imported>Hasaninasab |
imported>Hamed A.F |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{اعتقادات شیعه}} | | {{اعتقادات شیعه}} |
| '''مشاهده امام زمان'''، شامل پیش از [[غیبت کبری]] و پس از آن می‌شود؛ اما آنچه مورد اختلاف است و به یکی از مسائل پرچالش در میان [[شیعیان]] تبدیل شده، مشاهده آن حضرت در زمان [[غیبت کبری]] است. برخی از علما همچون [[نعمانی]] و [[شیخ مفید]] آن را جایز ندانسته‌اند و برخی دیگر بر امکان و وقوع آن، شواهد و دلایلی اقامه کرده‌اند. انکارها گاه به [[احادیث|احادیثی]] مستند شده که مشاهده‌کننده در روزگارِ غیبت را دروغگو خوانده‌اند و گاه از شک در صداقت گزارش‌دهندهٔ رؤیت برخاسته است. | | '''ملاقات با امام مهدی (عج)''' در دوران غیبت کبری یکی از مسائل پرچالش در میان [[شیعیان]] است. بسیاری از بزرگان و علمای شیعه، از دیدار خود با امام زمان در دوران غیبت کبری سخن گفته‌اند. اما عده‌ای دیگر همچون [[نعمانی]] و [[شیخ مفید]] ملاقات با آن حضرت در زمان غیبت را ناممکن می‌دانند. منشأ این اختلاف دیدگاه، [[احادیث|احادیثی]] است که مشاهده‌کننده در روزگارِ غیبت را دروغگو خوانده‌اند. مهم‌ترین سند، آخرین [[توقیع]] امام زمان خطاب به [[علی بن محمد سمری|نائب چهارم]] است که در آن، مدعیان ملاقات را دروغگو و افترازننده خوانده است. |
|
| |
|
| گفتنی است در برخی احادیث، [[دعا]]ها و اعمالی برای تشرف به خدمت امام مهدی(عج) توصیه شده است و احادیثی ارتباط با امام و زیارت او را برای پیروان ویژه‌اش امری ممکن دانسته‌اند. عالمانی چون [[شیخ صدوق]]، [[شیخ طوسی]] نیز در کتاب‌های خود فصلی گشوده‌اند و از دیدارکنندگان با امام و چگونگی دیدارِها سخن گفته‌اند و به ممکن بودن آن تصریح کرده‌اند.
| | در برخی احادیث، [[دعا]]ها و اعمالی برای تشرف به خدمت امام مهدی(عج) توصیه شده است و احادیثی ارتباط با امام و زیارت او را برای پیروان ویژه‌اش امری ممکن دانسته‌اند. عالمانی چون [[شیخ صدوق]]، [[شیخ طوسی]] نیز در کتاب‌های خود فصلی گشوده‌اند و از دیدارکنندگان با امام و چگونگی دیدارِها سخن گفته‌اند و به ممکن بودن آن تصریح کرده‌اند. |
|
| |
|
| از جمله افرادی که نامشان در فهرست دیدارکنندگان آمده چنین است: [[میرزا محمد حسین نائینی]]، [[سید بن طاووس]]، [[ابراهیم کفعمی]]، [[محمد تقی مجلسی]]، [[ابوالحسن شعرانی]]، [[شیخ حر عاملی]]، [[مقدس اردبیلی]]، [[میرزا محمد استرآبادی]]، [[شهید ثانی]]، [[سید بحرالعلوم]]، [[سید نعمت الله جزایری]]، [[شیخ مرتضی انصاری]]. | | از جمله افرادی که نامشان در فهرست دیدارکنندگان آمده چنین است: [[میرزا محمد حسین نائینی]]، [[سید بن طاووس]]، [[ابراهیم کفعمی]]، [[محمد تقی مجلسی]]، [[ابوالحسن شعرانی]]، [[شیخ حر عاملی]]، [[مقدس اردبیلی]]، [[میرزا محمد استرآبادی]]، [[شهید ثانی]]، [[سید بحرالعلوم]]، [[سید نعمت الله جزایری]]، [[شیخ مرتضی انصاری]]. |
|
| |
|
| ==مراد از مشاهده== | | ==معنای ملاقات== |
| مراد از مشاهده ممکن است یکی از موارد زیر باشد:
| | در زمان غیبت کبری ممکن است کسی امام مهدی (عج) را ببیند ولی آن حضرت را نشناسد. همچنین ممکن است کسی آن امام را در خواب ببیند. درباره امکان این دو نوع مشاهده، میان علما اتفاق نظر وجود دارد و همگی آن را ممکن می‌دانند. اما آنچه همیشه محل بحث و اختلاف نظر بوده، ملاقات آن حضرت در زمان غیبت کبری همراه با شناختن است؛ چه این شناختن در زمان ملاقات رخ دهد، چه اینکه ملاقات‌کننده، پس از آن بفهمد که امام زمان را دیدار کرده است. در این باره میان علمای شیعه، اختلاف دیدگاه وجود دارد. درباره ارتباط با حضرت از طریق شهود و سیر و سلوک و حجیت آن نیز بحث و گفت‌وگوهایی وجود دارد.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی، ص۴۲-۴۴.</ref> |
|
| |
|
| ۱. '''رؤیت:''' دیدن بدون شناخت [[امام زمان علیه السلام|امام زمان]]. این گونه مشاهده خود بر دونوع است:
| | ==پیش از غیبت کبری== |
| | امکان و وقوع ملاقات با امام زمان پیش از دوره غیبت کبری، مورد اتفاق نظر است؛ چه در دوران غیبت صغری، چه پیش از آن. در کتاب‌های تاریخی و [[حدیث|حدیثی]] شیعه ــ همچون [[کافی]]، [[الارشاد]]، [[اعلام الوری]]، [[کمال الدین]]، [[الغیبة شیخ طوسی|الغیبه]] [[شیخ طوسی|طوسی]] و [[الغیبه نعمانی|الغیبه]] [[نعمانی]] ــ نام برخی افرادی که موفق شدند امام زمان(ع) را پیش از [[غیبت صغری]] ببینند و چگونگی ملاقات آنان ذکر شده است. از جمله این افراد، [[حکیمه دختر امام جواد|حکیمه خاتون]] عمه [[امام حسن عسکری]] است که از شاهدان تولد امام زمان(ع) است.<ref>طبرسی، اعلام الوری، مؤسسه آل البیت، ج۲، ص۲۱۴؛ کلینی، کافی، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۳۰؛ شیخ مفید، الارشاد، مؤسسة آل البیت، ج۲، ص۳۵۱</ref> |
|
| |
|
| الف) امام زمان در جمعی حاضر شود و مردم حضرت را ببینند، اما ندانند او حضرت حجت است و بعد هم متوجه این امر نشوند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی، ص۴۲-۴۴.</ref>
| | نام دیگر افراد دیگری نیز به عنوان ملاقات‌کنندگان با امام زمان در دوران پیش از غیبت صغری ذکر شده است: نسیم<ref>نسیم خادم امام حسن عسکری(ع) بوده است. (محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳، ج۲، ص۲۶۵)</ref> و ماریه<ref>احتمال دارد او از خادمان امام مهدی(عج) به هنگام ولادت باشد (شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۳۰؛ طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۴۴؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۱۰)</ref> ابونصر ظریف،<ref>کلینی، کافی، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۳۲؛ شیخ مفید، الارشاد، مؤسسة آل البیت، ج۲، ص۳۵۴؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۱۲</ref> [[احمد بن اسحاق بن سعد اشعری]]،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۳۸۴؛ طبرسی، اعلام الوری، مؤسسه آل البیت، ج۲، ص۲۴۸؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۱۳</ref> [[احمد بن محمد بن مطهر بغدادی|ابو علی بن مطهر]]،<ref>کلینی، کافی، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۳۱؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۱۴</ref> [[سعد بن عبدالله اشعری قمی]]،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۵۴؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۱۶</ref> [[یعقوب بن منقوش]]،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۰۷ و ص۴۳۶؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۱۹</ref> ابوغانم خادم،<ref>شیخ صدوق۷ کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۳۱؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۱۵</ref>[[کامل بن ابراهیم مدنی]]،<ref>الغیبه، طوسی، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۴۲۶؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۰</ref> [[ابراهیم بن محمد بن فارس نیشابوری]]،<ref>محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۲</ref> [[علی بن بلال]]،<ref>طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۳۵۷؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۴</ref> [[احمد بن هلال]]،<ref>طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۳۵۷؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۴</ref> [[محمد بن معاویه بن حکیم]]،<ref>طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۳۵۷؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۴</ref> [[حسن بن ایوب بن نوح]]،<ref>طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۳۵۷؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۴</ref> [[محمد بن ایوب بن نوح]].<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۳۵؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۶</ref> |
|
| |
|
| ب) فردی که امام را دیده در هنگام مشاهده متوجه نباشد؛ ولی بعد متوجه یا معتقد شود شخصی که دیده امام زمان بوده است.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی، ص۴۲-۴۴.</ref> بیشتر تشرفاتی که در کتاب‌ها ثبت شده و از زبان عالمان و اهل [[تقوا]] نقل می‌شود، از این‌گونه ملاقات‌ها است.<ref>صمدی ارزگانی، «تأملی در باب ملاقات با امام زمان»، ص۱۴۳.</ref>
| | در منابع شیعی گزارش شده است که در طول ۶۹ سال [[غیبت صغری]] علاوه بر [[نواب اربعه|چهار نائب خاص]] امام، افراد متعددی امام زمان(ع) را زیارت کرده‌اند: [[ابراهیم بن ادریس]]،<ref>کلینی، کافی، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۳۱؛ طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۶۸؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۹</ref> [[ابراهیم بن عبده نیشابوری]] و خادم او،<ref>شیخ مفید، الارشاد، مؤسسة آل البیت، ج۲، ص۳۵۲؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۹</ref> ابو الادیان خادم امام حسن عسکری(ع)،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۵۷؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۳۰</ref> [[ابو سعید غانم هندی]]،<ref>کلینی، کافی، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۵۱۵؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۳۳</ref> [[ابو عبدالله بن صالح]]،<ref>شیخ مفید، الارشاد، مؤسسة آل البیت، ج۲، ص۳۵۲؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۳۷</ref> ابو محمد [[حسن بن وجناء نصیبی]]،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۴۳؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۳۸</ref> [[ابو نعیم انصاری زیدی]]،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۷۰؛ طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۵۹؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۴۰</ref> ابو