کاربر ناشناس
ترکیه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mgolpayegani جز (←پانویس) |
imported>Mgolpayegani جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
===ژئوپولتیک ترکیه=== | ===ژئوپولتیک ترکیه=== | ||
*'''موقعیت استراتژیك''' | *'''موقعیت استراتژیك''' | ||
موقعیت خاص جغرافیایی تركیه موجب شده است كه این كشور از موقعیت استراتژیكی هم برخوردار باشد، این سرزمین همانند پلی دو منطقه مهم و استراتژیكی [[بالكان]] و [[خاورمیانه]] را به یكدیگر متصل | موقعیت خاص جغرافیایی تركیه موجب شده است كه این كشور از موقعیت استراتژیكی هم برخوردار باشد، این سرزمین همانند پلی دو منطقه مهم و استراتژیكی [[بالكان]] و [[خاورمیانه]] را به یكدیگر متصل می‌كند. وجود نفت در خاورمیانه به بحران‌های متعدد، در این منطقه موجب افزایش اهمیت تركیه گشته، همچنین نزدیكی این كشور به دریای سیاه، اژه، مدیترانه و وجود دو تنگه مهم بسفر و داردانل، باعث شده است كالاهای مصرفی [[اروپا]] از طریق تركیه به خاورمیانه ارسال شود. | ||
تركیه در اوایل دوره جنگ سرد (۱۹۵۳م) به علت وحشتی كه از حمله شوروی سابق داشت، به عنوان بازوی شرقی بلوك غرب به پیمان نظامی ناتو پیوست و پس از فروپاشی شوروی احتمال | تركیه در اوایل دوره جنگ سرد (۱۹۵۳م) به علت وحشتی كه از حمله شوروی سابق داشت، به عنوان بازوی شرقی بلوك غرب به پیمان نظامی ناتو پیوست و پس از فروپاشی شوروی احتمال میرفت كه از اهمیت نقش تركیه كاسته شود اما به علت همجوار شدن این كشور با كشورهای مشترك المنافع (جمهوری [[آذربایجان (کشور)|آذربایجان]]، [[ارمنستان]] و [[گرجستان]]) و وجود منابع نفت و گاز در این منطقه، دوباره مورد توجه غرب قرار گرفت. تركیه در دوره اشغال [[کویت|كویت]] به دست نیروهای عراق و در جنگ خلیج فارس (۱۹۹۱) به موازات جبهه سعودی، جبهه‌ای در شمال عراق گشود و فعالانه علیه حضور نظامی عراق در كویت به نیروهای متحدین كمك كرد. پس از وقوع [[انقلاب اسلامی ایران]] (۱۹۷۹) كشورهای غربی سعی كردند از طریق نفوذ تركیه به آسیای مركزی و [[قفقاز]] و انحصاری ساختن بازارهای این مناطق از نفوذ ایران بكاهند و حضور خود را از این طریق افزایش دهند. | ||
[[پرونده:نقشه ترکیه و همسایگانش.jpg|بندانگشتی| | [[پرونده:نقشه ترکیه و همسایگانش.jpg|بندانگشتی|۴۵۰px|نقشه ترکیه و همسایگانش]] | ||
*'''مشكلات تركیه با كشورهای همجوار''' | *'''مشكلات تركیه با كشورهای همجوار''' | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
از آن جمله: | از آن جمله: | ||
*دشمنی دیرینه با [[ارمنستان]] (همسایه شرقی) | *دشمنی دیرینه با [[ارمنستان]] (همسایه شرقی) | ||
*درباره [[عراق]]، تجاوز به خاك این كشور در | *درباره [[عراق]]، تجاوز به خاك این كشور در بخش‌های شمالی و اجرای طرح‌های تحت پوشش (GAP) كه از طریق آن تركیه كنترل مصب‌های دجله و فرات و بهره برداری یكجانبه و پركردن مخازن آب را انجام می‌دهد و انقطاع جریان آب این دو رودخانه همواره موجب نگرانی دو كشور [[سوریه]] و عراق است. | ||
*درباره ایران، جمعیت كردهای تركیه و | *درباره ایران، جمعیت كردهای تركیه و فعالیت‌های مرزی آنها گاه مسائلی را به وجود آورده كه بر روابط دو كشور تأثیر داشته است. | ||
*مشكلات تركیه در خارج از قلمروی ملی به سه كشور [[یونان]]، [[مقدونیه]] و [[قبرس]] مرتبط است. تركیه همواره با یونان بر سر حوزه دریای اژه، محدوده پرواز، حوزه فلات قاره و حقوق اقلیتِ ترك اختلاف دارد. | *مشكلات تركیه در خارج از قلمروی ملی به سه كشور [[یونان]]، [[مقدونیه]] و [[قبرس]] مرتبط است. تركیه همواره با یونان بر سر حوزه دریای اژه، محدوده پرواز، حوزه فلات قاره و حقوق اقلیتِ ترك اختلاف دارد. | ||
*'''موارد تأثیرگذار بر روابط با ایران''' | *'''موارد تأثیرگذار بر روابط با ایران''' | ||
تركیه با وجود داشتن نكات مثبت ژئوپلتیكی با پیرامون خود، نتوانسته است موانع ثبات و امنیت را كاملاً از میان بردارد. در حال حاضر مرز ایران و تركیه در مقایسه با دیگر مرزهای این كشور از آرامشی نسبی برخوردار است كه با توجه به تحولات منطقه به خصوص اشغال نظامی [[عراق]] به دست نیروهای آمریكایی | تركیه با وجود داشتن نكات مثبت ژئوپلتیكی با پیرامون خود، نتوانسته است موانع ثبات و امنیت را كاملاً از میان بردارد. در حال حاضر مرز ایران و تركیه در مقایسه با دیگر مرزهای این كشور از آرامشی نسبی برخوردار است كه با توجه به تحولات منطقه به خصوص اشغال نظامی [[عراق]] به دست نیروهای آمریكایی نمی‌توان صد در صد درباره تحولات احتمالی مطمئن بود. با این وجود هر دو كشور ایران و تركیه به رغم مشكلات موجود سعی در حفظ ثبات دارند. به طور كلی موارد ژئوپلتیكی و تأثیرگذار بر روابط ایران و تركیه عبارتند از: | ||
#ژئوپلتیك ترك: در خصوص ژئوپلتیك ترك چند موضوع از جمله اعتقاد به «پایان تركیسم» قابل توجه است. «آذربایجان بزرگ» اقوام ترك و «جامعه ترك در مقابل جامعه اروپا» پان | #ژئوپلتیك ترك: در خصوص ژئوپلتیك ترك چند موضوع از جمله اعتقاد به «پایان تركیسم» قابل توجه است. «آذربایجان بزرگ» اقوام ترك و «جامعه ترك در مقابل جامعه اروپا» پان تركیست‌ها معتقدند: «اقوام و مردمی كه تا انتهای آسیای مركزی یعنی دیوار چین به زبان تركی صحبت می‌كنند از ملت بزرگ ترك هستند كه باید زیر یك پرچم گرد آیند. در این میان، مردم [[آذربایجان (ابهام‌زدایی)|آذربایجان]] ایران با فرهنگ شیعی خود تا به حال تمایلی به این خودمختاری و جدایی نشان نداده‌اند و اصولاً آذری‌های ساكن در ایران به «پان تركیسم» و عقاید پان تركیست‌ها اشتیاقی نشان نمی‌دهند و همواره به حكومت مركزی ایران وفاداری محسوسی داشته‌اند. | ||
#ژئوپلتیك كرد: جمعیت كردهای تركیه تا سال ۱۹۹۵ بیش از ۱۶ میلیون نفر برآورد شده است كه در ۱۴ استان شرقی و جنوب شرقی اكثریت قومی هستند، پراكنش جغرافیایی كردها در آناتولی شرقی و جنوبی كه مناطقی استراتژیكی هستند، اهمیت | #ژئوپلتیك كرد: جمعیت كردهای تركیه تا سال ۱۹۹۵ بیش از ۱۶ میلیون نفر برآورد شده است كه در ۱۴ استان شرقی و جنوب شرقی اكثریت قومی هستند، پراكنش جغرافیایی كردها در آناتولی شرقی و جنوبی كه مناطقی استراتژیكی هستند، اهمیت ویژه‌ای دارد. حزب كارگران كردستان (پ.ك.ك) در سال ۱۹۷۴ تأسیس گردید. در ۱۹۷۷ با چاپ منشور» در مسیر انقلاب «فعال شد و در ۱۹۸۰ از فعالیت منع گردید. با توجه به حضور كردها در ایران و عراق مشابهت نژادی آنها با كردهای تركیه، مسائل و مشكلاتی در طول تاریخ به وجود آمده است. از آن جمله در ایران تأسیس جمهوری خودمختار كردستان از مركز مهاباد در سال ۱۳۲۴ش به رهبری قاضی محمد و به دست اعضای حزب دموكرات كردستان، همچنین فعالیت‌های ضد انقلاب گروهك‌های كومله و دموكرات پس از انقلاب اسلامی در منطقه كردستان و ضعف این نیروها در سال ۱۳۶۴ و...از موارد مهم و قابل مطرح شدن هستند. بنابراین می‌توان اذعان كرد كه در مرز ایران و تركیه عامل بالقوه بحران ساز در درجه نخست كردها هستند كه به دلایل توزیع میان مرزی، عبور و مرور ساده و روحیه استقلال طلبی هر بار كه با سركوب دولت تركیه مواجه شده‌اند به سوی قبایل كرد در ایران متمایل گشته و مسائلی را به وجود آورده‌اند. | ||
