کاربر ناشناس
هدایت تشریعی: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح پاورقی و منابع
جز (←چیستی هدایت تشریعی) |
imported>M.r.seifi (اصلاح پاورقی و منابع) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''هدایت تشریعی''' هدایتی که [[خداوند]] به وسیله [[پیامبران]] ، [[کتب آسمانی]] و [[امامان]] ، انسان را به مسیر کمال راهنمایی می | '''هدایت تشریعی''' هدایتی که [[خداوند]] به وسیله [[پیامبران]] ، [[کتب آسمانی]] و [[امامان]] ، انسان را به مسیر کمال راهنمایی می کند، زیرا [[هدایت تکوینی]] به تنهایی نمیتواند انسان را به تكامل برساند. این هدایت، اختیاری و دارای اقسامی است و با هدایت تکوینی تفاوت دارد. | ||
== چیستی هدایت تشریعی== | == چیستی هدایت تشریعی== | ||
خداوند علاوه بر [[هدایت تکوینی]] که در [[فطرت]] انسان قرار داده، عهده‌دار هدایت به وسیله پیامبران و [[وحی]] است . در این هدایت، راهنمایى از طریق تعلیم و تربیت، وضع قوانین، پند و اندرز و موعظه است.<ref> جوادی آملی، هدایت در قرآن، ۱۳۸۵ش، ص۴۲،۴۷،۴۹۰</ref> | خداوند علاوه بر [[هدایت تکوینی]] که در [[فطرت]] انسان قرار داده، عهده‌دار هدایت به وسیله پیامبران و [[وحی]] است . در این هدایت، راهنمایى از طریق تعلیم و تربیت، وضع قوانین، پند و اندرز و موعظه است.<ref>جوادی آملی، هدایت در قرآن، ۱۳۸۵ش، ص۴۲،۴۷،۴۹۰.</ref> | ||
آیاتی در [[قرآن]] به این حقیقت اشاره دارد. نظیر آیه: «إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًا وَإِمَّا کَفُورًا: ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاکر باشد یا ناسپاس»<ref>سوره إنسان، آیه ۳</ref> | آیاتی در [[قرآن]] به این حقیقت اشاره دارد. نظیر آیه: «إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًا وَإِمَّا کَفُورًا: ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاکر باشد یا ناسپاس»<ref>سوره إنسان، آیه ۳.</ref> | ||
وآیه «وَهَدَیْنَاهُ النَّجْدَیْنِ: و او را به راه خیر و شرّ هدایت کردیم»<ref>سوره بلد، آیه ۱۰</ref> | وآیه «وَهَدَیْنَاهُ النَّجْدَیْنِ: و او را به راه خیر و شرّ هدایت کردیم»<ref>سوره بلد، آیه ۱۰.</ref> | ||
== ویژگی‌ها== | == ویژگی‌ها== | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
#توسّط [[پیامبران]] به همگان ابلاغ می‌شود. | #توسّط [[پیامبران]] به همگان ابلاغ می‌شود. | ||
#مخصوص انسانها و طایفه جن می‌باشد. | #مخصوص انسانها و طایفه جن می‌باشد. | ||
#این هدایت [[اختیار|اختیاری]] و تخلّف‌‌پذیر می‌باشد. برخی در برابر آن، راه تسلیم پیش می‌گیرند و برخی به سرپیچی و طغیان می‌پردازند و دقیقاً از همین‌جاست که مرحله بعد و اقسام دیگری از هدایت مطرح می‌شود.<ref>جوادی آملی، هدایت در قرآن، | #این هدایت [[اختیار|اختیاری]] و تخلّف‌‌پذیر می‌باشد. برخی در برابر آن، راه تسلیم پیش می‌گیرند و برخی به سرپیچی و طغیان می‌پردازند و دقیقاً از همین‌جاست که مرحله بعد و اقسام دیگری از هدایت مطرح می‌شود.<ref>جوادی آملی، هدایت در قرآن، ۱۳۸۵ش، ص۴۲.</ref> | ||
==اقسام هدایت تشریعی== | ==اقسام هدایت تشریعی== | ||
مرحوم [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] هدایت تشریعی را از حیث اطاعت پذیری و دریافت پاداش الهی به اقسام زیر تقسیم نموده است:<ref>طبرسی، مجمع البیان، | مرحوم [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] هدایت تشریعی را از حیث اطاعت پذیری و دریافت پاداش الهی به اقسام زیر تقسیم نموده است:<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۶۰ش، ج۱، ص۱۶۸.</ref> | ||