علی [[محمد بن احمد بن حماد]] مروزی محمودی،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۷۰؛ طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۵۹؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۴۰</ref> [[ابو هیثم دیناری]]،<ref>کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۷۰؛ الغیبه، طوسی، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۵۹؛ دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۴۱</ref> [[ابو جعفر همدانی]]،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۷۰؛ طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۵۹؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۴۱</ref> [[محمد بن قاسم علوی]]،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۷۰؛ طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۵۹؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۴۱</ref> [[احمد بن عبدالله هاشمی]]،<ref>طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۵۸؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۴۸</ref> [[اسماعیل بن علی نوبختی]]،<ref>طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۷۱؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۵۱</ref> [[حسین بن حمدان بن حمدون]]،<ref>راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۴۷۲؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۵۲</ref> [[علی بن ابراهیم بن مهزیار]]،<ref>شیخ صدوق۷ کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۶۵؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۶۲</ref> [[محمد بن اسماعیل بن موسی الکاظم|محمد بن اسماعیل]] فرزند امام کاظم(ع)،<ref>الارشاد، مؤسسة آل البیت، مفید، ج۲، ص۳۵۱؛ دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۷۵</ref> [[محمد بن جعفر حمیری]] و چند نفر دیگر از قم،<ref>کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۷۶؛ دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۷۶</ref> [[محمد بن علی بن بلال]]،<ref>طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۴۰۰؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۸۳</ref> [[یعقوب بن یوسف ضراب غسانی]]،<ref>محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۸۵</ref> [[یوسف بن احمد جعفری]]،<ref>طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۵۷؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۸۹</ref> [[احمد بن اسحاق قمی]]،<ref>محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۹۲</ref> [[محمد بن صالح همدانی]]،<ref>محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۹۲</ref> [[محمد بن شاذان نیشابوری]]،<ref>محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۹۳</ref> [[ابوالقاسم بن ابی حلیس بغدادی]]،<ref>محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۹۳</ref> و ده‌ها نفر دیگر.<ref>محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۹۳-۹۷</ref> |
|
| |
|
| ۲. '''ملاقات:''' دیدن با شناخت. یعنی کسی حضرت را ببیند و معتقد شود آن شخص امام زمان است و به این امر اطمینان داشته باشد.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی، ص۴۲-۴۴.</ref>
| | ==در دوران غیبت کبری== |
| | |
| ۳. '''فیض حضور:''' دیدن حضرت و شناخت ایشان و همراه با سؤال و جواب.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی، ص۴۲-۴۴.</ref>
| |
| | |
| ۴. '''شهود:''' آگاهی به وجود حضرت از راه [[سیر و سلوک]].<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی، ص۴۲-۴۴.</ref>
| |
| | |
| ۵. مشاهده در خواب.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی، ص۴۲-۴۴.</ref>
| |
| | |
| آنچه از «مشاهده امام زمان» اراده شده و درباره امکان آن اختلاف وجود دارد، معنای دوم و سوم و نوع دوم (یعنی ب) از معنای اول در دوران [[غیبت کبری]] است؛ چراکه دیدن امام زمان و نشناختن آن حضرت (بخش الف از معنای اول) ثمره‌ای ندارد و در خواب دیدن (معنای پنجم) در مورد دیگر [[امامان]] نیز امکان دارد. البته درباره معنای چهارم و حجیت آن نیز بحث شده است.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی، ص۴۲-۴۴.</ref>
| |
| | |
| ==پیش از غیبت صغری==
| |
| در کتاب‌های تاریخی و [[حدیث|حدیثی]] شیعه - همچون [[کافی]]، [[الارشاد]]، [[اعلام الوری]]، [[کمال الدین]]، [[الغیبة شیخ طوسی|الغیبه]] [[شیخ طوسی|طوسی]] و [[الغیبه نعمانی|الغیبه]] [[نعمانی]] - نام برخی افرادی که موفق شدند [[امام زمان(ع)]] را پیش از [[غیبت صغری]] ببینند و چگونگی ملاقات آنان ذکر شده است. از جمله این افراد، [[حکیمه دختر امام جواد|حکیمه خاتون]] عمه [[امام حسن عسکری]] است که از شاهدان تولد امام زمان(ع) است.<ref>طبرسی، اعلام الوری، مؤسسه آل البیت، ج۲، ص۲۱۴؛ کلینی، کافی، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۳۰؛ شیخ مفید، الارشاد، مؤسسة آل البیت، ج۲، ص۳۵۱</ref> نام دیگر افراد: نسیم<ref>نسیم خادم امام حسن عسکری(ع) بوده است. (محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳، ج۲، ص۲۶۵)</ref> و ماریه<ref>احتمال دارد او از خادمان امام مهدی(عج) به هنگام ولادت باشد (شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۳۰؛ طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۴۴؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۱۰)</ref> ابونصر ظریف،<ref>کلینی، کافی، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۳۲؛ شیخ مفید، الارشاد، مؤسسة آل البیت، ج۲، ص۳۵۴؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۱۲</ref> [[احمد بن اسحاق بن سعد اشعری]]،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۳۸۴؛ طبرسی، اعلام الوری، مؤسسه آل البیت، ج۲، ص۲۴۸؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۱۳</ref> [[احمد بن محمد بن مطهر بغدادی|ابو علی بن مطهر]]،<ref>کلینی، کافی، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۳۱؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۱۴</ref> [[سعد بن عبدالله اشعری قمی]]،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۵۴؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۱۶</ref> [[یعقوب بن منقوش]]،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۰۷ و ص۴۳۶؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۱۹</ref> ابوغانم خادم،<ref>شیخ صدوق۷ کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۳۱؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۱۵</ref>[[کامل بن ابراهیم مدنی]]،<ref>الغیبه، طوسی، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۴۲۶؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۰</ref> [[ابراهیم بن محمد بن فارس نیشابوری]]،<ref>محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۲</ref> [[علی بن بلال]]،<ref>طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۳۵۷؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۴</ref> [[احمد بن هلال]]،<ref>طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۳۵۷؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۴</ref> [[محمد بن معاویه بن حکیم]]،<ref>طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۳۵۷؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۴</ref> [[حسن بن ایوب بن نوح]]،<ref>طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۳۵۷؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۴</ref> [[محمد بن ایوب بن نوح]].<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۳۵؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۶</ref>
| |
| | |
| ===شرح برخی دیدارها===
| |
| *'''دیدار احمدبن‌اسحاق'''
| |
| [[احمد بن اسحاق بن سعد اشعری]] می‌گوید: بر ابومحمد ([[امام عسکری(ع)|امام عسکری ع]]) وارد شدم. می‌خواستم از او جانشین پس از او را جویا شوم که بی‌مقدمه فرمود: «ای احمد بن اسحاق! [[خدا]]ی تبارک و تعالی زمین را از هنگام خلقت [[آدم]] تاکنون از حجت خدا بر خلقش خالی نگذاشته است و تا قیام [[قیامت]] نیز خالی نمی‌گذارد. خداوند با او بلا را از زمینیان دور می‌کند و با وی باران فرو می‌فرستد و با همو برکات زمین را بیرون می‌کشد». گفتم: ای فرزند [[پیامبر اكرم(ص)|پیامبر خدا]]! [[امام]] و جانشین پس از تو کیست؟ امام(ع) به شتاب برخاست و به درون خانه رفت و سپس در حالی بیرون آمد که پسری را بر دوش خود گرفته بود. پسر سه‌ساله می‌نمود و چهره‌اش به سان ماه شب چهارده بود. فرمود: «ای احمد بن اسحاق! اگر جایگاه تو نزد خدای عزوجل و حجت‌های او نبود، این فرزندم را به تو نشان نمی‌دادم».<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۴. شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۴۰۵ق، ص۳۸۴، ح۱؛ طبرسی، إعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۴۸؛ کشف الغمه، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۳۱۶؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۱۰ق، ج۵۲، ص۲۳، ح۱۶.</ref>
| |
| *'''دیدار گروهی از پیروان'''
| |
| [[جعفر بن محمد بن مالک فزاری بزار]] از گروهی از [[شیعه]] همچون علی بن بلال، احمد بن هلال، محمد بن معاویة بن حیکم و حسن بن ایوب بن نوح در [[حدیث|حدیثی]] طولانی و مشهور نقل کرده است که همگی گفتند: در منزل ابومحمد (امام عسکری ع) گرد آمدیم تا از وی حجت پس از او را جویا شویم. چهل تن در مجلس بودند. عثمان بن عمرو عَمری برخاست و گفت: ای فرند پیامبر خدا می‌خواهم از تو درباره موضوعی سؤال کنم که تو از من به آن داناتری.
