Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۲۹۹
ویرایش
سؤال قبر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Pourrezaei (#REDIRECT) |
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{عالم پس از مرگ}} | |||
'''سؤال قبر''' پرسشهایی که در [[شب اول قبر]] از میت توسط دو فرشته به نام های «[[نکیر و منکر|نَکیر و مُنکَر]]» یا «[[نکیر و منکر|بَشیر و مُبَشِّر]]» پرسیده می شود. موضوع این پرسشها اعتقادات اصلی شخص درگذشته است. | |||
بیشتر [[:رده:محدثان|محدثان]] و [[:رده:متکلمان|متکلمان]] سؤال و جواب قبر را مربوط به همین بدن مادی می‌دانند و بیشتر [[:رده:فلاسفه|فلاسفه]] مربوط به [[بدن برزخی]]. | |||
==نکیر و منکر یا بشیر و مبشر== | |||
{{اصلی|نکیر و منکر}} | |||
در [[شب اول قبر]] دو فرشته که مأموران بررسی اعتقادات شخص تازه در گذشته هستند وارد قبر او می‌شوند. در برخی روایات از این دو فرشته به «دو نگهبان قبر» تعبیر شده است. یکی در جانب راست و دیگری در جانب چپ متوفی قرار می‌گیرد و شروع به پرسیدن سؤالاتی از او می‌کنند. چنانچه فرد کافر یا گناهکار باشد آن دو ملک با چهره‌هایی وحشتناک بر او وارد می‌شوند و پس از آشکار شدن باطن میت و خباثت او، با عذابی شکننده از ناحیه آن دو که «نَکیر و مُنکَر» نام دارند مواجه شده و قبر او پر از آتش خواهد شد، و چنانچه فرد با [[ایمان|ایمانی]] بوده و [[تقوا]]ی خدا را رعایت کرده باشد، با کمک و لطف اولیاء الهی می‌تواند پاسخ سؤالات این دو ملک را از عمق جان و روح خود بدهد و آن دو ملک با چهره‌هایی دلربا که «بَشیر و مُبَشِّر» نام دارند به او بشارت [[بهشت]] داده و قبر او را با نعمتهای الهی گسترش می‌دهند.<ref group="یادداشت">شیخ مفید می‌فرماید: در برخی از روایات نام دو ملکی که بر کافر نازل می‌شوند ناکر و نکیر و نام دو ملکی که بر مؤمن نازل می‌شوند مبشر و بشیر ذکر شده است، گفته شده اگر نام دو ملک کافر نکیر و ناکر است به خاطر این است که کافر منکر حق است و منکر آن ملایکه و از آمدن آنها ناخشنود است و دو ملک مؤمن مبشر و بشیر است چون آن دو رضایت و ثواب خدا را بر او بشارت می‌دهند. شرح عقاید صدوق یا تصحیح الاعتقاد، شیخ مفید، ص ۲۲۰; علم الیقین، فیض کاشانی، ۲ / ۱۰۷۳</ref> | |||
==موضوع سؤال قبر== | |||
{{نقل قول سه طبقه| رُوِی عَن رسولِ الله(ص): أَلَا وَ إِنَّ أَوَّلَ مَا یسْأَلَانِک عَنْ رَبِّک الَّذِی کنْتَ تَعْبُدُهُ وَ عَنْ نَبِیک الَّذِی أُرْسِلَ إِلَیک و عَنْ دِینِک الَّذِی کنْتَ تَدِینُ بِهِ وَ عَنْ کتَابِک الَّذِی کنْتَ تَتْلُوهُ وَ عَنْ إِمَامِک الَّذِی کنْتَ تَتَوَلَّاهُ ثُمَّ عَنْ عُمُرِک فِیمَا کنْتَ أَفْنَیتَهُ وَ مَالِک مِنْ أَینَ اکتَسَبْتَهُ وَ فِیمَا أَنْتَ أَنْفَقْتَهُ فَخُذْ حِذْرَک وَ انْظُرْ لِنَفْسِک وَ أَعِدَّ الْجَوَابَ قَبْلَ الِامْتِحَانِ وَ الْمُسَائَلَةِ وَ الِاخْتِبَارِ فَإِنْ تَک مُؤْمِناً عَارِفاً بِدِینِک مُتَّبِعاً لِلصَّادِقِینَ مُوَالِیاً لِأَوْلِیاءِ اللَّهِ لَقَّاک اللَّهُ حُجَّتَک وَ أَنْطَقَ لِسَانَک بِالصَّوَابِ وَ أَحْسَنْتَ الْجَوَابَ وَ بُشِّرْتَ بِالرِّضْوَانِ وَ الْجَنَّةِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ اسْتَقْبَلَتْک الْمَلَائِکةُ بِالرَّوْحِ وَ الرَّیحَانِ وَ إِنْ لَمْ تَکنْ کذَلِک تَلَجْلَجَ لِسَانُک وَ دُحِضَتْ حُجَّتُک وَ عَییتَ عَنِ الْجَوَابِ وَ بُشِّرْتَ بِالنَّارِ وَ اسْتَقْبَلَتْک مَلَائِکةُ».