سوره اعلی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سوره اَعلیٰ''' هشتادوهفتمین [[سوره]] [[قرآن]] که [[سوره‌های مکی|مَکّی]] است و ۱۹ [[آیه]] دارد و در [[جزء قرآن|جزء]] سی‌ام جای گرفته است. نام سوره (اعلی‌) از آیه اول آن گرفته شده است. آیات ابتدایی سوره، دستوراتی به پیامبر می‌دهد و سپس هفت صفت برای خداوند برمی‌شمرد و در ادامه از مؤمنان خاشع و کافران شقی و عوامل سعادت و شقاوت این دو سخن می‌گوید. در روایات آمده است پیامبر(ص) این سوره را دوست می‌داشت.

این سوره را به این مناسبت «‌اعلی‌» می‌نامند که با امر تسبیح پروردگار بلندمرتبه آغاز می‌شود.<ref>دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۶۳.</ref>

سوره اعلیٰ را از [[سوره‌های مکی]] دانسته‌اند که در ترتیب مصحف، هشتادوهفتمین [[سوره]] و در ترتیب [[نزول قرآن|نزول]]، هشتمین سوره قرآن است؛ یعنی بعد از [[سوره تکویر]] و قبل از [[سوره لیل]] نازل شده است.<ref>معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۶۶.</ref> این سوره در [[جزء قرآن|جزء]] سی‌ام [[قرآن]] است.

این سوره ۱۹ [[آیه]]، ۷۲ کلمه و ۲۹۶ حرف دارد و جزو [[سوره‌های مفصلات|سوره‌های هفت‌گانه مُفَصّلات]] (دارای آیات کوچک و متعدد) و از گروه [[سوره‌های اوساط]] است. همچنین هفتمین و آخرین سوره از [[سوره‌های مسبحات|سوره‌های مُسَبّحات]] (آغازشده با تسبیح الهی) است.<ref>دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۶۳.</ref>

در تفسیر مجمع البیان از پیامبر(ص) نقل شده است هر کس این سوره را بخواند، خداوند به ازای هر حرفی که بر ابراهیم، موسی و محمد(ص) نازل کرده، ده حسنه می‌دهد. همچنین از امیرالمؤمنین علی(ع) نقل شده است که پیامبر(ص) این سوره را دوست می‌داشت.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۷۱۷.</ref> از امام صادق(ع) نیز نقل است کسی که سوره اعلی را در فرایض یا نوافل خود بخواند، روز قیامت به او گفته می‌شود از هر یک از درهای بهشت می‌خواهی وارد شو ان شاء الله.<ref>علی‌بابایی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۷ش، ج۵، ص۴۷۵.</ref>

سوره از دو بخش تشکیل شده است: روی سخن در بخش نخست به شخص پیامبر(س) است و دستورهایی درباره تسبیح خداوند و ادای رسالت به آن حضرت می‌دهد. همچنین اوصاف هفت‌گانه خداوند در این بخش آمده است. در بخش دوم خداوند از مؤمنان خاشع و کافران شقی سخن می‌گوید و عوامل سعادت و شقاوت این دو گروه را بیان می‌کند.<ref>علی‌بابایی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۷ش، ج۵، ص۴۷۵.</ref>

آیه ششم به پیامبر(ص) اطمینان می‌دهد نگران این نباشد که آیات الهی را فراموش می‌کند، بلکه همو که آن را فرستاده، حافظ و نگهبان آن است.<ref>علی‌بابایی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۷ش، ج۵، ص۴۷۸.</ref>

در تفسیر مجمع البیان آمده است برخی گفته‌اند مراد از تزکیه و صلاة در آیه ۱۴ و ۱۵ زکات فطره و نماز عید است. اما ممکن است اشکال شود این سوره مکی است و در آن زمان نه زکاتی بود و نه نماز عید. در پاسخ آن گفته شده ممکن است آیات ابتدایی این سوره در مکه و آیات پایانی آن، از جمله آیات ۱۴ و ۱۵، در مدینه نازل شده باشد. <ref>طبرسی، مجمع البیان، ج۱۰، ۱۳۷۲ش، ص۷۲۲.</ref>

سیدهاشم بحرانی در تفسیر البرهان ذیل آیه ۱۴ می‌نویسد از امام صادق(ع) نقل شده است: روزه با پرداخت زکات فطره کامل می‌شود، همچنان که نماز با درود فرستان بر پیامبر(ص) به کمال خود می‌رسد. پس هر کس روزه بگیرد، اما به عمد زکات فطره را وا گذارد، روزه‌ای از برایش نیست و هر کس نماز بخواند و بر پیامبر(ص) درود نفرستد و عمداً آن را وا گذارد، نمازی از برایش نیست. خداوند عزوجل زکات فطره را بر نماز مقدم داشت و فرمود: «قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَكَّىٰ وَذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّىٰ».<ref>بحرانی، البرهان، ترجمه، ج۹، ص۴۷۴.</ref>

آیه پایانی سوره اعلی نشان می‌دهد که حضرت ابراهیم و موسی نیز کتاب آسمانی داشتند. در روایتی از ابوذر آمده است: به پیامبر عرض کردم انبیا چند نفر بودند؟ فرمود: ۱۲۴ هزار نفر. ... سپس پیامبر(ص) فرمود ای ابوذر چهار نفر از انبیا عرب بودند: هود، صالح، شعیب و پیامبر تو. گفتم ای رسول خدا خداوند چند کتاب نازل کرد؟ فرمود: ۱۰۴ کتاب. ده کتاب بر آدم، پنجاه کتاب بر شیث، بر اخنوخ که ادریس است سی کتاب و او نخستین کسی است که با قلم نوشت، و بر ابراهیم ده کتاب و نیز تورات و انجیل و زبور و فرقان را بر موسی و مسیح و داوود و پیامبر اسلام نازل کرد.<ref>علی‌بابایی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۷ش، ج۵، ص۴۸۲.</ref>