#ژئوپلتیك آب: مصب دو رودخانه [[دجله]] و [[فرات]] در خاك تركیه قرار دارد و این دو رود پس از طی مسافتی، به | #ژئوپلتیك آب: مصب دو رودخانه [[دجله]] و [[فرات]] در خاك تركیه قرار دارد و این دو رود پس از طی مسافتی، به سرزمین‌های [[سوریه]] و [[عراق]] وارد می‌شوند (فرات به سوریه و دجله به عراق). در خاك عراق دوباره این دو رود به یكدیگر می‌پیوندند و ۸۴ كیلومتر مرز آبی ایران و عراق (اروندرود) را تشكیل میدهند. در سال ۱۹۹۰ به علت بهره برداری‌های یكجانبه تركیه از مصب و امتداد این دو رودخانه، شدیدترین تضاد بین تركیه و همسایگانش به وجود آمد. این در حالی است كه تركیه با در اختیار داشتن ۲۶ حوضه رودخانه، از این لحاظ مشكل چندانی ندارد و می‌تواند به همراه عراق و سوریه درباره تقسیم آب دجله و فرات راههای مسالمت آمیزی را بیابد و به كار بندد. بنابراین كاهش آب در اروندرود ارتباط مستقیمی با اقدامات دولت تركیه می‌تواند داشته باشد. | ||
*''' | *'''استراتژی‌های فرامرزی تركیه''' | ||
تركیه درباره روابط با اسرائیل، ایالات متحده آمریكا و اتحادیه اروپایی | تركیه درباره روابط با اسرائیل، ایالات متحده آمریكا و اتحادیه اروپایی استراتژی‌های فراملی و فرامرزی دارد و از دهه ۵۰ با ورود به ناتو به رعایت قراردادهای این پیمان و همكاری با آمریكا ملزم شد و از زمره اولین كشورهایی بود كه موجودیت اسرائیل را به رسمیت شناخت. این كشور در ۱۴ آوریل ۱۹۸۷ تقاضای عضویت در اتحادیه اروپایی كرد كه در ۵ فوریه ۱۹۹۰ این اتحادیه در اجلاسی با عضویت تركیه مخالفت و هشت علت را برای این مخالفت، عنوان كرد كه عبارتند از: كافی نبودن سطح پیشرفت‌های اقتصادی، افزایش نرخ تورم و بیكاری، اختلافات دینی و فرهنگی با اروپا، منازعه تركیه و یونان، مسئله قبرس و مسئله حقوق بشر در تركیه و بالاخره فقدان ثبات سیاسی. با این وجود تركیه همچنان تلاش می‌كند نظر اتحادیه را تغییر دهد. شواهد و قرائن نیز نشان می‌دهد، تركیه در آینده‌ای نزدیك عضو اتحادیه اروپایی خواهد شد.<ref>[http://www.torkiye.com/lang-fa/jeosiyaset.cgi سایت فارسی ترکیه]</ref> | ||
==زبان== | ==زبان== | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۰: | ||
{{bar percent|سایر اقوام|blue|9.5|۷–۱۲٪}} | {{bar percent|سایر اقوام|blue|9.5|۷–۱۲٪}} | ||
}} | }} | ||
زبان | زبان بیشتر مردم در ترکیه [[ترکی استانبولی|ترکی]] است ولی در کنار آن زبانهای کردی، زازاها، ترکی آذربایجانی در میان گروه‌های قومی استفاده می‌شود. گروه‌های قومی کوچک‌تری چون لازها، ارمنی‌ها، عربها، و چرکس‌ها به تنوّع زبانی و فرهنگی این کشور افزوده‌اند. | ||
ترکی ترکیه، یکی از قدیمی‌ترین زبانهای دنیا به شمار می‌رود. بخشی از مردم کشورهای آسیای میانه و برخی از نقاط جنوب شرقی [[اروپا]] و بعضی از مناطق [[خاورمیانه]] نیز به زبان ترکی صحبت می‌کنند. ترکی آذربایجانی، ترکی ترکمنی، ترکی قرغیزی، ترکی اویغوری و... نیز شاخه‌هایی از زبان عمومی ترکی محسوب می‌شوند. زبان ترکی از گروه زبانی اورال - آلتانی است. | |||
زبان ترکی جدید که امروزه تحت عنوان | زبان ترکی جدید که امروزه تحت عنوان “ترکی ترکی» شناخته می‌شود از ریشه ترکی اوغوز است که به وسیله [[سلجوقیان]] در اواخر قرن یازدهم به آناتولی وارد شده است. به تدریج لغات و اصطلاحات قابل توجهی از زبان ترکی به فارسی و عربی و متقابلاً از فارسی و عربی به ترکی وارد شد و الفبای عربی رایج گشت. پس از اعلام جمهوری (در سال ۱۹۲۳)، الفبای لاتین جایگزین الفبای عربی گردید (۱۹۲۸) و پس از تغییر الفبا اصلاح دستور زبان نیز توسط دولت آغاز و پی گیری شد. ویزگی زبان ترکی را حروف صدا‌دار آن می‌دانند. (حروف a,e,,i,ı,o,ö,u,ü). | ||
در الفبای لاتینی که از سال | در الفبای لاتینی که از سال ۱۹۲۸ به بعد در ترکیه مورد استفاده قرار گرفته است. کلمات بصورت فونتیک نوشته و خوانده می‌شوند.<ref>[http://www.torkiye.com/lang-fa/farhang.cgi سایت فارسی ترکیه]</ref> | ||
==جمعیت== | ==جمعیت== | ||
[[پرونده:نقشه استانهای ترکیه.jpg|بندانگشتی|نقشه استانهای ترکیه]] | [[پرونده:نقشه استانهای ترکیه.jpg|بندانگشتی|نقشه استانهای ترکیه]] | ||
ترکیه حدود ۷۶ میلیون تن (برآورد ۲۰۱۳) جمعیت دارد. از این تعداد حدود ۷۰٪-۷۵٪ درصد مردم ترک، ۱۸٪ درصد کرد و ۷٪-۱۲٪ را سایر باشندگان قومی ترکیه تشکیل میدهند.<ref name="autogenerated1">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html#People The Word factbook- CIA]</ref> | ترکیه حدود ۷۶ میلیون تن (برآورد ۲۰۱۳) جمعیت دارد. از این تعداد حدود ۷۰٪-۷۵٪ درصد مردم ترک، ۱۸٪ درصد کرد و ۷٪-۱۲٪ را سایر باشندگان قومی ترکیه تشکیل میدهند.<ref name="autogenerated1">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html#People The Word factbook- CIA]</ref> | ||
تراكم جمعیت | تراكم جمعیت ۸/۵۶ نفر در كیلومتر مربع می‌باشد. ۴۳% مردم كشور ساكن شهرها می‌باشند. | ||
از جمله | از جمله پرجمعیت‌ترین شهرهای كشور تركیه می‌توان به استانبول (۱۰میلیون نفر)،آنكارا (۴میلیون نفر)، ایزمیر(۴/۳ میلیون نفر)، برسا (۱/۲ میلیون نفر)، كنیا (۲/۲ میلیون نفر)و ادنا (۸/۱میلیون نفر) اشاره نمود. از لحاظ توزیع سنی ۸/۴۱% جمعیت را افراد كمتر از ۱۴ سال، ۵۱% را افراد ۱۵ تا ۵۹ سال و ۲/۷% را نیز افراد بالاتر از ۶۰ سال تشكیل داده و متوسط عمر مردان و زنان ۷/۵۳ سال است. | ||
'''جمعیت خارجی''' | '''جمعیت خارجی''' | ||
در خصوص پناهندگی باید گفت كه تركیه پس از [[غنا]]، [[نیجریه]]، [[هند]]، [[پاکستان|پاكستان]]، [[سری لانکا|سری لانكا]] و [[الجزایر]] رتبه هفتم جهانی را دارا است. طی سال | در خصوص پناهندگی باید گفت كه تركیه پس از [[غنا]]، [[نیجریه]]، [[هند]]، [[پاکستان|پاكستان]]، [[سری لانکا|سری لانكا]] و [[الجزایر]] رتبه هفتم جهانی را دارا است. طی سال ۱۳۷۴ ه. ش،۱۸۲۰ نفر از تركیه ای‌ها تقاضای پناهندگی به [[انگلستان]] را داشته‌اند كه درخواست ۳۵ نفر آنان مورد قبول واقع شد. در حال حاضر حدود دو میلیون نفر از تركها ساكن آلمان هستند. | ||
