تیپو سلطان: تفاوت میان نسخه‌ها

پدرش حیدر علی خان بهادر (حک ۱۱۷۵-۱۱۹۶ق/۱۷۶۱-۱۷۸۲م) مؤسس نخستین حکومت [[مسلمان]] در ساحل مالابار در جنوب هند<ref>انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.</ref> و مادرش فاطمه بیگم<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۴۔</ref> یا فخرالنساء بیگم دختر نورمعین الدین، از خانواده‌ای محترم دانسته شده است.<ref>انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.</ref>

گفته می‌شود که از اجداد تیپو سلطان شخصی بنام «شیخ ولی محمد» در قرن دهم هجری زمان [[عادل‌شاهیان|حکومت عادلشاهی]] بیجاپور از [[مکه]] به شهر دکنِ هندوستان آمد.<ref>کرمانی، نشان حیدری، ترجمه: محمود احمد فاروقی، ص۲۶؛ انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.</ref>  

پدربزرگ تیپو در ارتشِ نواب عابد خان<ref>کرمانی، نشان حیدری، ترجمه: محمود احمد فاروقی، ص۳۴؛ انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.</ref> و پدر وی حیدرعلی در ارتش نَنْدَراج سمت‌های مهمی داشتند.<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۵۴۔</ref> حیدرعلی مناصب مختلفی همانند سپه‌سالاری و استانداری را برعهده داشت.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ق ص۲۳۔</ref> و در آخر فرمانروای میسور شد۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۶۵۔</ref>

حیدرعلی جنگهای متعددی علیه مَراهَتَه‌ها و انگلیسی‌ها جنگید.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۲۴۔</ref> او با مرض سرطان در اول محرم سال ۱۱۹۷ق ۷ دسامبر ۱۷۸۲م درگذشت.<ref>کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰ء ص۲۵۷</ref>

تیپو سلطان را حاکمی روشنفکر و عادل دانسته‌اند که میان هندو و مسلمان هیچ فرقی قائل نمی‌شد<ref>محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۰۔</ref> و مناصب مهمی را نیز به هندوها داده بود.<ref>ر.ک: محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۱۔</ref>

تیپو در زمان حکومت خویش ضرب سکه به زبان فارسی کرد و دستور داد تمامی نامه‌های دربار، قوانین حکومتی و دستورات سلطنتی به فارسی نوشته و ثبت شود تیپو سلطان به زبان فارسی و اردو نیز شعر می گفت.<ref>نسیم کمپانی، «[https://www.cgie.org.ir/fa/news/177339/%D8%AA%DB%8C%D9%BE%D9%88-%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%87-%D8%A7%D9%88-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D تیپو سلطان و علاقه او به زبان فارسی و سبک زندگی ایرانی]» وبگاه مرکز دائرۃ المعارف بزرگ اسلامی.</ref> بنابر نقل کتاب حملاتِ حیدری، تیپو بیشتر با زبان فارسی صحبت می کردہ۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد میسور ص۴۸۳.</ref>

تیپو سلطان [[۲۹ آبان|۲۰ نوامبر]] سال ۱۷۵۰م، [[۲۰ ذی‌الحجه|۲۰ ذی الحجه]] [[سال ۱۱۶۳ هجری قمری|۱۱۶۳ق]] در دِیْوَانْهَالی جنوب هند در ۳۳ کلومتری شهر بنگلور به دنیا آمد۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۴۔</ref>

در سن پنج سالگی، تحصیلات خودش را آغاز نمود و علاوه بر علوم اسلامی، آموزش زبان عربی، فارسی، تامل، فرانسه و انگلیسی را شروع کرد۔<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۲۷۔</ref>  

در سال ۱۵۷۴م تیپو عروسی میکند۔ وی سه تا زن و سیزده فرزند از جمله یک دختر داشت۔<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۲۹،۳۶۸۔</ref>

تیپو در نوجوانی آموزش‌های نظامی را از افسران فرانسوی که در خدمت پدرش بودند، فراگرفت.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۴.</ref> نخستین تجربۀ نظامی او، فرماندهی سواره نظام در جنگ با مَراهَتَه‌ها در ناحیۀ کَرْنَاتک در ۱۱۸۱ق/۱۷۶۷م بود.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۴.</ref> در سال ۱۷۶۷م مسئولیت هفت هزار لشکر را بر عهده گرفت و علیه ارتش کمپانی هند شرقی بریتانیا در جنگ شرکت کرد۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۸۔</ref>