| از رسول خدا نقل شده است که: «بدان نخستین چیزی که آن دو فرشته از تو سؤال می‌کنند از پروردگاری است که می‌پرستیدی، و از پیامبر که به سوی تو فرستاده شده و از دینی که به آن پایبند بودی، و از کتاب آسمانی که آن را می‌خواندی، و از امامی که ولایتش را پذ‌یرفته بودی، سپس از عمرت سؤال می‌کنند که در کدام راه صرف کردی، و از اموالت که از کجا آوردی و درکجا مصرف کردی؟جانب احتیاط را نگه‌دار و درباره خود بیندیش و قبل از آزمایش و سؤال و امتحان، پاسخ را آماده کن، که اگر با ایمان و متقی و آگاه به دین و پیرو صادقین و تابع أولیاء خدا باشی، خداوند پاسخ لازم را به تو تلقین می‌کند و زبانت را به حق می‌گشاید، و جواب خواهی داد، و دراین هنگام از سوی خدا بشارت جنّت و رضوان و خیرات فراوان به تو داده می‌شود، و فرشتگان الهی با روح و ریحان از تو استقبال می‌کنند، و اگر چنین نباشد زبانت به لکنت می‌افتد و دلیلت باطل می‌شود واز دادن پاسخ فرو میمانی، بشارت به آتش داده میشوی، و فرشتگان عذاب به استقبال تو می‌آیند».|کلینی، کافی، ج ۸، ص۷۲|55|left}} | |||
سؤالات نکیر و منکر (یا بشیر و مبشر) از مهمترین حوادث شب اول قبرند. بنابر روایاتی که در حد تواترند، این دو فرشته اولین چیزهایی که از میت سؤال می‌کنند این موارد است: | |||
* [[خدا|خدای]] تو کیست؟ | |||
* [[پیامبر|پیامبرت]] کیست؟ | |||
* در دنیا به چه [[امام|امامی]] اقتدا می‌کردی؟ <ref group="یادداشت">قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ: «إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا دَخَلَ حُفْرَتَهُ یأْتِیهِ مَلَکانِ:اَحَدُهُمَا مُنْکرٌ وَ الْآخَرُ نَکیرٌ، فَأَوَّلُ مَا یسْأَلَانِهِ عَنْ رَبِّهِ وَ عَنْ نَبِیهِ وَ عَنْ وَلِیهِ، فَإِنْ أَجَابَ نَجَا، وَ إِنْ تَحَیرَ عَذَّبَاه». کشف المحجة لثمرة المهجة، ص: ۲۷۳</ref> | |||
در روایات دیگر، سؤالات بیشتری بیان شده است: | |||
* از [[خدا|خدایی]] که می‌پرستید | |||
* از [[پیامبر|پیامبری]] که به او باور داشت | |||
* از [[دین|دینی]] که تبعیت می‌کرد | |||
* از کتاب آسمانی که راهنمای زندگانیش بود | |||
* از [[امام|امامی]] که به او اقتدا می‌کرد | |||
* از عُمر که در چه راهی آن را سپری کرد<ref> کلینی، الکافی ج ۸ ص ۷۲</ref> | |||
* از اموالش، که چگونه به دست آورد و در کجا خرج کرد<ref> بحار، ج۶، صص۲۲۳ و ۲۶۴</ref> | |||
* از دوستانی که در دنیا داشت<ref> بحارالانوار، ج۶، ص۱۷۵</ref> | |||
* از [[قبله]] و [[نماز|نمازش]] | |||
* از [[حج]] و [[روزه]] و [[زکات|زکاتش]]<ref> انوار نعمانیه، ج۴، ص۲۳۹</ref> | |||
==آیا از همه سؤال می‌شود؟== | |||
