کاربر ناشناس
تحریر الوسیله (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش ۲|ماه=مارس|روز=۷|سال=۲۰۱۵|چند = 2}} | {{در دست ویرایش ۲|ماه=مارس|روز=۷|سال=۲۰۱۵|چند = 2}} | ||
'''تحریرالوسيله'''، مهمترین | '''تحریرالوسيله'''، مهمترین رساله فتوایی امام خمینی در عبادات و معاملات به عربی . | ||
==معرفی کتاب== | ==معرفی کتاب== | ||
تحریرالوسيله، جامعِ ابواب فقه به صورت غیراستدلالی است و اصطلاحات و نظریات دقیق فقهی در آن با عباراتی ساده بیان شده است . | تحریرالوسيله، جامعِ ابواب فقه به صورت غیراستدلالی است و اصطلاحات و نظریات دقیق فقهی در آن با عباراتی ساده بیان شده است . تحریرالوسیله حاشیه [[امام خمینی]] بر [[وسیلة النجاة (کتاب)|وسیلة النجاة]] تألیف [[سیدابوالحسن اصفهانی]] (متوفی 1365) است و وسیلة النجاة حاشیه اصفهانی بر [[ذخیرة الصالحین (کتاب)|ذخیرة الصالحین]] تألیف [[سید محمد کاظم طباطبائی یزدی]] (متوفی 1337) است.<ref>آقابزرگ طهرانی، ج 25، ص 85</ref> اصفهانی حواشی خود بر ذخیرة الصالحین را در متن آن وارد کرد و با افزودن مسائل بسیاری آن را وسیلة النجاة نامید. این کتاب اکثر ابواب فقهی و مسائل مبتلابه را با نظمی دقیق دربر دارد و در دو مجلد به چاپ رسیده است.<ref>همانجا؛ انصاری ، ص 205</ref> | ||
==روند تألیف تحریرالوسيله== | ==روند تألیف تحریرالوسيله== | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
امام خمینی که وسیلة النجاة را اثری مهم می دانست<ref>رجوع کنید به پابه پای آفتاب ، ج 3، ص 209، به نقل از جعفر سبحانی</ref> در دوران اقامت در [[قم]] بر آن حاشیه نگاشت.<ref>رجوع کنید به امام خمینی ، ج 1، ص 6؛ پابه پای آفتاب ، ج 1، ص 266، به نقل از محمدرضا توسلی</ref> احترام نویسنده به مرجع وقت، [[حاج آقا حسین بروجردی]] (متوفی 1340ش )، مانع از چاپ و انتشار این اثر شد،<ref>رجوع کنید به پابه پای آفتاب ، ج 3، ص 316، به نقل از حسن طاهری خرم آبادی</ref> اما بعدها به طور جداگانه و چند بار نیز همراه با وسیلة النجاة به چاپ رسید.<ref>انصاری ، ص 202</ref> تبعید امام خمینی به شهر [[بورسا|بورسای]] [[ترکیه]] در 1343ش فرصتی فراهم آورد تا نویسنده آنطور که خود می گوید<ref>امام خمینی ، همانجا</ref> از فراغتش در حدود یازده ماه اقامت اجباری در آن شهر برای وارد کردن حاشیه مذکور در متن وسیلة النجاة استفاده کند و آن را تحریرالوسیله بنامد. به نظر می رسد در آن زمان تحریرالوسیله مانند وسیلة النجاة به کتاب المیراث ختم می شده است. | امام خمینی که وسیلة النجاة را اثری مهم می دانست<ref>رجوع کنید به پابه پای آفتاب ، ج 3، ص 209، به نقل از جعفر سبحانی</ref> در دوران اقامت در [[قم]] بر آن حاشیه نگاشت.<ref>رجوع کنید به امام خمینی ، ج 1، ص 6؛ پابه پای آفتاب ، ج 1، ص 266، به نقل از محمدرضا توسلی</ref> احترام نویسنده به مرجع وقت، [[حاج آقا حسین بروجردی]] (متوفی 1340ش )، مانع از چاپ و انتشار این اثر شد،<ref>رجوع کنید به پابه پای آفتاب ، ج 3، ص 316، به نقل از حسن طاهری خرم آبادی</ref> اما بعدها به طور جداگانه و چند بار نیز همراه با وسیلة النجاة به چاپ رسید.<ref>انصاری ، ص 202</ref> تبعید امام خمینی به شهر [[بورسا|بورسای]] [[ترکیه]] در 1343ش فرصتی فراهم آورد تا نویسنده آنطور که خود می گوید<ref>امام خمینی ، همانجا</ref> از فراغتش در حدود یازده ماه اقامت اجباری در آن شهر برای وارد کردن حاشیه مذکور در متن وسیلة النجاة استفاده کند و آن را تحریرالوسیله بنامد. به نظر می رسد در آن زمان تحریرالوسیله مانند وسیلة النجاة به کتاب المیراث ختم می شده است. | ||
امام خمینی پس از تبعید از ترکیه به [[عراق]] و اقامت در [[نجف]]، مسائل مربوط به [[حج]]، [[نماز جمعه]] ، [[دفاع]]، [[امر به معروف و نهی از منکر]]، [[قضاوت|قضا]]، شهادات، [[قصاص]] و دیات و نیز بسیاری از مسائل مبتلابه را که در دوران اقامت در قم تدریس کرده بود،<ref>پابه پای آفتاب ، ج 4، ص 136، به نقل از محمدحسن مرتضوی لنگرودی</ref> به | امام خمینی پس از تبعید از ترکیه به [[عراق]] و اقامت در [[نجف]]، مسائل مربوط به [[حج]]، [[نماز جمعه]] ، [[دفاع]]، [[امر به معروف و نهی از منکر]]، [[قضاوت|قضا]]، شهادات، [[قصاص]] و دیات و نیز بسیاری از مسائل مبتلابه را که در دوران اقامت در قم تدریس کرده بود،<ref>پابه پای آفتاب ، ج 4، ص 136، به نقل از محمدحسن مرتضوی لنگرودی</ref> به تحریرالوسیله افزود.<ref>رجوع کنید به همان، ج 1، ص 61، به نقل از احمد خمینی؛ استادی، ص 60</ref> | ||
==تفاوت های تحریر الوسیله با وسیلة النجاة== | ==تفاوت های تحریر الوسیله با وسیلة النجاة== | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
تحریر الوسیله گذشته از مشتمل بودن بر نظریات امام خمینی، دو تفاوت کلی با وسیلة النجاة دارد. از یکسو برخی مسائل غیر مبتلابه آن حذف شده و از سوی دیگر مسائل مبتلابه زیادی بر آن افزوده شده است. سیدابوالحسن اصفهانی نیز مسائل مورد ابتلا را مطرح کرده بود، اما امام خمینی آنها را بسط داد.<ref>رجوع کنید به معرفت ، ص 151</ref> در مجموع، اضافات تحریرالوسیله نزدیک به یک سوم کل کتاب را دربر می گیرد.<ref>پابه پای آفتاب ، ج 3، ص 209، به نقل از جعفر سبحانی</ref> مسائل مستحدثه تحریرالوسیله شامل مباحث بیمه، سفته، سرقفلی، عملیات بانکی، بلیت بخت آزمایی، تلقیح مصنوعی، تشریح، پیوند اعضا، تغییر جنسیّت، رادیو و تلویزیون و برخی مسائل متفرقه است که در آخر کتاب جای دارد. | تحریر الوسیله گذشته از مشتمل بودن بر نظریات امام خمینی، دو تفاوت کلی با وسیلة النجاة دارد. از یکسو برخی مسائل غیر مبتلابه آن حذف شده و از سوی دیگر مسائل مبتلابه زیادی بر آن افزوده شده است. سیدابوالحسن اصفهانی نیز مسائل مورد ابتلا را مطرح کرده بود، اما امام خمینی آنها را بسط داد.<ref>رجوع کنید به معرفت ، ص 151</ref> در مجموع، اضافات تحریرالوسیله نزدیک به یک سوم کل کتاب را دربر می گیرد.<ref>پابه پای آفتاب ، ج 3، ص 209، به نقل از جعفر سبحانی</ref> مسائل مستحدثه تحریرالوسیله شامل مباحث بیمه، سفته، سرقفلی، عملیات بانکی، بلیت بخت آزمایی، تلقیح مصنوعی، تشریح، پیوند اعضا، تغییر جنسیّت، رادیو و تلویزیون و برخی مسائل متفرقه است که در آخر کتاب جای دارد. | ||
نویسنده کوشیده است که با کمترین تغییر، حاشیه اش را در متن وسیلة النجاة وارد کند، اما علاوه بر تغییرات محتوایی مذکور، در مواردی نحوه بیان مسائل و عناوین و ترتیب آنها را نیز تغییر داده است؛ مثلاً [[نماز لیلة الدفن | نویسنده کوشیده است که با کمترین تغییر، حاشیه اش را در متن وسیلة النجاة وارد کند، اما علاوه بر تغییرات محتوایی مذکور، در مواردی نحوه بیان مسائل و عناوین و ترتیب آنها را نیز تغییر داده است؛ مثلاً [[نماز لیلة الدفن]] را که در وسیلة النجاة در کتاب الصلوة مطرح شده، در تحریرالوسیله در باب دفن از کتاب الطهاره آورده و نیز سه مبحث [[ظهار|ظِهار]]، [[ایلاء]] و [[لعان|لِعان]] را که در وسیلة النجاة ذیل یک عنوان «القول فی الظهار و الایلاء و اللعان » آمده، در تحریرالوسیله به صورت سه کتاب آورده است. این تغییرات صوری و محتوایی که در سراسر تحریرالوسیله مشهود است، سبب برتری آن بر وسیلة النجاة شده است.<ref>رجوع کنید به معرفت؛ استادی، همانجاها</ref> | ||
==چاپ و نشر== | ==چاپ و نشر== | ||
عواملی چون شهرت فقهی و ظلم ستیزی نویسنده، جامعیت کتاب و روانی متن آن و پاسخگویی به مسائل مورد نیاز موجب شد که مقلدان عرب زبان چاپ و تکثیر | عواملی چون شهرت فقهی و ظلم ستیزی نویسنده، جامعیت کتاب و روانی متن آن و پاسخگویی به مسائل مورد نیاز موجب شد که مقلدان عرب زبان چاپ و تکثیر تحریرالوسیله را درخواست کنند. در پاسخ به این تقاضا، به دستور نویسنده، کتاب تلخیص شد و با عنوان زبدة الاحکام در دسترس عموم قرار گرفت.<ref>استادی، همانجا؛ پابه پای آفتاب، ج 4، ص 37ـ 38، به نقل از عباسعلی عمید زنجانی</ref> پس از چندی نیز همه تحریرالوسیله برای اولین بار در [[نجف]] چاپ شد،<ref>پابه پای آفتاب، ج 3، ص 166، به نقل از حمید روحانی</ref> ولی به کار بردن لقب «زعیم حوزه های علمیه» در پشت جلد آن، موجب شد که نویسنده با انتشار آن مخالفت کند تا اینکه این لقب را برداشتند و او با توزیع کتاب موافقت کرد.<ref>همان، ج 3، ص 166، به نقل از حمید روحانی، ج 4، ص 95، به نقل از محمدحسن قدیری</ref> | ||
ممانعت حکومت پهلوی از انتشار آثار امام خمینی موجب شد که | ممانعت حکومت پهلوی از انتشار آثار امام خمینی موجب شد که تحریرالوسیله بارها در [[ایران]] با عناوینی چون کتاب الفقه و وسیلة النجاة چاپ و توزیع شود.<ref>همان ، ج 1، ص 61، به نقل از احمد خمینی</ref> | ||
==استفاده قضات از این کتاب== | ==استفاده قضات از این کتاب== | ||
پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی]]، قضات دادگستری برای رفع خلأ قانونی از | پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی]]، قضات دادگستری برای رفع خلأ قانونی از تحریرالوسیله به عنوان متمم قانون استفاده می کردند که با قانونی شدن استفاده از آرای مشهور فقها (اصل 167 [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]]) و توسعه نِطاق [[مرجعیت]] امام خمینی و انطباق اکثر آرای او با آرای مشهور فقها، این کتاب در دادگاه ها و محافل علمی مورد توجه و مراجعه بیشتر قرار گرفت. | ||
==ترجمه‌ها و شرح‌ها== | ==ترجمه‌ها و شرح‌ها== | ||
تحریرالوسیله چندین ترجمه و شرح دارد که مهمترین آنها بدین قرار است: | |||
===ترجمه‌ها=== | ===ترجمه‌ها=== | ||
# | # ترجمه فارسی [[محمدباقر موسوی همدانی]] در چهار جلد؛ | ||
# ترجمه فارسی علی اسلامی و قاضی زاده زیرنظر محمدمؤمن قمی و حسن طاهری خرم آبادی در چهار جلد؛ | # ترجمه فارسی علی اسلامی و قاضی زاده زیرنظر محمدمؤمن قمی و حسن طاهری خرم آبادی در چهار جلد؛ | ||
# ترجمه فارسی بخش هایی از تحریرالوسیله به قلم [[عبدالکریم بی آزار شیرازی]] با اضافات در چهار جلد.<ref>انصاری ، ص 205ـ206؛ استادی، ص 61</ref> | # ترجمه فارسی بخش هایی از تحریرالوسیله به قلم [[عبدالکریم بی آزار شیرازی]] با اضافات در چهار جلد.<ref>انصاری ، ص 205ـ206؛ استادی، ص 61</ref> | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
===شرح‌ها=== | ===شرح‌ها=== | ||
# شرح [[محمدفاضل لنکرانی]] به نام تفصیل الشریعة فی شرح | # شرح [[محمدفاضل لنکرانی]] به نام تفصیل الشریعة فی شرح تحریرالوسیله که مبسوط ترین شرح آن بوده و تاکنون چهارده جلد آن منتشر شده است ، به گفته شارح<ref>رجوع کنید به پابه پای آفتاب ، ج 4، ص 70</ref> بخشی از این شرح نیز در دوره تبعید وی نوشته شده است؛ | ||
# شرح [[ناصر مکارم شیرازی]] به نام [[ | # شرح [[ناصر مکارم شیرازی]] به نام [[انوارالفقاهه (کتاب)|انوارالفقاهه]] که بخش حدود و تعزیرات و دیات آن به پایان رسیده است؛ | ||
# شرح [[سید مصطفی خمینی]] به نام مستند | # شرح [[سید مصطفی خمینی]] به نام مستند تحریرالوسیله در دو جلد؛ | ||
# شرح [[احمد مطهری ساوجی]] به نام مستند | # شرح [[احمد مطهری ساوجی]] به نام مستند تحریرالوسیله در شش جلد؛<ref>انصاری ، ص 206</ref> | ||
# شرح هایی از فقها و مراجع دیگر چون حاج [[یوسف صانعی|شیخ یوسف صانعی]]، محمدمؤمن قمی، [[محمدحسن احمدی فقیه یزدی]]، [[احمد سبط الشیخ انصاری]]، [[علی اکبر سیفی مازندرانی]]، [[عبدالنبی نمازی]] و [[زین العابدین احمدی زنجانی]].<ref>برای آگاهی بیشتر رجوع کنید به همان، ص 206ـ207</ref> | # شرح هایی از فقها و مراجع دیگر چون حاج [[یوسف صانعی|شیخ یوسف صانعی]]، محمدمؤمن قمی، [[محمدحسن احمدی فقیه یزدی]]، [[احمد سبط الشیخ انصاری]]، [[علی اکبر سیفی مازندرانی]]، [[عبدالنبی نمازی]] و [[زین العابدین احمدی زنجانی]].<ref>برای آگاهی بیشتر رجوع کنید به همان، ص 206ـ207</ref> | ||
عالمانی چون مکارم شیرازی، [[محمد فاضل لنکرانی|فاضل لنکرانی]]، [[نوری همدانی]]، [[علوی گرگانی]]، یوسف صانعی، احمدی فقیه یزدی و [[تجلیل تبریزی]] نیز بر | عالمانی چون مکارم شیرازی، [[محمد فاضل لنکرانی|فاضل لنکرانی]]، [[نوری همدانی]]، [[علوی گرگانی]]، یوسف صانعی، احمدی فقیه یزدی و [[تجلیل تبریزی]] نیز بر تحریرالوسیله حاشیه فتوایی نوشته اند.<ref>همان، ص 207</ref> | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
* آقابزرگ طهرانی. | * آقابزرگ طهرانی. | ||
* رضا استادی، «کتاب ها و آثار علمی امام خمینی (ره)»، | * رضا استادی، «کتاب ها و آثار علمی امام خمینی (ره)»، حضور، ش 1 (خرداد 1370). | ||
* ناصرالدین انصاری، «تألیفات و تقریرات امام خمینی (ره)»، آینه پژوهش، سال 10، ش 4 (مهر و آبان 1378). | * ناصرالدین انصاری، «تألیفات و تقریرات امام خمینی (ره)»، آینه پژوهش، سال 10، ش 4 (مهر و آبان 1378). | ||
* پابه پای آفتاب: گفته ها و ناگفته ها از زندگی امام خمینی (ره)، گردآوری و تدوین امیررضا | * پابه پای آفتاب: گفته ها و ناگفته ها از زندگی امام خمینی (ره)، گردآوری و تدوین امیررضا ستوده، تهران : نشر پنجره، 1373ش. | ||
* روح اللّه خمینی، | * روح اللّه خمینی، تحریرالوسیله، بیروت 1407/ 1987. | ||
* محمدهادی معرفت، «مصاحبه با حضرت آیت اللّه محمدهادی معرفت»، حوزه، سال 6، ش 2 (خرداد و تیر 1368). | * محمدهادی معرفت، «مصاحبه با حضرت آیت اللّه محمدهادی معرفت»، حوزه، سال 6، ش 2 (خرداد و تیر 1368). | ||