پرش به محتوا

مصحف امام علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

اصلاح پانویس و منابع
جز (←‏ویژگی‌ها: اصلاح پانویس)
(اصلاح پانویس و منابع)
خط ۷: خط ۷:
پس از رحلت [[پیامبر (ص)]]، امام [[علی (ع)]] در خانه خود قرآن مجید را به ترتیب نزول در یک مصحف جمع کرد و حدود ۶ ماه پس از رحلت پیامبر، مصحف را به مردم نشان داد.<ref>طباطبائی، قرآن در اسلام، ۱۳۷۶ش، ص۱۱۳؛ السجستانی، کتاب المصاحف، ۱۴۰۵ق، ص۱۶؛ سیوطی، الاتقان، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۶۱.</ref> سلیم بن قیس هلالی (درگذشته ۷۶ق) به نقل از صحابه پیامبر از جمله ابوذر غفاری، سلمان فارسی و ابن عباس، درباره مصحف امام علی(ع) و ویژگی‌های آن سخن گفته است. به‌علاوه، روایاتی از ابن عباس به طور مستقل در این باره نقل شده است.<ref>ایازی، «مصحف امام علی(ع)»، ص۱۶۷.</ref>  
پس از رحلت [[پیامبر (ص)]]، امام [[علی (ع)]] در خانه خود قرآن مجید را به ترتیب نزول در یک مصحف جمع کرد و حدود ۶ ماه پس از رحلت پیامبر، مصحف را به مردم نشان داد.<ref>طباطبائی، قرآن در اسلام، ۱۳۷۶ش، ص۱۱۳؛ السجستانی، کتاب المصاحف، ۱۴۰۵ق، ص۱۶؛ سیوطی، الاتقان، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۶۱.</ref> سلیم بن قیس هلالی (درگذشته ۷۶ق) به نقل از صحابه پیامبر از جمله ابوذر غفاری، سلمان فارسی و ابن عباس، درباره مصحف امام علی(ع) و ویژگی‌های آن سخن گفته است. به‌علاوه، روایاتی از ابن عباس به طور مستقل در این باره نقل شده است.<ref>ایازی، «مصحف امام علی(ع)»، ص۱۶۷.</ref>  


بنا بر آنچه شهرستانی (درگذشته ۵۴۸ق) در تفسیر خود ذکر کرده، حضرت علی (ع) پس از جمع کردن آیات قرآن کریم، آن را که به اندازه یک بار شتر بود، با کمک غلامش [[قنبر]] به برخی از صحابه پیامبر و مردم نشان داد و گفت این همان چیزی است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. اصحاب پیامبر(ص) گفتند ما به این مصحف نیازی نداریم و آن را ببر. امام علی(ع) در پاسخ به آنان گفت: به خدا دیگر هرگز آن را نخواهید دید، و سپس در حال خواندن آیه ۳۰ سوره فرقان<ref>وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَـٰذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا؛ و پيامبر گفت: «پروردگارا، قوم من اين قرآن را رها كردند.»</ref>، به خانه خود بازگشت.<ref>شهرستانی، مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵آ؛ نیز ر.ک: تفسیر شهرستانی، تحقیق آذرشب، ج۱، ص۱۲۰، به نقل خرمشاهی، قرآن پژوهی (۲)، ص۴۶۸.</ref>
بنا بر آنچه شهرستانی (درگذشته ۵۴۸ق) در تفسیر خود ذکر کرده، حضرت علی (ع) پس از جمع کردن آیات قرآن کریم، آن را که به اندازه یک بار شتر بود، با کمک غلامش [[قنبر]] به برخی از صحابه پیامبر و مردم نشان داد و گفت این همان چیزی است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. اصحاب پیامبر(ص) گفتند ما به این مصحف نیازی نداریم و آن را ببر. امام علی(ع) در پاسخ به آنان گفت: به خدا دیگر هرگز آن را نخواهید دید، و سپس در حال خواندن آیه ۳۰ سوره فرقان<ref>وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَـٰذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا؛ و پيامبر گفت: «پروردگارا، قوم من اين قرآن را رها كردند.»</ref>، به خانه خود بازگشت.<ref>خرمشاهی، قرآن‌پژوهی، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۶۸.</ref>


[[ابن ندیم]] در کتاب [[الفهرست ابن ندیم|الفهرست]]، مدت‌زمان گردآوری مصحف را ۳ روز دانسته و آن را اولین مصحف قرآن کریم معرفی کرده است.<ref>ابن الندیم، الفهرست، ص۳۰.</ref>
[[ابن ندیم]] در کتاب [[الفهرست ابن ندیم|الفهرست]]، مدت‌زمان گردآوری مصحف را ۳ روز دانسته و آن را اولین مصحف قرآن کریم معرفی کرده است.<ref>ابن الندیم، الفهرست، ص۳۰.</ref>
خط ۱۴: خط ۱۴:
بر اساس روایات، مصحف امام علی(ع) با دستخط وی<ref>ایازی، مصحف امام علی(ع)، صص۱۷۷-۱۷۸.</ref> و به ترتیب نزول گردآوری شده است؛ یعنی [[سوره علق]] در ابتدای قرآن آمده و پس از آن [[سوره مدثر|المدثر]]، [[سوره قلم|نون و القلم]] و...، اما درباره اینکه آیا در این مصحف، [[شأن نزول]] و معرفی آیات [[ناسخ و منسوخ]] هم آمده و یا فقط آیات قرآن کریم به تنهایی ذکر شده، اختلافاتی در روایات وجود دارد.<ref>رامیار، تاریخ قرآن، ص۳۷۰-۳۷۱.</ref> در روایتی از امام باقر(ع) آمده که هیچ کس قرآن را بر اساس ترتیب نزول جمع‌آوری نکرده، مگر علی بن ابی طالب(ع).<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۹۳.</ref>
بر اساس روایات، مصحف امام علی(ع) با دستخط وی<ref>ایازی، مصحف امام علی(ع)، صص۱۷۷-۱۷۸.</ref> و به ترتیب نزول گردآوری شده است؛ یعنی [[سوره علق]] در ابتدای قرآن آمده و پس از آن [[سوره مدثر|المدثر]]، [[سوره قلم|نون و القلم]] و...، اما درباره اینکه آیا در این مصحف، [[شأن نزول]] و معرفی آیات [[ناسخ و منسوخ]] هم آمده و یا فقط آیات قرآن کریم به تنهایی ذکر شده، اختلافاتی در روایات وجود دارد.<ref>رامیار، تاریخ قرآن، ص۳۷۰-۳۷۱.</ref> در روایتی از امام باقر(ع) آمده که هیچ کس قرآن را بر اساس ترتیب نزول جمع‌آوری نکرده، مگر علی بن ابی طالب(ع).<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۹۳.</ref>


به باور شهرستانی در تفسیر مفاتیح الاسرار، قرآن جمع‌آوری‌شده توسط امام علی(ع) علاوه بر متن، حاشیه هم داشته<ref>خرمشاهی، قرآن‌پژوهی، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۶۸.</ref> و همچنین به گفته شیخ مفید، تاویل آیات قرآن کریم هم در آن بوده است.<ref>شیخ مفید، اوائل المقالات، ص۹۴، به نقل از: خرمشاهی، قرآن پژوهی، ج۲، ص۴۶۹-۴۶۸.</ref> بنابر برخی روایات، بسیاری از مبهمات، از جمله نام بعضی از منافقان، در حاشیه قرآن جمع‌آوری‌شده توسط امام علی(ع) بیان شده بوده و برخی محققان، همین مورد را یکی از دلایل پذیرفته‌نشدن آن توسط صحابه پیامبر دانسته‌اند.<ref>خرمشاهی، قرآن‎پژوهی، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۶۹.</ref>
به باور شهرستانی در تفسیر مفاتیح الاسرار، قرآن جمع‌آوری‌شده توسط امام علی(ع) علاوه بر متن، حاشیه هم داشته<ref>خرمشاهی، قرآن‌پژوهی، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۶۸.</ref> و همچنین به گفته شیخ مفید، تاویل آیات قرآن کریم هم در آن بوده است.<ref>شیخ مفید، اوائل المقالات، ص۹۴، به نقل از: خرمشاهی، قرآن‌پژوهی، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۶۹-۴۶۸.</ref> بنابر برخی روایات، بسیاری از مبهمات، از جمله نام بعضی از منافقان، در حاشیه قرآن جمع‌آوری‌شده توسط امام علی(ع) بیان شده بوده و برخی محققان، همین مورد را یکی از دلایل پذیرفته‌نشدن آن توسط صحابه پیامبر دانسته‌اند.<ref>خرمشاهی، قرآن‎پژوهی، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۶۹.</ref>


به تصریح بسیاری از منابع شیعه، مصحف امام علی(ع) به نوبت و بر اساس توارث، در دست [[ائمه (ع)]] بوده و اکنون نزد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام دوازدهم(ع)]] است.<ref>عاملی، حقائق هامّة، ص۱۶۰، به نقل از: خرمشاهی، قرآن‎پژوهی، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۶۹.</ref>
به تصریح بسیاری از منابع شیعه، مصحف امام علی(ع) به نوبت و بر اساس توارث، در دست [[ائمه (ع)]] بوده و اکنون نزد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام دوازدهم(ع)]] است.<ref>عاملی، حقائق هامّة، ص۱۶۰، به نقل از: خرمشاهی، قرآن‎پژوهی، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۶۹.</ref>
خط ۲۸: خط ۲۸:
* الشهرستانی، محمد بن عبدالکریم، مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار، با مقدمه عبدالحسین حائری، طهران، مرکز انتشارات نسخ خطی، ۱۴۰۹ق/۱۳۶۸ش.
* الشهرستانی، محمد بن عبدالکریم، مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار، با مقدمه عبدالحسین حائری، طهران، مرکز انتشارات نسخ خطی، ۱۴۰۹ق/۱۳۶۸ش.
* سیوطی، جلال الدین، الاتقان فی علوم القرآن، تحقیق سعید المندوب، لبنان، دارالفکر، ۱۴۱۶ق/۱۹۹۶م.
* سیوطی، جلال الدین، الاتقان فی علوم القرآن، تحقیق سعید المندوب، لبنان، دارالفکر، ۱۴۱۶ق/۱۹۹۶م.
* خرمشاهی، بهاء الدین، قرآن‌پژوهی، تهران، علمی فرهنگی، ۱۳۸۹ش.
* خرمشاهی، بهاء الدین، قرآن‌پژوهی، تهران، شرکت انتشارات علمی فرهنگی، ۱۳۸۹ش.
* رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۹ش.
* رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۹ش.
* یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۸ش.
* یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۸ش.
۳۵۱

ویرایش