confirmed، protected، templateeditor
۱۷۹
ویرایش
تیپو سلطان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
}} | }} | ||
''' | '''تِیْپُو سُلْطان'''، '''فتح علی خان بهادر''' (۱۷۵۰-۱۷۹۹م، ۱۱۶۳-۱۲۱۳ق) آخرین حاکم [[شیعه|شیعی]] سلطنت مَیْسُور در جنوب [[هند]] است. وی در قرن هیجده میلادی چندین نبرد با ارتش کمپانی هند شرقی بریتانیا داشت که در برخی از آن‌ها پیروز گشت. او مسلط بر زبانهای متعددی از جمله عربی، فارسی و انگلیسی بوده و زبان رسمی سلطنتش نیز فارسی بوده است۔ | ||
او در ارتش راجای میسور در کنار پدرش حیدرعلی چند می‌جنگد۔ بعد از فوت پدرش وی حاکم میسور می‌شود۔ | او در ارتش راجای میسور در کنار پدرش حیدرعلی چند می‌جنگد۔ بعد از فوت پدرش وی حاکم میسور می‌شود۔ | ||
در آخرین جنگ سلطنت خداداد میسور علیه بریتانیا بخاطر خیانت برخی نزدیکان وی سلطنت خداداد میسور به پایان می رسد و تیپو کشته می شود۔ او اصلاحات متعددی در زمان حکومت خود انجام داده است. | در آخرین جنگ سلطنت خداداد میسور علیه بریتانیا بخاطر خیانت برخی نزدیکان وی سلطنت خداداد میسور به پایان می رسد و تیپو کشته می شود۔ او اصلاحات متعددی در زمان حکومت خود انجام داده است. | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
==جایگاه و اهمیت== | ==جایگاه و اهمیت== | ||
تیپو سلطان پادشاهی [[شیعه]] بود<ref>رضوی، علی حسین، تاریخ شیعیان علی، ۲۰۰۶ء، ص ۵۸۴۔</ref> که در هند سالها علیه | تیپو سلطان پادشاهی [[شیعه]] بود<ref>رضوی، علی حسین، تاریخ شیعیان علی، ۲۰۰۶ء، ص ۵۸۴۔</ref> که در هند سالها علیه انگلیسیها جنگید.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ق، ص۲۴۔</ref> | ||
پدرش حیدر علی خان بهادر (حک ۱۱۷۵-۱۱۹۶ق/۱۷۶۱-۱۷۸۲م) مؤسس نخستین حکومت [[مسلمان]] در ساحل مالابار در جنوب هند<ref>انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.</ref> و مادرش فاطمه بیگم<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ۱۹۳۹م، ص۱۹۴۔</ref> یا فخرالنساء بیگم دختر نورمعین الدین، از خانواده‌ای محترم دانسته شده است.<ref>انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.</ref> | پدرش حیدر علی خان بهادر (حک ۱۱۷۵-۱۱۹۶ق/۱۷۶۱-۱۷۸۲م) مؤسس نخستین حکومت [[مسلمان]] در ساحل مالابار در جنوب هند<ref>انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.</ref> و مادرش فاطمه بیگم<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ۱۹۳۹م، ص۱۹۴۔</ref> یا فخرالنساء بیگم دختر نورمعین الدین، از خانواده‌ای محترم دانسته شده است.<ref>انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.</ref> | ||
گفته می‌شود که از اجداد تیپو سلطان شخصی بنام «شیخ ولی محمد» در قرن دهم هجری زمان [[عادل‌شاهیان|حکومت عادلشاهی]] | گفته می‌شود که از اجداد تیپو سلطان شخصی بنام «شیخ ولی محمد» در قرن دهم هجری زمان [[عادل‌شاهیان|حکومت عادلشاهی]] بِیْجاپور از [[مکه]] به شهر دکنِ هندوستان آمد.<ref>کرمانی، نشان حیدری، ترجمه: محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰م، ص۲۶؛ انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.</ref> | ||
پدربزرگ تیپو در ارتشِ نواب عابد خان<ref>کرمانی، نشان حیدری، ترجمه: محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰م، ص۳۴؛ انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.</ref> و پدر وی حیدرعلی در ارتش نَنْدَراج سمت‌های مهمی داشتند.<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ۱۹۳۹م، ص۵۴۔</ref> حیدرعلی مناصب مختلفی همانند سپه‌سالاری و استانداری را برعهده داشت.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ق، ص۲۳۔</ref> و در آخر فرمانروای میسور شد۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ۱۹۳۹م، ص۶۵۔</ref> | پدربزرگ تیپو در ارتشِ نواب عابد خان<ref>کرمانی، نشان حیدری، ترجمه: محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰م، ص۳۴؛ انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.