| |
| {{سخ}}... امام(ع) فرمود: «بگویم برای چه آمده‌اید؟» گفتند: بفرمایید ای فرزند پیامبر خدا. فرمود: آمده‌اید تا از من حجتِ پس از خودم را جویا شوید. گفتند: آری. ناگهان پسری چون پاره ماه بیرون آمد که شبیه‌ترین مردم به ابومحمد (امام عسکری) بود. [[امام عسکری(ع)]] فرمود: این امام شما پس از من و جانشینم برشماست. از او اطاعت کنید و پس از من متفرق مشوید که دینتان تباه می‌شود. به هوش باشید که او را از این پس نخواهید دید تا عمرش کامل شود. پس آنچه را [[عثمان بن سعید عمری|عثمان]] [بن سعید] می‌گوید، قبول کنید و فرمانش را گوش دهید و سخنش را بپذیرید که او جانشین امام شماست و کار به دست اوست.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۲۶؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۵۷، ح۳۱۹؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۱۰ق، ج۵۱، ص۳۴۶.</ref>
| |
| | |
| ==در غیبت صغری==
| |
| در منابع شیعی گزارش شده است در طول ۶۹ سال [[غیبت صغری]] علاوه بر [[نواب اربعه|چهار نائب خاص]] امام، افراد متعددی امام زمان(ع) را زیارت کرده‌اند: [[ابراهیم بن ادریس]]،<ref>کلینی، کافی، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۳۱؛ طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۶۸؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۹</ref> [[ابراهیم بن عبده نیشابوری]] و خادم او،<ref>شیخ مفید، الارشاد، مؤسسة آل البیت، ج۲، ص۳۵۲؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۲۹</ref> ابو الادیان خادم امام حسن عسکری(ع)،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۵۷؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۳۰</ref> [[ابو سعید غانم هندی]]،<ref>کلینی، کافی، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۵۱۵؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۳۳</ref> [[ابو عبدالله بن صالح]]،<ref>شیخ مفید، الارشاد، مؤسسة آل البیت، ج۲، ص۳۵۲؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۳۷</ref> ابو محمد [[حسن بن وجناء نصیبی]]،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۴۳؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۳۸</ref> [[ابو نعیم انصاری زیدی]]،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۷۰؛ طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۵۹؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۴۰</ref> ابو علی [[محمد بن احمد بن حماد]] مروزی محمودی،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۷۰؛ طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۵۹؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۴۰</ref> [[ابو هیثم دیناری]]،<ref>کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۷۰؛ الغیبه، طوسی، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۵۹؛ دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۴۱</ref> [[ابو جعفر همدانی]]،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۷۰؛ طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۵۹؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۴۱</ref> [[محمد بن قاسم علوی]]،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۷۰؛ طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۵۹؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۴۱</ref> [[احمد بن عبدالله هاشمی]]،<ref>طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۵۸؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۴۸</ref> [[اسماعیل بن علی نوبختی]]،<ref>طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۷۱؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۵۱</ref> [[حسین بن حمدان بن حمدون]]،<ref>راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۴۷۲؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۵۲</ref> [[علی بن ابراهیم بن مهزیار]]،<ref>شیخ صدوق۷ کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۶۵؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۶۲</ref> [[محمد بن اسماعیل بن موسی الکاظم|محمد بن اسماعیل]] فرزند امام کاظم(ع)،<ref>الارشاد، مؤسسة آل البیت، مفید، ج۲، ص۳۵۱؛ دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۷۵</ref> [[محمد بن جعفر حمیری]] و چند نفر دیگر از قم،<ref>کمال الدین، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۴۷۶؛ دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۷۶</ref> [[محمد بن علی بن بلال]]،<ref>طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۴۰۰؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۸۳</ref> [[یعقوب بن یوسف ضراب غسانی]]،<ref>محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۸۵</ref> [[یوسف بن احمد جعفری]]،<ref>طوسی، الغیبه، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ص۲۵۷؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۸۹</ref> [[احمد بن اسحاق قمی]]،<ref>محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۹۲</ref> [[محمد بن صالح همدانی]]،<ref>محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۹۲</ref> [[محمد بن شاذان نیشابوری]]،<ref>محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۹۳</ref> [[ابوالقاسم بن ابی حلیس بغدادی]]،<ref>محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۹۳</ref> و ده‌ها نفر دیگر.<ref>محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۵، ص۹۳-۹۷</ref>
| |
| | |
| ===شرح برخی دیدارها===
| |
| *'''دیدار ابراهیم‌بن‌ادریس'''
| |
| ابراهیم بن ادریس می‌گوید: امام(ع) را پس از درگذشت امام عسکری(ع) دیدم که جوانی بالغ و رشید شده بود و دست و سرش را بوسیدم.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی(ع)، ج۵، ص۲۹؛ کلینی، الکافی، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۳۱، ح۸، شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص۲۶۸، ۱۴۱۱ق، ح۲۳۲؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۵۳؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۲۰.</ref>
| |
| *'''دیدار ابوالادیان'''
| |
| ابوالادیان می‌گوید: من در خدمت [[امام عسکری]] بودم و نامه‌هایش را به شهرها می‌رساندم. در بیماری منجر به فوتش - که درود [[خدا]] بر او باد - بر او وارد شدم. ایشان نامه‌هایی را که نوشته بود، به من داد و فرمود: «آنها را به [[مدائن]] ببر و تو پانزده روز غایب می‌شوی و روز پانزدهم که به [[سامرا]] وارد می‌شوی، صدای عزاداری از خانه‌ام می‌شنوی و مرا در غسال‌خانه خواهی یافت». گفتم: سرور من چون این‌گونه شود، چه کسی [امام] است؟ فرمود:«هر کس پاسخ نامه‌هایم را از تو خواست، او [[قائم]] پس از من است». گفتم: از او بیشتر برایم بگو. فرمود: «هرکس بر من نماز بخواند، او قائم پس از من است». گفتم: برایم بیفزا. فرمود: «هر کس از آنچه در درون همیان خبر داد، او قائم پس از من است»... روز پانزدهم به سامرا وارد شدم. از خانه‌اش صدای عزاداری شنیدم و او را در غسال‌خانه و [[جعفر بن علی الهادی|جعفر بن علی]] برادر امام عسکری را بر در خانه و [[شیعیان]] را بر گرد او دیدم که به او تسلیت [فوت برادر] و تبریک [امامت] می‌گفتند. با خود گفتم: اگر این [[امام]] باشد، [[امامت]] از میان رفت؛ زیرا او را می‌شناختم که نبیذ (شراب) می‌نوشد و [[قمار|قماربازی]] می‌کند و تنبور می‌نوازد. من هم جلو رفتم و تسلیت و تبریک گفتم؛ اما چیزی از من نخواست.
| |
| | |
| آن‌گاه کسی آمد و گفت: سرور من برادرت [[کفن]] شد. برخیز و بر او [[نماز میت|نماز]] بخوان. جعفر بن علی و شیعیان گرد او به درون آمدند و پیشاپیش آنان سَمّان و حسن بن علی معروف به سلمه، قتیل معتصم بودند. هنگامی که به درون خانه رفتیم، پیکر حسن بن علی - که درود خدا بر او باد - را دیدم که کفن شده بود. جعفر بن علی جلو رفت تا بر پیکر برادرش نماز بخواند؛ اما هنگامی که خواست [[تکبیر]] بگوید، کودکی گندمگون با موهایی موجدار و دندان‌هایی گشاده بیرون آمد و ردای جعفر بن علی را گرفت و فرمود: «ای عمو بایست که من در نماز بر پدرم از تو سزاورترم». جعفر در حالی که رنگش دگرگون و زرد شده بود عقب رفت و کودک جلو آمد و بر ایشان [[نماز میت|نماز]] خواند و سپس [امام عسکری(ع)] در کنار پدرش به خاک سپرده شد.
| |
| {{سخ}}آن‌گاه فرمود: «ای بصری! جواب نامه‌هایی را که همراه داری بیاور» و من آنها را به او دادم و با خود گفتم: این، دو نشانه و فقط این همیان مانده است. سپس به سوی جعفر بن علی [کذاب] رفتم، در حالی که از خشم نفس نفس می‌زد. حاجز وشّاء به او گفت: سرور من این کودک کجاست تا بر او حجت اقامه کنیم؟ او گفت: به خدا سوگند تا کنون او را ندیده بودم و نمی‌شناسم!
| |
| | |
| ما نشسته بودیم که چند تن از [[قم]] آمدند و جویای امام عسکری(ع) شدند و چون فهمیدند درگذشته است گفتند: به چه کسی تسلیت بگوییم؟ مردم به جعفر بن علی اشاره کردند. آنها بر او [[سلام]] دادند و وفات امام عسکری(ع) را تسلیت و جانشینی‌اش را تهنیت دادند و گفتند: نامه‌ها و مالی همراه ماست. می‌گویی نامه‌ها از کیس و مال چه اندازه است؟
| |