همچنین مركز آمار تركیه شمار مهاجران و پناهندگان این كشور در سال | همچنین مركز آمار تركیه شمار مهاجران و پناهندگان این كشور در سال ۱۹۹۳م را به ترتیب ۸۷۵ و ۴۱۱۸ نفر اعلام داشته است. | ||
<ref>[http://www.torkiye.com/lang-fa/jamiiyatsistemi.cgi سایت فارسی ترکیه]</ref> | <ref>[http://www.torkiye.com/lang-fa/jamiiyatsistemi.cgi سایت فارسی ترکیه]</ref> | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
{{bar percent|دیگر|red|۰٫۲}} | {{bar percent|دیگر|red|۰٫۲}} | ||
}} | }} | ||
نخستین قانون اساسی جمهوری ترکیه که در سال | نخستین قانون اساسی جمهوری ترکیه که در سال ۱۹۲۴ میلادی تهیه شده است دین رسمی جامعه را [[اسلام]] تعیین نموده است ولی در اصلاحات قانونی سال ۱۹۲۸م این ماده قانونی حذف و با تأکید بر جدایی دین از سیاست، ترکیه کشوری با دولت و حکومت لائیک (تفکیک دین از سیاست) معرفی گردیده است. بنابر آخرین آمار موجود در ترکیه حدود ۹۶% جمعیت این کشور را مسلمان و حدود ۴% را [[مسیحیت|مسیحیان]] و [[یهودیت|یهودیان]] و دیگر ادیان تشکیل میدهند.<ref>تدوین واحد پژوهش و تألیف گیتاشناسی زیر نظر سعید بختیاری، اطلس جامه گیتاشناسی، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی، چاپ۱۳۸۹، ص۸۵.</ref> | ||
{{Pie chart | {{Pie chart | ||
| caption=پراکندگی ادیان و مذاهب در ترکیه. | |||
|other= yes | |||
|value1 = 75 | |||
|label1 = سنی | |||
|value2 = 20 | |||
|label2 = شیعه | |||
|value3 = 2 | |||
|label3 = مسیحی | |||
|value4 = 1 | |||
|label4 = بی‌دین | |||
}} | |||
از [[مسلمانان]] ترکیه حدوداً ۷۵ تا ۸۵ درصد مردم [[سنی]] و ۱۵ تا ۲۵ درصد هم [[علویان (ترکیه)|علوی]] هستند. حکومت ترکیه [[لائیک]] است ولی بسیاری از مردم به دین [[اسلام]] پایبند هستند و [[عید فطر]] و [[عید قربان]] در این کشور تعطیل رسمی است.<ref name="autogenerated1">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html#People The Word factbook- CIA]</ref> | از [[مسلمانان]] ترکیه حدوداً ۷۵ تا ۸۵ درصد مردم [[سنی]] و ۱۵ تا ۲۵ درصد هم [[علویان (ترکیه)|علوی]] هستند. حکومت ترکیه [[لائیک]] است ولی بسیاری از مردم به دین [[اسلام]] پایبند هستند و [[عید فطر]] و [[عید قربان]] در این کشور تعطیل رسمی است.<ref name="autogenerated1">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html#People The Word factbook- CIA]</ref> | ||
از میان اهل سنتِ ترکیه | از میان اهل سنتِ ترکیه حنفی‌ها بزرگترین گروه محسوب می‌گردند که عمدتا در مرکز و غرب ترکیه ساکنند. شافعی‌ها با جمعیتی کمتر در مناطق شرقی ترکیه مستقر شده واکثرا کرد هستند. شمار پیراوان مذاهبی دیگر بسیار کم است. | ||
روی هم رفته پیروان ادیان در ترکیه به دو قسمت تقسیم | روی هم رفته پیروان ادیان در ترکیه به دو قسمت تقسیم می‌شوند: | ||
*[[مسلمانان]] که خود به چندین فرقه و مذهب تقسیم | *[[مسلمانان]] که خود به چندین فرقه و مذهب تقسیم می‌شوند و اهم آنها عبارتند از: | ||
# | #حنفی‌ها، جمعیت قابل ملاحظه‌ای از اهل سنت ترکیه را تشکیل میدهند. | ||
# | #شافعی‌ها، شاخه‌ای از اهل سنت است که پیروان آن را بیشتر کردها تشکیل میدهند. | ||
#پیراوان سایر فرق اهل سنت و طریقتها | #پیراوان سایر فرق اهل سنت و طریقتها | ||
# [[علویان (ترکیه)|علویان]] | # [[علویان (ترکیه)|علویان]] | ||
| خط ۱۵۲: | خط ۱۵۲: | ||
* پیروان سایر ادیان: | * پیروان سایر ادیان: | ||
#مسیحیان شامل پروتستانها، کاتولیکها، ارامنه و... | #مسیحیان شامل پروتستانها، کاتولیکها، ارامنه و... | ||
#یهودیان (حدود | #یهودیان (حدود ۳۰ هزار نفر در این کشور سکونت دارند) | ||
==تشیع در ترکیه== | ==تشیع در ترکیه== | ||
شیعیان ترکیه به دو بخش تقسیم | شیعیان ترکیه به دو بخش تقسیم می‌شوند: ۱- [[امامیه|شیعیان امامی مذهب]] (جعفری) ۲- [[علویان (ابهام‌زدایی)|علویان]] | ||
=== شیعیان امامی مذهب=== | === شیعیان امامی مذهب=== | ||
شیعیان امامی مذهب به شرق ترکیه و مهاجران به [[استامبول]] و سایر نقاط مربوط می‌شوند و به لحاظ تاریخی مربوط به دوران آق قویونلو و قراقویونلو در قرن نهم هجری هستند که در حد فاصل اردهان تا حکاری به دلیل همسایگی با دولت [[صفویان|صفوی]] و رفت و آمد آنان به [[اردبیل]] به تشیع امامی گرویدند. همچنین در تمام ادواری که دولت [[ایران]] بر بخش‌هایی از [[ارمنستان]] و [[گرجستان]] تسلط داشت؛ تبلیغات مذهبی شیعه میان مردم این نواحی منتشر می‌گشت. آ ثار آن تبلیغات امروزه در [[قارص]] و [[ایغدیر]] و [[اغری]] دیده می‌شود. طی این سالها شیعیان فشار مضاعفی را تحمل کرده و در [[تقیه]] و انزوا به سر می‌بردند؛ بسیاری از شیعیان این نواحی با ارسال روحانیون به [[نجف]]؛ مبلغان مورد نیاز خود را تأمین می‌کردند.<ref>جعفریان، رسول، اطلس شیعه، ص۶۴۷-۶۴۹.</ref> | |||
شیعیان امامی مذهب به شرق ترکیه و مهاجران به [[استامبول]] و سایر نقاط مربوط می‌شوند و به لحاظ تاریخی مربوط به دوران آق قویونلو و قراقویونلو در قرن نهم هجری هستند که در حد فاصل اردهان تا حکاری به دلیل همسایگی با دولت [[صفویان|صفوی]] و رفت و آمد آنان به [[اردبیل]] به تشیع امامی گرویدند. همچنین در تمام ادواری که دولت [[ایران]] بر بخش‌هایی از [[ارمنستان]] و [[گرجستان]] تسلط داشت؛ تبلیغات مذهبی شیعه میان مردم این نواحی منتشر می‌گشت. آ ثار آن تبلیغات امروزه در [[قارص]] و [[ایغدیر]] و [[اغری]] دیده می‌شود. طی این سالها شیعیان فشار مضاعفی را تحمل کرده و در [[تقیه]] و انزوا به سر می‌بردند؛ بسیاری از شیعیان این نواحی با ارسال روحانیون به [[نجف]]؛ مبلغان مورد نیاز خود را | |||
'''الف: چگونگی پیدایش مذهب شیعه:''' | '''الف: چگونگی پیدایش مذهب شیعه:''' | ||
| خط ۱۶۷: | خط ۱۶۶: | ||
“شیخ شاه»، پس از درگذشت خواجه علی، رهبر شیعیان شد و پس از او پسر شیخ؛ یعنی «جنید» رهبر شیعیان در [[ایران]] شد که این امر نقطه عطفی در نفوذ تشیع در آسیای صغیر است. پادشاه ایران، که از نفوذ بیش از حد جنید و علاقه مردم نسبت به وی می‌ترسید، اقامت او را در ایران صلاح ندید و وی را تبعید کرد و جنید به عثمانی رفت. وقتی [[غزنویان]] (۳۶۶ – ۵۸۳ هجری) بر حکومت ایران دست یافتند، دوران تسلط ترکان بر این سرزمین آغاز شد و مذهب تسنن رونق گرفت و شدت عمل نسبت به تشیع فزونی یافت. اما پس از آن، در دوران [[خوارزمشاهیان]] و [[سلجوقیان]]، نفوذ رجال شیعه در دستگاه دولتی باعث شد که بسیاری از ترکان به مذهب شیعه روی آورند. | “شیخ شاه»، پس از درگذشت خواجه علی، رهبر شیعیان شد و پس از او پسر شیخ؛ یعنی «جنید» رهبر شیعیان در [[ایران]] شد که این امر نقطه عطفی در نفوذ تشیع در آسیای صغیر است. پادشاه ایران، که از نفوذ بیش از حد جنید و علاقه مردم نسبت به وی می‌ترسید، اقامت او را در ایران صلاح ندید و وی را تبعید کرد و جنید به عثمانی رفت. وقتی [[غزنویان]] (۳۶۶ – ۵۸۳ هجری) بر حکومت ایران دست یافتند، دوران تسلط ترکان بر این سرزمین آغاز شد و مذهب تسنن رونق گرفت و شدت عمل نسبت به تشیع فزونی یافت. اما پس از آن، در دوران [[خوارزمشاهیان]] و [[سلجوقیان]]، نفوذ رجال شیعه در دستگاه دولتی باعث شد که بسیاری از ترکان به مذهب شیعه روی آورند. | ||