</ref> و پدر وی حیدرعلی در ارتش نَنْدَراج سمت‌های مهمی داشتند.<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ۱۹۳۹م، ص۵۴۔</ref> حیدرعلی مناصب مختلفی همانند سپه‌سالاری و استانداری را برعهده داشت.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ق، ص۲۳۔</ref> و در آخر فرمانروای میسور شد۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ۱۹۳۹م، ص۶۵۔</ref> | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
تیپو سلطان را حاکمی روشنفکر و عادل دانسته‌اند که میان هندو و مسلمان هیچ فرقی قائل نمی‌شد<ref>محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ۱۹۸۲م، ص۴۹۰۔</ref> و مناصب مهمی را نیز به هندوها داده بود.<ref>ر.ک: محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ۱۹۸۲م، ص۴۹۱۔</ref> | تیپو سلطان را حاکمی روشنفکر و عادل دانسته‌اند که میان هندو و مسلمان هیچ فرقی قائل نمی‌شد<ref>محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ۱۹۸۲م، ص۴۹۰۔</ref> و مناصب مهمی را نیز به هندوها داده بود.<ref>ر.ک: محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ۱۹۸۲م، ص۴۹۱۔</ref> | ||
تیپو در زمان حکومت خویش ضرب سکه به زبان فارسی کرد و دستور داد تمامی نامه‌های دربار، قوانین حکومتی و دستورات سلطنتی به فارسی نوشته و ثبت شود تیپو سلطان به زبان فارسی و اردو نیز شعر می گفت.<ref>نسیم کمپانی، «[https://www.cgie.org.ir/fa/news/177339/%D8%AA%DB%8C%D9%BE%D9%88-%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%87-%D8%A7%D9%88-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C---%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%85-%DA%A9%D9%85%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C تیپو سلطان و علاقه او به زبان فارسی و سبک زندگی ایرانی]» وبگاه مرکز دائرۃ المعارف بزرگ اسلامی.</ref> بنابر نقل کتاب حملاتِ حیدری، تیپو بیشتر با زبان فارسی صحبت | تیپو در زمان حکومت خویش ضرب سکه به زبان فارسی کرد و دستور داد تمامی نامه‌های دربار، قوانین حکومتی و دستورات سلطنتی به فارسی نوشته و ثبت شود تیپو سلطان به زبان فارسی و اردو نیز شعر می گفت.<ref>نسیم کمپانی، «[https://www.cgie.org.ir/fa/news/177339/%D8%AA%DB%8C%D9%BE%D9%88-%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%87-%D8%A7%D9%88-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C---%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%85-%DA%A9%D9%85%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C تیپو سلطان و علاقه او به زبان فارسی و سبک زندگی ایرانی]» وبگاه مرکز دائرۃ المعارف بزرگ اسلامی.</ref> بنابر نقل کتاب حملاتِ حیدری، تیپو بیشتر با زبان فارسی صحبت می‌کردہ۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد میسور، ۱۹۳۹م، ص۴۸۳.</ref> | ||
[[اقبال لاهوری]] کنار قبر تیپو سلطان خلوت می کند و اشعاری را می‌سراید.<ref> [https://ganjoor.net/iqbal/javidname/sh56 «اقبال لاهوری جاویدنامه»]، سایت گنجور</ref> چند بیت از آن شعر اینطور هستند: | [[اقبال لاهوری]] کنار قبر تیپو سلطان خلوت می کند و اشعاری را می‌سراید.<ref> [https://ganjoor.net/iqbal/javidname/sh56 «اقبال لاهوری جاویدنامه»]، سایت گنجور</ref> چند بیت از آن شعر اینطور هستند: | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
==زندگینامه == | ==زندگینامه == | ||
تیپو سلطان [[۲۹ آبان|۲۰ نوامبر]] سال ۱۷۵۰م، [[۲۰ ذی‌الحجه|۲۰ ذی الحجه]] [[سال ۱۱۶۳ هجری قمری|۱۱۶۳ق]] در دِیْوَانْهَالی جنوب هند در ۳۳ کلومتری شهر | تیپو سلطان [[۲۹ آبان|۲۰ نوامبر]] سال ۱۷۵۰م، [[۲۰ ذی‌الحجه|۲۰ ذی الحجه]] [[سال ۱۱۶۳ هجری قمری|۱۱۶۳ق]] در دِیْوَانْهَالی جنوب هند در ۳۳ کلومتری شهر بَنْگْلَور به دنیا آمد۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ۱۹۳۹م، ص۱۹۴۔</ref> | ||
