کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی''' کتابخانه‌ای در شهر [[قم]] که بزرگترین کتابخانه نسخه‌های خطی [[ایران]] و سومین مجموعه نسخه‌های خطی در [[جهان اسلام]] به شمار می‌رود. تعداد نسخه‌های خطی این کتابخانه در سال ۱۳۹۳ش، ۳۱۰۰۰ عنوان، مشتمل بر بیش از ۶۰۰۰۰ جلد بوده است. آرامگاه [[آیت الله مرعشی نجفی]] در قسمت ورودی این کتابخانه قرار دارد.

هسته اولیه این کتابخانه هنگامی که [[آیت الله مرعشی نجفی]] در [[حوزه علمیه نجف]] به تحصیل اشتغال داشت شکل گرفت. انگیزه وی جمع‌آوری نسخ ارزشمند خطی و جلوگیری از خروج این آثار از ممالک اسلامی بود. وی روزی بر سر خرید یک نسخه خطی با نماینده کنسول [[انگلیس]] در [[عراق]] درگیر شد و شبی را در زندان سپری نمود. آیت الله مرعشی نجفی با انجام [[نماز]] و [[روزه]] استیجاری، حذف یک وعده غذای روزانه، کاستن بخشی از مخارج زندگی و کار شبانه در کارگاه‌های برنج‌کوبی در نجف‌اشرف پس از فراغت از درس به جمع‌آوری این کتاب‌ها پرداخت و مجموعه‌ای از نسخه‌های خطی و کتاب‌های چاپی نایاب را گردآوری کرد.

با مهاجرت آیت الله مرعشی از عراق به [[ایران]] در سال ۱۳۴۲ق، مجموعه‌های فراهم شده نیز به ایران انتقال یافت و در منزل شخصی خویش به نگهداری از آنها پرداخت و به جمع‌آوری دیگر نسخه‌های نفیس همّت گمارد. در همان دوران استادان مشهور دانشگاه به قم می‌آمدند و از نسخه‌های نفیس موجود در منزل وی که در هیچ کتابخانه‌ای یافت نمی‌شد بهره می‌گرفتند. [[آقا بزرگ تهرانی]] در تألیف [[الذریعة الی تصانیف الشیعة|الذریعة]]، از کتابخانه او بیشترین بهره را برده و در جای‌جای این اثر از کتابخانه آیت الله مرعشی یاد می‌کند.

[[امام خمینی|امام خمینی]] طی حکمی در تاریخ ۱۳۶۷/۱۲/۲۴ دولت وقت را موظف نمود که سریعاً کتابخانه را گسترش دهند. در پی این حکم، ساختمان قدیمی شرکت بیمه ایران از سوی دولت به کتابخانه اهدا شد و تولیت کتابخانه نیز تعدادی از خانه‌های پیرامون کتابخانه را خریداری کرد؛ در مجموع، غیر از ساختمان قدیمی کتابخانه، زمین آن بالغ بر ۲۴۰۰ متر گردید. سپس بررسی و مطالعات لازم برای آماده‌سازی نقشه‌های اجرایی ساختمان جدید آغاز گشت. بدین منظور، کارشناسان ایرانی با سفر به کشورهای مختلف جهان، از ساختمان کتابخانه‌های مهم آنها بازدید کردند و پس از بررسی، نهایی آماده و آنگاه طی مراسمی (۲۰ذی‌حجه ۲۲/۱۴۱۰ تیر ۱۳/۱۳۶۹ژوئیه۱۹۹۰) در پی‌گزارش مشروح تولیت کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، نخستین کلنگ ساختمان جدید را به زمین زدند.

کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، از بزرگترین کتابخانه‌های کشور ایران و در ردیف [[کتابخانه مجلس شورای اسلامی]] و [[کتابخانه آستان قدس رضوی]] است. این کتابخانه بسیاری از کتب خطی اسلامی جهان را دارا است.<ref>[http://www.ical.ir/index.php?option=com_k2&view=item&id=297:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%B9%D8%B4%DB%8C-%D9%86%D8%AC%D9%81%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D9%85%D8%8C-%D8%B3%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85&Itemid=8 کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی]</ref> این کتابخانه در حال حاضر به لحاظ مجموعه نسخه‌های خطی اسلامی نخستین کتابخانه در کشور<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/5658/5669/56275/ مروری بر فعالیتهای کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> و سومین کتابخانه در جهان اسلام به شمار می‌رود.<ref>گلی زواره، جامع فضل و فضیلت، ص ۶۶-۶۷</ref>

* در حال حاضر تعداد نسخه‌های خطی کتابخانه سی‌‌ویک‌هزار عنوان، مشتمل بر بیش از ۶۰۰۰۰ مجلد است، که ۶۵ درصد آن به عربی و بقیه به فارسی و اندکی ترکی، اردو، تاتاری، حبشی، پهلوی و لاتین است. این تعداد نسخه خطی هیچ‌گاه ثابت نیست و به طور متوسط هر سال بیش از ۷۵۰ تا ۱۰۰۰ نسخه خطی نفیس گزینش شده خریداری و یا اهدایی به این گنجینه افزوده می‌شود. این نسخه‌ها در موضوعات مختلفی است؛ از جمله: [[فقه]] و [[اصول]]، [[کلام]] و عقاید، [[منطق]] و [[فلسفه]]، [[عرفان]] و [[تصوف]]، [[حدیث]]، [[تفسیر]] و علوم [[قرآن]]، ادبیات، [[اخلاق]]، طبیعیات، تراجم و [[رجال]] و [[درایه]]، انساب، علوم غریبه و اعداد، فیزیک، شیمی، ریاضی، جغرافی، هیئت، و نجوم، طب، موسیقی. در میان این ذخایر نسخه‌های منحصر به فرد بسیاری به خطوط مؤلفان مشهور اسلامی و یا با اجازات آنان مزین است؛ کهن‌ترین نسخه بدون تاریخ این گنجینه در حال حاضر بخشی از قرآن کریم به خط کوفی از اواخر سده دوم و سوم هجری است و نیز قدیمی‌ترین نسخه‌های تاریخ‌دار دو جزء از قرآن کریم به خط کوفی [[علی بن هلال]]، مشهور به ابن‌بوّاب، است که در [[بغداد]] به سال ۳۹۲ق/۱۰۰۲م کتابت نموده است. همچنین دو جلد [[تفسیر تبیان]] [[شیخ طوسی]] که بر خود او خوانده شده مورخ ۴۵۵ق / ۱۰۷۶ م، [[نهج البلاغه]] [[شریف رضی]] سال ۴۶۹ق اصلی‌ترین و کهن‌ترین نسخه موجود در جهان.

* در گنجینه اسناد مکتوب بیش از صد هزار سند دست‌نویس از پنج سده قبل تاکنون وجود دارد که شامل احکام شاهان و امیران و حاکمان، اجازات حدیث به خطوط علمای بزرگ، عقدنامه‌ها، اسناد تملیکی و غیر آنهاست. نیز نامه‌هایی به خطوط علما و مراجع بزرگ، از جمله ده‌ها نامه از حضرت [[امام خمینی|امام خمینی]] و دیگر رهبران مذهبی جهان اسلام، در میان آن‌ها موجود است که از سال‌های ۱۳۳۸ق تا زمان حیات مؤسس و بنیانگذار کتابخانه به ایشان نوشته‌اند.