نخستین حرکت جانبداری از تشیع، در دوره [[ایلخانان]] پدید آمد. در این حرکت، تعدادی از علمای شیعه مقیم سایر کشورها به ایران آمدند و در همین دوران نام [[ائمه اطهار]] در سکه‌ها نقش بست و روستاییان و مهاجران آسیای صغیر، تشیع را با آغوش باز پذیرفتند. | نخستین حرکت جانبداری از تشیع، در دوره [[ایلخانان]] پدید آمد. در این حرکت، تعدادی از علمای شیعه مقیم سایر کشورها به ایران آمدند و در همین دوران نام [[ائمه اطهار]] در سکه‌ها نقش بست و روستاییان و مهاجران آسیای صغیر، تشیع را با آغوش باز پذیرفتند. موفق‌ترین پادشاه [[صفویان]] در اشاعه تشیع در ایران و کشورهای همسایه [[شاه اسماعیل صفوی|شاه اسماعیل]] بود. هنگامی که شاه اسماعیل به سلطنت رسید، مذهب شیعه را به صورت مذهب رسمی ایران اعلام کرد و هواخواهان بسیاری در منطقهی آسیای صغیر به دست آورد. در زمان شاه اسماعیل تشیع در آسیای صغیر به دو صورت متجلی شد: | ||
#[[قزلباش‌ها]]، که به [[تکیه]] [[اردبیل]] وابسته بودند و مرادشان اسماعیل بود. | #[[قزلباش‌ها]]، که به [[تکیه]] [[اردبیل]] وابسته بودند و مرادشان اسماعیل بود. | ||
#[[بکتاشیه|بکتاشی‌ها]]، که به تکیه [[حاجی بکتاش ولی]] وابسته بودند و مرشد ایشان [[بالیم سلطان]] بود. | #[[بکتاشیه|بکتاشی‌ها]]، که به تکیه [[حاجی بکتاش ولی]] وابسته بودند و مرشد ایشان [[بالیم سلطان]] بود. | ||
تقویت روز افزون شاه اسماعیل و نفوذ معنوی او در میان ترکمن‌های آسیای صغیر، عثمانیان را به وحشت انداخت، به همین سبب «بایزید دوم» تعدادی از شیعیان را به مورا، گیریت، مودون و کورون تبعید کرد. در زمان سلطنت «سلطان سلیم اول» در عثمانی، نفوذ تشیع در آن دوره در آسیای صغیر به حدی بود که حتی برخی شاهزادگان عثمانی به صف [[قزلباش‌ها]] در آمده و کلاه قرمز بر سر گذاشتند. گفته می‌شود که سلطان سلیم برای مقابله با شیعیان و طرفداران [[اهل بیت (ع)]] به سوی بکتاشی‌ها روی آورد و با ملاطفت و مهربانی با آنان پرداخت، او همچنین «شیخ الاسلام ابن کمال» را واداشت که فتوایی بر ضد [[قزلباش‌ها]] صادر کند و پس از صدور این فتوا، دستور قتل افراد زیادی را صادر کرد و پس ا ز آن، به فکر جنگ با شاه اسماعیل افتاد. سلطان سلیم از این جنگ دو هدف عمده داشت؛ یکی این که او قصد داشت خاک عثمانی را از نفوذ شیعه پاک سازد و بر [[خراسان]] بزرگ مسلط شود و دوم آن که با فتح [[مصر]]، خلافت را به آل عثمان منتقل کند که با جنگ «چالدران» هر دو هدف او محقق شد و توانست از گسترش تشیع در آسیای صغیر جلوگیری کند. | تقویت روز افزون شاه اسماعیل و نفوذ معنوی او در میان ترکمن‌های آسیای صغیر، عثمانیان را به وحشت انداخت، به همین سبب «بایزید دوم» تعدادی از شیعیان را به مورا، گیریت، مودون و کورون تبعید کرد. در زمان سلطنت «سلطان سلیم اول» در عثمانی، نفوذ تشیع در آن دوره در آسیای صغیر به حدی بود که حتی برخی شاهزادگان عثمانی به صف [[قزلباش‌ها]] در آمده و کلاه قرمز بر سر گذاشتند. گفته می‌شود که سلطان سلیم برای مقابله با شیعیان و طرفداران [[اهل بیت(ع)]] به سوی بکتاشی‌ها روی آورد و با ملاطفت و مهربانی با آنان پرداخت، او همچنین «شیخ الاسلام ابن کمال» را واداشت که فتوایی بر ضد [[قزلباش‌ها]] صادر کند و پس از صدور این فتوا، دستور قتل افراد زیادی را صادر کرد و پس ا ز آن، به فکر جنگ با شاه اسماعیل افتاد. سلطان سلیم از این جنگ دو هدف عمده داشت؛ یکی این که او قصد داشت خاک عثمانی را از نفوذ شیعه پاک سازد و بر [[خراسان]] بزرگ مسلط شود و دوم آن که با فتح [[مصر]]، خلافت را به آل عثمان منتقل کند که با جنگ «چالدران» هر دو هدف او محقق شد و توانست از گسترش تشیع در آسیای صغیر جلوگیری کند. | ||
پس از سقوط دولت صفوی، شیعیان آسیای صغیر به تدریج از ایران دور و در نتیجه از تشیع بیگانه شدند که این گسستگی در ادوار بعدی نیز ادامه یافت. | پس از سقوط دولت صفوی، شیعیان آسیای صغیر به تدریج از ایران دور و در نتیجه از تشیع بیگانه شدند که این گسستگی در ادوار بعدی نیز ادامه یافت. | ||
برای منشاء شیعیان منطقی وجود دارد که بر طبق آن حضور شیعیان در منطقه آناتولی را توجیه می‌کند: | برای منشاء شیعیان منطقی وجود دارد که بر طبق آن حضور شیعیان در منطقه آناتولی را توجیه می‌کند: | ||
شیعیان [[امامی]]، که تحت فشار حکمرانان [[سنی]] حاکم بر [[شام|شامات]] یا [[سوریه]] بزرگ بودند، متواری شده و به مناطق صعب الوصول کوهستانی پناهنده شد و به این ترتیب، رابطه آنان با مراکز علمی شیعه قطع شد و در طول زمان باورهای ایشان تحت تأثیر اعتقادات دیگر ادیان، مذاهب و اندیشه‌های رایج درآمد و گروهی از آنان بعدها علویان ترکیه را تشکیل دادند.<ref>ابوالقاسمی، محمد جواد، اردوش | شیعیان [[امامی]]، که تحت فشار حکمرانان [[سنی]] حاکم بر [[شام|شامات]] یا [[سوریه]] بزرگ بودند، متواری شده و به مناطق صعب الوصول کوهستانی پناهنده شد و به این ترتیب، رابطه آنان با مراکز علمی شیعه قطع شد و در طول زمان باورهای ایشان تحت تأثیر اعتقادات دیگر ادیان، مذاهب و اندیشه‌های رایج درآمد و گروهی از آنان بعدها علویان ترکیه را تشکیل دادند.<ref>ابوالقاسمی، محمد جواد، اردوش حسین، ترکیه در یک نگاه، انتشارات الهدی، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۱۴۰.</ref> | ||
پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]]، فعالیت‌های فردی و گروهی پراکنده اما فراگیر در میان علویان به مذهب اهل بیت (ع) آغاز گردید و اکنون روز به روز به تعداد شیعیان افزوده می‌شود. | پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]]، فعالیت‌های فردی و گروهی پراکنده اما فراگیر در میان علویان به مذهب اهل بیت(ع) آغاز گردید و اکنون روز به روز به تعداد شیعیان افزوده می‌شود. | ||
شیعیان [[جعفریه|جعفری]] ترکیه در گذشته، تقریباً دارای هویتی ناپیدا بودند و به دلیل اشتراک در مذهب، گویش یا به تعبیری قومیت با شهروندان آذری ایران، به رغم اینکه جزء اقوام ترک محسوب می‌گردند، به تحقیر، «عجم» خوانده می‌شدند.<ref>فلاح زاده، محمد هادی، | شیعیان [[جعفریه|جعفری]] ترکیه در گذشته، تقریباً دارای هویتی ناپیدا بودند و به دلیل اشتراک در مذهب، گویش یا به تعبیری قومیت با شهروندان آذری ایران، به رغم اینکه جزء اقوام ترک محسوب می‌گردند، به تحقیر، «عجم» خوانده می‌شدند.<ref>فلاح زاده، محمد هادی، آشنایی با کشورهای اسلامی، ج۳، ص۱۳۵ -۱۴۴.</ref> | ||
