Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۲۱۵
ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
| گفتاورد = | | گفتاورد = | ||
}} | }} | ||
'''رقیه''' دختر خردسال [[امام حسین(ع)]] که در [[واقعه کربلا]] حضور داشت و همراه با [[کاروان اسرا]] به شام برده شد و در [[شام]] درگذشت. [[حرم حضرت رقیه|زیارتگاهی]] در [[دمشق]] به وی منسوب است. درباره اینکه آیا امام حسین (ع) چنین دختری داشته است یا نه و نیز درباره نام، چگونگی وفات و مزار منسوب به وی اختلافنظر وجود دارد. | '''رقیه''' دختر خردسال [[امام حسین(ع)]] که در [[واقعه کربلا]] حضور داشت و همراه با [[کاروان اسرا]] به شام برده شد و در [[شام]] درگذشت. [[حرم حضرت رقیه|زیارتگاهی]] در [[دمشق]] به وی منسوب است. درباره اینکه آیا امام حسین(ع) چنین دختری داشته است یا نه و نیز درباره نام، چگونگی وفات و مزار منسوب به وی اختلافنظر وجود دارد. | ||
== نام و نسب == | == نام و نسب == | ||
رقیه فرزند [[امام حسین(ع)]] امام سوم شیعیان است. نام مادر او در منابع نیامده است. در برخی گزارشهای نسبشناسی در میان دختران امام حسین(ع) نام برده شده است. [[علی بن زید بیهقی|ابن فُندُق بیهقی]](م ۵۶۵ ق) در کتاب [[لباب الانساب (کتاب)|لباب الانساب]] از دختری به نام رقیه برای امام حسین(ع) در کنار [[فاطمه بنت الحسین|فاطمه]] و [[سکینه]] یاد کرده است.<ref>ابن فندق، لباب الانساب، ۱۳۸۵، ص۳۵۵.</ref> | رقیه فرزند [[امام حسین(ع)]] امام سوم شیعیان است. نام مادر او در منابع نیامده است. در برخی گزارشهای نسبشناسی در میان دختران امام حسین(ع) نام برده شده است. [[علی بن زید بیهقی|ابن فُندُق بیهقی]](م ۵۶۵ ق) در کتاب [[لباب الانساب (کتاب)|لباب الانساب]] از دختری به نام رقیه برای امام حسین(ع) در کنار [[فاطمه بنت الحسین|فاطمه]] و [[سکینه]] یاد کرده است.<ref>ابن فندق، لباب الانساب، ۱۳۸۵، ص۳۵۵.</ref> ابن فندق در جای دیگر فاطمه، سکینه، زینب و ام کلثوم را دختران امام حسین ذکر میکند و میافزاید زینب و ام کلثوم در کودکی از دنیا رفتند.<ref>ابن فندق، لباب الانساب، ۱۳۸۵، ص۳۵۰.</ref> [[محمد بن طلحه شافعی]] (م ۶۵۲ ق) دختران امام را چهار تن دانسته و تنها از زینب، سکینه و فاطمه نام بردهاست و نام دختر چهارم را ذکر نکرده است.<ref>شافعی، مطالب السئول، ۱۴۱۹ق، ص۲۵۷.</ref> [[نجم الدین طبسی]] از گزارش ابن فندق و [[مطالب السئول]] به این نتیجه رسیده که نام دختر چهارم امام حسین(ع) رقیه و [[کنیه]] او امکلثوم است.<ref>طبسی، رقیه بنت الحسین، ص۸-۹.</ref> با این حال بیشتر منابع تاریخی دختری به نام رقیه برای امام ذکر نکردهاند؛ [[شیخ مفید]] تنها [[سکینه دختر امام حسین(ع)|سکینه]] و [[فاطمه دختر امام حسین|فاطمه]] را به عنوان دختران امام حسین(ع) ذکر میکند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۵.</ref> | ||
{{خاندان پیامبر}} | {{خاندان پیامبر}} | ||
== حضور در کربلا == | == حضور در کربلا == | ||
