محاسبه نفس: تفاوت میان نسخه‌ها

اساتید و علمای اخلاق بر محاسبه بسیار تأکید کرده و فواید بسیاری برای آن برشمرده‌اند. <ref>ر.ک: شرح چهل حدیث، ۱۰ و ۱۵، مرآة الرشاد، ص۳۶، غزالی، إحیاء علوم الدین، ج۱۵، ص۲۳، شرح منازل السائرین خواجه عبد الله انصاری بر اساس شرح عبد الرزاق کاشانی، ج۱، ص۴۵، عرفان اسلامی، ج۱۲، ص۲۳۳، رساله لب اللباب، ص۱۱۴، رساله سیر و سلوک منسوب به بحر العلوم، ص۱۵۱</ref> محاسبه به این صورت است که در پایان روز زمانی را برای رسیدگی به نفس و اعمال شبانه‌روز گذشته اختصاص می‌دهد. نخست واجبات را محاسبه می‌کند که اگر آنها را به طریق صحیح ادا كرده است خدا را شكر گوید و اگر واجبات از او فوت شده یا ناقص انجام داده باشد، درصدد جبران باشد. اگر گناهی مرتكب شده، [[توبه]] کند و به سرزنش نفس بپردازد و از آن بخواهد تا آنچه را در آن كوتاهی كرده جبران كند؛ مانند بازرگانی که در پایان روز با شریک خود حساب و کتاب می‌کند، فرد نیز در پایان روز باید با نفس خود، درباره همه رفتار خود بازجویی کند. <ref>شرح چهل حدیث، ۱۰ و ر.ک: محجة البیضاء، ج۸، ص۲۰۵ و مراقبه نفسانی، ج۱، ص۸</ref>

*امام كاظم علیه‌السلام فرموده است: «از ما نیست كسی كه در همۀ روز نفس خویش را محاسبه نكند تا اگر كار نیكی كرده مزید آن را از خدا بخواهد و اگر كار بدی كرده از خداوند آمرزش طلبد و به او باز گردد.»<ref>کلینی، اصول كافی، ج۲، ص۴۵۳</ref>

*امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «عاقل ساعتی از روز را برای تفکر در و محاسبه نفس قرار می‌دهد.» <ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۲، ج۴۸۵</ref>

*امام كاظم علیه السلام فرمودند: «از ما نیست كسی كه هر روز محاسبه نفس نداشته باشد»<ref>کلینی، اصول كافی، ج۲، ص۴۵۳ </ref>

 

* امام خمینی، سید روح الله موسوی خمینی، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، ۱۳۸۰.

 

* انصاریان، حسین و دیگران، عرفان اسلامی، قم،‌ دار العرفان، ۱۳۸۶.

 

 

* عبدالرزاق بن جلال الدین، عبدالرزاق کاشی عبد الله بن محمد انصاری، علی شیروانی، شرح منازل السائرین خواجه عبد الله انصاری بر اساس شرح عبد الرزاق کاشانی، هران، الزهرا(س)، ۱۳۷۹.

 

* غزالی، محمد بن محمد، إحیاء علوم الدین،‌ دار الکتاب العربی، بی‌تا.

 

* فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، راه روشن: ترجمه کتاب المحجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، ترجمۀ محمدصادق عارف، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۹.

 

* قنبریان، علی و دیگران، مراقبه نفسانی، تهران، صبا، ۱۳۹۴.