تیپو و پدرش چهار نبرد علیه ارتش کمپانی هند شرقی بریتانیا جنگیدند.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۴۸۔</ref>

بعد از فوت پدرش در [[۲۰ محرم]] سال ۱۱۹۶ق ۱۷۸۲م تیپو بر تخت پادشاه نشست.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۳۰۔</ref>

و در آخرین جنگ با انگلیسیها در [[۱۴ اردیبهشت|۴ مه]] ۱۷۹۹م [[۲۹ ذی‌القعده]] ۱۲۱۳ق در سن ۴۹سالگی همراه با سپاه خود به کشته شد.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۳۱۔</ref> جنرال هارس درکنار پیکر تیپو می ایستد و با خوشحالی تمام گفت: "'''از امروز هندوستان مال ماست'''."<ref>ندوی، الیاس، سیرت تیپو سلطان، ۱۴۲۰ه، ۱۹۹۹ء ص۳۴۳</ref>

اولین جنگ(۱۷۶۶-۱۷۶۹) در زمان حیدرعلی بوقوع پیوست<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۸۔</ref> و در این نبرد حیدرعلی به پیروزی رسید۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۸۶۔</ref>  

دومین جنگ(۱۷۸۰-۱۷۸۴) زمانی بوقوع پیوست که حیدرعلی خان با ارتش خود به ناحیۀ کرناتک حمله کرد و با نیروهای انگلیسی وارد نبردی شد که ۴سال به درازا کشید.<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۳۹-۱۴۰۔</ref> تیپوسلطان که در این لشکرکشی از فرماندهان مهم سپاه پدر بود اَرْکَات و بَنْگَلَور را فتح کرد.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۵.</ref> هنوز جنگ ادامه داشت ولی حیدرعلی بخاطر سرطان درگذشت و تیپو سلطان بر تخت نشست.<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۵۴-۱۵۵۔</ref> و استعمار انگلیسی در این جنگ نیز شکست خورد۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۹۔</ref>  

در این جنگ بعضی از مناطق سلطنت میسور را به انگلیسی‌ها واگذار کرد<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۲۵۰۔</ref> و ۳۳ میلیون روپیه غرامت جنگی پرداخت کرد.<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۲۶۱۔</ref> دو تا پسرش را به عنوان گروگان و تضمین در اختیار انگلیسی‌ها گذاشت.<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۲۶۲۔</ref>

جنگ چهارم(۱۷۹۸-۱۷۹۹) بخاطر خیانت داخلی، سپاه تیپو شکست می‌خورد۔<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۴۲-۴۳۔</ref> یکی از علل اصلی این شکست، خیانت و روابط پنهانی برخی از اطرافیان تیپوسلطان از جمله صادق، سپهسالار تیپو با انگلیسی‌ها دانسته شده است.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۴.</ref> ارتش انگلیس وارد شهر شدند و به قصر تیپوسلطان حمله کردند.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۴.</ref>

در زمانیکه تیپو در محاصره دشمن بود یکی از سربازان وی به او پیشنهاد میدهد که تسلیم شود در جواب، تیپو میگوید «'''زندگی یک روزه شیر بهتر از عمر صد ساله شغال است'''.»<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۴۲۔</ref> در این جنگ تیپو سلطان به شهادت می‌رسد.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۴۴۔</ref>  

پایتخت این دولت شهر میسور از ایالت کرناتک بوده است۔<ref>کریمی ندوی، چند ایام تیپو سلطان کے دیار میں، ۲۰۱۷ء، ص۲۳۔</ref>

این سلطنت در قرن هیجده میلادی همزمان با زوال سلطنت [[گورکانیان]] آغاز<ref>ساموئل سترنڈبرگ، تیپو سلطان(شیر میسور)، مترجم: محمد زاهد ملک، ص۲۶۔</ref> به با کشته شدن تیپو سلطان به پایان رسید.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۴۴۔</ref>  