'''ب: تعداد شیعیان جعفری و مناطق شیعه‌نشین''' | '''ب: تعداد شیعیان جعفری و مناطق شیعه‌نشین''' | ||
| خط ۱۸۶: | خط ۱۸۵: | ||
#'''شمال غربی ترکیه:''' بیشتر در شهرهای استانبول، بورسا و [[ازمیر]] سکونت دارند. | #'''شمال غربی ترکیه:''' بیشتر در شهرهای استانبول، بورسا و [[ازمیر]] سکونت دارند. | ||
#'''مرکز ترکیه:''' بیشترین تجمع شیعیان جعفری در مرکز ترکیه در پایتخت این کشور، آنکارا و سایر شهرهای بزرگ است. | #'''مرکز ترکیه:''' بیشترین تجمع شیعیان جعفری در مرکز ترکیه در پایتخت این کشور، آنکارا و سایر شهرهای بزرگ است. | ||
#'''غرب ترکیه:''' در شهرهایی چون ازمیر و تورگوتلو<ref>پرند، شادان، سبحانی، زهرا، | #'''غرب ترکیه:''' در شهرهایی چون ازمیر و تورگوتلو<ref>پرند، شادان، سبحانی، زهرا، زمینه شناخت جامعه و فرهنگ ترکیه، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی بین المللی، چاپ اول، ۱۳۷۳، ص۸۰. </ref> | ||
[[پرونده:عزاداری شیعیان ترکیه در هالکالی استانبول.jpg|بندانگشتی|عزاداری شیعیان ترکیه در هالکالی استانبول]] | [[پرونده:عزاداری شیعیان ترکیه در هالکالی استانبول.jpg|بندانگشتی|عزاداری شیعیان ترکیه در هالکالی استانبول]] | ||
'''ج: استانها و شهرهای شیعه نشین''' | '''ج: استانها و شهرهای شیعه نشین''' | ||
'''*استامبول:''' در این شهر نزدیک به | '''*استامبول:''' در این شهر نزدیک به ۸۰۰ هزار نفر شیعه زندگی می‌کنند که عموما در منطقه حاکلالی متمرکز هستند. شیعیان این شهر بیشتر مهاجرانی هستند که از شرق ترکیه به خصوص منطقه ایغدیر و قارص به استامبول آمده‌اند. گروه زینبیه نام شمار فراوانی شیعه است که در حاکلالی استقرار یافته و به رهبری شیخ صلاح الدین اورگندوز به سر می‌برند. نزدیک به ۶۰% مساجد برای شیعان است. از دیرباز مراسم [[عزاداری]] [[عاشورا]] توسط شیعان آذربایجانی در استامبول برگزار می‌شود و محل آن تکیه خان والده متعلق به ایرانیان مقیم استامبول است. در حال حاضر پس از فزونی شمار مهاجران ایغدیر و قارص مراسم عاشورا در حسینیه‌ها و مساجد برگزار می‌شود و در محله شیعه نشین باق جولار میدان بزرگی به نام (اوک میدان) مراسم عاشورا را در آنجا بر پا می‌کنند. مراسم عزاداری و [[تعزیه خوانی]] شیعیان استامبول در ماه [[محرم]] و [[صفر]] مورد اقبال عمومی بوده و حتی از شبکه‌های خبری پخش می‌شود. | ||
'''*ایغدیر:''' ایغدیر بزرگترین مرکز شیعیان ترکیه است که در شرق ترکیه قرار دارد و با [[ایران]]، [[نخجوان]] و [[ارمنستان]] همسایه است. اکثر ساکنان این شهر یعنی | '''*ایغدیر:''' ایغدیر بزرگترین مرکز شیعیان ترکیه است که در شرق ترکیه قرار دارد و با [[ایران]]، [[نخجوان]] و [[ارمنستان]] همسایه است. اکثر ساکنان این شهر یعنی ۶۰% آن شیعه آذری زبان هستند، اکثر ساکنین این شهر ساکنان قره باغ بوده‌اند که در اوائل قرن ۱۹ بعد از فشار [[روسیه]] آن نقطه را ترک و به این مناطق آمده‌اند. اغلب شهرهای تابع مانند توزلوجا، ارالیک، و قاضی عینیاب شیعه هستند. شیعیان در این شهر صاحب یک کتابخانه به نام طه و یک روزنامه به نام علمدار هستند | ||
'''*قارص:''' قارص در شرق ترکیه است و جمعیتی بالغ بر یکصد هزار نفر و اکثریت شیعه امامی هستند. بسیاری از شیعیان پس از تسلط کمونیستها در روسیه به قارص تبعید و تبعه ترکیه شده‌اند. در این شهر تعدادی از علویان نیز زندگی می‌کنند. | '''*قارص:''' قارص در شرق ترکیه است و جمعیتی بالغ بر یکصد هزار نفر و اکثریت شیعه امامی هستند. بسیاری از شیعیان پس از تسلط کمونیستها در روسیه به قارص تبعید و تبعه ترکیه شده‌اند. در این شهر تعدادی از علویان نیز زندگی می‌کنند. | ||
امروزه جعفریان به جز استانبول، قارص و اغدیر در شهرهای آنکارا، ازمیر، بورسا، یالوا، ازمیت، گبزه، توگوتلو و برخی شهرهای دیگر پراکنده شده‌اند.<ref>جعفریان، رسول، اطلس شیعه، | امروزه جعفریان به جز استانبول، قارص و اغدیر در شهرهای آنکارا، ازمیر، بورسا، یالوا، ازمیت، گبزه، توگوتلو و برخی شهرهای دیگر پراکنده شده‌اند.<ref>جعفریان، رسول، اطلس شیعه، ص۶۴۷-۶۴۹.</ref> | ||
'''د: موقعیت شیعیان در ساختار حکومت''' | '''د: موقعیت شیعیان در ساختار حکومت''' | ||
| خط ۲۱۱: | خط ۲۱۰: | ||
شایان ذکر است که شیعیان مهاجر، که از مناطق شرقی ترکیه به استانبول آمده‌اند، وضعیت اقتصادی خوبی دارند و برخی از این افراد عضو گروه زینبیه هستند و با توان اقتصادی خود گروه زینبیه را که یکی از گروه‌های شیعیان است، حمایت می‌کنند. | شایان ذکر است که شیعیان مهاجر، که از مناطق شرقی ترکیه به استانبول آمده‌اند، وضعیت اقتصادی خوبی دارند و برخی از این افراد عضو گروه زینبیه هستند و با توان اقتصادی خود گروه زینبیه را که یکی از گروه‌های شیعیان است، حمایت می‌کنند. | ||
در آنکارا بیشتر شیعیان، کارمند دولت هستند و در استانبول، ازمیر و بورسا بسیاری از آنان مشاغل تجاری و تولیدی دارند. ولی در هر حال نمی‌توان گفت که شیعیان وضعیت مالی خوبی دارند، بلکه در سطح متوسط و پایین‌تر از آن، زندگی می‌کنند.<ref>فلاح زاده، محمد هادی، | در آنکارا بیشتر شیعیان، کارمند دولت هستند و در استانبول، ازمیر و بورسا بسیاری از آنان مشاغل تجاری و تولیدی دارند. ولی در هر حال نمی‌توان گفت که شیعیان وضعیت مالی خوبی دارند، بلکه در سطح متوسط و پایین‌تر از آن، زندگی می‌کنند.<ref>فلاح زاده، محمد هادی، آشنایی با کشورهای اسلامی، ج۳، ص۱۳۵ -۱۴۴.</ref> | ||
'''و: مراکز دینی شیعیان و حوزه‌های علمیه''' | '''و: مراکز دینی شیعیان و حوزه‌های علمیه''' | ||
شیعیان در ترکیه از نظر ظاهری تقریبا حضور بارز و برجسته‌ای ندارند و به عنوان اقلیت نیز فاقد رسمیت لازم هستند. مساجد شیعیان در بیشتر شهرها اکثراً غیر قانونی تلقی می‌شوند. در آنکارا دو مسجد برای بیست هزار شیعه ساکن آن، وجود دارد؛ یکی مسجد «الله اکبر» است که امام جماعت آن شخصی است به نام شیخ حسن از اهالی قارص. امامت مسجد دوم را هم آقای میر عبدالله بر عهده دارد. لازم به یادآوری است که عبارت «اشهد ان علی ولی الله» نیز در [[اذان]] شیعیان از سوی سازمان دیانت ممنوع شد.<ref>پرند، شادان، سبحانی، زهرا، | شیعیان در ترکیه از نظر ظاهری تقریبا حضور بارز و برجسته‌ای ندارند و به عنوان اقلیت نیز فاقد رسمیت لازم هستند. مساجد شیعیان در بیشتر شهرها اکثراً غیر قانونی تلقی می‌شوند. در آنکارا دو مسجد برای بیست هزار شیعه ساکن آن، وجود دارد؛ یکی مسجد «الله اکبر» است که امام جماعت آن شخصی است به نام شیخ حسن از اهالی قارص. امامت مسجد دوم را هم آقای میر عبدالله بر عهده دارد. لازم به یادآوری است که عبارت «اشهد ان علی ولی الله» نیز در [[اذان]] شیعیان از سوی سازمان دیانت ممنوع شد.<ref>پرند، شادان، سبحانی، زهرا، زمینه شناخت جامعه و فرهنگ ترکیه، ص۸۰.</ref> یکی از بزرگترین و مهمترین مساجد شیعه در استانبول، که از نظر تاریخی و معنوی اهمیت بسیاری دارد مسجد «والده خان» است. این مسجد در قرن هفدهم برای آذری‌ها وقف شده است. این مسجد که به مسجد ایرانی‌ها نیز شهرت دارد، کاملاتحت نظارت دولت قرار دارد. | ||
