السیرة النبویة (ابن هشام): تفاوت میان نسخه‌ها

سیره ابن اسحاق مشتمل بر روایت‌های تاریخی از زمان حضرت آدم تا پایان زندگی پیامبر اسلام است؛<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ۱۳۷۶ش، ص۵۶.</ref>وی اخبار و حوادث دوران [[مکه]] و [[مدینه]] و احوال پیامبر(ص) و بخشی از ماجراهای مربوط به عصر جاهلی را که در کتاب‌ها و مجموعه‌های پراکنده گوناگون یافته بود در سیره خود جمع‌آوری نموده و به منصور خلیفه عباسی تقدیم کرد.<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج ۴، ص۲۷۷. </ref>

ابن هشام کتاب سیره ابن اسحاق را بازنویسی کرد به این معنا که هم بخش‌هایی از آن را حذف کرد هم مطالبی به آن افزود. و آن را مورد نقد و مقایسه با روایات متعارض قرار داد و حاصل آن کتابی شد که امروزه به سیره ابن هشام شهرت دارد.<ref>موسوعة التاریخ الاسلامی، شیخ محمدهادی یوسفی غروی، ۱۴۱۷ق، ج ۱، ص۲۰ _ ۲۱</ref> وی در ابتدای کتاب دلایل این حذف را آورده است.<ref>ابن هشام، السیره النبویه، ۱۳۷۵ق، ج ۱، ص۴.</ref> پایان‌بخش کتاب سیره ابن هشام اشعاری از [[حسان بن ثابت]] در رثای پیامبر(ص) است که نخستین قصیده با این بیت شروع می‌شود: بطيبة رسم للرسول ومعهد * منير ، وقد تعفو الرسوم وتهمد <ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۴، ص۱۰۸۰.</ref>  

===شبهه پیرامون برخی حذفیات===

در حالیکه، این روایت را طبری از طریق ابن اسحاق نقل کرده ولی اثری از این حدیث در سیره ابن هشام نیست.<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ۱۳۷۶ش، ص۵۸.</ref><ref group="یادداشت"> رسول جعفریان می‌گوید: مواردی در سیره وجود دارد که نشان می‌دهد ابن هشام گاهی مطالبی را به نفع امام علی علیه‌السلام بوده بر آن افزوده است؛ مثلا این خبر که نشان می‌دهد که نهیب علی(ع) بر تسخیر قلعه بنی قریظه، سبب شد تا آنان به زودی خود را برحکم رسول خدا(ص) تسلیم کنند. عبارت ابن هشام در حذف چنین است... مما لیس لرسول الله فیه ذکر، و ما نزل فیه من القرآن بشی ء و لیس سببا لشی ء بالعشر یعرفها ولا تفسیراله ولا شاهدا علیه لما ذکرت من الاختصار واشعار لم رحدا من اهل العلم بروایته. ازموارد حذفی ابن هشام برخی ازروایات مربوط به پیامبر(ص) در قبل از بعثت نیز رویات نقش عباس بن عبدالمطلب در بدر است ! همینطور روایت دعوت امام علی(ع) رابرای اسلام آوردن که در نسخه یونس هست در سیره ابن هشام نیامده است. و نیز روایتی درباره کیفیت اسلام آوردن ابوبکر. رجوع کنید به: جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ۱۳۷۶ش، ص۶۱. </ref>

برخی نیز این ادعا را رد کرده و به مواردی استناد کرده‌اند که ابن هشام از ابن اسحاق درباره امام علی(ع) نقل کرده<ref>رک: سیره ابن هشام، ج ۱، ص۲۴۵و۵۰۵.</ref>،و هم مواردی که خود ابن هشام مستقلاً در مناقب علی(ع) آورده است.<ref>رک: به سیره ابن هشام، ۱۳۷۵ق، ج ۱، ص۸۷ و ج ۲، ص۱۵۱ و ۵۱۹ – ۵۲۰.</ref>

== نویسنده==

عبدالملک بن هشام بن ایوب حمیری المعافری مشهور به جمال الدین(متوفی ۲۱۳یا ۲۱۸ق)، محدّث، مورّخ، ادیب و نسب‌شناس، در [[مصر]] به دنیا آمد و در [[بصره]] رشد نمود.<ref>زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج ۴، ص۱۶۶.</ref>