وطن: تفاوت میان نسخه‌ها

وطن در اصطلاح فقهی محل تولد (روستا یا شهر) یا محل زندگی دائم شخص است. <ref>یزدی، العروة‌ الوثقی، ج۳، ص۴۷۱-۴۷۲</ref> تعیین وطن برای شناخت وظیفه هنگام سفر مهم است. هر فرد در وطن خودش باید نمازش را تمام بخواند و روزه بگیرد حتی اگر در حال مسافرت از جای به جای دیگر از وطن خود گذری عبور کند و [[قصد اقامه عشره|قصد اقامت]] نداشته باشد.

در متون [[فقه|فقهی شیعه]]، وطن را به سه قسم تقسیم کرده‌اند. <ref>سبحانی، ضیاء الناظر، ص۲۲۲</ref> هر یک از این اقسام حکم خاص خود را دارند.

وطن اصلی شخص، وطن پدر و مادری و جایی است که در آن به دنیا آمده و مدتی نیز در آن زندگی کرده است. <ref>سبحانی، ضیاء الناظر، ص۲۲۷</ref>

وطن عرفی یا مستجد محلی است که شخص برای زندگی انتخاب می‌کند هر چند محل تولدش نباشد. وطن اختیاری یا وطن اتخاذی نیز از اصطلاحاتی است که برای این قسم از وطن به کار می‌رود.<ref>سبحانی، ضیاء الناظر، ص۲۲۷</ref>

در اصطلاح فقیهان وطن شرعی جایی است که کسی در آنجا به دنیا آمده یا مدتی با قصد توَطُّن در آن زندگی کرده و در آنجا املاکی نیز دارد. از نظر مشهور فقیهان شیعه، وطن شرعی، حکم وطن عرفی را دارد و اگر شخص از آن اعراض کند در آنجا حکم [[مسافر]] را ندارد. <ref>یزدی، عروة الوثقی، ج۳، ص۴۷۳</ref> بسیاری از فقیهان وطن شرعی را به رسمیت نمی‌شناسند و نماز و روزه مسافر را در آنجا شکسته می‌دانند. به نظر ایشان صرف داشتن ملک در جایی باعث نمی‌شود که احکام وطن بر آنجا جاری شود. <ref>یزدی، العروة الوثقی، ج۳، ص۴۷۳</ref>

وطن حُکمی جایی است که کسی برای مدتی طولانی در آن ساکن است ولی قصد ماندن در آنجا را ندارد. از نظر برخی فقیهان چون زمان سکونت در چنین جایی طولانی است آنجا  نیز حکم وطن را دارد و شخص باید در آنجا نماز را تمام بخواند و روزه بگیرد <ref>به عنوان نمونه رک: مرکز ملی پاسخگویی، احکام مسافر، ص۵۳ و ص۶۸ و ص۷۹ و ص۱۱۳</ref> از نظر برخی دیگر از فقیهان وطن حکمی همانند وطن نیست و  شخص در آنجا حکم مسافر را دارد و باید نمازها را شکسته بخواند.<ref>به عنوان نمونه رک: مرکز ملی پاسخگویی، احکام مسافر، ص۴۵ و ص۳۸ و ص۱۹و ص۶۰</ref>

بر اساس فتوای فقیهان شیعه فرد می‌تواند از وطن اصلی و عرفی خود روی‌گردان شود و تصمیم بگیرد که هیچ‌گاه برای سکونت به وطن خود بازنگردد. بعد از اعراض از وطن، نماز فرد در آن محل شکسته است و [[روزه]] نیز نباید بگیرد. <ref>یزدی، العروة الوثقی، ج۳، ص۴۷۲</ref> فقیهانی که وطن شرعی را قبول دارند معتقدند که اعراض از وطن شرعی محقق نمی‌شود و تا وقتی کسی در وطن شرعی ملک دارد نماز و روزه‌اش در آن محل تمام است. <ref>یزدی، العروة الوثقی، ج۳، ص۴۷۳</ref>

بسیاری از فقیهان شیعه اعراض را امری قصدی و عملی می‌دانند که با خروج عملی از وطن سابق و تصمیم به عدم برگشت محقق می‌شود. <ref>به عنوان نمونه: بروجردی و گلپایگانی، تعلیقه بر العروة الوثقی، ج۳، ص۴۷۴</ref> گروهی دیگر از فقیهان، اعراض را امری عملی می‌دانند به این معنا که وقتی کسی چند سال است که در محل جدیدی زندگی می‌کند محل تولد یا محل سابق زندگی او دیگر وطن او محسوب نمی‌شود حتی اگر قصد بازگشت به آنجا را داشته باشد. <ref>[http://makarem.ir/compilation/Reader.aspx?pid=316954&lid=0&mid=102710 سایت آیت الله مکارم شیرازی]</ref>

به فتوای فقیهان شیعه هر شخص می‌تواند به جز وطن اصلی، دو یا سه وطن دیگر نیز داشته باشد. <ref>یزدی، العروة الوثقی، ج۳، ص۴۷۳-۴۷۴</ref>برخی از فقیهان داشتن بیش از دو وطن را صحیح نمی‌دانند.  <ref>نائینی، العروة الوثقی، ج۳، ص۴۷۴، خمینی، تحریر الوسیله، ج۱، ص۲۸۵ </ref>

جمله مشهور {{عربی|حُبُّ الوَطَنِ مِنَ الإیمانِ}} که به عنوان حدیث مشهور است در کتاب‌های حدیثی قدیم شیعه وجود ندارد. در کتاب [[منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه (خویی)|منهاج البراعه]] <ref>خوئی، منهاج البراعة، ج۲۱، ص۳۹۴</ref> که شرح [[نهج البلاغه]] و نوشته شده در قرن ۱۴ قمری است و نیز در [[سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار (کتاب)|سفینة البحار]]<ref>قمی، سفینة البحار، ج۸، ص۵۲۴ </ref>به نقل از مقدمه [[امل الآمل فی علماء جبل عامل (کتاب)|امل الآمل]] [[شیخ حر عاملی]] این جمله نقل شده است. ولی در هر دو مورد سندی برای آن نقل نشده است.

* بروجردی، سید محمدحسین، در یزدی، العروة الوثقی مع التعلیقات، موسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۴۲۰ق.

* خمینی (امام)، سید روح‌الله، تحریر الوسیلة، موسسه مطبوعاتی دار العلم، قم.

* خوئی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج‌ البلاغة، مکتبة الاسلامیه، تهران، ۱۴۰۰ق، بر اساس نرم‌افزار جامع الاحادیث نور، نسخه ۳/۵.

* سبحانی، جعفر، ضیاء الناظر فی احکام صلاة المسافر، موسسه امام صادق (ع)، قم، ۱۳۷۶ش.

* قمی، عباس، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، انتشارات اسوه،‌ قم، ۱۴۱۴ق، بر اساس نرم‌افزار جامع الاحادیث نور، نسخه ۳/۵.

* گلپایگانی، سید محمدرضا، در یزدی، العروة الوثقی مع التعلیقات، موسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۴۲۰ق.

*مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، احکام مسافر، ویرایش دوم، نشر فراکاما، قم، ۱۳۹۱ش.

* نائينی، محمدحسین، در یزدی، العروة الوثقی مع التعلیقات، موسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۴۲۰ق.

* یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی مع التعلیقات، موسسة‌ النشر الاسلامی، قم، ۱۴۲۰ق.

  | رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->ندارد