۱.هدایت اولیه و نخستین؛ | ۱.هدایت اولیه و نخستین؛ | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
۲. هدایت ثانویه یا «پاداشی»؛ | ۲. هدایت ثانویه یا «پاداشی»؛ | ||
وقتی انسانها راه هدایت را برگزینند، خداوند به عنوان پاداش آنها را مشمول هدایت خاصه خود قرار می‌دهد. «وَ الَّذینَ اهْتَدَوْا زادَهُمْ هُدیً وَ آتاهُمْ تَقْواهُمْ»<ref>سوره محمد، آیه ۱۷</ref> «کسانی که هدایت یافتهاند، خداوند بر هدایت‌شان میافزاید و روح تقوا به آنان میبخشد.» | وقتی انسانها راه هدایت را برگزینند، خداوند به عنوان پاداش آنها را مشمول هدایت خاصه خود قرار می‌دهد. «وَ الَّذینَ اهْتَدَوْا زادَهُمْ هُدیً وَ آتاهُمْ تَقْواهُمْ»<ref>سوره محمد، آیه ۱۷.</ref> «کسانی که هدایت یافتهاند، خداوند بر هدایت‌شان میافزاید و روح تقوا به آنان میبخشد.» | ||
البته [[هدایت]] یک امر استمراری و یک امر وجودی مانند رشد درختان بیان شده که همواره باید وجود داشته باشد و از [[گناه]] پرهیز شود. انسان اگر بعد از هدایت گناه نماید، به ضلالت و گمراهی می‌افتد، این گونه نیست که اگر کسی هدایت شد دیگر به ضلالت دچار نشود. | البته [[هدایت]] یک امر استمراری و یک امر وجودی مانند رشد درختان بیان شده که همواره باید وجود داشته باشد و از [[گناه]] پرهیز شود. انسان اگر بعد از هدایت گناه نماید، به ضلالت و گمراهی می‌افتد، این گونه نیست که اگر کسی هدایت شد دیگر به ضلالت دچار نشود. | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
۴.هدایت به مفهوم حکم و اراده خدا؛ | ۴.هدایت به مفهوم حکم و اراده خدا؛ | ||
این نوع هدایت تعلق به اراده خداوند دارد.[[ قرآن]] می‌فرماید: «وَ مَنْ یَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَ مَنْ یُضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُمْ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِهِ»<ref>سوره اسرا، آیه ۹۷</ref> «هر کس را خدا هدایت کند، هدایت یافته واقعی است و هر کس را گمراه سازد، هادیان و سرپرستانی غیر [[خدا]] برای او نخواهی یافت. | این نوع هدایت تعلق به اراده خداوند دارد.[[ قرآن]] می‌فرماید: «وَ مَنْ یَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَ مَنْ یُضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُمْ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِهِ»<ref>سوره اسرا، آیه ۹۷.</ref> «هر کس را خدا هدایت کند، هدایت یافته واقعی است و هر کس را گمراه سازد، هادیان و سرپرستانی غیر [[خدا]] برای او نخواهی یافت. | ||
==فلسفه هدایت تشریعی== | ==فلسفه هدایت تشریعی== | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
در [[حدیث|روایتی]] از [[امام رضا(ع)]] ، نیاز انسان به [[پیامبران]] و هدایت تشریعی، این گونه بیان شده است: | در [[حدیث|روایتی]] از [[امام رضا(ع)]] ، نیاز انسان به [[پیامبران]] و هدایت تشریعی، این گونه بیان شده است: | ||
