تحریر الوسیله (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

| محل انتشارات = نجف، تهران، قم

امام خمینی که وسیلة النجاة را اثری مهم می‌دانست <ref> رجوع کنید به پابه پای آفتاب، ج ۳، ص ۲۰۹، به نقل از جعفر سبحانی </ref> در دوران اقامت در [[قم]] بر آن حاشیه نگاشت. <ref> رجوع کنید به امام خمینی، ج ۱، ص ۶؛ پابه پای آفتاب، ج ۱، ص ۲۶۶، به نقل از محمدرضا توسلی </ref> احترام نویسنده به مرجع وقت، [[حاج آقا حسین بروجردی]] (متوفی ۱۳۴۰ش)، مانع از چاپ و انتشار این اثر شد، <ref> رجوع کنید به پابه پای آفتاب، ج ۳، ص ۳۱۶، به نقل از حسن طاهری خرم آبادی </ref> اما بعد‌ها به طور جداگانه و چند بار نیز همراه با وسیلة النجاة به چاپ رسید. <ref> انصاری، ص ۲۰۲ </ref> تبعید امام خمینی به شهر [[بورسا|بورسای]] [[ترکیه]] در ۱۳۴۳ش فرصتی فراهم آورد تا نویسنده آنطور که خود می‌گوید <ref> امام خمینی، همانجا </ref> از فراغتش در حدود یازده ماه اقامت اجباری در آن شهر برای وارد کردن حاشیه مذکور در متن وسیلة النجاة استفاده کند و آن را تحریرالوسیله بنامد. به نظر می‌رسد در آن زمان تحریرالوسیله مانند وسیلة النجاة به کتاب المیراث ختم می‌شده است.  

امام خمینی پس از تبعید از ترکیه به [[عراق]] و اقامت در [[نجف]]، مسائل مربوط به [[حج]]، [[نماز جمعه]]، [[دفاع]]، [[امر به معروف و نهی از منکر]]، [[قضاوت|قضا]]، شهادات، [[قصاص]] و دیات و نیز بسیاری از مسائل مبتلابه را که در دوران اقامت در قم تدریس کرده بود، <ref> پابه پای آفتاب، ج ۴، ص ۱۳۶، به نقل از محمدحسن مرتضوی لنگرودی </ref> به تحریرالوسیله افزود. <ref> رجوع کنید به همان، ج ۱، ص ۶۱، به نقل از احمد خمینی؛ استادی، ص ۶۰ </ref>  

تحریر الوسیله گذشته از مشتمل بودن بر نظریات امام خمینی، دو تفاوت کلی با وسیلة النجاة دارد. از یکسو برخی مسائل غیر مبتلابه آن حذف شده و از سوی دیگر مسائل مبتلابه زیادی بر آن افزوده شده است. سیدابوالحسن اصفهانی نیز مسائل مورد ابتلا را مطرح کرده بود، اما امام خمینی آن‌ها را بسط داد. <ref> رجوع کنید به معرفت، ص ۱۵۱ </ref> در مجموع، اضافات تحریرالوسیله نزدیک به یک سوم کل کتاب را دربر می‌گیرد. <ref> پابه پای آفتاب، ج ۳، ص ۲۰۹، به نقل از جعفر سبحانی </ref> مسائل مستحدثه تحریرالوسیله شامل مباحث بیمه، سفته، سرقفلی، عملیات بانکی، بلیت بخت آزمایی، تلقیح مصنوعی، تشریح، پیوند اعضا، تغییر جنسیّت، رادیو و تلویزیون و برخی مسائل متفرقه است که در آخر کتاب جای دارد.  

نویسنده کوشیده است که با کمترین تغییر، حاشیه‌اش را در متن وسیلة النجاة وارد کند، اما علاوه بر تغییرات محتوایی مذکور، در مواردی نحوه بیان مسائل و عناوین و ترتیب آن‌ها را نیز تغییر داده است؛ مثلاً [[نماز لیلة الدفن]] را که در وسیلة النجاة در کتاب الصلوة مطرح شده، در تحریرالوسیله در باب دفن از کتاب الطهاره آورده و نیز سه مبحث [[ظهار|ظِهار]]، [[ایلاء]] و [[لعان|لِعان]] را که در وسیلة النجاة ذیل یک عنوان «القول فی الظهار و الایلاء و اللعان» آمده، در تحریرالوسیله به صورت سه کتاب آورده است. این تغییرات صوری و محتوایی که در سراسر تحریرالوسیله مشهود است، سبب برتری آن بر وسیلة النجاة شده است. <ref> رجوع کنید به معرفت؛ استادی، همانجا‌ها </ref>  