در منابع به حضور وی در کربلا تصریح نشده است. در برخی نسخههای کتاب [[لهوف|الملهوف]] که از امام حسین(ع) جملاتی به بازماندگان خود گزارش شده از رقیه نام برده شده است؛ اما اشاره نشده که رقیه دختر امام حسین است.<ref> سید بن طاووس، الملهوف، ص۱۴۱.</ref>.<ref group="یادداشت"> یا اُختاه! یا اُمّ کلثوم! وأنتِ یا زینب! وأنتِ یا رقیة! وأنتِ یا فاطمة! وأنتِ یا رَباب! انظرن إذا أنا قُتِلتُ فلاتشققنَ | در منابع به حضور وی در کربلا تصریح نشده است. در برخی نسخههای کتاب [[لهوف|الملهوف]] که از امام حسین(ع) جملاتی به بازماندگان خود گزارش شده از رقیه نام برده شده است؛ اما اشاره نشده که رقیه دختر امام حسین است.<ref> سید بن طاووس، الملهوف، ص۱۴۱.</ref>.<ref group="یادداشت"> یا اُختاه! یا اُمّ کلثوم! وأنتِ یا زینب! وأنتِ یا رقیة! وأنتِ یا فاطمة! وأنتِ یا رَباب! انظرن إذا أنا قُتِلتُ فلاتشققنَ عَلَی جَیباً، و لاتُخمِشنَ عَلَی وَجهاً، و لاتَقُلنَ عَلَی هَجراً؛ خواهرم، ای امّ کلثوم! و تو ای زینب! و تو ای رُقَیه! و تو ای فاطمه! و تو ای رَباب! توجّه کنید که هرگاه من کشته شدم، برای من گریبان چاک مکنید و صورت خراش ندهید و حرف نامربوط مگویید.سید بن طاووس، الملهوف، ترجمه میرطالبی، ص۱۲۳.</ref> | ||
این احتمال وجود دارد که منظور از رقیه در این گزارش، [[رقیه دختر امام علی(ع)]] باشد.<ref>طبسی، رقیه بنت الحسین، ص۲۵</ref> به خصوص اینکه اسم رقیه، در کنار دیگر خواهران امام حسین(ع) مانند ام کلثوم و زینب آمده و در برخی از نسخههای کتاب لهوف نیز این عبارت نیست.<ref>سید بن طاووس، لهوف، ۱۳۴۸ش.</ref> | این احتمال وجود دارد که منظور از رقیه در این گزارش، [[رقیه دختر امام علی(ع)]] باشد.<ref>طبسی، رقیه بنت الحسین، ص۲۵</ref> به خصوص اینکه اسم رقیه، در کنار دیگر خواهران امام حسین(ع) مانند ام کلثوم و زینب آمده و در برخی از نسخههای کتاب لهوف نیز این عبارت نیست.<ref>سید بن طاووس، لهوف، ۱۳۴۸ش.</ref> | ||
خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
== ماجرای درگذشت == | == ماجرای درگذشت == | ||
گفته شده است دختری سه یا چهار ساله همراه [[اسیران کربلا]] در [[شام]] بوده است. او شبی پدر را در خواب دید هنگامی که از خواب بیدار شد، بسیار گریه و بیتابی میکرد و | گفته شده است دختری سه یا چهار ساله همراه [[اسیران کربلا]] در [[شام]] بوده است. او شبی پدر را در خواب دید هنگامی که از خواب بیدار شد، بسیار گریه و بیتابی میکرد و پدرش را میخواست. [[یزید]] با شنیدن صدای گریه او، دستور داد سر امام حسین را نزد او ببرند. این دختر با دیدن این منظره ناراحتیاش بیشتر شد و به سبب همین ناراحتی درگذشت.<ref>نک: طبری، کامل بهائی، ۱۳۸۳ش، ص۵۲۳.</ref> | ||
=== گزارشها === | === گزارشها === | ||
خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