با زوال گورکانیان، در هند ریاست‌های مختلفی اعلام استقلال نمودند.<ref>ساموئل سترنڈبرگ، تیپو سلطان(شیر میسور)، مترجم: محمد زاهد ملک، ص۲۶۔</ref> کمپانی هند شرقی بریتانیا با استفاده از این اختلافها، مناطق زیادی از [[هند|هندوستان]] را تصاحب کرد۔<ref>ساموئل سترنڈبرگ، تیپو سلطان(شیر میسور)، مترجم: محمد زاهد ملک، ص۲۶۔</ref> حیدرعلی پدر تیپو سلطان نیز در همچنین زمانی سلطنت خود را پای گذاری کرد و با استفاده از اختلافات راجاها، حیدرعلی مرزهای جغرافیایی خود را توسعه داد و مناطق زیادی را در سلطنتش اضافه نمود و از ۳۳ روستا به هشتاد هزار میل مربع رساند۔<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۲۳۔</ref>

تیپو نام مناصب نظامی، قلعه‌ها، شهرها، ماه‌ها، اوزان و اندازه‌ها را تغییر داد و سکه‌هایی با نام‌های جدید ضرب کرد.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۵؛ کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰م ص۳۰-۳۱؛ محمود، تاریخ سلطنت خداداد میسور، ۱۹۳۹م ص۴۹۹۔</ref> وی تقویم هجری قمری رائج را با وضع تقویم جدید عوض می‌کند<ref>کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰ء ص۳۰-۳۱</ref> و همچنین طبق رسم هندوها برای هر شصت سال نیز اسامی جدیدی تعیین میکند۔<ref>محمود بنگلوری، تاریخ سلطنت خداداد میسور، ۱۹۳۹ء ص۴۹۹۔</ref>

گفته شده است که در فنون رزمی وقتی بر حریف پیروز می شد احساس خوشحالی نمی کرد و اگر شکست می خورد به حریف تبریک میگفت.<ref>ساموئل سترنڈبرگ، تیپو سلطان(شیر میسور)، مترجم: محمد زاهد ملک، ص۲۴۔</ref>

تیپو سلطان در بین رعایت خود فرقی میان مسلمان و هندو فرقی قائل نبود و مناصب اهمی را نیز به هندوها داده بودند.<ref>ر.ک: محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۱۔</ref> </ref> گزارش‌ها حاکی از این است که او برای تراشیدن بت‌ها و ساخت بت‌خانه‌ها نیز پول و زمین اختصاص میداده است.<ref>محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۰۔</ref>

ادیان مختلف در در برگزاری مراسم مذهبی خود آزاد بودند<ref>محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۰۔</ref>

پژوهشگران هندی متعصب بودن تیپو سلطان را رد می‌کنند و متعصب جلوه دادن تیپو را تقشه و توطئه کمپانی شرقی هند علیه تیپو می‌دانند۔<ref>محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۵؛ ظهور حسین، [https://www.independenturdu.com/node/۶۶۷۷۱/spa/aggregate انگریزوں نے تیپو سلطان کو متعصب حکمران کے طور پر کیوں پیش کیا؟]</ref> او می‌گوید که وضعیت قرن هیجدهم را به اوضاع امروز نمی‌توان مقایسه کرد.<ref>نگاه کنید: ظهور حسین، [https://www.independenturdu.com/node/۶۶۷۷۱/spa/aggregate انگریزوں نے تیپو سلطان کو متعصب حکمران کے طور پر کیوں پیش کیا؟]</ref>

محب الحسن مورخ هندی نیز می‌نویسد که متعصب جلوه دادن تیپو

اگر تیپو گاها از هندوها کسی را وادار به تبدیل مذهب نموده باشد آنها کسانی بودند که بارها ارتکاب خیانت می شدند و بعنوان مجازات چنین کاری میکرد، یا اگر کسی می خواست از مذهب [[هند|هندو]] به مذهب دیگری بپیوندد به او میگفت اگر چنین قرار باشد پس به مذهب حاکم شما بپیوندید۔<ref>محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۵۔</ref> محب‌الحسن برای استشهاد حرف خود می‌نویسد که این کار جز مناطق کورگ و مالابار در جای دیگری گزارش نشده است و در این دو جا خیانت به سلطنت میسور زیاد بوده است.<ref>محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۵۔</ref>

