اسراف: تفاوت میان نسخه‌ها
←اصلاح پانویس
| خط ۸: | خط ۸: | ||
==حدّ وسط در اسراف== | ==حدّ وسط در اسراف== | ||
مفهوم «حدّ وسط» که دو طرف آن، افراط و تفریط است، مفهومی نسبی است که به اختلاف اشخاص، زمان و مکان فرق می‌کند.از کلمات [[فقه|فقها]] برمی‌آید هر کاری که غرض عقلایی به آن تعلّق گرفته باشد اسراف نیست؛ به این معنا که خروج از حدّ اعتدال در آن جا مصداق پیدا نمی‌کند؛<ref>بروجردی، المستند فی شرح العروه الوثقی ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۲۳۹.</ref> آن چنان که از نظر عقلا، با صرف مال در موارد ناشایست، اسراف مصداق پیدا می‌کند.<ref>عوائد الایام، ص۶۳۵.</ref>[[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] در روایتی با بیان یک اصل کلی هر کاری را که برای سلامتی انسان مفید باشد مصداق اسراف ندانسته و اسراف را تنها در موردی دانسته که مال و دارایی را تلف کند و برای سلامتی مضر باشد.<ref>کلینی، کافی، ج۶، ص۴۹۹.</ref>{{یادداشت|ليْسَ فِيمَا أَصْلَحَ الْبَدَنَ إِسْرَافٌ... إِنَّمَا الْإِسْرَافُ فِيمَا أَتْلَفَ الْمَالَ وَ أَضَرَّ بِالْبَدَنِ.}} | مفهوم «حدّ وسط» که دو طرف آن، افراط و تفریط است، مفهومی نسبی است که به اختلاف اشخاص، زمان و مکان فرق می‌کند.از کلمات [[فقه|فقها]] برمی‌آید هر کاری که غرض عقلایی به آن تعلّق گرفته باشد اسراف نیست؛ به این معنا که خروج از حدّ اعتدال در آن جا مصداق پیدا نمی‌کند؛<ref>بروجردی، المستند فی شرح العروه الوثقی ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۲۳۹.</ref> آن چنان که از نظر عقلا، با صرف مال در موارد ناشایست، اسراف مصداق پیدا می‌کند.<ref>نراقی، عوائد الایام، ۱۳۷۵ش، ص۶۳۵.</ref>[[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] در روایتی با بیان یک اصل کلی هر کاری را که برای سلامتی انسان مفید باشد مصداق اسراف ندانسته و اسراف را تنها در موردی دانسته که مال و دارایی را تلف کند و برای سلامتی مضر باشد.<ref>کلینی، کافی، ج۶، ص۴۹۹.</ref>{{یادداشت|ليْسَ فِيمَا أَصْلَحَ الْبَدَنَ إِسْرَافٌ... إِنَّمَا الْإِسْرَافُ فِيمَا أَتْلَفَ الْمَالَ وَ أَضَرَّ بِالْبَدَنِ.}} | ||
==حکم اسراف== | ==حکم اسراف== | ||
اسراف، [[حرام]] است.<ref>،السرائر ج۱، ص۴۴۰.</ref> برخی حرمت آن را از ضروریات [[دین اسلام|دین]] دانسته،<ref>عوائد الایام، ص۶۱۵.</ref> و برخی دیگر در ردیف [[گناهان کبیره]] شمرده‌اند.<ref>جواهر الکلام ج۱۳، ص۳۱۳. و ج۱۳، ص۳۲۰.</ref> | اسراف، [[حرام]] است.<ref>،السرائر ج۱، ص۴۴۰.</ref> برخی حرمت آن را از ضروریات [[دین اسلام|دین]] دانسته،<ref>نراقی، عوائد الایام، ۱۳۷۵ش، ص۶۱۵.</ref> و برخی دیگر در ردیف [[گناهان کبیره]] شمرده‌اند.<ref>جواهر الکلام ج۱۳، ص۳۱۳. و ج۱۳، ص۳۲۰.</ref> | ||
