شجره ملعونه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''شجره ملعونه''' به معنای درخت لعنت‌شده یک بار در قرآن و در آیه ۶۰ سوره اسراء آمده است. به نقل قرآن کریم، خداوند آن را به صورت رؤیا بر پیامبر نمایانده و این شجره را مایه فتنه، امتحان و تهدید مردم قرار داده است. مفسران، معانی مختلفی مانند زقوم، بنی‌امیه و یهود را برای آن گفته‌اند.

در تفسیر مجمع البیان آمده که یک برداشت از آیه، امتحان و آزمایش الهی در برابر فتنه است. یعنی: «شجره ملعونه را نیز قرار ندادیم مگر برای آزمایش مردم».<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۵-۶، ص۶۵۴.</ref>

 

نکته دیگری که درباره شجره ملعونه گفته‌اند آنست که معنای ترس و خوف در این آیه در تقدیر است. یعنی: «ما به وسیله شجره ملعونه مردم را می‌ترسانیم.»<ref>طباطبایی، المیزان، ج۱۳، ص۱۳۹.</ref>

بیشتر مفسران شیعه و سنی در ذیل آیه می‌گویند مراد از شجره ملعونه، همان درخت زقوم در جهنم است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۵-۶، ص۶۵۴.</ref> <ref>بیضاوی، تفسیر بیضاوی، ۱۸۴۶ق، ج۸، ص۴۵۳.</ref>

علامه طباطبایی در المیزان می‌نویسد که مراد خداوند از رؤیا، خوابی است که پیامبر درباره بنی امیه دید و آن را را به صورت شجره ملعونه و برخی از اعمال آنها به پیامبر اکرم نشان داد.<ref>طباطبایی، المیزان، ج۱۳، ص۱۳۹و۱۴۰.</ref> در تفاسیر اهل سنت هم آمده آنگونه که شیعه در این تفسیر این آیه پنداشته، بعضی از افراد خاص و معین بنی امیه نیست بلکه مراد مطلق بنی امیه است که قدرت خداوند بر آنان احاطه دارد.<ref>آلوسی، روح المعانی، ۱۴۰۵ق، ج۱۵، ص۱۰۷.</ref> و برخی هم روایتی را که شجره ملعونه را بنی‌امیه معرفی می‌کند ضعیف می‌شمارند.<ref>ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۵۲.</ref>  

یکی از مصادیقی هم که برای شجره ملعونه احتمال داده‌اند، یهود است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۵-۶، ص۶۵۴.</ref>

منظور از شجره ملعونه، مشرکان و طاغوت است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش‌، ‌ج۱۲، ص۱۷۲.</ref>

روایات متعددی درباره حقیقت خوابی که پیامبر دیده و در آن از شجره ملعونه یاد شده است، سخن گفته‌اند. در تفسیر عیاشی آمده است که مراد از شجره ملعونه، بنی‌امیه است.<ref>عیاشی، تفسیر عیاشی، ج۲، ص۳۲۰.</ref>

تفسیر قمی هم می‌نویسد این آیه زمانی نازل شد که که پیامبر در خواب دید که انسانها بوزینه‌وار از منبر او بالا می‌روند و از آن بسیار نارحت شد. پس خداوند این آیه را که همانا بنی‌امیه هستند نازل کرد.<ref>قمی، تفسیر قمی، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۴۱۱.</ref> طبری و سیوطی از بزرگان اهل سنت هم همین روایت را با نقل متفاوتی ذکر کرده‌اند.<ref>طبری، جامع البیان، ج۱۵، ص۱۱۲و۱۱۳.</ref><ref>سیوطی، الدر المنثور، ۱۳۷۷ق، ج۵، ص۳۰۹و۳۱۰.</ref>

در روایتی دیگر امام حسن مجتبی در جواب مروان که به امام حسین گفت به خدا سوگند به گونه‌ای پدر و خاندانت را دشنام دهم که کنیزان و غلامان درآوازهایشان از آن دم زنند با اشاره به آیه ۶۰ سوره اسراء فرمود خداوند تو و پدر و خاندان و فرزندانت و هر کسی که از صلب پدرت تا روز قیامت خارج شوند بر زبان پیامبرش مورد لعن قرار داد.<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۳۸۰ش، ص۲۷۹.</ref>