در اسمش کلمه تیپو از نام صوفی بزرگ مستان شاه تیپو و کلمه «فتح» از نام پدر بزرگ فتح علی و «علی» از نام پدرش حیدرعلی اخذ شده است۔<ref>جی آر اعوان، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/04-May-2015/381824 تیپو سلطان شهید... برطانوی سامراج کے لئے سدِ سکندری]، روزنامه نوائے وقت۔</ref> | در اسمش کلمه تیپو از نام صوفی بزرگ مستان شاه تیپو و کلمه «فتح» از نام پدر بزرگ فتح علی و «علی» از نام پدرش حیدرعلی اخذ شده است۔<ref>جی آر اعوان، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/04-May-2015/381824 تیپو سلطان شهید... برطانوی سامراج کے لئے سدِ سکندری]، روزنامه نوائے وقت۔</ref> | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
بعد از فوت پدرش در [[۲۰ محرم]] سال ۱۱۹۶ق ۱۷۸۲م تیپو بر تخت پادشاه نشست.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ق، ص۳۰۔</ref> | بعد از فوت پدرش در [[۲۰ محرم]] سال ۱۱۹۶ق ۱۷۸۲م تیپو بر تخت پادشاه نشست.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ق، ص۳۰۔</ref> | ||
و در آخرین جنگ با انگلیسیها در [[۱۴ اردیبهشت|۴ مه]] ۱۷۹۹م [[۲۹ ذی‌القعده]] ۱۲۱۳ق در سن ۴۹سالگی همراه با سپاه خود | و در آخرین جنگ با انگلیسیها در [[۱۴ اردیبهشت|۴ مه]] ۱۷۹۹م [[۲۹ ذی‌القعده]] ۱۲۱۳ق در سن ۴۹سالگی همراه با سپاه خود کشته شد.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ق، ص۳۱۔</ref> جنرال هارس درکنار پیکر تیپو می ایستد و با خوشحالی تمام گفت: "'''از امروز هندوستان مال ماست'''."<ref>ندوی، سیرت تیپو سلطان، ۱۴۲۰ق، ص۳۴۳.</ref> | ||
بر قبر تیپو سلطان بارگاهی درست شده است که «گنبد سلطانی» گفته | بر قبر تیپو سلطان در لال باغ (باغ قرمز) میسور ایالت کرناتک بارگاهی درست شده است که «گنبد سلطانی» گفته می‌شود۔<ref>اعظمی، [https://ur.nayasavera.net/مضامین/شیرِ-میسور-ٹیپو-سلطان-حیات-اور-کارنام شیرِ میسور ٹیپو سلطان :حیات اور کارنامے]، وبگاه نیا سویرا.</ref> | ||
==جنگ با انگلیس== | ==جنگ با انگلیس== | ||
| خط ۱۰۸: | خط ۱۰۸: | ||
==اصلاحات== | ==اصلاحات== | ||
تیپو سلطان در دورۀ حکومت خود، اصلاحات گوناگونی در زمینه‌های اداری، اجتماعی، نظامی و اقتصادی انجام داد.<ref>[https://www.newzflex.com/18594 تیپو سلطان کی بهادری اور اصلاحات]، نیوز فلیکس</ref> وی تشکیلات اداری و نظامی خود را براساس الگوهای اروپایی بازسازی کرد و به تجهیز نیروی دریایی خود پرداخت.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۵.</ref> و ۹۹ اداره راه اندازی کرد.<ref>صدیقی علیگ، [https://www.qaumiawaz.com/social/a-great-warrior-sher-e-maysure-tipu-sultan-special-arcticle-on-birth-anniversary ایک عظیم مجاهد: شیر میسور تیپو سلطان]، قومی آواز ویب سائت۔</ref> | تیپو سلطان در دورۀ حکومت خود، اصلاحات گوناگونی در زمینه‌های اداری، اجتماعی، نظامی و اقتصادی انجام داد.<ref>[https://www.newzflex.com/18594 تیپو سلطان کی بهادری اور اصلاحات]، نیوز فلیکس</ref> وی تشکیلات اداری و نظامی خود را براساس الگوهای اروپایی بازسازی کرد و به تجهیز نیروی دریایی خود پرداخت.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۵.</ref> و ۹۹ اداره راه اندازی کرد.<ref>صدیقی علیگ، [https://www.qaumiawaz.com/social/a-great-warrior-sher-e-maysure-tipu-sultan-special-arcticle-on-birth-anniversary ایک عظیم مجاهد: شیر میسور تیپو سلطان]، قومی آواز ویب سائت۔</ref> | ||