عواملی چون شهرت فقهی و ظلم ستیزی نویسنده، جامعیت کتاب و روانی متن آن و پاسخگویی به مسائل مورد نیاز موجب شد که مقلدان عرب زبان چاپ و تکثیر تحریرالوسیله را درخواست کنند. در پاسخ به این تقاضا، به دستور نویسنده، کتاب تلخیص شد و با عنوان زبدة الاحکام در دسترس عموم قرار گرفت. <ref> استادی، همانجا؛ پابه پای آفتاب، ج ۴، ص ۳۷ـ ۳۸، به نقل از عباسعلی عمید زنجانی </ref> پس از چندی نیز همه تحریرالوسیله برای اولین بار در [[نجف]] چاپ شد، <ref> پابه پای آفتاب، ج ۳، ص ۱۶۶، به نقل از حمید روحانی </ref> ولی به کار بردن لقب «زعیم حوزه‌های علمیه» در پشت جلد آن، موجب شد که نویسنده با انتشار آن مخالفت کند تا اینکه این لقب را برداشتند و او با توزیع کتاب موافقت کرد. <ref> همان، ج ۳، ص ۱۶۶، به نقل از حمید روحانی، ج ۴، ص ۹۵، به نقل از محمدحسن قدیری </ref>  

ممانعت حکومت پهلوی از انتشار آثار امام خمینی موجب شد که تحریرالوسیله بار‌ها در [[ایران]] با عناوینی چون کتاب الفقه و وسیلة النجاة چاپ و توزیع شود. <ref> همان، ج ۱، ص ۶۱، به نقل از احمد خمینی </ref>  

پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی]]، قضات دادگستری برای رفع خلأ قانونی از تحریرالوسیله به عنوان متمم قانون استفاده می‌کردند که با قانونی شدن استفاده از آرای مشهور فق‌ها (اصل ۱۶۷ [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]]) و توسعه نِطاق [[مرجعیت]] امام خمینی و انطباق اکثر آرای او با آرای مشهور فق‌ها، این کتاب در دادگاه‌ها و محافل علمی مورد توجه و مراجعه بیشتر قرار گرفت.  

# در سال 1385 از سوی دفتر قم [[موسسه تنظیم و نشر آثارامام خمینی]] ترجمه مصحح و روانی تدوین و توسط انتشارات عروج منتشر گردید.<ref>[http://www.hasankhomeini.ir/?persian=content&categoryID=454&nodeID=1390 وب سایت سید حسن خمینی]</ref>

# در سال 1996 میلادی معاونت امور بین الملل موسسه تنظیم و نشر آثارامام خمینی ترجمه این کتاب به زبان اردو را به همراه متن عربی آن منتشر نمود.<ref>[http://www.hasankhomeini.ir/?persian=content&categoryID=454&nodeID=1390 وب سایت سید حسن خمینی]</ref>

#  تحریر الوسیله از سوی وابستگی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در استانبول و با همکاری موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی(ره) به زبان ترکی استانبولی منتشر شد.<ref>[http://www.jamaran.ir/fa/NewsContent-id_14906.aspx پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران]</ref>

در پنجم بهمن ماه سال 1391 «همایش تحریرالوسیله؛ شروح و تعلیقات» در مرکز فقهی ائمه اطهار قم برگزار شد و در این همایش، از نرم افزار «تحریرالوسیله، شروح و تعلیقات» و نیز دوره 28 جلدی تفضیل الشریعة (شرح و تفسیر تحریرالوسیله امام خمینی(ره)) که توسط مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی به رشته تحریر درآمده بود رونمایی شد.<ref>[http://afghanistan.shafaqna.com/translation-special/item/9202-%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%B4%D9%81%D9%82%D9%86%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D9%87%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%AD-%D9%88-%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D8%B8%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%8C-%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D8%8C-%D9%81%D8%A7%D8%B6%D9%84-%D9%84%D9%86%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%8C-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D9%85%D8%AD%D9%84.html?tmpl=component&print=1 گزارش کامل شفقنا از همایش «تحریرالوسیله شروح و تعلیقات امام خمینی(ره)]</ref>

* آقابزرگ طهرانی.  

* استادی، رضا، «کتاب‌ها و آثار علمی امام خمینی (ره)»، حضور، ش ۱ (خرداد ۱۳۷۰).  

* انصاری، ناصرالدین، «تألیفات و تقریرات امام خمینی (ره)»، آینه پژوهش، سال ۱۰، ش ۴ (مهر و آبان ۱۳۷۸).  

* پابه پای آفتاب: گفته‌ها و ناگفته‌ها از زندگی امام خمینی (ره)، گردآوری و تدوین امیررضا ستوده، تهران: نشر پنجره، ۱۳۷۳ش.  

* خمینی، روح اللّه، تحریرالوسیله، بیروت ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷.