]] و [[نکاح]] بیان شده است. برخی از این احکام عبارتند از: | ||
* بنابر قول مشهور، از نظر شرعی با دمیدن فجر صادق، شب پایان می‌یابد و روز آغاز می‌گردد؛<ref>بحار الانوار ج۸۳، ص ۷۴-۷۵؛ الحدائق الناضرة ج۶، ص۵۴و۵۵؛ جواهر الکلام، ج۷، ص۲۱۹-۲۲۰.</ref> چنان که طلوع فجر صادق، پایان وقت [[نماز شب]]،<ref>جواهر الکلام، ج۷، ص۲۱۰-۲۱۱.</ref> آغاز وقت نماز صبح<ref> جواهر الکلام، ج۷، ص۹۶ </ref> و امساک از مُفطرات در [[روزه]] است.<ref> جواهر الکلام ج۱۶، ص۳۸۴ </ref> | * بنابر قول مشهور، از نظر شرعی با دمیدن فجر صادق، شب پایان می‌یابد و روز آغاز می‌گردد؛<ref>بحار الانوار ج۸۳، ص ۷۴-۷۵؛ الحدائق الناضرة ج۶، ص۵۴و۵۵؛ جواهر الکلام، ج۷، ص۲۱۹-۲۲۰.</ref> چنان که طلوع فجر صادق، پایان وقت [[نماز شب]]،<ref>جواهر الکلام، ج۷، ص۲۱۰-۲۱۱.</ref> آغاز وقت نماز صبح<ref> جواهر الکلام، ج۷، ص۹۶ </ref> و امساک از مُفطرات در [[روزه]] است.<ref> جواهر الکلام ج۱۶، ص۳۸۴ </ref> | ||
* وقت [[غسل جمعه]] از طلوع فجر روز جمعه است. در صورت [[وجوب تعیینی]] [[نماز جمعه]]، | * وقت [[غسل جمعه]] از طلوع فجر روز جمعه است. در صورت [[وجوب تعیینی]] [[نماز جمعه]]، سفر کردن پس از طلوع فجر [[مکروه]] و پس از زوال خورشید (ظهر) [[حرام]] است.<ref> جواهر الکلام ج۵، ص۷ </ref> | ||
* وقت [[نافله]] صبح پس از اتمام [[نماز شب]] است؛ لیکن تأخیر آن تا فجر اوّل (فجر کاذب) [[مستحب]] است.<ref>البیان، ص۱۰۹.</ref> | * وقت [[نافله]] صبح پس از اتمام [[نماز شب]] است؛ لیکن تأخیر آن تا فجر اوّل (فجر کاذب) [[مستحب]] است.<ref>البیان، ص۱۰۹.</ref> | ||
* بنابر قول مشهور، باقی ماندن بر [[جنابت]] تا طلوع فجر از روی عمد، در [[ماه رمضان]]، [[حرام]] و موجب [[بطلان]] روزه و وجوب قضا و [[روزه#کفاره روزه|کفّاره]] است.<ref>جواهر الکلام، ج۱۶، ص۲۳۶.</ref> | * بنابر قول مشهور، باقی ماندن بر [[جنابت]] تا طلوع فجر از روی عمد، در [[ماه رمضان]]، [[حرام]] و موجب [[بطلان]] روزه و وجوب قضا و [[روزه#کفاره روزه|کفّاره]] است.<ref>جواهر الکلام، ج۱۶، ص۲۳۶.</ref> | ||
* وقوف اختیاری [[مشعر الحرام]] برای [[حج]] گزار، بین طلوع فجر تا طلوع آفتاب است.<ref>الروضة البهیة، ج۲، ص۲۷۵-۲۷۷؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۸۵.</ref> | * وقوف اختیاری [[مشعر الحرام]] برای [[حج]]<nowiki/>گزار، بین طلوع فجر تا طلوع آفتاب است.<ref>الروضة البهیة، ج۲، ص۲۷۵-۲۷۷؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۸۵.</ref> | ||
* خوابیدن،<ref>وسائل الشیعة، ج۶، ص۴۹۶.</ref> [[آمیزش]] کردن<ref>جواهر الکلام، ج۲۹، ص۵۶.</ref> و اشتغال به کسب و کار<ref> جواهر الکلام ج۲۲، ص۴۵۶ </ref> پس از طلوع فجر تا طلوع آفتاب [[مکروه]] است. | * خوابیدن،<ref>وسائل الشیعة، ج۶، ص۴۹۶.</ref> [[آمیزش]] کردن<ref>جواهر الکلام، ج۲۹، ص۵۶.</ref> و اشتغال به کسب و کار<ref> جواهر الکلام ج۲۲، ص۴۵۶ </ref> پس از طلوع فجر تا طلوع آفتاب [[مکروه]] است. | ||