| {{سخ}}جعفر برخاست و در حالی که لباس‌هایش را می‌تکاند گفت: از من می‌خواهید که علم غیب بدانم؟ خادم بیرون آمد و گفت: با شما نامه‌های فلانی و فلانی و کیسه‌ای در بر دارنده هزار و ده دینار است که برخی از آن دینارها طلاکاری شده‌اند. آنها نامه‌ها و آن مال را به او دادند و گفتند: آن که تو را برای گرفتن مال فرستاده است، امام است... .<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۳۲. صدوق، کمال الدین، ص۴۷۵، ح۲۵. طوسی، الثاقب فی المناقب، ص۶۰۷، ح۵۵۴؛ راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۳، ص۱۱۰۱، ح۲۳. مجلسی، بحارالانوار، ج۵۲، ص۶۷، ح۵۳.</ref>
| |
| | |
| ==در غیبت کبری== | |
| {{ببینید|غیبت امام زمان#ماهیت غیبت}} | | {{ببینید|غیبت امام زمان#ماهیت غیبت}} |
| درباره ملاقات با [[امام زمان]] در روزگار [[غیبت کبری|غیبت کبریٰ]] دو دیدگاه وجود دارد. برخی بر این باورند که ارتباط با امام زمان(ع) در این زمان برای [[شیعیان]] وجود ندارد. برخی دیگر ارتباط را ممکن دانسته‌اند و بر امکان و وقوع آن، شواهد و دلایلی اقامه کرده‌اند.<ref>ر.ک: محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۷۹، «پژوهشی درباره رؤیت امام علیه السلام در روزگار غیبت کبری»؛ </ref> گفتنی است در برخی [[احادیث]]، [[دعا]]ها و اعمالی برای دیدار با امام مهدی(عج) ذکر شده است (رک: ادامه مقاله).<ref>برای مثال ر.ک: سید بن طاووس، الطرائف، قم، ۱۴۰۰ق، ص۱۸۴؛ اربلی، کشف الغمة، بیروت، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۲۸۷ و ۳۲۲.</ref> بسیاری از علما آثاری در این باره تألیف کرده‌اند<ref>نام این کتاب‌ها - که شمارشان بیش از سی جلد است - همراه نشانی فصل مربوطه، در کتاب دیدار در عصر غیبت، صفحه ۲۷-۲۹ آمده است (محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ج۵، ص۱۸۰، پاورقی۲).</ref> و گزارش‌های فراوانی نیز وجود دارد که می‌گویند برخی افراد امام زمان(ع) را دیده‌اند (رک: ادامه مقاله).<ref>رک: محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ج۵، ص۲۰۳-۲۵۵.</ref> | | درباره ملاقات با [[امام زمان]] در روزگار [[غیبت کبری|غیبت کبریٰ]] دو دیدگاه وجود دارد. برخی ارتباط را ممکن دانسته‌اند و معتقدند اتفاق هم افتاده است. این دیدگاه از [[سید مرتضی]] شروع شده و در بین متأخران شهرت یافته و افرادی چون [[محدث نوری]]، [[کراجکی|کَراجُکی]] و [[شیخ طوسی]] آن را مطرح کرده‌اند. سید مرتضی<ref group="یادداشت">سید مرتضی: «نحن نجوّز ان یصل الیه کثیر من اولیائه و القائلین بامامته فینتفعون به: ما جایز می‌دانیم که گروه زیادی از اولیا و معتقدانِ به امامت ایشان شرفیاب محضرشان شوند و بهره گیرند» (سید مرتضی، رسائل الشریف المرتضی، ج۲، ص۲۹۷). او در تنزیه الانبیا، رساله غیبت شافی و المقنع این مسئله را ذکر کرده است. البته به نظر می‌رسد سید مرتضی و شیخ طوسی این نظر را به صورت احتمال مطرح کرده‌اند نه اینکه آن را قطعی بدانند (جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی (ع)، ص۷۷).</ref> ارتباط اولیای الهی با [[امام زمان(ع)]] را ممکن دانسته است.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی (ع)، ص۷۳.</ref> گویا در آغاز، احتمال ارتباط مطرح بوده، ولی از زمان [[سید بن طاووس]] (م ۶۶۴) به بعد، با نقل داستان‌ها، قضیه یقینی شده است؛ گرچه برخی از داستان‌ها مربوط به قبل از این تاریخ می‌شود؛ مثلاً نخستین داستان مربوط به [[ابن قولویه|ابن‌قولِوَیْه]] (درگذشت: [[سال ۳۶۷ هجری قمری|۳۶۷ق]]) در سال ۳۳۹ق است.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی (ع)، ص۷۳. ر.ک: راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۴۷۵، ح۱۸.</ref> در برخی [[احادیث]]، [[دعا]]ها و اعمالی برای دیدار با امام مهدی(عج) ذکر شده است.<ref>برای مثال ر.ک: سید بن طاووس، الطرائف، قم، ۱۴۰۰ق، ص۱۸۴؛ اربلی، کشف الغمة، بیروت، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۲۸۷ و ۳۲۲.</ref> بسیاری از علما آثاری در این باره تألیف کرده‌اند<ref>نام این کتاب‌ها - که شمارشان بیش از سی جلد است - همراه نشانی فصل مربوطه، در کتاب دیدار در عصر غیبت، صفحه ۲۷-۲۹ آمده است (محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ج۵، ص۱۸۰، پاورقی۲).</ref> و گزارش‌های فراوانی نیز وجود دارد که می‌گویند برخی افراد امام زمان(ع) را دیده‌اند.<ref>رک: محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ج۵، ص۲۰۳-۲۵۵.</ref> |
| | |
| ===دیدگاه نخست: امکان ارتباط===
| |
| این دیدگاه از [[سید مرتضی]] شروع شده و در بین متأخران شهرت یافته و افرادی چون [[محدث نوری]]، [[کراجکی|کَراجُکی]] و [[شیخ طوسی]] آن را مطرح کرده‌اند. سید مرتضی<ref group="یادداشت">سید مرتضی: «نحن نجوّز ان یصل الیه کثیر من اولیائه و القائلین بامامته فینتفعون به: ما جایز می‌دانیم که گروه زیادی از اولیا و معتقدانِ به امامت ایشان شرفیاب محضرشان شوند و بهره گیرند» (سید مرتضی، رسائل الشریف المرتضی، ج۲، ص۲۹۷). او در تنزیه الانبیا، رساله غیبت شافی و المقنع این مسئله را ذکر کرده است. البته به نظر می‌رسد سید مرتضی و شیخ طوسی این نظر را به صورت احتمال مطرح کرده‌اند نه اینکه آن را قطعی بدانند (جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی (ع)، ص۷۷).</ref> ارتباط اولیای الهی با [[امام زمان(ع)]] را جایز برشمرده است.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی (ع)، ص۷۳.</ref> گویا در آغاز، احتمال ارتباط مطرح بوده، ولی از زمان [[سید بن طاووس]] (م ۶۶۴) به بعد، با نقل داستان‌ها، قضیه یقینی شده است؛ گرچه برخی از داستان‌ها مربوط به قبل از این تاریخ می‌شود؛ مثلاً نخستین داستان مربوط به [[ابن قولویه|ابن‌قولِوَیْه]] (درگذشت: [[سال ۳۶۷ هجری قمری|۳۶۷ق]]) در سال ۳۳۹ق است.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی (ع)، ص۷۳. ر.ک: راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۴۷۵، ح۱۸.</ref> | |
| | |
| ====ادله دیدگاه نخست====
| |
| * '''اول: دلیل عقلی'''
| |
| [[امام زمان(ع)]] همچون دیگر [[امامان|امامان(ع)]] پیکری انسانی و هیبتی بشری دارد و هیچ‌یک از امامان پیشین و نه خود امام زمان و نه [[نواب اربعه]]، مدعی تغییر ماهوی یا صعود آسمانی امام زمان(ع) نشده‌اند؛ چنان‌که امام زمان(ع) به [[نوح(ع)]] و [[یوسف(ع)]] تشبیه شده است نه به [[مسیح(ع)]].<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۰.</ref> | |
| | |
| افزون بر این، هیچ‌یک از عالمان بزرگ و مؤلفان مشهور [[شیعی]] ـ مانند [[شیخ صدوق]]، [[شیخ مفید]]، [[شیخ طوسی]] ـ دیدار امام عصر را محال ندانسته و برخی حتی در کتاب‌های خود، فصلی را برای نام‌بردن از دیدارکنندگان گشوده<ref>نام این کتاب‌ها ـ که شمارشان بیش از سی جلد است - همراه نشانی فصل مربوطه در کتاب «دیدار در عصر غیبت»، صفحه ۲۷ تا ۲۹ آمده است (محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۰، پاورقی۲).</ref> و یا به ممکن بودن آن تصریح کرده‌اند.<ref>مانند: ابن طاووس، الطرائف، ص۱۸۴؛ اربلی، کشف الغمه، ج۳، ص۲۸۷ و ۳۲۲؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۷۱۲ و ... .</ref> همچنین بسیار بعید است که اشخاص متعددی در روزگار مختلف امری غیرممکن را ادعا کنند و با انکارهای جدی و عمومی روبه‌رو نشوند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۰.</ref>
| |
| | |
| * '''دوم: روایات'''
| |
| این دیدگاه بر این باور است که [[احادیث]] فراوانی داریم که برای ملاقات با امام زمان [[دعا]]ها و اعمالی ذکر کرده‌اند (این دعاها و اعمال در ادامه مقاله می‌آیند). این احادیث نشان می‌دهند رؤیت امام امکان دارد؛ زیرا معقول نیست که پیشوایان [[معصوم]] دینی به امری ناممکن، ترغیب و برایش راهکار ارائه کنند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۰.</ref>
| |
| | |
| قائلان به مشاهده همچنین معتقدند دست‌کم دو [[حدیث]] معتبر و مقبول نیز وجود دارد که می‌توان از آنها برداشت کرد دیدار با حضرت ممکن است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۲.</ref> اسحاق بن‌عمار از [[امام صادق(ع)]] نقل می‌کند: «حضرت قائم دو غیبت دارد: یکی کوتاه و دیگری طولانی است. در غیبت نخست از مکان حضرت کسی آگاه نیست مگر شیعیان خاص و در غیبت دوم مکان وی را نمی‌داند مگر موالیان خاص آن حضرت».<ref group="یادداشت">«للقائم غیبتان: احداهما قصیرة و الاخری طویلة الغیبة الاولی لایعلم بمکانه فیها الا خاصة شیعته و الاخری لایعلم بمکانه فیها الا خاصة موالیه» (کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۴۰).</ref> در حدیث دیگر از امام صادق(ع) آمده است: «صاحب این امر (قیام) دو غیبت دارد: یکی از آنها به درازا می‌کشد... هیچ کس از دوست و غیر دوست از جای او آگاه نمی‌شود، مگر مولایی (خادمی) که کارهای او را انجام می‌دهد».<ref group="یادداشت">«ان لصاحب هذا الامر غیبتین احداهما تطول حتی یقول بعضهم مات و بعضهم یقول قتل و بعضهم یقول ذهب فلایبقی علی امره من اصحابه الا نفر یسیر لا یطلع علی موضعه احد من ولی و لا غیره الا المولی الذی یلی اَمرَه» (نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۷۱-۱۷۲).</ref>
| |
| | |
| '''نقد روایات'''
| |
| | |