در غالب کتاب‌های فقهی دربارۀ اسراف، بحث مستقلی مطرح نشده است، بلکه مباحث مربوط به آن، در ضمن دیگر [[فقه|مباحث فقهی]] در باب‌های گوناگون عبادات، عقود، ایقاعات و [[احکام]]، به مناسبت مطرح شده است. | در غالب کتاب‌های فقهی دربارۀ اسراف، بحث مستقلی مطرح نشده است، بلکه مباحث مربوط به آن، در ضمن دیگر [[فقه|مباحث فقهی]] در باب‌های گوناگون عبادات، عقود، ایقاعات و [[احکام]]، به مناسبت مطرح شده است. | ||
البته برخی در این خصوص، رسالۀ مستقلّی نگاشته و از جهات گوناگون آن را مورد بحث قرار داده‌اند.<ref>عوائد الایام، ص۶۳۵. </ref> | البته برخی در این خصوص، رسالۀ مستقلّی نگاشته و از جهات گوناگون آن را مورد بحث قرار داده‌اند.<ref>نراقی، عوائد الایام، ۱۳۷۵ش، ص۶۳۵. </ref> | ||
==در قرآن== | ==در قرآن== | ||
| خط ۸۰: | خط ۸۰: | ||
====اسراف در مصرف==== | ====اسراف در مصرف==== | ||
اسراف در مصرف، به يكى از گونه‌هاى ذيل است: | اسراف در مصرف، به يكى از گونه‌هاى ذيل است: | ||
# تضییع و اتلاف هرگونه شىء قابل استفاده.<ref> | # تضییع و اتلاف هرگونه شىء قابل استفاده.<ref>نراقی، عوائد الایام، ۱۳۷۵ش، ص۶۳۳و۶۳۵; الدرالمنثور، ج۳، ص۴۴۴.</ref> | ||
# بدون استفاده گذاردن هرگونه سرمایه.<ref> | # بدون استفاده گذاردن هرگونه سرمایه.<ref>نراقی، عوائد الایام، ۱۳۷۵ش، ص۶۳۳و۶۳۵.</ref> | ||
# مصرف اشیا به نحوى که فایده مادّى یا معنوى به بار نیاورد. | # مصرف اشیا به نحوى که فایده مادّى یا معنوى به بار نیاورد. | ||
# مصرف بیش از میزان درآمد به نحوى که در شأن او نباشد; مانند خرید وسایل تزیینى براى کسى که توان تأمین معاش خود را ندارد،<ref> | # مصرف بیش از میزان درآمد به نحوى که در شأن او نباشد; مانند خرید وسایل تزیینى براى کسى که توان تأمین معاش خود را ندارد،<ref>نراقی، عوائد الایام، ۱۳۷۵ش، ص۶۳۳و۶۳۵; الدرالمنثور، ج۳، ص۴۴۴.</ref> از همین رو [[امام صادق(ع)]] کسى را که براى مصرف بیش از درآمد خود، دست نیاز به سوى دیگران دراز کند مُسرِف خوانده است.<ref>تفسیر عیاشى، ج۲، ص۱۳.</ref> | ||
# مصرف بیش از حدّ و افزون بر نیاز; مانند خرید چند خانه یا‌پرخورى.<ref> | # مصرف بیش از حدّ و افزون بر نیاز; مانند خرید چند خانه یا‌پرخورى.<ref>نراقی، عوائد الایام، ۱۳۷۵ش، ص۶۳۳و۶۳۵; الدرالمنثور، ج۳، ص۴۴۴.</ref> | ||
افزون بر این موارد، هرگونه مصرف سرمایه در راه [[گناه]]،<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۶۰ش، ج۴، ص۶۳۸; الدرالمنثور، ج۳، ص۴۴۴; تفسیر المنار، ج۸، ص۱۳۸.</ref> یا در نظر گرفتن ارضاى شهوات در رفع نیازهاى جسمانى،<ref> الدرالمنثور، ج۳، ص۴۴۴; التحریر والتنویر; ج۸، ص۱۲۴.</ref> نیز از دیدگاه دینى مصداق اسراف شمرده مى‌شود. | افزون بر این موارد، هرگونه مصرف سرمایه در راه [[گناه]]،<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۶۰ش، ج۴، ص۶۳۸; الدرالمنثور، ج۳، ص۴۴۴; تفسیر المنار، ج۸، ص۱۳۸.</ref> یا در نظر گرفتن ارضاى شهوات در رفع نیازهاى جسمانى،<ref> الدرالمنثور، ج۳، ص۴۴۴; التحریر والتنویر; ج۸، ص۱۲۴.</ref> نیز از دیدگاه دینى مصداق اسراف شمرده مى‌شود. | ||