درباره تیپو سلطان کتابهای متعددی بزبان اردو نوشته شده است و کتابی تحت عنوان نشان حیدری توسط سید میرحسین کریمی نوشته شده است که بخش دوم را به شرح حال تیپو اختصاص داده است۔<ref>الیاس ندوی، سیرت تیپو سلطان، ۱۴۲۰ه، ص ۲۱</ref>  

رمان‌هایی نیز نوشته شده است و نسیم حجازی دو تا رمان نوشت.<ref>قریشی، [http://www.karwan.no/۸۰۵۸/tipo-sultan/ عظیم مجاهد تیپو سلطان]، تاریخ اخذ، ۴ مئی ۲۰۱۷ء</ref>  

*[https://www.newzflex.com/۱۸۵۹۴ تیپو سلطان کی بهادری اور اصلاحات]، نیوز فلیکس، ۲۷ جنوری، ۲۰۲۱، تاریخ درج: ۱۶ فروری ۲۰۲۳ء

*جی آر اعوان، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/۰۴-May-۲۰۱۵/۳۸۱۸۲۴ تیپو سلطان شهید... برطانوی سامراج کے لئے سدِ سکندری]، روزنامه نوائے وقت، تاریخ درج ۴ مئی ۲۰۱۵، تاریخ اخذ: ۱۹ فروری ۲۰۲۳ء۔

*دهلوی،دپتی لال نگم، سوانح عمری سلطان تیپو، اسلامیه پرنتنگ پبلشنگ کمپنی دهلی،۱۹۰۶ء۔

*رضوی، علی حسین، تاریخ شیعیان علی، امامیه اکیڈمی کراچی، ۲۰۰۶ء۔

*سید محمد واضح رشید حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، مجلس تحقیقات و نشریات اسلام لکهنو، ۱۴۳۳ه۲۰۱۱ء.  

*شاهد صدیقی علیگ، [https://www.qaumiawaz.com/social/a-great-warrior-sher-e-maysure-tipu-sultan-special-arcticle-on-birth-anniversary ایک عظیم مجاهد: شیر میسور تیپو سلطان]، درج ۲۰ نومبر ۲۰۲۰، تاریخ اخذ: ۱۴ فروری ۲۰۲۳ء۔

*ظهور حسین، [https://www.independenturdu.com/node/۶۶۷۷۱/spa/aggregate انگریزوں نے تیپو سلطان کو متعصب حکمران کے طور پر کیوں پیش کیا؟] تاریخ درج: ۴ مئی ۲۰۲۱ تاریخ اخذ: ۱۴ فروری ۲۰۲۳ء۔

*عیشته الراضیه، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/۰۳-May-۲۰۱۸/۸۱۷۹۰۵ شیر میسور تیپو سلطان]، روزنامه نوائے وقت، تاریخ درج ۳ مئی ۲۰۱۸ء تاریخ اخذ: ۱۶ فروری ۲۰۲۳ء

*قریشی، محمد ارشد، [http://www.karwan.no/۸۰۵۸/tipo-sultan/ عظیم مجاهد تیپو سلطان]، ۴ مئی ۲۰۱۷ء، تاریخ اخذ: ۱۴ فروری ۲۰۲۳ء۔

*لئیق احمد، [https://www.mirrat.com/article/۵۸/۹۵۲ علامه اقبال کی کتاب جاوید نامه کا مختصر مطالعه]، مرآۃ العارفین انترنیشنل سایت، تاریخ درج نومبر ۲۰ز، تاریخ اخذ ۲۰ فروری ۲۰۲۳ء۔

*محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، مترجم: مترجم حامدالله افسر اور عتیق صدیقی، ترقی اردو بیورو نئی دهلی، ۱۹۸۲ء۔

*محمود بنگلوری، محمود خان، تاریخ سلطنت خداداد میسور، مطبوعه برقی کوثر پریس بنگلور، ۱۹۳۹ء

*سید میر حسین علی کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰ء

* ندوی، الیاس، سیرت تیپو سلطان، کاکوری آفست پریس لکهنؤ ۱۴۲۰ه، ۱۹۹۹ء۔