| برخی این دو [[روایت]] را از نظر [[سند حدیث|سند]] و دلالت (محتوا) مخدوش دانسته‌اند و به آنها اشکال‌هایی وارد کرده‌اند.<ref>ر.ک: جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۴۵.</ref>
| |
| | |
| * '''سوم: گزارش‌های دیدار'''
| |
| این دیدگاه درباره وقوع مشاهده می‌گوید: گزارش‌های فراوانی در کتاب‌های متنوع موجود است که نشان می‌دهند افراد فراوانی از عالمان فرهیخته تا انسان‌های معمولی امام را مشاهده کرده‌اند و برخی موفق به گفتگو با آن حضرت شده‌اند. این گزارش‌ها آنقدر فراوان‌اند که می‌توان گفت اجمالاً [[تواتر]] دارند. چند تن از علمای شیعه همچون [[شیخ حر عاملی]]،<ref>حر عاملی، اثبات الهداة، ج۳، ص۶۹۶.</ref> [[سید عبدالله شبر]]<ref>شبر، الانوار اللامعه فی شرح زیارة الجامعة، ص۳۶.</ref> و [[آیت الله|آیت‌الله]] [[لطف الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی]]<ref>صافی گلپایگانی، مجموعة الرسائل، ج۲، ص۲۱۲.</ref> این تواتر را مطرح کرده‌اند. گفتنی است اثبات کلیِ رؤیت از طریق تواتر، نیازی به اثبات آن در گذشته یا تواتر در هر طبقه ندارد و همین اندازه که مجموع گزارش‌ها به حد تواتر برسد کافی است. افزون بر اینکه گاه گزارشگران، عالمان بسیار موثق و بزرگ و مشهورند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۳.</ref>
| |
| | |
| '''نقد گزارش‌های دیدار'''
| |
| | |
| این گزارش‌ها مخالف با [[توقیع]] [[علی بن محمد سمری|سَمُری]] (نائب چهارم امام زمان) و روایاتی‌اند که ملاقات با [[امام زمان]] را نفی می‌کنند. علاوه بر اینکه بیشتر این داستان‌ها از افراد عادی و معمولی نقل شده‌اند و در مواردی ادعای مشاهده نداشته‌اند. در پاره‌ای نیز شخص مورد مشاهده با امام زمان مطابقت ندارد. همچنین می‌توان ادعا کرد تمام علما و [[فقیه|فُقَهایی]] که به آنها نسبت دیدار و ارتباط داده‌اند، نه در کتاب‌های خود چنین ادعایی را مطرح کرده‌اند و نه در جای دیگر. پاره‌ای از داستان‌ها نیز سال‌ها بعد به کتاب‌ها راه یافته‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۱۰۰-۱۰۱.</ref>
| |
| | |
| * '''چهارم: توقیعات شیخ مفید'''
| |
| از مواردی که ممکن است ارتباط با امام زمان از آن برداشت شود، سه [[توقیع]] امام زمان به [[شیخ مفید]] است.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۹۸.</ref> این توقیعات در کتاب [[الاحتجاج]] [[احمد بن علی طبرسی|ابومنصور طبرسی]] آمده‌اند.<ref>طبرسی، الاحتجاج، ج۲، صص ۴۹۵، ۴۹۷ و ۴۹۹.</ref>
| |
| | |
| '''نقد توقیعات شیخ مفید'''
| |
| | |
| در نقد این توقیعات آمده است: در درستی این توقیعات تردیدهایی وجود دارد. این توقیعات را نخستین بار [[ابومنصور احمد بن علی طبرسی|ابومنصور طبرسی]]، از علمای قرن ششم، در کتاب الاحتجاج، بدون سند و بعد از صد سال پس از فوت شیخ مفید آورده است. در حالی که شاگردان شیخ مفید، همچون [[سید مرتضی]]، [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]]، [[شیخ طوسی]]، ابویعلی جعفری، [[محمد بن علی کراجکی|ابوالفتح کَراجُکی]] و [[حمزة بن عبدالعزیز سلار دیلمی|سَلّار دیلمی]] به این توقیعات اشاره نکرده‌اند. [[سید محمد مهدی بحرالعلوم|علامه بحرالعلوم]] و [[سید ابوالقاسم خوئی|خویی]] در [[معجم رجال الحدیث (کتاب)|معجم رجال الحدیث]] در این توقیعات تردید کرده‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۹۹.</ref>
| |
| | |
| ===دیدگاه دوم: عدم امکان ارتباط===
| |
| گروهی از علمای شیعه بر این باورند که در زمان [[غیبت کبری]]، امکان ارتباط با امام زمان(ع) برای [[شیعیان]] وجود ندارد و برابر دستور حضرت، مدعیِ دیدار را باید تکذیب کرد. کسانی که به‌روشنی این نظر را پذیرفته‌اند:
| |
| | |
| ۱. [[محمد بن ابراهیم نعمانی]] در کتاب [[الغیبه نعمانی|الغیبه]]<ref>نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۶۰.</ref>
| |
|
| |
|
| ۲. [[محمد محسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]] در کتاب [[کتاب الوافی|وافی]]<ref>فیض کاشانی، وافی، مکتبة الامام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۴۱۴-۴۱۶.</ref>
| | در مقابل، عده‌ای دیگر از علمای شیعه می‌گویند ارتباط با امام زمان(ع) در زمان غیبت کبری برای [[شیعیان]] وجود ندارد.<ref>ر.ک: محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۷۹، «پژوهشی درباره رؤیت امام علیه السلام در روزگار غیبت کبری»؛ </ref> یکی از مهم‌ترین دلایل مخالفان، آخرین [[توقیع]] امام زمان خطاب به [[علی بن محمد سمری|نائب چهارم]] است که در آن، مدعیان ملاقات را دروغگو و افترازننده خوانده است. بنابراین، باید بر اساس دستور حضرت، مدعیِ دیدار را تکذیب کرد. کسانی که به‌روشنی این نظر را پذیرفته‌اند، [[محمد بن ابراهیم نعمانی]] در کتاب [[الغیبه نعمانی|الغیبه]]،<ref>نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۶۰.</ref> [[محمد محسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]] در کتاب [[کتاب الوافی|وافی]]<ref>فیض کاشانی، وافی، مکتبة الامام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۴۱۴-۴۱۶.</ref>، [[جعفر کاشف‌الغطاء|کاشف الغطاء]] در رساله «حق المبین»<ref>کاشف الغطاء، «حق المبین»، ص ۸۷.</ref> و [[شیخ مفید]]<ref>شیخ مفید، «المسائل العشرة فی الغیبة»، ص۸۲؛ همو، الرسالة الاولی فی الغیبة»، ص۱۲، مصنفات شیخ مفید، ج۷.</ref> هستند. شیخ مفید امکان دیدار با حضرت را در غیبت کبری، بنابر [[روایات]]، مخصوص خادمان حضرت می‌داند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۴۵.</ref> |
|
| |
|
| ۳. [[جعفر کاشف‌الغطاء|کاشف الغطاء]] در رساله «حق المبین»<ref>کاشف الغطاء، «حق المبین»، ص ۸۷.</ref>
| | ===استدلال‌های موافقان=== |
| | '''۱)''' '''امکان عقلی:''' یکی از استدلال‌های موافقان این است که [[امام زمان(ع)]] همچون دیگر [[امامان|امامان(ع)]] پیکری انسانی و هیبتی بشری دارد و هیچ‌یک از امامان پیشین و نه خود امام زمان و نه [[نواب اربعه]]، مدعی تغییر ماهوی یا صعود آسمانی امام زمان(ع) نشده‌اند؛ چنان‌که امام زمان(ع) به [[نوح(ع)]] و [[یوسف(ع)]] تشبیه شده است نه به [[مسیح(ع)]]. بنابراین، هیچ گونه مانع عقلی برای ملاقات با ایشان وجود ندارد.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۰.</ref> افزون بر این، هیچ‌یک از عالمان بزرگ و مؤلفان مشهور [[شیعی]] ـ مانند [[شیخ صدوق]]، [[شیخ مفید]]، [[شیخ طوسی]] ـ دیدار امام عصر را محال ندانسته و برخی حتی در کتاب‌های خود، فصلی را برای نام‌بردن از دیدارکنندگان گشوده<ref>نام این کتاب‌ها ـ که شمارشان بیش از سی جلد است - همراه نشانی فصل مربوطه در کتاب «دیدار در عصر غیبت»، صفحه ۲۷ تا ۲۹ آمده است (محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۰، پاورقی۲).</ref> و یا به ممکن بودن آن تصریح کرده‌اند.<ref>مانند: ابن طاووس، الطرائف، ص۱۸۴؛ اربلی، کشف الغمه، ج۳، ص۲۸۷ و ۳۲۲؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۷۱۲ و ... .</ref> همچنین بسیار بعید است که اشخاص متعددی در روزگار مختلف امری غیرممکن را ادعا کنند و با انکارهای جدی و عمومی روبه‌رو نشوند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۰.</ref> |
|
| |
|
| ۴. [[شیخ مفید]].<ref>شیخ مفید، «المسائل العشرة فی الغیبة»، ص۸۲؛ همو، الرسالة الاولی فی الغیبة»، ص۱۲، مصنفات شیخ مفید، ج۷.</ref> او امکان دیدار با حضرت را در غیبت کبری، بنابر [[روایات]]، مخصوص خادمان حضرت می‌داند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۴۵.</ref>
| | '''۲)''' '''ورود''' '''دعاها و اذکاری برای ملاقات امام زمان:''' یکی دیگر از دلایل موافقان این است که [[احادیث]] فراوانی وجود دارد که در آنها [[دعا]]ها و اعمالی برای ملاقات با امام زمان ذکر کرده‌اند. توصیه این احادیث به خواندن این دعاها و اذکار، نشان می‌دهد مشاهده امام زمان امکان دارد.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۰.</ref> |
|
| |
|
| ====ادله دیدگاه دوم====
| | '''۳)''' '''احادیث:''' قائلان به امکان مشاهده امام زمان همچنین معتقدند دست‌کم دو [[حدیث]] معتبر و [[مقبول]] نیز وجود دارد که می‌توان امکان دیدار با امام زمان را از آنها برداشت کرد:<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۲.</ref> |
| *'''اول:توقیع علی‌بن‌محمد سَمُری'''
| | * اسحاق بن‌عمار از [[امام صادق(ع)]] نقل می‌کند: «حضرت قائم دو غیبت دارد: یکی کوتاه و دیگری طولانی است. در غیبت نخست از مکان حضرت کسی آگاه نیست مگر شیعیان خاص و در غیبت دوم مکان وی را نمی‌داند مگر موالیان خاص آن حضرت».<ref group="یادداشت">«للقائم غیبتان: احداهما قصیرة و الاخری طویلة الغیبة الاولی لایعلم بمکانه فیها الا خاصة شیعته و الاخری لایعلم بمکانه فیها الا خاصة موالیه» (کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۴۰).</ref> |
| {{نوشتار اصلی|توقیع علی بن محمد سمری}}
| | * در حدیث دیگر از امام صادق(ع) آمده است: «صاحب این امر (قیام) دو غیبت دارد: یکی از آنها به درازا می‌کشد... هیچ کس از دوست و غیر دوست از جای او آگاه نمی‌شود، مگر مولایی (خادمی) که کارهای او را انجام می‌دهد».<ref group="یادداشت">«ان لصاحب هذا الامر غیبتین احداهما تطول حتی یقول بعضهم مات و بعضهم یقول قتل و بعضهم یقول ذهب فلایبقی علی امره من اصحابه الا نفر یسیر لا یطلع علی موضعه احد من ولی و لا غیره الا المولی الذی یلی اَمرَه» (نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۷۱-۱۷۲).</ref> |
| بنابر منابع شیعی این [[توقیع]] شش روز پیش از مرگ [[علی بن محمد سمری|علی بن‌محمد سَمُری]] ـ آخرین [[نواب اربعه|نائب]] امام زمان ـ از سوی حضرت صادر شد. این توقیع را مهم‌ترین و معتبرترین دلیل بر نفی رؤیت و مشاهده امام زمان در دوران غیبت کبری دانسته‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی، ص۴۵.</ref> در این توقیع که منابع کهن شیعی آن را نقل کرده‌اند<ref>ر.ک: جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۴۶. شیخ صدوق، کمال الدین، ص۵۱۶. شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص۳۹۵. طبرسی، اعلام الوری، ص۴۱۷.سید بن طاووس، ربیع الشیعه، به نقل از: قهپایی، مجمع الرجال، ج۷، ص۱۸۹؛ طبرسی، الاحتجاج، ج۲، ص۴۷۸؛ اربلی، کشف الغمه، ج۳، ص۳۲۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۱، ص۳۶۱. مجلسی، مرآة العقول، ج۴، ص۵۳. فیض کاشانی، نوادر الاخبار، ص۲۳۳. حر عاملی، اثبات الهداة، ج۳، ص۶۹۳، ح۱۱۲.</ref> آمده است:
| | البته برخی این دو [[روایت]] را از نظر [[سند حدیث|سند]] و دلالت (محتوا) مخدوش دانسته‌اند و به آنها اشکال‌هایی وارد کرده‌اند.<ref>ر.ک: جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۴۵.</ref> |
| {{جعبه نقل قول|ابومحمد حسین بن احمد مکتب برای ما حدیث کرد: در سالی که شیخ علی بن محمد سمری، قدس الله روحه وفات کرد، در مدینه السلام بغداد بودم. چند روز پیش از مرگ وی نزد او رفتم. او توقیعی برای مردم بیرون آورد که نسخه آن چنین است:
| |
| {{سخ}}به نام خداوند بخشنده مهربان. ای علی بن سمری! خداوند پاداش برادرانت را درباره تو بزرگ نماید. تو در فاصله شش روز می‌میری. کارهای خود را انجام بده و به هیچ‌کس وصیت نکن که پس از تو جانشینت باشد که غیبت دوم و تام واقع شده و ظهوری نیست، مگر به اذن خداوند و این اجازه پس از مدتی است طولانی که دل‌ها قسی و سخت شود و زمین از ستم پر گردد.. به زودی از شیعیان من خواهند آمد، کسانی که ادعای مشاهده و دیدن مرا بکنند. آگاه باشید هر کس قبل از خروج سفیانی و صیحه آسمانی ادعا کند که مرا دیده است، او دروغگوی افترازننده است. و نیست توان و نه نیرویی مگر از جانب خداوند بزرگ.<ref group="یادداشت"> بسم الله الرّحمن الرّحيم. يا علي بن محمد السمري! أعظم الله أجر اخوانك فيك، فانّك مَيّتٌ ما بينك و بين ستّه أيام، فاجمع أمرك و لا تُوصِ الی أحدٍ فيقوم مقامك بعد وفاتك، فقد وقعت الغيبه الثانیة [التّامّه] فلا ظهور الاّ بعد اذن الله تعالي ذكرُهُ و ذلك بعد طول الأمد و قسوه القلوب و امتلاءِ الأرضِ جوراً و سيأتي مِن شيعتي مَن يَدّعي المشاهده، ألا فمن ادّعی المشاهده قبل خروج السّفياني و الصّيحه فهو كذّابٌ مُفترٍ، و لا حول و لا قوّه الاّ بالله العليّ العظيم (شیخ صدوق، کمال الدین، ص۵۱۶).</ref>}}
| |
|
| |
|
| '''نقد توقیع''' | | '''۴)''' '''گزارش مشاهده توسط بزرگان شیعه:''' گزارش‌های فراوانی در کتاب‌های مختلف وجود دارد که افراد فراوانی از عالمان فرهیخته تا انسان‌های معمولی امام را مشاهده کرده‌اند و حتی برخی از آنها موفق به گفتگو با آن حضرت شده‌اند. این گزارش‌ها آنقدر فراوان‌اند که می‌توان گفت اجمالاً [[تواتر]] دارند. چند تن از علمای شیعه همچون [[شیخ حر عاملی]]،<ref>حر عاملی، اثبات الهداة، ج۳، ص۶۹۶.</ref> [[سید عبدالله شبر]]<ref>شبر، الانوار اللامعه فی شرح زیارة الجامعة، ص۳۶.</ref> و [[آیت الله|آیت‌الله]] [[لطف الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی]]<ref>صافی گلپایگانی، مجموعة الرسائل، ج۲، ص۲۱۲.</ref> این تواتر را مطرح کرده‌اند. افزون بر اینکه گاه گزارشگران، عالمان بسیار موثق و بزرگ و مشهورند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۳.</ref> |
|
| |
|
| [[محدث نوری]] در [[نجم الثاقب]] چهار اشکال به این توقیع وارد کرده است: ۱. این توقیع [[خبر واحد]] و غیر قابل اعتماد است. ۲. [[خبر مرسل|خبر مُرسَل]] و ضعیف است. ۳. شیخ طوسی که توقیع را نقل کرده، به آن عمل نکرده است. ۴. علما حکایات زیادی از ملاقات با امام زمان نقل کرده‌اند و از این توقیع روی گردانده‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۵۱؛ نوری، نجم الثاقب، مشهد، ص۴۸۴.</ref> البته پاسخ‌هایی به این اشکال‌ها داده شده است و گفته‌اند این توقیع نه مرسل و نه ضعیف، بلکه خبر واحدی است که حجیت آن در علم [[اصول فقه]] ثابت شده است.<ref>ر.ک: جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۵۱.</ref>
| | البته به این گزارش‌ها نقدهایی نیز وارد شده است. از جمله اینکه این گزارش‌ها مخالف با [[توقیع]] [[علی بن محمد سمری|سَمُری]] (نائب چهارم امام زمان) و روایاتی‌اند که ملاقات با [[امام زمان]] را نفی می‌کنند. علاوه بر اینکه بیشتر این داستان‌ها از افراد عادی و معمولی نقل شده است و در مواردی حتی ادعای مشاهده وجود نداشته است. در پاره‌ای موارد نیز مشخصات گزارش‌شده، با ویژگی‌های امام زمان مطابقت ندارد. همچنین می‌توان ادعا کرد هیچ یک علما و [[فقیه|فُقَهایی]] که به آنها نسبت دیدار و ارتباط داده شده، نه در کتاب‌های خود و نه هیچ جای دیگر، چنین ادعایی را مطرح نکرده‌اند و پاره‌ای از داستان‌ها نیز سال‌ها بعد به کتاب‌ها راه یافته‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۱۰۰-۱۰۱.</ref> |
|
| |
|
| علاوه بر این، گفته شده این توقیع امکان مشاهده را نفی نمی‌کند؛ بنابراین کسی که امام را ببیند و ادعای نداشته باشد، مشمول توقیع نمی‌شود. این مطلب را می‌توان از کلام [[سید مرتضی]] و [[شیخ طوسی]] برداشت کرد و [[علی بن عیسی اربلی|اربلی]] در [[کشف الغمه]] به آن تصریح کرده است.<ref>ر.ک: جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۷۸-۷۹.</ref>
| | '''۵) توقیعات شیخ مفید:''' از مواردی که ممکن است ارتباط با امام زمان از آن برداشت شود، سه [[توقیع]] امام زمان به [[شیخ مفید]] است.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۹۸.</ref> این توقیعات در کتاب [[الاحتجاج]] [[احمد بن علی طبرسی|ابومنصور طبرسی]] آمده‌اند.<ref>طبرسی، الاحتجاج، ج۲، صص ۴۹۵، ۴۹۷ و ۴۹۹.</ref> |
|
| |
|
| * '''دوم:ناشناس‌بودن امام زمان'''
| | گرچه برخی از بزرگان شیعه همچون [[سید محمد مهدی بحرالعلوم|علامه بحرالعلوم]] و [[سید ابوالقاسم خوئی|خویی]] در [[معجم رجال الحدیث (کتاب)|معجم رجال الحدیث]] در درستی این توقیعات تردید کرده‌اند. زیرا نخستین نقل آنها توسط [[ابومنصور احمد بن علی طبرسی|ابومنصور طبرسی]] (از علمای قرن ششم) در کتاب الاحتجاج، صد سال پس از فوت شیخ مفید صورت گرفته و سندی هم برای آنها ذکر نشده است. از سوی دیگر، شاگردان شیخ مفید، همچون [[سید مرتضی]]، [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]]، [[شیخ طوسی]]، ابویعلی جعفری، [[محمد بن علی کراجکی|ابوالفتح کَراجُکی]] و [[حمزة بن عبدالعزیز سلار دیلمی|سَلّار دیلمی]] به این توقیعات اشاره نکرده‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۹۹.</ref> |
| در برخی از [[روایات]] آمده است حضرت در میان مردم است و آنان را می‌بیند و می‌شناسد؛ ولی مردم آن حضرت را نمی‌شناسند و به طور مطلق نفی رؤیت می‌کنند:
| |
|
| |
|
| [[امام صادق(ع)]] از [[امام علی(ع)]] نقل می‌کند: «و اگر زمین یک ساعت از حجت خالی باشد، ساکنان خود را فرو خواهد برد. [حضرت] حجت مردم را می‌شناسد، لکن مردم او را نمی‌شناسند؛ همان‌گونه که [حضرت] [[یوسف(ع)|یوسف]] مردم را می‌شناخت و آنان او را نمی‌شناختند».<ref group="یادداشت">«ولو خلت الارض ساعة واحدة من حجة الله لساخت بأهلها و لکن الحجة یعرف الناس و لایعرفونه کما کان یوسف یعرف الناس و هم له منکرون» (نعمانی، کتاب الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۴.)</ref> | | ===استدلال‌های مخالفان=== |
| | '''۱) توقیع علی‌بن‌محمد سَمُری:''' بنابر منابع شیعی این [[توقیع]] شش روز پیش از مرگ [[علی بن محمد سمری|علی بن‌محمد سَمُری]] ــ آخرین [[نواب اربعه|نائب]] امام زمان ــ از سوی حضرت صادر شد. این توقیع را مهم‌ترین و معتبرترین دلیل بر نفی رؤیت و مشاهده امام زمان در دوران غیبت کبری دانسته‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی، ص۴۵.</ref> در این توقیع که منابع کهن شیعی آن را نقل کرده‌اند<ref>ر.ک: جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۴۶. شیخ صدوق، کمال الدین، ص۵۱۶. شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص۳۹۵. طبرسی، اعلام الوری، ص۴۱۷.سید بن طاووس، ربیع الشیعه، به نقل از: قهپایی، مجمع الرجال، ج۷، ص۱۸۹؛ طبرسی، الاحتجاج، ج۲، ص۴۷۸؛ اربلی، کشف الغمه، ج۳، ص۳۲۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۱، ص۳۶۱. مجلسی، مرآة العقول، ج۴، ص۵۳. فیض کاشانی، نوادر الاخبار، ص۲۳۳. حر عاملی، اثبات الهداة، ج۳، ص۶۹۳، ح۱۱۲.</ref> آمده است: «هر کس قبل از خروج سفیانی و صیحه آسمانی ادعا کند که مرا دیده است، دروغگوی افترازننده است.» |
|
| |
|
| [[امیرالمؤمنین]] [[علی(ع)]] می‌فرماید: «حجت حق بر زمین استوار است. در جاده‌ها حرکت می‌کند، در خانه‌ها و قصرها وارد می‌شود و در شرق و غرب زمین به گردش می‌پردازد، سخن مردم را می‌شنود و بر جماعت مردم سلام می‌کند. می‌بیند و دیده نمی‌شود، تا زمان [[ظهور امام زمان|ظهور]] و وعده الهی و [[ندای آسمانی]]. هان! آن روز، روز شادی فرزندان علی و [[شیعیان]] اوست».<ref group="یادداشت">«ٍّإِنَّ حُجَّتَهَا عَلَيْهَا قَائِمَةٌ مَاشِيَةٌ فِي طُرُقِهَا دَاخِلَةٌ فِي دُورِهَا وَ قُصُورِهَا جَوَّالَةٌ فِي شَرْقِ هَذِهِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا تَسْمَعُ الْكَلَامَ وَ تُسَلِّمَ عَلَى الْجَمَاعَةِ تَرَى وَ لَا تُرَى إِلَى الْوَقْتِ وَ الْوَعْدِ وَ نِدَاءِ الْمُنَادِي مِنَ السَّمَاءِ أَلَا ذَلِكَ يَوْمٌ فِيهِ سُرُورُ وُلْدِ عَلِيٍّ وَ شِيعَتِه (نعمانی، کتاب الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۴۴).</ref><ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۶۱-۶۲. برای دیگر احادیث به همین آدرس مراجعه کنید.</ref> | | [[محدث نوری]] در [[نجم الثاقب]] چهار اشکال به این توقیع وارد کرده است: ۱. این توقیع [[خبر واحد]] و غیر قابل اعتماد است. ۲. [[خبر مرسل|خبر مُرسَل]] و ضعیف است. ۳. شیخ طوسی که توقیع را نقل کرده، به آن عمل نکرده است. ۴. علما حکایات زیادی از ملاقات با امام زمان نقل کرده‌اند و از این توقیع روی گردانده‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۵۱؛ نوری، نجم الثاقب، مشهد، ص۴۸۴.</ref> البته پاسخ‌هایی به این اشکال‌ها داده شده است و گفته‌اند این توقیع نه مرسل و نه ضعیف، بلکه خبر واحدی است که حجیت آن در علم [[اصول فقه]] ثابت شده است.<ref>ر.ک: جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۵۱.</ref> علاوه بر این، گفته شده این توقیع امکان مشاهده را نفی نمی‌کند؛ بنابراین کسی که امام را ببیند و ادعای نداشته باشد، مشمول توقیع نمی‌شود. این مطلب را می‌توان از کلام [[سید مرتضی]] و [[شیخ طوسی]] برداشت کرد و [[علی بن عیسی اربلی|اربلی]] در [[کشف الغمه]] به آن تصریح کرده است.<ref>ر.ک: جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۷۸-۷۹.</ref> |
|
| |
|
| '''نقد دلیل ناشناس‌بودن''' | | '''۲) ناشناس بودن امام زمان''' |
|
| |
|
| آنان که مشاهده امام زمان را ممکن دانسته‌اند، در پاسخ به این دلیل گفته‌اند: روایاتی که می‌گویند امام زمان مردم را می‌بیند و مردم او را نمی‌بینند، یک حکم عام را مطرح می‌کنند و استثنا‌کردنِ بعضی موارد ممکن است و هیچ اشکالی ندارد، به‌ویژه آنکه موارد استثنا، اندک باشد؛ یعنی در عصر [[غیبت امام زمان|غیبت]]، عموم مردم نمی‌توانند امام را زیارت کنند؛ اما رؤیت اتفاقی یا دیدارهای که در آنها امام زمان خود به دیدن کسی بروند، ممکن است و مخالف این حکم عام نیست. افزون بر اینکه برخی از این روایات صریحاً می‌گویند مردم امام را می‌بینند، اما حضرت را نمی‌شناسند. پس مراد روایات اول نیز همین نشناختن است نه اینکه مشاهده اصلاً ممکن نباشد. حکم نشناختن نیز یک حکم عام است که باز می‌توان مواردی را از آن ـ مثلاً با گزارش‌های مقبول و اطمینان‌آور ـ استثنا کرد.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۹-۱۹۰.</ref>
| | در برخی از [[روایات]] آمده است حضرت در میان مردم است و آنان را می‌بیند و می‌شناسد؛ ولی مردم آن حضرت را نمی‌شناسند: |
| | * [[امام صادق(ع)]] از [[امام علی(ع)]] نقل می‌کند: «و اگر زمین یک ساعت از حجت خالی باشد، ساکنان خود را فرو خواهد برد. [حضرت] حجت مردم را می‌شناسد، لکن مردم او را نمی‌شناسند؛ همان‌گونه که [حضرت] [[یوسف(ع)|یوسف]] مردم را می‌شناخت و آنان او را نمی‌شناختند».<ref group="یادداشت">«ولو خلت الارض ساعة واحدة من حجة الله لساخت بأهلها و لکن الحجة یعرف الناس و لایعرفونه کما کان یوسف یعرف الناس و هم له منکرون» (نعمانی، کتاب الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۴.)</ref> |
|
| |
|
| * '''سوم: امتحان شیعیان در دوران غیبت''' | | * [[امیرالمؤمنین]] [[علی(ع)]] می‌فرماید: «حجت حق بر زمین استوار است. در جاده‌ها حرکت می‌کند، در خانه‌ها و قصرها وارد می‌شود و در شرق و غرب زمین به گردش می‌پردازد، سخن مردم را می‌شنود و بر جماعت مردم سلام می‌کند. می‌بیند و دیده نمی‌شود، تا زمان [[ظهور امام زمان|ظهور]] و وعده الهی و [[ندای آسمانی]]. هان! آن روز، روز شادی فرزندان علی و [[شیعیان]] اوست».<ref group="یادداشت">«ٍّإِنَّ حُجَّتَهَا عَلَيْهَا قَائِمَةٌ مَاشِيَةٌ فِي طُرُقِهَا دَاخِلَةٌ فِي دُورِهَا وَ قُصُورِهَا جَوَّالَةٌ فِي شَرْقِ هَذِهِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا تَسْمَعُ الْكَلَامَ وَ تُسَلِّمَ عَلَى الْجَمَاعَةِ تَرَى وَ لَا تُرَى إِلَى الْوَقْتِ وَ الْوَعْدِ وَ نِدَاءِ الْمُنَادِي مِنَ السَّمَاءِ أَلَا ذَلِكَ يَوْمٌ فِيهِ سُرُورُ وُلْدِ عَلِيٍّ وَ شِيعَتِه (نعمانی، کتاب الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۴۴).</ref><ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۶۱-۶۲. برای دیگر احادیث به همین آدرس مراجعه کنید.</ref> |
| روایات بسیاری داریم که می‌گویند غیبت امام زمان چنان طولانی می‌شود که گروهی از مردم وجود امام زمان را انکار می‌کنند. این روایات [[متواتر|متواترند]] و دلیل بر این‌اند که امکان ارتباط در عصر غیبت وجود ندارد؛ چون اگر ارتباط ممکن بود، نباید مردم به چنین ناامیدی دچار می‌شدند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۶۹.</ref> مثلاً از [[امیرالمؤمنین]] [[علی(ع)]] نقل شده است: «قیام او بعد از غیبت و دوران حیرتی است که کسی بر دین خود باقی نمی‌ماند، مگر افراد مخلص مباشر با روح یقین».<ref group="یادداشت"> «... وَ لَكِنْ بَعْدَ غَيْبَةٍ وَ حَيْرَةٍ فَلَا يَثْبُتُ فِيهَا عَلَى دِينِهِ إِلَّا الْمُخْلِصُونَ الْمُبَاشِرُونَ لِرَوْحِ الْيَقِين...» (صدوق، کمال الدین، ج۱، ص۳۰۴.</ref> یا [[امام صادق(ع)]] می‌فرماید:«به [[خدا]] [[سوگند]] [[مهدی]] شما چنان غایب می‌شود که افراد جاهل می‌گویند خداوند نیازی به [[آل محمد]] ندارد».<ref> مجلسی، بحار الانوار، ج۵۱، ص۱۴۵، به نقل از: جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۷۱.</ref>
| | در پاسخ به این استدلال گفته شده است که این روایت‌ها بیانگر یک حکم عام است و استثنا خوردن آن هیچ اشکالی ندارد. به بیان دیگر، عموم مردم در عصر [[غیبت امام زمان|غیبت]] نمی‌توانند امام را زیارت کنند؛ اما رؤیت اتفاقی یا دیدارهای که در آنها امام زمان خود به دیدن کسی بروند، ممکن است و مخالف این حکم عام نیست. افزون بر اینکه برخی از این روایات صریحاً می‌گویند مردم امام را می‌بینند، اما حضرت را نمی‌شناسند. پس مراد روایات اول نیز همین نشناختن است، نه اینکه امکان مشاهده را به کلی نفی کند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۹-۱۹۰.</ref> |
|
| |
|
| باب دوازدهم کتاب [[الغیبه نعمانی|الغیبه]] [[نعمانی]] درباره همین موضوع (امتحان شیعیان در عصر غیبت) است و روایات بسیاری در این باب، گرد آمده است.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۷۲.</ref> وی همچنین در همین کتاب تصریح کرده است «برای شیعیان جستجوی از امام و کشف صاحب غیبت و به دنبال نام و محل سکونت و محل غیبت او بودن یا اشاره به ذکر او کردن، ممنوع است تا چه رسد به آنکه بخواهند آشکارا او را ببینند».<ref>نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۶۰.</ref>
| | '''۳) امتحان شیعیان در دوران غیبت''' |
|
| |
|
| '''نقد امتحان شیعیان'''
| | روایات بسیاری داریم که می‌گویند غیبت امام زمان چنان طولانی می‌شود که گروهی از مردم وجود امام زمان را انکار می‌کنند. این روایات [[متواتر|متواترند]] و دلیل بر این‌اند که امکان ارتباط در عصر غیبت وجود ندارد؛ چون اگر ارتباط ممکن بود، نباید مردم به چنین ناامیدی دچار می‌شدند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۶۹.</ref> مثلاً از [[امیرالمؤمنین]] [[علی(ع)]] نقل شده است: «قیام او بعد از غیبت و دوران حیرتی است که کسی بر دین خود باقی نمی‌ماند، مگر افراد مخلص مباشر با روح یقین».<ref group="یادداشت">«... وَ لَكِنْ بَعْدَ غَيْبَةٍ وَ حَيْرَةٍ فَلَا يَثْبُتُ فِيهَا عَلَى دِينِهِ إِلَّا الْمُخْلِصُونَ الْمُبَاشِرُونَ لِرَوْحِ الْيَقِين...» (صدوق، کمال الدین، ج۱، ص۳۰۴.</ref> یا [[امام صادق(ع)]] می‌فرماید:«به [[خدا]] [[سوگند]] [[مهدی]] شما چنان غایب می‌شود که افراد جاهل می‌گویند خداوند نیازی به [[آل محمد]] ندارد».<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۵۱، ص۱۴۵، به نقل از: جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۷۱.</ref> باب دوازدهم کتاب [[الغیبه نعمانی|الغیبه]] [[نعمانی]] درباره همین موضوع (امتحان شیعیان در عصر غیبت) است و روایات بسیاری در این باب، گرد آمده است.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۷۲.</ref> |
|
| |
|
| در نقد این دلیل گفته شده است، ارتباط آسان و مشاهده فراوان با فلسفه غیبت منافات دارد؛ اما دیدارهای گهگاه و انگشت‌شمار در طول یک قرن، نه تنها با غیبت منافاتی ندارد، بلکه نور امید را در دل مؤمنان برمی‌افروزد.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۹۵.</ref> سخن نعمانی نیز ناظر به دیدارهای اختیاری و از پی کوشش‌های فراوان است و نمی‌تواند دیدارهای اتفاقی یا دیدارهای سامان‌یافته از سوی امام را نفی کند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۹۱.</ref> | | در نقد این دلیل گفته شده است ارتباط آسان و مشاهده فراوان با فلسفه غیبت منافات دارد؛ اما دیدارهای گهگاه و انگشت‌شمار در طول یک قرن، نه تنها با غیبت منافاتی ندارد، بلکه امید را در دل مؤمنان زنده نگه می‌دارد.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۹۵.</ref> |
