مصحف امام علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

در تفسیر شهرستانی (درگذشته 548ق) آمده است که حضرت علی (ع) پس از جمع قرآن، با کمک غلامش [[قنبر]] آن را به نزد مردم [بزرگان صحابه] بردند. آن‌ها این مجموعه را به دشواری حمل می‌کردند و گویند به اندازه بار شتری بود. حضرت (ع) به ایشان گفت این کتاب الله است به گونه‎ای که بر [[حضرت محمد (ص)]] نازل شده است. آن را بین دو جلد (لوح) جمع آورده‌ام. آنان گفتند مصحفت را بردار و ببر ما به آن نیازی نداریم. حضرت (ع) گفت به خدا دیگر هرگز آن را نخواهید دید. وظیفه من این بود که چون جمعش کردم آگاهتان سازم و سپس در حال خواندن این [[آیه]] به خانه خود بازگشت:<ref>شهرستانی، مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار، ج۱، ص۵آ؛ نیز ر.ک: تفسیر شهرستانی، تحقیق آذرشب، ج۱، ص۱۲۰؛ به نقل خرمشاهی، قرآن پژوهی (۲)، ص ۴۶۸.</ref>{{سخ}}{{متن قرآن|یَا رَ‌بِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هَـٰذَا الْقُرْ‌آنَ مَهْجُورً‌ا|ترجمه=پروردگارا، قوم من این قرآن را رها کردند.|سوره=۲۵|آیه=۳۰}}

:چگونه آنان گردآوری علی بن ابی طالب را مطالبه نکردند؟ آیا [[زید بن ثابت]] بهتر می توانست بنویسد؟ آیا [[سعید بن عاص]] ادیب تر و به فنون و قواعد عرب آشناتر بود یا علی؟ آیا آنان به پیامبر خدا نزدیکتر بودند یا ایشان؟ آری، همه آنان کار علی(ع) را وانهادند و مصحفش را به کنار گذاردند و فراموشش کردند، در حالی که چون از تجهیز و تدفین و نماز بر رسول خدا فارغ شد، سوگند یاد کرد که عبای خویش را جز برای [[نماز جمعه]] بر دوش نیندازد مگر آنکه قرآن را گردآورد. بی گمان، او مأمور این کار بود. قرآن را گردآورد؛ چونان که نازل شده بود، بی تحریف و تبدیل و کم و زیاد. پیامبر گرامی همواره او را از موضع آیات و سوره ها آگاه کرده بود و جایگاه و تقدم و تأخر آنها را نشان داده بود.<ref>ایازی، مصحف امام علی(ع)، ص172-173؛ به نقل از شهرستانی، مفاتیح الاسرار و مصابیح الانوار، ج1، ص120؛ نیز ر.ک: شهرستانی، مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار، ج۱، ص۵آ.</ref>

'''جزء پنجم''': [[سوره انعام|انعام]]، [[سوره اسراء|سبحان]]، [[سوره انبیاء|اقترب]]، [[سوره فرقان|فرقان]]، [[سوره قصص|موسی و فرعون]]<ref>سوره طه را به نقل سیوطی از سخاوی در جمال القراء: سوره کلیم هم می‌گویند (الاتقان، ج۱، ص۵۶) و اینجا مراد سوره قصص است. به نقل ترجمه تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۶، پاورقی شماره ۱.</ref>، [[سوره غافر|حم مؤمن]]، [[سوره مجادله|مجادله]]، [[سوره حشر|حشر]]، [[سوره جمعه|جمعه]]، [[سوره منافقون|منافقون]]، [[سوره قلم|ن و القلم]]، [[سوره نوح|انا ارسلنا نوحا]]، [[سوره جن|قل اوحی الی]] و [[سوره مرسلات|المرسلات]] و [[سوره ضحی|الضحی]] و [[سوره تکاثر|الهاکم]]، این است جزء انعام که ۸۸۶ آیه و ۱۶ سوره است.

