تطنجیه: تفاوت میان نسخه‌ها

مضمون اصلی خطبه گستردگی دانش حضرت علی (ع) است و بر آگاهی آن حضرت نسبت به کائنات و نسبت به رخدادهای گذشته و آینده تکیه دارد. این خطبه در طیف خطبه‌هایی قرار دارد که به لحاظ مضمون، کمابیش، با آنچه در سده‌های 3-5 اندیشه‌های [[غلو|غالیانه]] دانسته می‌شد ارتباط دارند.

==منابع نقل‌کننده خطبه==

کهن‌ترین اشاره به این خطبه، نقل حکایت پایانی خطبه است که [[هبة الله موسوی]] در 703ق/1304م در ''[[المجموع الرائق]]''، جای داده است.<ref>ج 1، ص 452</ref> تنها نقل کهن از این خطبه در ضمن ''[[مشارق انوارالیقین]]'' [[حافظ رجب برسی|حافظ رجب بُرْسی]] (عارف و عالم شیعی قرن هشتم و نهم) آمده است.<ref>ص 166-170</ref>

هبة‌الله موسی توضیحی درباره خطبه نیفزوده است. [[حافظ رجب برسی|بُرسی]] نیز سندی یا حتی یادی از راوی خطبه نیاورده است. <ref>برسی، ص 166.</ref>

==محل و زمان ایراد خطبه==

[[حافظ رجب برسی|بُرسی]] تصریح نموده که ایراد خطبه در جایی میان [[کوفه]] و [[مدینه]] بوده است<ref>ص 166</ref>

بُرسی بیان کرده است که جابر (ظاهراً [[جابر بن عبدالله انصاری]]) مخاطب خاص حضرت در هنگام بیان این خطبه بوده و جابر پس از پایان خطبه، از حضرت پرسشی کرده است.<ref>نک: برسی، صص 168و 170.</ref>

در اثنای خطبه، از شخصیتی که به نام ابن صویرمه نیز نام برده شده است در اثنای خطبه برخاسته و گفته‌های حضرت را تأیید کرده است؛<ref>«الخطبه»، ص 168.</ref> اما این فرد در شمار اصحاب حضرت، شناخته شده نیست.

==وجه نام‌گذاری==

این نام برگرفته از واژۀ «التطنج» است که بارها به صورت مفرد و مثنى در متن خطبه به کار رفته است. هیچ‌یک از منابع چگونگی تلفظ نام را به دست نداده‌اند. همچنین توجه به کاربردها، نشان می‌دهد که این واژه ارتباطی با مادۀ عربی «طنج» و ثلاثی مزید «تَطَنُّج» به معنای «تفنن و دست یازیدن به فنون گوناگون» ندارد.<ref>ابن منظور، ذیل طنج</ref> معنای دیگری نیز در عربی یا غیر عربی برای این کلمه شناخته نشده است.

[[سید کاظم رشتی]] دربارۀ وجه نام‌گذاری خطبه به تطنجیه می گوید: این نام به لحاظ اشتمال خطبه بر "اَکوار" و "اَدوار" وجود است که در دو کره منحصرند؛ وی سپس به وصف این دو کره پرداخته است که از نظر او همان دو "تطنج" عالم وجودند.<ref>ص 7</ref> وی بسیاری از دیدگاه های مذهبی خاص خود را بر مبنای تقابل دو تطنج نهاده است که به قول او سرچشمه واحد دارند و مجمع آنها بحر محیط است.<ref>ص 8-9، 18</ref>

==محتوا==

آغاز خطبه با بخش "خلق عالم" از خطبۀ نخست [[نهج‌البلاغه]] قرابت بسیاری دارد؛ بیشتر تعبیرات با جمله‌بندی دیگری، کاملاً متأثر از آیات ''[[قرآن|قرآنی]]'' است و به اندیشه‌های رسمی و رایج شیعه شباهت دارد.

==ویژگی خطبه==

این خطبه را باید در کنار خطبه‌هایی مشابه مانند [[خطبة البیان]]، [[خطبه افتخار]]، [[خطبه لؤلؤه]] و [[خطبه اقالیم]] قرار داد که همگی در طیفی از مضامین، کم و بیش به آنچه در قرن‌های سوم تا پنجم هجری قمری، اندیشه‌های [[غلو|غالیانه]] دانسته می‌شده، ارتباط دارند.<ref>پاکتچی، 26-30؛ نیز نک‌ : خطبةالبیان، سراسر اثر</ref>

{{col-begin}}

{{راست‌چین}}

*قرآن کریم.

*آقابزرگ، الذریعه.

{{col-end}}

{{پایان}}

==پیوند به بیرون ==

*منبع مقاله: [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/2996 دائره المعارف بزرگ اسلامی]

[[رده:خطبه‌های امام علی]]