|
| |
|
| ==دعاها و اذکار برای مشاهده== | | ==دعاها و اذکار برای مشاهده امام زمان== |
| [[دعا]]ها، [[استغاثه|استغاثه‌ها]] و [[زیارتنامه|زیارت‌هایی]] برای ارتباط با [[امام زمان(ع)]] ذکر شده است که می‌توان برای نمونه به دعای [[دعای ندبه|ندبه]]، [[زیارت آل یاسین]] و [[دعای عهد]] اشاره کرد. اما دعاهایی نیز نقل شده است که در آنها تصریح شده برای مشاهده امام زمان چه اعمالی انجام شود و چه دعایی خوانده شود: | | [[دعا]]ها، [[استغاثه|استغاثه‌ها]] و [[زیارتنامه|زیارت‌هایی]] برای ارتباط با [[امام زمان(ع)]] ذکر شده است که می‌توان برای نمونه به دعای [[دعای ندبه|ندبه]]، [[زیارت آل یاسین]] و [[دعای عهد]] اشاره کرد. اما دعاهایی نیز نقل شده است که در آنها تصریح شده برای مشاهده امام زمان چه اعمالی انجام شود و چه دعایی خوانده شود: |
|
| |
|
| ۱. [[حسن بن فضل طبرسی]] در کتاب [[مکارم الاخلاق (کتاب)|مکارم الاخلاق]] می‌نویسد: «نقل شده است هر کس این دعا را بعد از هر فریضه ([[نماز]] [[واجب]]) بخواند و بر آن مداومت کند، عمرش چنان [طولانی] می‌شود که برایش ملال‌آور می‌شود و به ملاقات [[صاحب الأمر]] مشرف می‌شود. این دعا چنین است: {{عربی|َ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اللَّهُمَّ إِنَّ رَسُولَكَ الصَّادِقَ الْمُصَدَّقَ صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ قَالَ إِنَّكَ قُلْتَ مَا تَرَدَّدْتُ فِي شَيْءٍ أَنَا فَاعِلُهُ كَتَرَدُّدِي فِي قَبْضِ رُوحِ عَبْدِيَ الْمُؤْمِنِ يَكْرَهُ الْمَوْتَ وَ أَنَا أَكْرَهُ مَسَاءَتَهُ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ لِأَوْلِيَائِكَ الْفَرَجَ وَ النَّصْرَ وَ الْعَافِيَةَ وَ لَا تَسُوؤُنِي فِي نَفْسِي وَ لَا فِي فُلَانٍ قَالَ وَ تَذْكُرُ مَنْ شِئْت}}: [[خداوند|خداوندا]] بر [[محمد(ص)|محمد]] و آلش درود فرست. خداوندا! [[رسول]] راستگوی تو خبر داده كه تو فرموده‌ای: من در انجام هیچ چیزی به اندازه قبض [[روح]] [[مؤمن]] مردّد نشوم كه او از مرگ كراهت دارد و من از آزردن او. خداوندا! بر محمد و آلش درود بفرست و در فَرَج و یاری و عافیت اولیای خود تعجیل فرما و مرا و فلان كس (نام هر كه خواهی بگو) را بد حال مكن».<ref>طبرسی، مکارم الاخلاق، ج۲، ص۳۵، ح۲۰۷۶.</ref> | | ۱. [[حسن بن فضل طبرسی]] در کتاب [[مکارم الاخلاق (کتاب)|مکارم الاخلاق]] می‌نویسد: «نقل شده است هر کس این دعا را بعد از هر فریضه ([[نماز]] [[واجب]]) بخواند و بر آن مداومت کند، عمرش چنان [طولانی] می‌شود که برایش ملال‌آور می‌شود و به ملاقات [[صاحب الأمر]] مشرف می‌شود. این دعا چنین است: |
|
| |
|
| ۲. [[امام صادق(ع)]] فرمود: «هر کس این دعا را پس از هر نماز واجب بخواند، امام م ح م د بن الحسن ـ که سلام بر او و پدرانش ـ را در بیداری یا خواب می‌بیند:<ref>علامه مجلسی این مطلب را از کتاب الاختیار ابن باقی نقل می‌کند (رک: مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۳، ص۶۱).</ref>
| | {{عربی|َ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اللَّهُمَّ إِنَّ رَسُولَكَ الصَّادِقَ الْمُصَدَّقَ صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ قَالَ إِنَّكَ قُلْتَ مَا تَرَدَّدْتُ فِي شَيْءٍ أَنَا فَاعِلُهُ كَتَرَدُّدِي فِي قَبْضِ رُوحِ عَبْدِيَ الْمُؤْمِنِ يَكْرَهُ الْمَوْتَ وَ أَنَا أَكْرَهُ مَسَاءَتَهُ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ لِأَوْلِيَائِكَ الْفَرَجَ وَ النَّصْرَ وَ الْعَافِيَةَ وَ لَا تَسُوؤُنِي فِي نَفْسِي وَ لَا فِي فُلَانٍ قَالَ وَ تَذْكُرُ مَنْ شِئْت}}: [[خداوند|خداوندا]] بر [[محمد(ص)|محمد]] و آلش درود فرست. خداوندا! [[رسول]] راستگوی تو خبر داده كه تو فرموده‌ای: من در انجام هیچ چیزی به اندازه قبض [[روح]] [[مؤمن]] مردّد نشوم كه او از مرگ كراهت دارد و من از آزردن او. خداوندا! بر محمد و آلش درود بفرست و در فَرَج و یاری و عافیت اولیای خود تعجیل فرما و مرا و فلان كس (نام هر كه خواهی بگو) را بد حال مكن».<ref>طبرسی، مکارم الاخلاق، ج۲، ص۳۵، ح۲۰۷۶.</ref> |
| {{نقل قول دوقلو تاشو|«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ اللَّهُمَّ بَلِّغْ مَوْلَانَا صَاحِبَ الزَّمَانِ أَيْنَمَا كَانَ وَ حَيْثُمَا كَانَ مِنْ مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا سَهْلِهَا وَ جَبَلِهَا عَنِّي وَ عَنْ وَالِدَيَّ وَ عَنْ وُلْدِي وَ إِخْوَانِي التَّحِيَّةَ وَ السَّلَامَ عَدَدَ خَلْقِ اللَّهِ وَ زِنَةَ عَرْشِ اللَّهِ وَ مَا أَحْصَاهُ كِتَابُهُ وَ أَحَاطَ عِلْمُهُ | |
| {{سخ}} اللَّهُمَّ إِنِّي أُجَدِّدُ لَهُ فِي صَبِيحَةِ هَذَا الْيَوْمِ وَ مَا عِشْتُ فِيهِ مِنْ أَيَّامِ حَيَاتِي عَهْداً وَ عَقْداً وَ بَيْعَةً لَهُ فِي عُنُقِي لَا أَحُولُ عَنْهَا وَ لَا أَزُولُ
| |
| {{سخ}} اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنْ أَنْصَارِهِ وَ نُصَّارِهِ الذَّابِّينَ عَنْهُ وَ الْمُمْتَثِلِينَ لِأَوَامِرِهِ وَ نَوَاهِيهِ فِي أَيَّامِهِ وَ الْمُسْتَشْهَدِينَ بَيْنَ يَدَيْهِ
| |
| {{سخ}} اللَّهُمَّ فَإِنْ حَالَ بَيْنِي وَ بَيْنَهُ الْمَوْتُ الَّذِي جَعَلْتَهُ عَلَى عِبَادِكَ حَتْماً مَقْضِيّاً فَأَخْرِجْنِي مِنْ قَبْرِي مُؤْتَزِراً كَفَنِي شَاهِراً سَيْفِي مُجَرِّداً قَنَاتِي مُلَبِّياً دَعْوَةَ الدَّاعِي فِي الْحَاضِرِ وَ الْبَادِي
| |
| {{سخ}} اللَّهُمَّ أَرِنِي الطَّلْعَةَ الرَّشِيدَةَ وَ الْغُرَّةَ الْحَمِيدَةَ وَ اكْحُلْ بَصَرِي بِنَظْرَةٍ مِنِّي إِلَيْهِ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُ وَ سَهِّلْ مَخْرَجَهُ
| |
| {{سخ}} اللَّهُمَّ اشْدُدْ أَزْرَهُ وَ قَوِّ ظَهْرَهُ وَ طَوِّلْ عُمُرَهُ اللَّهُمَّ اعْمُرْ بِهِ بِلَادَكَ وَ أَحْيِ بِهِ عِبَادَكَ فَإِنَّكَ قُلْتَ وَ قَوْلُكَ الْحَقُّ ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ
| |
| {{سخ}} فَأَظْهِرِ اللَّهُمَّ لَنَا وَلِيَّكَ وَ ابْنَ بِنْتِ نَبِيِّكَ الْمُسَمَّى بِاسْمِ رَسُولِكَ صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ حَتَّى لَا يَظْفَرَ بِشَيْءٍ مِنَ الْبَاطِلِ إِلَّا مَزَّقَهُ- وَ يُحِقُّ اللَّهُ الْحَقَّ بِكَلِماتِهِ وَ يُحَقِّقُهُ
| |
| {{سخ}} اللَّهُمَّ اكْشِفْ هَذِهِ الْغُمَّةَ عَنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ بِظُهُورِهِ- إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيداً وَ نَراهُ قَرِيباً وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ
| |
| |به نام خداوند گسترده‌مهر مهربان. خدایا! به مولایمان صاحب الزمان در هر جا که باشد و هر حالتی که دارد، در شرق و غرب زمین و دشت و کوه آن، از سوی من و پدر و مادر و فرزندان و برادرانم به او درود و سلام برسان، به تعداد مخلوقات خدا و وزن عرش خدا و به تعداد آنچه کتابش به شمار آورده و علمش به آن احاطه دارد. | |
| {{سخ}} خدایا! من در بامداد امروز و تا هر زمان که زنده‌ام، عهد و پیمان و بیعتی را که برای او به گردن دارم، تجدید می‌کنم و از آن برنمی‌گردم و نادیده‌اش نمی‌گیرم.
| |
| {{سخ}} خدایا! مرا از یاران و یاوران و مدافعان او و نیز از انجام دهندگان اوامر و نواهی‌اش در روزگار حکومتش و از شهیدان پیش رویش قرار بده.
| |
| {{سخ}}خدایا! اگر مرگ ـ که آن را بر همه بندگانت حتمی کرده‌ای ـ میان من و او جدایی انداخت، مرا از قبرم بیرون بیاور در حالی که کفنم را به تن کرده، شمشیرم را از نیام بیرون کشیده، نیزه‌ام را برهنه کرده و به دعوت دعوتگر پاسخ داده باشم، در شهر باشم یا در صحرا.
| |
| {{سخ}} خدایا! آن چهره رعنا و آن رخسار زیبا را به من نشان بده و سرمه تماشای او را به چشم من بکش و در فرجش تعجیل بفرما و خروجش را آسان کن.
| |
| {{سخ}} خدایا! پشتش را محکم بدار و پشتیبانش باش و عمرش را طولانی کن و سرزمین‌هایت را به دست او آباد و بندگانت را زنده کن که تو به راستی گفته‌ای «تباهی در خشکی و دریا به دلیل دستاوردهای مردم پدیدار شده است».
| |
| {{سخ}} خدایا! ولی‌ایت فرزند دختر پیامبرت و همنام فرستاده‌ات که درودهایت بر او و خاندانش باد را برایمان آشکار کن تا بر چیزی از باطل دست نیابد جز آنکه آن را از هم بپاشد و خداوند حق را با کلماتش پابرج و محقق کند.
| |
| {{سخ}} خدایا این اندوه را از این امت [انبوه] با حضور او برطرف فرما که «آنان آن را دور و ما آن را نزدیک می‌بینیم» و خدا بر محمد و خاندانش درود فرستد.}}
| |
|
| |
|
| ==آثار درباره ملاقات== | | ۲. دعای مفصل دیگری نیز از [[امام صادق(ع)]] نقل شده است که ایشان فرموده‌اند هر کس آن دعا را پس از هر نماز واجب بخواند، امام زمان را در بیداری یا خواب می‌بیند.<ref>علامه مجلسی این مطلب را از کتاب الاختیار ابن باقی نقل می‌کند (رک: مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۳، ص۶۱).</ref> |
| | ==آثار مکتوب درباره ملاقات== |
| * '''آثار غیرمستقل''' | | * '''آثار غیرمستقل''' |
|
| |
|