بر اساس برخی [[روایات]]، سؤال و جواب شب اول قبر عمومی است. برخی عالمان از این عمومیت دو مورد را استثنا کرده‌اند: افرادی که دارای شأنی والاتر از این هستند که مورد سؤال واقع شوند مانند پیامبران و [[امامان معصوم|امامان]]، و کسانی که شرایط سؤال کردن در آنها وجود ندارد مانند کودکان و دیوانگان. [[علامه مجلسی|محمد باقر مجلسی]] با اشاره به عدم وجود [[روایت]] صریحی در این باره، معتقد است بهترین کار عدم اظهار نظر در این مسئله است.<ref>بحارالانوار، ج۶، ص۲۷۸</ref> | |||
برخی از روایات دیگر سؤال و جواب قبر را ویژه مؤمنین خالص و کافرین خالص دانسته و حساب بقیه را موکول به [[قیامت]] می‌کنند.<ref group="یادداشت"> قَالَ أَبُو عَبْدِ اللهِ (علیه‌السلام): «لَا یسْأَلُ فِی الْقَبْرِ إِلَّا مَنْ مَحَضَ الْإِیمَانَ مَحْضاً أَوْ مَحَضَ الْکُفْرَ مَحْضاً وَ الْآخَرُونَ یلْهَوْنَ عَنْهُمْ» ترجمه: امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: پرسیده نمی‌شود در قبر، مگر کسی که خیلی محض ایمان، یا خیلی محض کفر باشد و دیگران، از آنان غفلت می‌شود. کافی، جلد ۳، صفحۀ ۲۳۵، باب المسأله فی القبر و من یسأل و من لا یسأل، حدیث ۸</ref> در جمع بین این دو دسته از روایات بعضی از علما معتقدند که سؤالهای خاص(بررسی دقیق اعمال) مربوط به مومن محض و کافر محض است و از دیگران فقط راجع به کلیات باورها سؤال می‌شود.<ref> عالم برزخ در چند قدمی ما: محمد محمدی اشتهاردی، ص۱۰۹</ref> | |||
==تلقین میت== | |||
{{اصلی|تلقین میت}} | |||
به نزدیکان میت سفارش شده است که پس از خاکسپاری، میت را تنها نگذارند و با تلقین به او، در پاسخ دادن به سئوالات نکیر و منکر یاری‌اش کنند.<ref> اصول کافی، باب المسأله فی القبر ۲/ ۶۳۴ و ۳/۲۰۱</ref> | |||
علاوه بر اعمال و صدقات و نماز<ref group="یادداشت">پیغمبر- صلّی اللّه علیه و آله و سلّم- سؤال کردند، فرمود: نماز از واجبات دین است...شفیع نزد ملک الموت، و مونس قبر و فرش زیر پهلو است. جواب نکیر و منکر است. اگر مرده مؤمن و طاعتکار بود عقل و هوشش بجای بماند و به جواب و حجّت، ایشان را دفع کند و قبر وی باغی گردد از باغهای بهشت، و اگر کافر و فاسق باشد در ماند و قبرش گودالی گردد از گودالهایهای دوزخ. شهاب الأخبار با ترجمه،متن،۸۰،الباب الاول</ref> و روزه خود شخص، برخی اعمال مانند نماز هدیه و [[نماز لیلة الدفن]] از طرف بازماندگان نیز در برطرف شدن یا کاهش سختی‌های قبر مؤثر است. | |||
==سؤال قبر از بدن مادی یا برزخی؟== | |||
در اینکه سؤال و جواب قبر از همین بدن مادی که در قبر قرار داده می‌شود صورت می‌گیرد یا بدن برزخی<ref group="یادداشت"> روح انسان پس از مرگ و انقطاع از بدن مادی، خود را با بدن برزخی و قالب مثالی می‌یابد. بدن مثالی شباهت بسیار زیادی به بدن دنیوی انسان دارد؛ ولی در عین حال بدنی است که با نظام و قوانین عالم برزخ سازگار است و با بدن دنیوی، تفاوت‌هایی دارد.</ref> که مرتبط با این قبر و بدن است، دو نظر وجود دارد. بیشتر محدثان و متکلمان با استناد به ظاهر آیات قرآن و روایات معتقدند سؤال و جواب از همین بدن مادی خواهد بود.<ref> علامه مجلسی، بحارالانوار، ج۶، ص۲۷۰</ref> [[کلینی]] در [[اصول کافی|کافی]] از [[امام باقر(ع)]] نقل می‌کند: هنگامی که مرده داخل قبرش شد روح به بدنش باز می‌گردد، آنگاه دو ملک قبر می‌آیند و از او پرسش می‌کنند.<ref> کافی، ج۳، ص۲۳۴</ref> | |||
