منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''مُنتَهَى ألآمال في تَواريخ ألنّبي وَ ألآل''' کتابی فارسی و يكى از آثار حاج [[شیخ عباس قمی]] از عالمان شیعی در قرن چهاردهم است كه درباره زندگى [[چهارده معصوم]](ع) بوده و همچنان ارزش خود را حفظ كرده است؛ زيرا مؤلف به تفصيل از زندگى آن بزرگواران سخن گفته و مطالب خود را بر اساس منابع معتبر و فراوان تدوين نموده است. امروزه این کتاب، مورد اقبال بسیاری از عوام و خواص است.

عباس ابن محمد رضا بن ابو القاسم از علما و محدثان معروف عصر حاضر بود. در [[قم]] متولد شد و معلومات ابتدايى را در آن شهر فرا گرفت و به سال 1316 ق به [[نجف]] رفت و از محضر درس حاج [[میرزا حسین نوری]] استفاده‏ ها برد.

در سال 1320 ق پس از وفات استاد خود به قم مراجعت كرد، آنگاه از قم به [[مشهد]] رفت و چندى در مشهد بسر برد و سرانجام به نجف رفت و در آنجا درگذشت.

منتهی الآمال شامل یک دور شرح زندگانی چهارده معصوم است و غالبا درباره هر معصوم به این امور پرداخته است: ولادت، نام، لقب، کنیه، بخشی از فضائل و ویژگی های اخلاقی هر معصوم، [[معجزه|معجزات]] و دلایل [[امامت]] هر امام، سخنان حکمت آموز امامان، [[شهادت]] معصومان و دفن آنان.

مؤلف در مقدمه کتاب می گوید: چون به مقتضاى اخبار بسيار ثابت شده كه از اعظم طاعات و اشرف قربات احياى احاديث ائمّه دين و مقرّبان حضرت ربّ العالمين، و گريستن بر بلايا و محن آن سادات مظلومين است‏... لهذا به خاطر داعى رسيد تأليف كتابى در ذكر ولادت و مصائب حضرت سيّد المرسلين، و عترت طيّبين آن جناب. و ذكر قليلى از فضايل و مناقب و اخلاق آن بزرگواران تا مؤمنان به خواندن و شنيدن آن به ثواب احياء احاديث ايشان فائز گردند، و به محزون بودن و گريستن بر مصائب عظيم ايشان به درجات مقرّبين رسند.

پس اين كتاب شريف را در كمال ايجاز و اختصار جمع نموده و ناميدم آن را به '''منتهى الامال فى تواريخ النّبىّ و الآل'''. و مرتّب گردانيدم آن را بر چهارده باب به عدد مقرّبان حضرت ربّ الأرباب.

منتهى الآمال از چهارده باب تشكيل شده كه هر يك به زندگى يكى از معصومين پرداخته است. هر باب هم فصل‏ هايى دارد كه به ترتيب از احوال شخصى، مختصرى از مناقب و فضائل، حوادث خاص مربوط به هر امام، فرزندان و خانواده، روات و اصحاب می پردازد. چنانكه انتظار می ‏رود زندگى [[پیامبر(ص)]]، [[امیر مؤمنان]] و بخصوص امام حسين(ع) - زندگی و مقتل امام را در بر دارد - بخش بيشترى از اين كتاب را به خود اختصاص داده است.

== منابع‏ کتاب ==

محدث قمى، در بيان مطالب غالباً منابع خود را نام برده و در چاپ اخير كه به همت آقاى باقرى بيدهندى تصحيح شده، اين منابع با ذكر جلد و صفحه، استخراج و در پاورقى ارائه شده است. سعى وى بر آن است كه روايت‏ هاى مختلف در باره يک واقعه را ذكر كند.

از جمله مآخذ اين كتاب می توان به كتب [[شیخ مفید]] بخصوص [[الارشاد]]، كتب [[شیخ صدوق]] مانند [[عیون الاخبار]] و [[امالی صدوق|امالی]]، كتب شیخ طوسی و كتاب [[کافی]]، [[اعلام الوری]]، [[اثبات الوصیة]]، كتب [[ابن طاووس]]، [[الخرائج و الجرائح]]، [[مناقب ابن شهر آشوب]]، [[تذکرة الخواص]]، كتب تاريخ عمومى مانند [[تاریخ طبری]] و [[تاریخ یعقوبی]] و [[مروج الذهب]]، كتب تاريخ محلى و رجال مانند [[تاریخ قم]] و [[تاریخ بغداد]] و [[تاریخ مدینة دمشق|دمشق]] و [[رجال نجاشی]] اشاره كرد.

مؤلف همچنين در لابلاى مطالب با عبارت «مؤلف می گويد» به توضيحات يا اظهار نظرهايى درباره اخبار و گزارش‏هاى نقل شده هم پرداخته و بر ارزش كتاب افزوده است. با آنكه بيان مؤلف، فارسى و البته به سبک دوران مؤلف است، عبارات عربى مانند سخنان [[معصومین]] و متن دعاها و اشعار نيز فراوان نقل شده و غالباً ترجمه شده است.

== پژوهش های پیرامون کتاب ==

[[محدث قمی]] در تکمله منتهی الآمال کتاب «تتمة المنتهی فی وقایع ایام الخلفاء» رانگاشت. او در مقدمه می نویسد: چون توفیق الهی شامل حال این شکسته احوال و گرفتار امالی و آمال گردید ... خواستم مختصری از احوال بنی حسن را ذکر کنم و مقاتل ایشان را شرح دهم، چون مقداری نگاشتم دیدم از وضع رساله بیرون شدم. با خود اندیشیدم که این رساله را در تتمه و تکمله منتهی الآمال قرار دهم.

* قمی، شیخ عباس، منتهى الآمال في تواريخ النبي و الآل‏، قم، دلیل ما، 1379 ش.