[[روایات|روایاتى]] که مصرف زیاد در امورى چون استعمال عطر، روشنایى، خوراک، [[وضو]]، [[حج]] و [[عمره]] را اسراف نشمرده ناظر به عدم تحقق اسراف در این امور نیست، بلکه به اهمیّت و مطلوبیّت بیش از حدّ آن‌ها اشاره دارد.<ref>عوائد الایام، ص۶۳۶ـ۶۳۷.</ref> اسراف، هرچند بسیار اندک باشد، اگر براى انسان زیانبار باشد، [[حرام]] است،<ref>احکام‌القرآن، ج۳، ص۵۲.</ref> و حکم «اِنَّهُ لاَ یُحِبُّ المُسرِفیِنَ» افرادى را نیز دربرمى‌گیرد که زمینه اسراف را براى دیگران مهیا مى‌کنند.<ref>الفرقان، ج۸ـ۹، ص۸۵.</ref> | [[روایات|روایاتى]] که مصرف زیاد در امورى چون استعمال عطر، روشنایى، خوراک، [[وضو]]، [[حج]] و [[عمره]] را اسراف نشمرده ناظر به عدم تحقق اسراف در این امور نیست، بلکه به اهمیّت و مطلوبیّت بیش از حدّ آن‌ها اشاره دارد.<ref>نراقی، عوائد الایام، ۱۳۷۵ش، ص۶۳۶ـ۶۳۷.</ref> اسراف، هرچند بسیار اندک باشد، اگر براى انسان زیانبار باشد، [[حرام]] است،<ref>احکام‌القرآن، ج۳، ص۵۲.</ref> و حکم «اِنَّهُ لاَ یُحِبُّ المُسرِفیِنَ» افرادى را نیز دربرمى‌گیرد که زمینه اسراف را براى دیگران مهیا مى‌کنند.<ref>الفرقان، ج۸ـ۹، ص۸۵.</ref> | ||
====اسراف در حقوق دیگران==== | ====اسراف در حقوق دیگران==== | ||
| خط ۱۱۴: | خط ۱۱۴: | ||
* موجب حلول عذاب الهى شده و در [[آخرت]] نیز انسان را به عذاب [[جهنم]] گرفتار مى‌کند.<ref>المیزان، ج۱۵، ص۳۰۶ـ۳۰۷; نمونه، ج۱۲، ص۹۶.</ref> <ref>سوره انبیاء، ۳ـ۹؛ سوره غافر، ۴۱ـ۴۵؛ سوره یس، ۱۳ـ۱۹؛ سوره ذاریات، ۳۲ـ۳۴</ref> | * موجب حلول عذاب الهى شده و در [[آخرت]] نیز انسان را به عذاب [[جهنم]] گرفتار مى‌کند.<ref>المیزان، ج۱۵، ص۳۰۶ـ۳۰۷; نمونه، ج۱۲، ص۹۶.</ref> <ref>سوره انبیاء، ۳ـ۹؛ سوره غافر، ۴۱ـ۴۵؛ سوره یس، ۱۳ـ۱۹؛ سوره ذاریات، ۳۲ـ۳۴</ref> | ||
* اسراف موجب اتلاف منابع ثروت و نوعى تجاوز به حقوق دیگران و نقض رفاه عمومى جامعه است.<ref>التحریر و التنویر، ج۱۵، ص۷۹.</ref> | * اسراف موجب اتلاف منابع ثروت و نوعى تجاوز به حقوق دیگران و نقض رفاه عمومى جامعه است.<ref>التحریر و التنویر، ج۱۵، ص۷۹.</ref> | ||
* امام‌صادق (ع) اسراف را موجب کاهش [[برکت]]،<ref>الکافى، ج۴، ص۵۷.</ref> و فقر را نتیجه اسرافکارى، و تموّل را نتیجه رعایت اقتصاد مى‌شمرد.<ref>عوائد الایام، ص۶۱۸; الکافى، ج۴، ص۵۳.</ref> | * امام‌صادق (ع) اسراف را موجب کاهش [[برکت]]،<ref>الکافى، ج۴، ص۵۷.</ref> و فقر را نتیجه اسرافکارى، و تموّل را نتیجه رعایت اقتصاد مى‌شمرد.<ref>نراقی، عوائد الایام، ۱۳۷۵ش، ص۶۱۸; الکافى، ج۴، ص۵۳.</ref> | ||
* افزون بر همه این موارد، اسراف، به ویژه در بعد اقتصادى آن، سلامت جسم و روان انسان‌ها را به خطر مى‌افکند.<ref>تفسیر المنار، ج۸، ص۳۸۴; الفرقان، ج۸ـ۹، ص۸۴.</ref> | * افزون بر همه این موارد، اسراف، به ویژه در بعد اقتصادى آن، سلامت جسم و روان انسان‌ها را به خطر مى‌افکند.<ref>تفسیر المنار، ج۸، ص۳۸۴; الفرقان، ج۸ـ۹، ص۸۴.</ref> | ||