کتاب الغیبة (نعمانی): تفاوت میان نسخه‌ها

'''کتاب الغيبة''' عنوان یکی از آثار مهم در موضوع [[غیبت امام زمان|غیبت]] و ظهور [[امام دوازدهم]] [[شیعه|شیعیان]] نوشته ابو عبدالله [[محمد بن ابراهیم نعمانی]] در اوايل دوران [[غیبت کبرا|غیبت كبرا]] است. مجموع روایات کتاب، 478 عدد است که در 26 باب بیان شده است. این کتاب از منابع و مصادر بسیاری از کتب دیگر عالمان متقدم و متأخر شیعی است که همگی بر آن اعتماد کرده اند.

ابو عبدالله، محمد بن ابراهيم بن جعفر كاتب نعمانى مشهور به ابن زينب از [[:رده:راویان شیعه|راويان بزرگ شيعه]] در اوايل قرن چهارم هجرى به شمار می آيد. وى علاوه بر اين كه نويسنده‏‌اى خوش فکر و داراى قدرت [[استنباط]] بوده، از اطلاعات وسيعى درباره [[رجال]] و [[حدیث|احاديث]] برخوردار بوده است.

او از شاگردان بزرگ [[ثقةالاسلام]] [[کلینی]] بود و بيشتر معلومات خود را از ايشان فرا گرفته است. نعمانی همچنين كاتب و نويسنده کلینی نيز به شمار می آمد و به همين علت از شهرت، احترام و اعتبار خاصى در نزد علماء و [[:رده:فقهای شیعه‎‏|فقهاى شيعه]] بهره‏‌مند شده است.<ref>ترجمه غیبت نعمانی، ص 4 - 8.</ref>

نعمانی، 26 باب کتاب را در سه بخش مبانی غیبت، دوران غیبت و دوران ظهور و علائم آن گشوده است. او از مجموعه‏ هاى روايى بخصوص كتاب‏هاى غيبت كه پيش از او تأليف شده، استفاده کرده است. نعمانی ''كتاب الغيبة'' را به سال 342ق.و زمانى نوشته كه در شهر [[حلب]] به سر می برده است.<ref>کتاب الغیبه، ص 13.</ref>

فهرست‏ نويسان به كتاب الغيبه نعمانى اشاره كرده و برخى با استفاده از مطالب كتاب گويند نام آن «ملاء العيبة فى طول الغيبه» است.<ref>الذریعة، ج 16، ص 79.</ref> [[شیخ مفید]] پس از بيان مطلبى درباره [[امامت]] [[حضرت مهدی]](ع) می ‏گويد: «روايات در اين باره فراوان است كه اصحاب حديث از [[شيعه]] آنها را جمع كرده و در كتب خود آورده ‏اند از جمله ابو عبداللّه محمدبن ابراهيم نعمانى در كتابى كه درباره غيبت نوشته مشروح آن روايات را بيان كرده است‏».<ref>کتاب الغیبة، ص 13.</ref>

مؤلف در مقدمه‏ اى طولانى علت تأليف كتاب را انحراف گروههايى از شيعيان بخاطر وقوع غيبت امام دوازدهم دانسته و يكى از انگيزه‏ هاى اين انحرافات را ضعف [[ایمان]] و بی ‏توجهى به روايات وارد شده در موضوع غيبت بيان می ‏كند. از اين رو به جمع ‏آورى احاديث در اين موضوع می پردازد.<ref>مقدمه کتاب.</ref>

تنها راوى كتاب غيبت نعمانى، شاگرد او ابوالحسين [[محمد بن علی بجلی]] يا شجاعى است كه هر چند شناخته شده نيست، ديگران نزد او كتاب را قرائت كرده و سپس فرزند او، حسين بن محمد شجاعى نسخه قرائت شده در نزد مؤلف و ديگر كتاب‏هاى پدرش را در اختيار [[نجاشی]] قرار داده و از اين طريق كتاب به دست ما رسيده است.<ref>کتاب الغیبة، ص 9 و 10.</ref>

مجموع روايات كتاب غيبت، 478 عدد است كه در طى 26 باب بيان شده و تعداد روايات هر باب كاملاً متفاوت است. بناى مؤلف در تمامى كتاب، نقل روايت است و به ندرت توضيحى از خود اضافه می ‏كند و روايات را در ابواب مختلف تكرار نمی ‏كند.<ref>نرم افزار سیره معصومان.</ref>

== جايگاه كتاب‏ ==

مطالب كتاب نعمانى در منابع پس از آن از سده چهارم به بعد مورد اعتماد [[:رده:علمای‎ شیعه|عالمان شیعه]] بوده است. هر چند برخی منابع مانند [[اعلام الوری]] [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] و ملاحم [[ابن طاووس]] از نعمانی نام برده اما از آن بهره برده‌اند. بزرگانی چون [[شیخ مفید]] در [[الارشاد]]، [[علی بن عیسی اربلی|اربلی]] در [[کشف الغمة]]، [[علامه حلی]] در [[المستجاد]]، و متأخران دیگر مانند [[مجلسی دوم|مجلسی]] در [[بحار الانوار|بحار]] و [[حر عاملی]] در [[اثبات الهداة]] از آن روايت كرده‏ اند.<ref>نرم افزار سیره معصومان.</ref>

ابواب کتاب در سه بحث گردآوری شده است: ابواب مقدماتی مربوط به مبانی غیبت، دوران غیبت، عصر [[ظهور]] و علائم آن که جمعا 26 باب می شود:

{{ستون-شروع|3}}

# سختی ها و ناملایمات شیعه در غیبت

# صفات و سیره حضرت مهدی(عج)

# سختی ها و مشکلات امام از جانب جاهلان هنگام ظهور

== نسخه های کتاب ==

نسخه های متعدد و بعضا نزدیک به عصر مؤلف بر اتقان و اعتبار آن می افزاید. قدیمی ترین نسخه کتاب در کتابخانه [[آستان قدس رضوی]] موجود است. دیگر نسخه ها عبارتند از:

* کتابخانه دانشکده ادبیات [[مشهد]].<ref>کتاب الغیبه، ص 14 و 15. مهدی حسینعلی، کتاب الغیبة نعمانی.</ref>