چون مردم، چنان طبیعت و توانی كه مصالحشان را كاملاً درک كنند، ندارند و از طرفی، سازنده هستی نیز والاتر از آن است كه دیده شود و ضعف و ناتوانی بندگان از ادراک او نیز كاملاً روشن است، پس ناچار باید میان [[خدا]] و مردم فرستادهای [[معصوم]] باشد كه اوامر و نواهی و آموزشهای او را به آنان برساند و به آنچه منافعشان را تأمین و زیانهایشان را دفع می‌كند، آگاهشان سازد؛ چرا كه در وجودشان وسیلهای كه بتواند، آنچه را بدان نیاز دارند و سود و زیانشان را بشناسند وجود ندارد. | چون مردم، چنان طبیعت و توانی كه مصالحشان را كاملاً درک كنند، ندارند و از طرفی، سازنده هستی نیز والاتر از آن است كه دیده شود و ضعف و ناتوانی بندگان از ادراک او نیز كاملاً روشن است، پس ناچار باید میان [[خدا]] و مردم فرستادهای [[معصوم]] باشد كه اوامر و نواهی و آموزشهای او را به آنان برساند و به آنچه منافعشان را تأمین و زیانهایشان را دفع می‌كند، آگاهشان سازد؛ چرا كه در وجودشان وسیلهای كه بتواند، آنچه را بدان نیاز دارند و سود و زیانشان را بشناسند وجود ندارد. | ||
اگر شناخت پیامبر و اطاعت از او بر مردم واجب نبود، آمدن پیامبر برای آنان حاصلی نداشت و مشكلی را حلّ نمیكرد و فرستادن او كاری بیهوده و بی فایده بود و این كار از موجود حكیمی كه همه چیز را با حساب و كتاب و متقن آفریده، به دور است.<ref>شیخ صدوق، علل | اگر شناخت پیامبر و اطاعت از او بر مردم واجب نبود، آمدن پیامبر برای آنان حاصلی نداشت و مشكلی را حلّ نمیكرد و فرستادن او كاری بیهوده و بی فایده بود و این كار از موجود حكیمی كه همه چیز را با حساب و كتاب و متقن آفریده، به دور است.<ref>شیخ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۲۵۳.</ref> | ||
==هدایتگران راه تشریع== | ==هدایتگران راه تشریع== | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
۱. پیامبران؛ | ۱. پیامبران؛ | ||
[[خداوند]]، [[انبیا|انبیاء]] را به عنوان هدایت‌كنندگان معرفی نموده و اقتدای به آنها را بر همگان واجب گردانیده است چنانكه در این آیه می‌فرماید:(أُولَئِكَ الَّذِینَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُدَاهُمُ اقْتَدِهِ)<ref>سوره انعام، آیه ۹۰</ref> آنها كسانی هستند كه خداوند هدایت‌شان كرده پس به هدایت آنان اقتدا كن» | [[خداوند]]، [[انبیا|انبیاء]] را به عنوان هدایت‌كنندگان معرفی نموده و اقتدای به آنها را بر همگان واجب گردانیده است چنانكه در این آیه می‌فرماید:(أُولَئِكَ الَّذِینَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُدَاهُمُ اقْتَدِهِ)<ref>سوره انعام، آیه ۹۰.</ref> آنها كسانی هستند كه خداوند هدایت‌شان كرده پس به هدایت آنان اقتدا كن» | ||
۲. كتاب‌های آسمانی؛ | ۲. كتاب‌های آسمانی؛ | ||
از عوامل هدایت كتاب‌های آسمانی مانند [[تورات]]<ref>سوره مائده، آیه۴۴(إِنَّا أَنْزَلْنَا | از عوامل هدایت كتاب‌های آسمانی مانند [[تورات]]<ref>سوره مائده، آیه۴۴(إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْرَاة فِیهَا هُدًى وَنُورٌ).</ref> | ||
[[انجیل]]<ref>سوره مائده، آیه ۴۶ | [[انجیل]]<ref>سوره مائده، آیه ۴۶( وَآتَینَاهُ الإنْجِیلَ فِیهِ هُدًى وَنُورٌ ).</ref> | ||
[[قرآن]]<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۵ | [[قرآن]]<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۵( الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَینَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ).</ref> است. | ||
۳. امامان معصوم؛ | ۳. امامان معصوم؛ | ||