[[پرونده:مسجد والده خان.jpg|بندانگشتی| | [[پرونده:مسجد والده خان.jpg|بندانگشتی|۲۵۰px|مسجد والده خان]] | ||
'''ز: مساجد''' | '''ز: مساجد''' | ||
اکنون در استانبول بالغ بر ۲۰ مسجد، در از میر ۳ مسجد، در بورسا ۳ مسجد، در آنکارا ۲ مسجد و در دیگر شهرهای شیعه نشین دست کم یک مسجد متعلق به شیعیان وجود دارد. شهر [[ایغدیر]] مرکز [[شیعیان]] ترکیه است و بیشتر مساجدِ شهر متعلق به شیعیان است. البته در بسیاری از این مساجد، تنها فعالیت‌های عادی مانند برگزاری نمازهای یومیه و [[نماز جمعه]] انجام می‌گیرد.<ref>فلاح زاده، محمد هادی، | اکنون در استانبول بالغ بر ۲۰ مسجد، در از میر ۳ مسجد، در بورسا ۳ مسجد، در آنکارا ۲ مسجد و در دیگر شهرهای شیعه نشین دست کم یک مسجد متعلق به شیعیان وجود دارد. شهر [[ایغدیر]] مرکز [[شیعیان]] ترکیه است و بیشتر مساجدِ شهر متعلق به شیعیان است. البته در بسیاری از این مساجد، تنها فعالیت‌های عادی مانند برگزاری نمازهای یومیه و [[نماز جمعه]] انجام می‌گیرد.<ref>فلاح زاده، محمد هادی، آشنایی با کشورهای اسلامی، ج۳، ص۱۳۵-۱۴۴.</ref> | ||
'''ح: مراکز و | '''ح: مراکز و مؤسسات علمی-فرهنگی''' | ||
به جز مساجد، برخی | به جز مساجد، برخی مؤسسه‌های وابسته به شیعیان، برای فعالیت‌های فرهنگی؛ مانند [[وقف]] و مراکز انتشاراتی ایجاد شده است. بخشی از این مؤسسه‌ها در استانبول و یک مؤسسه در آنکارا به نام وقف باب علی فعالیت می‌کنند. همچنین مراکز انتشاراتی شیعیان، نیز فعالیت‌هایی در زمینه انتشار کتب اسلامی و شیعی انجام میدهند: | ||
*'''گروه زینبیه:''' قدیمی‌ترین گروه شیعی در ترکیه، گروه زینبیه به رهبری شیخ [[صلاح‌الدین اوزگوندوز]] است. این گروه بیشتر شامل مسلمانان مهاجر از مناطق شرقی ترکیه به استانبول هستند که به منظور فعالیت‌های اقتصادی به این شهر آمده‌اند. گروه زینبیه ابتدا به‌صورت پراکنده در منطقۀ هالکالی مستقر شدند و فعالیت خود را با تأسیس مسجدی به نام زینبیه و گرد آوردن شیعیان مهاجر در استانبول آغاز کردند. این مسجد یک سال پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تأسیس شد. شیخ صلاح‌الدین اوزگوندوز رهبر این گروه و شیخ [[حمید توران]] امام جماعت مسجد زینبیه، در ابتدای پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] از وقایع رخ‌داده در ایران حمایت کردند و به همین علت از سوی نظام لائیک به زندان محکوم شدند. در آن ایام مسئولان گروه زینبیه معتقد بودند که اگر تنها یک مسجد داشته باشند، به‌راحتی می‌توانند آن را تعطیل کنند، اما اگر شیعیان دارای چندین مسجد باشند، امکان مقابله با آنها کمتر خواهد شد. از همین‌رو طرح احداث مسجد در مناطق شیعه‌نشین استانبول را آغاز کردند. در همین راستا مساجد متعددی همچون مسجد امام علی (ع)، مسجد امام حسن (ع)، مسجد امام حسین (ع)، مسجد ابوطالب و … احداث شد که همان ایام | *'''گروه زینبیه:''' قدیمی‌ترین گروه شیعی در ترکیه، گروه زینبیه به رهبری شیخ [[صلاح‌الدین اوزگوندوز]] است. این گروه بیشتر شامل مسلمانان مهاجر از مناطق شرقی ترکیه به استانبول هستند که به منظور فعالیت‌های اقتصادی به این شهر آمده‌اند. گروه زینبیه ابتدا به‌صورت پراکنده در منطقۀ هالکالی مستقر شدند و فعالیت خود را با تأسیس مسجدی به نام زینبیه و گرد آوردن شیعیان مهاجر در استانبول آغاز کردند. این مسجد یک سال پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تأسیس شد. شیخ صلاح‌الدین اوزگوندوز رهبر این گروه و شیخ [[حمید توران]] امام جماعت مسجد زینبیه، در ابتدای پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] از وقایع رخ‌داده در ایران حمایت کردند و به همین علت از سوی نظام لائیک به زندان محکوم شدند. در آن ایام مسئولان گروه زینبیه معتقد بودند که اگر تنها یک مسجد داشته باشند، به‌راحتی می‌توانند آن را تعطیل کنند، اما اگر شیعیان دارای چندین مسجد باشند، امکان مقابله با آنها کمتر خواهد شد. از همین‌رو طرح احداث مسجد در مناطق شیعه‌نشین استانبول را آغاز کردند. در همین راستا مساجد متعددی همچون مسجد امام علی(ع)، مسجد امام حسن (ع)، مسجد امام حسین(ع)، مسجد ابوطالب و … احداث شد که همان ایام روزنامۀ حریت (از پرتیراژترین روزنامه‌های ترکیه) نسبت به افزایش مساجد شیعیان در این کشور هشدار داد. در حال حاضر مسئولان زینبیه روابط نسبتاً خوبی با دولت اردوغان دارند و دولت ترکیه شیخ‌صلاح‌الدین را به عنوان رهبر شیعیان ترکیه مورد توجه قرار می‌دهد. اگر چه مسئولان آن روابط خوبی با مقامات و نهادهای ایرانی هم دارند و در برنامه‌های مختلف دینی و سیاسی در ایران از ایشان دعوت بعمل می‌آید اما گفته می‌شود آنها چندان تمایلی برای آشکار نمودن این روابط در داخل ترکیه ندارند. این گروه پایگاه اینترنتی چند زبانهای به آدرس [http://www.zeynebiye.com/ www.zeynebiye.com] دارد. | ||
[[پرونده:سخنرانی دکتر ولایتی در جمع عزاداران ترکیه در روز عاشورا.jpg|بندانگشتی|سخنرانی دکتر ولایتی در جمع عزاداران ترکیه در روز عاشورا]] | [[پرونده:سخنرانی دکتر ولایتی در جمع عزاداران ترکیه در روز عاشورا.jpg|بندانگشتی|سخنرانی دکتر ولایتی در جمع عزاداران ترکیه در روز عاشورا]] | ||
*'''انتشارات آل بیت ترکیه:''' هدف | *'''انتشارات آل بیت ترکیه:''' هدف تأسیس کنندگان آن، که در استانبول فعالیت می‌کند، آگاه سازی جامعه با فرهنگ و زندگانی [[اهل بیت(ع)]] از راه پژوهش‌های علمی و آموزشی است. | ||
*'''گروه کوثر:''' کوثر اولین مؤسسه رسمی شیعیان ترکیه است که از سال | *'''گروه کوثر:''' کوثر اولین مؤسسه رسمی شیعیان ترکیه است که از سال ۱۹۹۲م فعالیت خود را در زمینۀ علمی فرهنگی آغاز نمود. هستۀ مرکزی این گروه را روحانیان آذری زبان ترکیه‌ای که در قم تحصیل کرده‌اند، تشکیل می‌دهد و با مدیریت یک گروه دوازده نفره فعالیت می‌نماید. دفتر اصلی آن در استانبول قرار دارد و در شهرهای دیگر ترکیه همچون آنتالیا، ازمیر و آنکارا نیز دارای چندین دفتر و نمایندگی است. [[انتشارات کوثر]] که منظم‌ترین مؤسسۀ انتشاراتی [[شیعیان]] ترکیه به‌شمار می‌آید وابسته به این گروه است و تاکنون بالغ بر شصت جلد کتاب منتشر نموده است. از جمله منشورات این انتشارات می‌توان به ترجمه و انتشار [[تفسیر المیزان]]، کتب [[امام خمینی]] و [[شهید مطهری]] اشاره کرد. مدیریت این انتشارات بر عهدۀ عباس کاظمی است. همچنین مجلۀ «قبله» نیز از طرف این مؤسسه به انتشار می‌رسد که غدیر آکاراس، امام جماعت مسجد مهدیه استانبول، سردبیری آن را برعهده دارد. از فعالیت‌های فرهنگی دیگر این گروه می‌توان به دوبلۀ چند فیلم شیعی مانند [[سریال ولایت عشق]] به زبان ترکی اشاره کرد. مَشی گروه کوثر، مشی فرهنگی است. | ||