او به توسعۀ راه‌های ارتباطی توجه بسیار داشت؛ سدها را تعمیر کرد<ref>[https://www.newzflex.com/18594 تیپو سلطان کی بهادری اور اصلاحات]، نیوز فلیکس</ref> و برای حمایت از کشاورزان اصلاحاتی در نظام مالیاتی پدید آورد.<ref> | او به توسعۀ راه‌های ارتباطی توجه بسیار داشت؛ سدها را تعمیر کرد<ref>[https://www.newzflex.com/18594 تیپو سلطان کی بهادری اور اصلاحات]، نیوز فلیکس</ref> و برای حمایت از کشاورزان اصلاحاتی در نظام مالیاتی پدید آورد.<ref>اعظمی، [https://ur.nayasavera.net/مضامین/شیرِ-میسور-ٹیپو-سلطان-حیات-اور-کارنام شیرِ میسور ٹیپو سلطان :حیات اور کارنامے]، وبگاه نیا سویرا.</ref> دعوت از متخصصان خارجی برای ساخت کارخانه‌های جدید، ممنوعیت صادرات کتان برای حمایت از صنایع نساجی داخلی، دعوت بافندگان نقاط دیگر به قلمرو خود، و منع کشت خشخاش از دیگر اقدامات اصلاحی وی بوده است. در دورۀ تیپو، همچنین ارتباط بازرگانی میان میسور و عمان، ایران، عثمانی و حتی چین برقرار بود. | ||
تیپو نام مناصب نظامی، قلعه‌ها، شهرها، ماه‌ها، اوزان و اندازه‌ها را تغییر داد و سکه‌هایی با نام‌های جدید ضرب کرد.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۵؛ کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰م ص۳۰-۳۱؛ محمود، تاریخ سلطنت خداداد میسور، ۱۹۳۹م ص۴۹۹۔</ref> وی تقویم هجری قمری رائج را با وضع تقویم جدید عوض میکند<ref>کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰ء ص۳۰-۳۱</ref> و همچنین طبق رسم هندوها برای هر شصت سال نیز اسامی جدیدی تعیین میکند۔<ref>محمود بنگلوری، تاریخ سلطنت خداداد میسور، ۱۹۳۹م، ص۴۹۹۔</ref> | تیپو نام مناصب نظامی، قلعه‌ها، شهرها، ماه‌ها، اوزان و اندازه‌ها را تغییر داد و سکه‌هایی با نام‌های جدید ضرب کرد.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۵؛ کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰م ص۳۰-۳۱؛ محمود، تاریخ سلطنت خداداد میسور، ۱۹۳۹م ص۴۹۹۔</ref> وی تقویم هجری قمری رائج را با وضع تقویم جدید عوض میکند<ref>کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰ء ص۳۰-۳۱</ref> و همچنین طبق رسم هندوها برای هر شصت سال نیز اسامی جدیدی تعیین میکند۔<ref>محمود بنگلوری، تاریخ سلطنت خداداد میسور، ۱۹۳۹م، ص۴۹۹۔</ref> | ||
| خط ۱۳۵: | خط ۱۳۵: | ||
==ویژگیهای اخلاقی== | ==ویژگیهای اخلاقی== | ||
نقل شده است که تیپو همیشه [[وضو|باوضو]] بوده<ref>عیشته الراضیه، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/03-May-2018/817905 شیر میسور تیپو سلطان]، روزنامه نوائے وقت</ref> و هیچ نمازی از وی قضا نشده است.<ref>عیشته الراضیه، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/03-May-2018/817905 شیر میسور تیپو سلطان]، روزنامه نوائے وقت</ref> در هیمن زمینه نقل شده که بعد از تکمیل بنای مسجد اعلی سرینگاپتنم اعلام شد که هر که برگردنش نماز قضا نیست او برای امامت نماز پیش بیاد برای امامت نماز جماعت، آنوقت فقط تیپو جلو می آید۔<ref> | نقل شده است که تیپو همیشه [[وضو|باوضو]] بوده<ref>عیشته الراضیه، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/03-May-2018/817905 شیر میسور تیپو سلطان]، روزنامه نوائے وقت</ref> و هیچ نمازی از وی قضا نشده است.<ref>عیشته الراضیه، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/03-May-2018/817905 شیر میسور تیپو سلطان]، روزنامه نوائے وقت</ref> در هیمن زمینه نقل شده که بعد از تکمیل بنای مسجد اعلی سرینگاپتنم اعلام شد که هر که برگردنش نماز قضا نیست او برای امامت نماز پیش بیاد برای امامت نماز جماعت، آنوقت فقط تیپو جلو می آید۔<ref>اعظمی،[https://ur.nayasavera.net/مضامین/شیرِ-میسور-ٹیپو-سلطان-حیات-اور-کارنام شیرِ میسور ٹیپو سلطان :حیات اور کارنامے]، وبگاه نیا سویرا.</ref> | ||
همیشه بعد از نماز فجر مشغول تلاوت قرآن بود۔<ref>عیشته الراضیه، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/03-May-2018/817905 شیر میسور تیپو سلطان]، روزنامه نوائے وقت</ref> | همیشه بعد از نماز فجر مشغول تلاوت قرآن بود۔<ref>عیشته الراضیه، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/03-May-2018/817905 شیر میسور تیپو سلطان]، روزنامه نوائے وقت</ref> | ||