[[ائمه اثناعشر|ائمه دوازده گانه]] از سوی خداوند متعال عهده دار هدایت هستند.[[امام باقر]](ع) در تفسیر آیه «تو فقط بیم‌دهنده‌ای! و برای هر گروهی هدایت كننده‌ای است.»<ref>سوره رعد، | [[ائمه اثناعشر|ائمه دوازده گانه]] از سوی خداوند متعال عهده دار هدایت هستند.[[امام باقر]](ع) در تفسیر آیه «تو فقط بیم‌دهنده‌ای! و برای هر گروهی هدایت كننده‌ای است.»<ref>سوره رعد، آیه ۷.</ref> فرمود: رسول خدا بیم‌دهنده است، و از ما برای هر دوره‌ای هدایتگری است كه به سوی آنچه پیامبر خدا آورده هدایت می‌كند. و هدایتگران پس از او علی(ع) و جانشینان او یكی پس از دیگری هستند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۳ش، ج۱۰، ص۱۵۶.</ref> | ||
==فرق هدایت تشریعی و تکوینی== | ==فرق هدایت تشریعی و تکوینی== | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
۲. هدایت تکوینی چون فعل مستقیم خداست، تخلف ناپذیر و قطعی است. لذا در مقابل هدایت تکوینی عام ضلالت صدق نمیکند؛ زیرا خدا در آفرینش و تدبیر و ربوبیّت هرگز خطا نکرده و کسی را به انحراف نمی‌برد. اما در هدایت تشریعی اختیار و اراده انسان هم دخالت دارد و بدون گزینش و انتخاب او تحقق پیدا نمیکند، و لذا قطعی نبوده و ممکن است به مرحله اجرا و تحقق نرسد؛ و در مقابل آن ضلالت و گمراهی وجود دارد، و آن در جایی است که انسان به اراده خود، به غیر قانون و برنامه الهی تمسّک جوید. | ۲. هدایت تکوینی چون فعل مستقیم خداست، تخلف ناپذیر و قطعی است. لذا در مقابل هدایت تکوینی عام ضلالت صدق نمیکند؛ زیرا خدا در آفرینش و تدبیر و ربوبیّت هرگز خطا نکرده و کسی را به انحراف نمی‌برد. اما در هدایت تشریعی اختیار و اراده انسان هم دخالت دارد و بدون گزینش و انتخاب او تحقق پیدا نمیکند، و لذا قطعی نبوده و ممکن است به مرحله اجرا و تحقق نرسد؛ و در مقابل آن ضلالت و گمراهی وجود دارد، و آن در جایی است که انسان به اراده خود، به غیر قانون و برنامه الهی تمسّک جوید. | ||
۳. هدایت تکوینی را خدا با آفرینش و خلق موجودات و خصوصیّاتی که در خلقت آنها قرار داده انجام می‌دهد، امّا هدایت تشریعی از طریق [[وحی]] و فرستادن کتابهای آسمانی و بعثت [[انبیا]] اعمال گشته و تحقّق مییابد و مهم ترین فلسفه بعثت انبیا و شرایع وحیانی ابلاغ [[هدایت تشریعی]] خدا به انسان می‌باشد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر | ۳. هدایت تکوینی را خدا با آفرینش و خلق موجودات و خصوصیّاتی که در خلقت آنها قرار داده انجام می‌دهد، امّا هدایت تشریعی از طریق [[وحی]] و فرستادن کتابهای آسمانی و بعثت [[انبیا]] اعمال گشته و تحقّق مییابد و مهم ترین فلسفه بعثت انبیا و شرایع وحیانی ابلاغ [[هدایت تشریعی]] خدا به انسان می‌باشد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۳ش، ج۲۶، ص۴۰۰.</ref> | ||
== جستارهای وابسته== | == جستارهای وابسته== | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{ | {{پانویس۲}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*جوادی آملی، عبدالله، هدایت در قرآن، قم، مرکز نشر | *جوادی آملی، عبدالله، هدایت در قرآن، قم، مرکز نشر إسراء، ۱۳۸۵ش. | ||
*شیخ صدوق، محمدبن علی، علل الشرائع، ترجمه ذهنی تهرانی، قم، انتشارات مؤمنین، ۱۳۸۰ش. | |||
*طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۳۷۷ش. | |||
*مطهری، مرتضی، فطرت، قم، انتشارات صدرا، ۱۳۹۱ش. | *مطهری، مرتضی، فطرت، قم، انتشارات صدرا، ۱۳۹۱ش. | ||
*مكارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الكتب الاسلامیه، ۱۳۷۳ش. | *مكارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الكتب الاسلامیه، ۱۳۷۳ش. | ||
{{خداشناسی}} | {{خداشناسی}} | ||
{{کلام اسلامی}} | {{کلام اسلامی}} | ||