*ا'''نجمن تایدر (TAYDER) (انجمن تحقیقات و همیاری اجتماعی):''' این انجمن در سال | *ا'''نجمن تایدر (TAYDER) (انجمن تحقیقات و همیاری اجتماعی):''' این انجمن در سال ۲۰۰۶م، با هدف شناسایی، سازماندهی و آموزش دانشجویان شیعه ترکیه و نیز بسط اندیشۀ انقلاب اسلامی در این کشور تأسیس شد. این انجمن پس از شناسایی و ارتباط‌گیری با دانشجویان شیعه در شهرهای مختلف ترکیه فعالیت‌های خود را در زمینۀ حفظ و تقویت هویت مذهبی آنها و سازماندهی و ایجاد اتحاد بین آنها ادامه داد. دفتر مرکزی انجمن تایدر در شهر استانبول قرار دارد. علاوه بر آن، این انجمن دارای دفا‌تر (خوابگاه‌های دانشجویی) در پانزده شهر ترکیه است. یکی از مهمترین کارهای این انجمن فعالیت‌های رسانه‌ای است. وب سایت خبری تحلیلی [http://rasthaber.net/ www.rasthaber.net]، پایگاه خبری اصلی شیعیان ترکیه در اینترنت است که توسط این انجمن راه‌اندازی شده است. این سایت پس از تثبیت جایگاه خود بین مسلمانان و به‌ویژه شیعیان ترک زبان، بخش آذری خود را نیز در دو قسمت اخبار و مقالات آغاز نموده است. سایت (rasthaber) در حال حاضر علاوه بر پیشرو بودن در اطلاع‌رسانی و تحلیل سیاسی اجتماعی در امور منطقه‌ای بین‌المللی بین سایت‌های متعلق به شیعیان ترکیه به پایگاهی برای نویسندگان جوان شیعی و بستری جهت هدایت فکری آنها و تشویق دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها به نویسندگی و تحقیقات اجتماعی سیاسی در بستر این سایت تبدیل شده است. این سایت در حال حاضر پربیننده‌ترین سایت شیعی ترکیه به‌شمار می‌آید. همچنین سایت‌های وابسته تخصصی در چهار حوزۀ چندرسانه‌ای، بانوان، کودکان و اندیشه نیز در حال راه اندازی است. مدیریت این انجمن برعهدۀ ضیاء یلماز است.<ref>علوی، سید صادق، ماهنامه زمانه، شماره ۲۹-۳۰.</ref> | ||
===مؤسسه آل البیت در استانبول=== | ===مؤسسه آل البیت در استانبول=== | ||
مؤسسه آل البیت در سال ۱۳۸۰ش در شهر [[استانبول]] در کشور [[ترکیه]] در روز ولادت [[حضرت فاطمه]] (س) و با شرکت علمای دینی و اندیشمندان، اساتید دانشگاه‌های ترکیه و میهمانان داخلی و خارجی افتتاح گردید. احیاء فرهنگ [[اهل بیت]] (ع) و آشنا ساختن مردم ترکیه با این مکتب و حفظ ارزش‌های اسلامی و مذهبی از اهداف این شعبه است.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/550/ سایت رسمی آیت الله سیستانی.]</ref> <ref>مؤسسه آل البیت در استانبول [http://www.alulbeyt.com.tr/ | مؤسسه آل البیت در سال ۱۳۸۰ش در شهر [[استانبول]] در کشور [[ترکیه]] در روز ولادت [[حضرت فاطمه]](س) و با شرکت علمای دینی و اندیشمندان، اساتید دانشگاه‌های ترکیه و میهمانان داخلی و خارجی افتتاح گردید. احیاء فرهنگ [[اهل بیت]](ع) و آشنا ساختن مردم ترکیه با این مکتب و حفظ ارزش‌های اسلامی و مذهبی از اهداف این شعبه است.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/550/ سایت رسمی آیت الله سیستانی.]</ref><ref>مؤسسه آل البیت در استانبول [http://www.alulbeyt.com.tr/ سایت مؤسسه آل البیت در استانبول]</ref> | ||
'''ط: سایت‌های اینترنتی شیعیان در ترکیه''' | '''ط: سایت‌های اینترنتی شیعیان در ترکیه''' | ||
[[پرونده:اردوغان در عزاداری شیعیان ترکیه.jpg|بندانگشتی|حضور اردوغان در عزاداری شیعیان ترکیه در کنار صلاح الدین اوزگوندوز]] | [[پرونده:اردوغان در عزاداری شیعیان ترکیه.jpg|بندانگشتی|حضور اردوغان در عزاداری شیعیان ترکیه در کنار صلاح الدین اوزگوندوز]] | ||
# [http://www.kerbela.net سایت | # [http://www.kerbela.net سایت کربلاترکیه] | ||
# [http://www.ehli-beyt.com سایت اهل البیت ترکیه] | # [http://www.ehli-beyt.com سایت اهل البیت ترکیه] | ||
# [http://www.kevser.net سایت کوثر ترکیه] | # [http://www.kevser.net سایت کوثر ترکیه] | ||
| خط ۲۴۷: | خط ۲۴۶: | ||
در ترکیه، دو جماعت و یا گروه عمده شیعی جعفری وجود دارد که مرکزیت هر دو در استانبول است. گروه نخست، گروه زینبیه به رهبری شیخ صلاح الدین اوزگوندوز است و گروه دوم، گروه کوثر است که به شکل شواریی اداره می‌شود. گروه کوثر تزدیک به ۱۳ سال قبل، توسط تعدادی از علمای تحصیل کرده در [[قم]] بنیان گذاشته شد و به فعالیت پرداخت. | در ترکیه، دو جماعت و یا گروه عمده شیعی جعفری وجود دارد که مرکزیت هر دو در استانبول است. گروه نخست، گروه زینبیه به رهبری شیخ صلاح الدین اوزگوندوز است و گروه دوم، گروه کوثر است که به شکل شواریی اداره می‌شود. گروه کوثر تزدیک به ۱۳ سال قبل، توسط تعدادی از علمای تحصیل کرده در [[قم]] بنیان گذاشته شد و به فعالیت پرداخت. | ||
شیعیان ترکیه دارای حزب سیاسی مشخصی نبوده و در انتخابات معمولا از احزاب راست گرای ملی و اسلامی حمایت | شیعیان ترکیه دارای حزب سیاسی مشخصی نبوده و در انتخابات معمولا از احزاب راست گرای ملی و اسلامی حمایت می‌کنند. بدین ترتیب که بیشتر شیعیان جعفری مناطق شمال شرقی از حزب افراطی ملی به نام حرکت ملی گرا حمایت می‌کنند و در مناطق غربی نیز در ازمیر، بورسا و استانبول معمولا طرفدار احزاب اسلامی و ملی هستند.<ref>فلاح زاده، محمد هادی، آشنایی با کشورهای اسلامی، ج۳، ص۱۳۵ -۱۴۴.</ref> | ||
'''ک: شخصیت‌های مهم شیعی''' | '''ک: شخصیت‌های مهم شیعی''' | ||
از شخصیت‌های مهم شیعی می‌توان از افراد زیر یاد کرد:<ref> | از شخصیت‌های مهم شیعی می‌توان از افراد زیر یاد کرد:<ref>حکیم پور، علی، مرجانی، علی، شناسنامه فرهنگی ترکیه، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۳، ص۳۴.</ref> | ||
#شیخ صلاح الدین اوزگوندوز: که رئیس جماعت زینبیه استانبول است. وی تحصیل کرده [[نجف]] و [[قم]] است و از طرف حکومت ترکیه همواره به عنوان رهبر جعفری‌های ترکیه مورد خطاب قرار می‌گیرد.[[پرونده:صلاح الدین اوزگوندوز.jpg|بندانگشتی|صلاح الدین اوزگوندوز]] | #شیخ صلاح الدین اوزگوندوز: که رئیس جماعت زینبیه استانبول است. وی تحصیل کرده [[نجف]] و [[قم]] است و از طرف حکومت ترکیه همواره به عنوان رهبر جعفری‌های ترکیه مورد خطاب قرار می‌گیرد.[[پرونده:صلاح الدین اوزگوندوز.jpg|بندانگشتی|صلاح الدین اوزگوندوز]] | ||