در گزارشهای مربوط به درگذشت دختری منسوب به امام حسین(ع) در شام ناهماهنگیها و اختلافهایی دیده میشود. این گزارشها نسبت به نام، زمان و مکان وفات و همچنین سن او اختلاف دارند. ناهماهنگی این گزارشها و همچنین عدم ذکر نام وی در بیشتر منابع تاریخی سبب تردید جدی از سوی برخی محققان در انتساب وی به امام حسین(ع) شده است. [[مرتضی مطهری]] ماجرای درگذشت او در شام را از [[تحریفات عاشورا|تحریفات لفظی واقعه عاشورا]] دانسته است.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ج۱۷، ص۵۸۶.</ref> | در گزارشهای مربوط به درگذشت دختری منسوب به امام حسین(ع) در شام ناهماهنگیها و اختلافهایی دیده میشود. این گزارشها نسبت به نام، زمان و مکان وفات و همچنین سن او اختلاف دارند. ناهماهنگی این گزارشها و همچنین عدم ذکر نام وی در بیشتر منابع تاریخی سبب تردید جدی از سوی برخی محققان در انتساب وی به امام حسین(ع) شده است. [[مرتضی مطهری]] ماجرای درگذشت او در شام را از [[تحریفات عاشورا|تحریفات لفظی واقعه عاشورا]] دانسته است.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ج۱۷، ص۵۸۶.</ref> | ||
پخش سخنان [[آیتالله خوشوقت]]، از تلویزیون [[ایران]] در تردید و انکار انتساب رقیه به [[امام حسین(ع)]]<ref>[http://aghigh.ir/fa/news/2954 «اظهارات متفاوت آیتالله خوشوقت درباره حضرت رقیه(س)»، سایت عقیق]</ref> موجی از مخالفتها و واکنشها را در ایران در پی داشت.<ref>[http://www.shia-news.com/fa/news/48803 «پاسخ چهار تن از مراجع تقلید به برخی شبهه پراکنیها راجع به حضرت رقیه (سلامالله علیها)»، سایت شیعه نیوز][http://valiasr-aj.com/persian/shownews.php?idnews=1542 نظر مراجع | پخش سخنان [[آیتالله خوشوقت]]، از تلویزیون [[ایران]] در تردید و انکار انتساب رقیه به [[امام حسین(ع)]]<ref>[http://aghigh.ir/fa/news/2954 «اظهارات متفاوت آیتالله خوشوقت درباره حضرت رقیه(س)»، سایت عقیق]</ref> موجی از مخالفتها و واکنشها را در ایران در پی داشت.<ref>[http://www.shia-news.com/fa/news/48803 «پاسخ چهار تن از مراجع تقلید به برخی شبهه پراکنیها راجع به حضرت رقیه (سلامالله علیها)»، سایت شیعه نیوز][http://valiasr-aj.com/persian/shownews.php?idnews=1542 نظر مراجع تقلید درباره حضرت رقیه(س)]؛[http://www.valiasr-aj.com/fa/page.php?bank=notepad&id=248 «حضرت رقیه سلام الله علیها در کلام بزرگان و مراجع عظام تقلید»، سایت مؤسسه تحقیقاتی ولی عصر.]</ref> | ||
==سوگواری== | ==سوگواری== | ||
بسیاری از شیعیان شب و روز سوم محرم را به [[روضهخوانی|روضه]] رقیه اختصاص دادهاند.<ref>هادیمنش، هودج خون، ۱۳۸۰ش، ص۱۳۶.</ref>در برخی تقویمهای شیعی [[۵ صفر]] سالروز درگذشت وی ثبت شده است.<ref> مرکز پژوهشهای صدا و سیما، روزشمار قمری، ص۳۵.</ref> برخی از هیئتهای [[عزاداری محرم|عزاداری]] و [[مسجد|مساجد]] شیعیان به نام وی نامگذاری شده است. [[نوحهخوانی|نوحهها]] و اشعار زیادی در رثاء وی سروده شده و در برخی نوحهها به کسانی که وجود ایشان را منکر میشوند، طعنه و کنایه زده شده است.{{مدرک}} روضهخوانان معمولا عباراتی را که [[شیخ عباس قمی]] در [[نفس المهموم (کتاب)|نفس المهموم]] از زبان او خطاب به پدرش نقل کرده در سوگش میخوانند: | بسیاری از شیعیان شب و روز سوم محرم را به [[روضهخوانی|روضه]] رقیه اختصاص دادهاند.<ref>هادیمنش، هودج خون، ۱۳۸۰ش، ص۱۳۶.</ref>در برخی تقویمهای شیعی [[۵ صفر]] سالروز درگذشت وی ثبت شده است.<ref> مرکز پژوهشهای صدا و سیما، روزشمار قمری، ص۳۵.</ref> برخی از هیئتهای [[عزاداری محرم|عزاداری]] و [[مسجد|مساجد]] شیعیان به نام وی نامگذاری شده است. [[نوحهخوانی|نوحهها]] و اشعار زیادی در رثاء وی سروده شده و در برخی نوحهها به کسانی که وجود ایشان را منکر میشوند، طعنه و کنایه زده شده است.{{مدرک}} روضهخوانان معمولا عباراتی را که [[شیخ عباس قمی]] در [[نفس المهموم (کتاب)|نفس المهموم]] از زبان او خطاب به پدرش نقل کرده در سوگش میخوانند: | ||
* | *ای پدر چه کسی تو را به خونت خضاب کرده است؟ | ||
* | *ای پدر چه کسی رگ گردنت را بریده است؟ | ||
* | *ای پدر چه کسی مرا در این سنِ کم [[یتیم]] کرده است؟ | ||
* | *ای پدر پس از تو به چه کسی امیدوار باشیم؟ | ||
* | *ای پدر این دختر یتیم را چه کسی بزرگ کند؟<ref>شعرانی، ترجمه نفس المهموم، ۱۳۸۳ش، ص۴۱۷.</ref>{{یادداشت|یا أبتاه من ذا الذی خضبک بدمائک، یا أبتاه من ذا الذی قطع وریدیک، یا أبتاه من ذا الذی أیتمنی علی صغر سنی، یا أبتاه من بقی بعدک نرجوه، یا أبتاه من للیتیمة حتی تکبر(قمی، نفس المهموم، ۱۴۲۱ق، ص۴۱۶.)}} | ||
[[پرونده:رقیه بنتالحسین در انساب و تاریخ.jpg|150px|بندانگشتی|چپ|کتاب رقیه بنتالحسین در انساب و تاریخ]] | [[پرونده:رقیه بنتالحسین در انساب و تاریخ.jpg|150px|بندانگشتی|چپ|کتاب رقیه بنتالحسین در انساب و تاریخ]] | ||
==تکنگاری== | ==تکنگاری== | ||
آثار زیادی به فارسی و عربی پیرامون رقیه نوشته شده؛ این آثار در نیمه دوم قرن چهاردهم شمسی نگارش شدهاند و به مباحثی نظیر زندگی، اسارت، اشعار و مراثی | آثار زیادی به فارسی و عربی پیرامون رقیه نوشته شده؛ این آثار در نیمه دوم قرن چهاردهم شمسی نگارش شدهاند و به مباحثی نظیر زندگی، اسارت، اشعار و مراثی درباره وی پرداختهاند. حدود صد کتاب به زبان فارسی نوشته شده است. از جمله آثار فارسی کتاب «رقیه بنتالحسین در انساب و تاریخ» نوشته محمد حسن پاکدامن است. نویسنده این کتاب به دنبال اثبات وجودی رقیه، دختر امام حسین، حضور او در [[کربلا]]، بررسی صحت و سقم ماجرای [[خرابه شام]] و زمان وفات وی بر اساس منابع تاریخی و انساب است.<ref>[http://news.aqr.ir/portal/home/?news/38388/62900/1054508/شخصیت-شناسی-حضرت-رقیه(س)-در-«رقیه-بنت-الحسین-در-انساب-و-تاریخ»- شخصیتشناسی حضرت رقیه(س) در «رقیه بنت الحسین در انساب و تاریخ»، پایگاه اطلاع رسانی آستان قدس.]</ref> | ||
== جستارهای وابسته== | == جستارهای وابسته== | ||
خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* [http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/image/17843 | * [http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/image/17843 ابن فندق بیهقی، علی بن زید، لباب الانساب و الالقاب و الاعقاب، تحقق: مهدی رجائی، مکتبة آیت الله المرعشی، قم، ۱۳۸۵.] | ||
* ارجستانی، محمدحسین، اَنوار المجالس | * ارجستانی، محمدحسین، اَنوار المجالس | ||
*سید ابن طاووس، علی بن موسی بن جعفر، اللهوف | *سید ابن طاووس، علی بن موسی بن جعفر، اللهوف علی قتلی الطفوف، جهان، تهران، ۱۳۴۸ش. | ||
* سید ابن طاووس، علی بن موسی بن جعفر، اللهوف علی قتلی الطفوف،ترجمه: سید ابوالحسن میرطالبی. | * سید ابن طاووس، علی بن موسی بن جعفر، اللهوف علی قتلی الطفوف،ترجمه: سید ابوالحسن میرطالبی. | ||
*شافعی، محمد بن طلحه، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، بیروت، البلاغ، ۱۴۱۹ق. | *شافعی، محمد بن طلحه، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، بیروت، البلاغ، ۱۴۱۹ق. | ||
* شاه عبدالعظیمی، سید محمدعلی، الإیقاد. | * شاه عبدالعظیمی، سید محمدعلی، الإیقاد. | ||
* شعرانی، ابوالحسن شعرانی، دمع السجوم ترجمه کتاب نفس المهموم، قم، مؤسسه انتشارات هجرت، ۱۳۸۳ش. | * شعرانی، ابوالحسن شعرانی، دمع السجوم ترجمه کتاب نفس المهموم، قم، مؤسسه انتشارات هجرت، ۱۳۸۳ش. | ||
*طبری، عمادالدین حسن بن علی، | *طبری، عمادالدین حسن بن علی، کامل بهائی، مرتضوی، تهران، ۱۳۸۳ش. | ||
* [http://velaseddighah.com/fa/wp-content/uploads/2014/01/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%87-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%87%D8%A71.pdf طبسی، نجم الدین، رقیه بنت الحسین، تنظیم: عباس جهانشاهی.] | * [http://velaseddighah.com/fa/wp-content/uploads/2014/01/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%87-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%87%D8%A71.pdf طبسی، نجم الدین، رقیه بنت الحسین، تنظیم: عباس جهانشاهی.] | ||
* طریحی، فخرالدین، المنتخب فی جمع المراثی والخطب، مشهور به منتخب طریحی. | * طریحی، فخرالدین، المنتخب فی جمع المراثی والخطب، مشهور به منتخب طریحی. | ||
خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
* کاشفی سبزواری، ملا حسین، روضة الشهدا، نوید اسلام، قم، ۱۳۸۲ش. | * کاشفی سبزواری، ملا حسین، روضة الشهدا، نوید اسلام، قم، ۱۳۸۲ش. | ||
* محمدی ری شهری، مهدی، دانشنامه امام حسین، دارالحدیث، قم، ۱۴۳۰ق. | * محمدی ری شهری، مهدی، دانشنامه امام حسین، دارالحدیث، قم، ۱۴۳۰ق. | ||
* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار . | * مطهری، مرتضی، مجموعه آثار. | ||
* مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، کنگره شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ق. | * مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، کنگره شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ق. | ||
* یزدی، محمدجواد، شعشعة الحسینی | * یزدی، محمدجواد، شعشعة الحسینی | ||
خط ۹۴: | خط ۹۴: | ||
== پیوند به بیرون== | == پیوند به بیرون== | ||
*[http://roghayehkhaton3.blogfa.com/category/25 وبلاگ تخصصی حضرت رقیه] | *[http://roghayehkhaton3.blogfa.com/category/25 وبلاگ تخصصی حضرت رقیه] | ||
{{امام حسین}} | {{امام حسین}} | ||
{{زنان اهل بیت}} | {{زنان اهل بیت}} |