در فرهنگ فارسی، عباراتی مانند «سرش به سنگ خورد» که کنایه از عبرت نگرفتن از دیگران است، حاکی از همین دیدگاه است. این کنایه از این مطلب وام گرفته شده که برخی تا خودشان نمیرند و در قبر به هنگام سؤال و جواب نکیر و منکر سرشان به سنگ لحد نخورد دست از [[گناه]] بر نمی‌دارند. | |||
بیشتر فلاسفه اعتقاد به سؤال از [[بدن برزخی]] دارند و ظاهر روایات را تأویل می‌کنند.<ref> جوادی آملی، عبدالله، معاد شناسی، ج ۲۱، ص۲۲۲</ref><ref>عيون مسايل نفس و شرح آن، استاد حسن حسن زاده، ج 2، ص 455 ـ 453</ref> | |||
==کسانی که قبر ندارند== | |||
کسانی که بدنشان دفن نمی‌شود یا در اثر سوختن یا انفجار از بین رفته نیز شب اول قبر و سؤال قبر و [[فشار قبر]] را تجربه خواهند کرد. مطابق دیدگاه اول که همه این موارد را نسبت به همین بدن مادی می‌داند، خداوند توانایی اعطای درک و پاسخ به اجزای پراکنده یا سوخته را نیز دارد و به آب یا هوا یا هرآنچه در عالم هست این توانایی را می‌دهد تا بر بدن یا اجزای آن فشار و عذاب وارد کنند، بنابراین حتی اگر بدنی در فضا هم متلاشی شود از این امر استثنا نیست.کلینی روایت می‌کند: «[[یونس بن عمار]] از [[امام صادق(ع)]] راجع به شخصی که به‌دار آویخته شده سؤال کردم که آیا او را هم [[فشار قبر|عذاب قبر]] می‌دهند؟ حضرت فرمود: آری خداوند عزّ و جلّ به هوا امر می‌کند که او را در فشار خود بگیرد». | |||
و مطابق دیدگاه فلاسفه، وقتی قبر به عالم [[برزخ]] معنا شد، شب آنجا هم مخصوص به وضع آنجا بوده و لازم نیست تا حتماً میت دفن شود تا مراسم شب اول قبر صورت پذیرد.<ref> جوادی آملی، عبدالله، معاد شناسی، ج ۲۱، ص۲۲۲</ref> | |||
==پیوند به بیرون== | |||
بحثی مفصل درباره سرگذشت اموات در عالم برزخ و قیامت. [http://samtekhoda.tv3.ir/index.php?option=com_content&view=category&id=44%3Aaly89&Itemid=300&layout=default&limitstart=90 دانلود متن ][http://samtekhoda.tv3.ir/index.php?option=com_phocadownload&view=category&id=21&Itemid=281 دانلود صوت] | |||
== یادداشت‌ها == | |||
{{پانویس|گروه="یادداشت"|اندازه=کوچک}} | |||
==پانویس== | |||
{{پانویس|۳}} | |||
==منابع== | |||
* قرآن کریم | |||
* عالم برزخ در چند قدمی ما: محمد محمدی اشتهاردی، | |||
* جوادی آملی، عبدالله، معاد شناسی، انتشارات اسراء، قم | |||
* علامه مجلسی محمد باقر، بحار الانوار، دارالکتب اسلامیة، تهران، ۱۳۶۲ ش. | |||
* کلینی، محمد بن یعقوب، کافی،دار الکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق | |||
* محمد شجاعی، معاد، نشر امیرکبیر، تهران، ۱۳۶۲ ش | |||
* حبیب الله طاهری، عالم پس از مرگ، دفتر انتشارات اسلامی، قم | |||