#شیخ موسی آیدین: رئیس بنیاد باب علی آنکارا، ازمیر و اغدیر و عضو گروه کوثر. | #شیخ موسی آیدین: رئیس بنیاد باب علی آنکارا، ازمیر و اغدیر و عضو گروه کوثر. | ||
| خط ۲۶۰: | خط ۲۵۹: | ||
#سید علی اورمیش: امام جمعه در مسجد اهل بیت چوروم. | #سید علی اورمیش: امام جمعه در مسجد اهل بیت چوروم. | ||
#میر عبدالله و شیخ حسن: هر یک از این دو امام جماعت یکی از مساجد دو گانه شیعیان در آنکارا را بر عهده دارند. | #میر عبدالله و شیخ حسن: هر یک از این دو امام جماعت یکی از مساجد دو گانه شیعیان در آنکارا را بر عهده دارند. | ||
#عباس کاظمی: رئیس | #عباس کاظمی: رئیس مؤسسه علمی فرهنگی و انتشارات کوثر. | ||
#عبدالله توران: رئیس | #عبدالله توران: رئیس مؤسسه آل طه. | ||
از دیگر شخصیت‌های شیعی می‌توان به عیسی گونش، جعفر صادقی، کاظم شیکتاش، مهدی قائمی، ولی بدر، قربان اولوسوز، پروفسور حسین حاتمی، بلند آی یلدیز، شیخ صفر جوشکون، شیخ توکل ارون، شیخ حمید ارون، شیخ حیدر توران، شیخ صباح الدین یلماز، میکائیل کایلد و شیرعلی بیات اشاره کرد.<ref>فلاح زاده، محمد هادی، | از دیگر شخصیت‌های شیعی می‌توان به عیسی گونش، جعفر صادقی، کاظم شیکتاش، مهدی قائمی، ولی بدر، قربان اولوسوز، پروفسور حسین حاتمی، بلند آی یلدیز، شیخ صفر جوشکون، شیخ توکل ارون، شیخ حمید ارون، شیخ حیدر توران، شیخ صباح الدین یلماز، میکائیل کایلد و شیرعلی بیات اشاره کرد.<ref>فلاح زاده، محمد هادی، آشنایی با کشورهای اسلامی، ج۳، ص۱۳۵ -۱۴۴.</ref> | ||
'''ل: شیعیان ترکیه پس از انقلاب اسلامی ایران وتاثیر انقلاب بر آنها''' | '''ل: شیعیان ترکیه پس از انقلاب اسلامی ایران وتاثیر انقلاب بر آنها''' | ||
[[پرونده:تفسیر المیزان به زبان ترکی استانبولی.jpg|بندانگشتی| | [[پرونده:تفسیر المیزان به زبان ترکی استانبولی.jpg|بندانگشتی|۱۰۰px|تفسیر المیزان به زبان ترکی استانبولی]] | ||
پس از وقوع [[انقلاب اسلامی ایران]] تحولات بزرگی در ترکیه رخ داد: | پس از وقوع [[انقلاب اسلامی ایران]] تحولات بزرگی در ترکیه رخ داد: | ||
#اینکه شیعیان احساس کردند که باید یک بازخوانی در عقائد خود داشته باشند و همزمان با دیگر گروهای مذهبی به اصلاح و سر و سامان دادن به وضع خویش بپردازند. | #اینکه شیعیان احساس کردند که باید یک بازخوانی در عقائد خود داشته باشند و همزمان با دیگر گروهای مذهبی به اصلاح و سر و سامان دادن به وضع خویش بپردازند. | ||
#دیگر اینکه شماری از علویان که گرفتار نوعی بحران فکری بوده‌اند راه نجات خویش را در پیوستن به مذهب [[امامی]] دیدند، علاوه بر این نشر افکار علمای شیعه ایران و ترکیه سبب شد تا بسیاری از جوانان ترک به مذهب امامی روی آورند و بدین ترتیب علاوه بر جامعه سنتی امامی به تدریج جامعه جدید از علویان و سنیان شیعه شده در شهرهای مختلف پدید آمدند و این تحول بر افکار عالمان و انقلابیون ایران و روی روشنفکران مذهبی اهل سنت ترکیه نیز تاثیر قابل ملاحظه‌ای گذاشت و به دنبال انتقال شعیان منطقه قارص و ایغدیر به شهرهای استامبول و آنکارا و ازمیر در برخی شهرها، محلات شیعه نشین پدید آمد. همچنین پدید آمدن برخی از مرکز فرهنگی شیعی مانند انتشارات کوثر به تقویت فرهنگی شیعی کمک فراوانی کرد و در سالهای اخیر یکی از مهمترین اقدامات فرهنگی ترجمه چندین مجلد تفسیر المیزان به ترکی و چاپ آثاری چون کتب شهید مطهری نه تنها موجب تقویت اندیشه‌های شیعی شده بلکه تقویت اندیشه فلسفی را نیز موجب شده است.<ref>جعفریان، رسول، اطلس شیعه، | #دیگر اینکه شماری از علویان که گرفتار نوعی بحران فکری بوده‌اند راه نجات خویش را در پیوستن به مذهب [[امامی]] دیدند، علاوه بر این نشر افکار علمای شیعه ایران و ترکیه سبب شد تا بسیاری از جوانان ترک به مذهب امامی روی آورند و بدین ترتیب علاوه بر جامعه سنتی امامی به تدریج جامعه جدید از علویان و سنیان شیعه شده در شهرهای مختلف پدید آمدند و این تحول بر افکار عالمان و انقلابیون ایران و روی روشنفکران مذهبی اهل سنت ترکیه نیز تاثیر قابل ملاحظه‌ای گذاشت و به دنبال انتقال شعیان منطقه قارص و ایغدیر به شهرهای استامبول و آنکارا و ازمیر در برخی شهرها، محلات شیعه نشین پدید آمد. همچنین پدید آمدن برخی از مرکز فرهنگی شیعی مانند انتشارات کوثر به تقویت فرهنگی شیعی کمک فراوانی کرد و در سالهای اخیر یکی از مهمترین اقدامات فرهنگی ترجمه چندین مجلد تفسیر المیزان به ترکی و چاپ آثاری چون کتب شهید مطهری نه تنها موجب تقویت اندیشه‌های شیعی شده بلکه تقویت اندیشه فلسفی را نیز موجب شده است.<ref>جعفریان، رسول، اطلس شیعه، ص۶۴۹.</ref> | ||
===علویان=== | ===علویان=== | ||
{{نوشتار اصلی|علویان (ترکیه)}} | {{نوشتار اصلی|علویان (ترکیه)}} | ||
علویان ترکیه یکی از گروه‌های منسوب به شیعه در کشور ترکیه هستند که از حیث اصول اعتقادی [[شیعه اثناعشری]] بوده اما به سبب تأثیر پذیری از عقاید باطنی و | علویان ترکیه یکی از گروه‌های منسوب به شیعه در کشور ترکیه هستند که از حیث اصول اعتقادی [[شیعه اثناعشری]] بوده اما به سبب تأثیر پذیری از عقاید باطنی و فاصله گرفتن از [[فقه جعفری]] -که از حیث نظر بدان ملتزمند- در مرحله عملی از اثناعشریه دور افتادهاند. سابقه علویان به حمله مغول باز می‌گردد که مهاجرت گسترده‌ای از ایران و [[آسیای میانه]] به سمت آناتولی صورت گرفت. گروهی از آنان به [[بکتاشیه]] معروفند. بکتاشیه یکی از طریقتهای تصوف است. بکتاشیه به حاجی بکتاش بنیانگذار این طریقت منسوب است. این طریقت در قرن هفتم هجری شکل گرفت. | ||
علویان غیر بکتاشی نیز جذب طریقت [[شیخ صفی الدین اردبیلی]] شدند و کم کم حامی [[صفویه|دولت صفوی]] به شمار آمدند. حمایت علویان غیربکتاشی از صفویه موجب شد تا به [[قزلباش]] ملقب گردند. قزلباش به سربازان صفوی گفته میشد اما در ادبیات عثمانی‌ها به معنای کافر، زندیق و [[رافضی]] ملحد به کار میرفت. | |||
آنچه حائز اهمیت است اینکه علوی‌گری از تلفیق [[صوفیه|تصوف]] با [[تشیع]] به وجود آمده است، با این حال مظاهر تشیع در آن وجود دارد. باور آنان به پنج تن [[آل عبا]] که به نام پنجه آل عبا از آن یاد می‌کنند، اعتقاد به [[دوازده امام]] و برگزاری مراسم سوگواری [[عاشورا]] و نیز احترام فراوان به [[امام حسین(ع)]] و [[امام صادق(ع)]] و نیز باور به [[تولی]] و [[تبری]] از مظاهر اعتقاد آنان به تشیع است. | |||
درباره جمعیت علویان ترکیه، آمارهای کاملا متفاوتی داده می‌شود. علویان جمعیت خود را حدود ۲۰ میلیون می‌دانند، در حالی که غیرعلویان تعداد آنها را ۵ تا ۷ میلیون نفر برآورد می‌کنند.<ref>جعفریان، رسول، اطلس شیعه، ص۶۴۹-۶۵۵.</ref> | |||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||