قبرستان تخت فولاد: تفاوت میان نسخه‌ها

تخت فولاد در زمان [[صفویه]] از قبرستانهای دوازده گانه اصفهان بود و در آن چهارصد تکیه و بقعه ساخته شده بود، که از آن جمله است : تکیه بابا رکن الدین ، تکیه میرفندرسکی ، تکیه میرزا رفیعا و تکیه خاتون آبادی.<ref>شاردن ، ص 121؛ بهشتیان ، ص 44ـ46، 49، 58 ـ59</ref> در همین دوره خیابانی به موازات چهارباغ بالا (چهارباغ علیای عباسی) به سوی شیراز احداث شد که از بین تکایای تخت فولاد می گذشت.<ref>بهشتیان ، ص 40، 42؛ جابری انصاری ، 1378ش ، ج 2، ص 160ـ161</ref> چهارباغِ اطرافِ این خیابان و آبشارها و حوض های جلو آن به همراه بسیاری از آثار صفوی در این منطقه در فتنه افغان و نیز در اوایل سلطنت مظفرالدین شاه قاجار (1313ـ1324) یکسره ویران شد.

در زمان قاجار، محمدحسین خان امین الدوله از جنوب پل خواجو تا دروازة تخت فولاد خیابانی ساخت که به «چهارباغ امین آباد» معروف شد.<ref>ارباب اصفهانی ، ص 43ـ44</ref> امروزه این خیابان به نام «فیض » نامیده می شود.

در 1294 تخت فولاد یکی از دو گورستان شهر اصفهان با محیطی تقریباً بیش از ربع فرسنگ بود.<ref>تحویلدار، ص 33ـ34</ref> از 1300 تا 1308 آبادی و دیه مختصری داشت و باغ سعادت آباد حد شمالی آن را تشکیل می داد. قبرستانی وسیع و تکیه میرفندرسکی و بقعة لسان الارض در شمال شرقی و مسجد مصلاّ در غرب آن قرار داشت. مصلاّی تخت فولاد که بعد از 1300 ساخته شده است ، حدود بیست جریب مساحت دارد.<ref>جابری انصاری، 1378ش، ج 2، ص 143</ref> در 1318 در مغرب دروازة تخت فولاد ـ که سابقاً معبر کاروان فارس بوده ـ مسجد و مدرسه رکن الملک ساخته شده است.<ref>همانجا؛ نیز رجوع کنید بههنرفر، ص 805 ـ806</ref>

از حدود 1335 تا 1350 ش بخشهای بیشتری از شهر به سوی منطقة تخت فولاد توسعه یافت.<ref>شفقی ، نقشة ش 15</ref> در نیم قرن اخیر در این منطقه تحولاتی روی داده است که از مهمترین آنهاست : تغییر بافت معماری و شهرسازی ؛ در محدودة شهری قرارگرفتن تخت فولاد، بویژه سکونت جمع کثیری از حاشیه نشینان شهر در جوار مقابر و تکایای آن ؛ ایجاد بناها و بقاع جدید در آنجا.

در طی سالها، تعداد زیادی از تکیه ها و قبرهای تخت فولاد تخریب شده است، از جمله تکیة نواب ، قبر فاضل اردستانی از علمای عهد صفوی ، قبر ضیاء شاعر و خطاط ، قبر دامی شاعر، سردابِ اعقاب میرمحمدصادق موسوی خواجویی در جنوب تکیه خاتون آبادیها و قبر ملاعبدالقادر عاشق آبادی ، عارف مشهور اواخر عهد صفوی . اراضی این مکانها یا به خانه و مغازه تبدیل شده یا به سبب تعریض خیابان و تسطیح جاده از میان رفته است.<ref>مهدوی ، ص 222، 224</ref> انتقال آثار مقبرة ملامحمد صادق پلوی اردستانی از کنار پل خواجو به تکیة کازرونی و ساختن مرکز مخابرات روبروی تکیة آغاباشی در چند سال گذشته از مهمترین تغییرات در این گورستان است.<ref>رفیعی مهرآبادی ، ص 21؛ جابری انصاری ، 1378ش ،ج 2، یادداشتهای مظاهری ، همانجا</ref>

تخت فولادِ کنونی از جنوب به خیابانهای سعادت آباد و خیابان سجاد، از غرب به خیابان جهانگیرخان قشقایی ، از شمال به کوچة تکیه میر و کوچة شهید مصطفی کیانی و از شرق و جنوب شرقی به بخش دیگری از خیابان سجاد محدود است و برخی تکیه ها و مقابر از این محدوده بیرون اند. بین تکایا و مقابر محدودة تخت فولاد، منازل مسکونی متعددی به صورت حاشیه نشین وجود دارد. در سالهای اخیر نمازهای اعیاد، به امامت آیت اللّه شیخ عباسعلی ادیب ، در مکان مصلاّ ی این منطقه اقامه شده است . پیشینة معنوی ، رخدادهای عبادی و آیینی ، وجود مساجد و زیارتگاهها و مصلاّیِ وسیعِ در حال ساخت با بنایی بسیار عظیم و معماری ویژه و مأذنه های بسیار بلند، گواه توجه خاص به منطقه در دوران کنونی است .