'''جزء ششم''': [[سوره اعراف|اعراف]]، [[سوره ابراهیم|ابراهیم]]، [[سوره کهف|کهف]]، [[سوره نور|نور]]، [[سوره ص|ص]]، [[سوره زمر|زمر]]، [[سوره جاثیه|شریعت]]،<ref>نسخه بدل: جاثیه. سوره جاثیه را به نقل سیوطی از کرمانی در العجائب، سوره شریعت و سوره دهر نیز گویند (اتقان، ج۱، ص۵۶)؛ به نقل ترجمه تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۶، پاورقی شماره ۲.</ref> [[سوره محمد|الذین کفروا]]، [[سوره حدید|حدید]]، [[سوره مزمل|مزمل]]، [[سوره قیامه|لا اقسم بیوم القیامة]]، [[سوره نبأ|عم یتساءلون]]، [[سوره غاشیه|غاشیه]]، [[سوره فجر|فجر]]، [[سوره لیل|و اللیل اذا یغشی]] و [[سوره نصر|اذا جاء نصر الله]]، این است جزء اعراف که ۸۸۶ آیه و ۱۶ سوره است.

'''جزء هفتم''': [[سوره انفال|انفال]]، [[سوره توبه|براءه]]، [[سوره طه|طه]]، [[سوره فاطر|ملائکه]]، [[سوره صافات|صافات]]، [[سوره احقاف|احقاف]]، [[سوره فتح|فتح]]، [[سوره طور|طور]]، [[سوره نجم|نجم]]، [[سوره صف|صف]]، [[سوره تغابن|تغابن]]، [[سوره طلاق|طلاق]]، [[سوره مطففین|مطففین]] و [[معوذتین]]، این است جزء انفال که ۸۸۶ آیه و ۱۵ سوره است.<ref>همه این سوره‌ها ۱۰۹ سوره است و ۵ سوره از نسخه افتاده است. ر.ک: مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار شهرستانی؛ به نقل ترجمه تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۶، پاورقی شماره ۴.</ref>

:کسی از مردم نیست که بگوید قرآن را چنانکه خداوند نازل فرموده جمع کرده‌ام، مگر اینکه دروغ گفته باشد. قرآن را به ترتیب نزول کسی جمع و حفظ نکرد مگر علی بن ابی طالب.<ref>بحار، ۸۸:۹۲؛ وافی ۲: ب۱۳۰/۷۲؛ به نقل رامیار، تاریخ قرآن، ص ۳۷۱.</ref>

چنانکه شهرستانی در تفسیرش گفته است قرآن امام علی دارای متن و حاشیه بوده است.<ref>شهرستانی، مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار، ج۱، ص۵آ؛ نیز ر.ک: تفسیر شهرستانی، تحقیق آذرشب، ج۱، ص۱۲۰؛ به نقل خرمشاهی، قرآن پژوهی (۲)، ص ۴۶۸.</ref> از دیگر ویژگی‌های مصحف امام علی (ع) این بوده است که به گفته [[شیخ مفید]] (د.۴۱۳ق) و بعضی دیگر از محققان در آن تأویل آیات قرآن نیز وجود داشته است.<ref>اوائل المقالات، ص۹۴؛ به نقل خرمشاهی، قرآن پژوهی (۲)، ص ۴۶۹-۴۶۸.</ref> دیگر آنکه در آن [[ناسخ و منسوخ|منسوخ بر ناسخ]] مقدم بوده است.<ref>زنجانی، تاریخ قرآن، ص۵۴؛ به نقل خرمشاهی، قرآن پژوهی (۲)، ص ۴۶۹.</ref> نیز گفته‌اند بسیاری از مبهمات، از جمله نام بعضی از منافقان را [طبعاً در حاشیه] آشکار کرده بوده است. همین‌هاست که باعث پذیرفته نشدن آن شده و حضرت در عین تأیید [[مصحف عثمان]] ([[مصحف امام]])، مصحف خود را برای همیشه پنهان داشته است.<ref>خرمشاهی، قرآن‎پژوهی (۲)، ص ۴۶۹.</ref>

بسیاری از منابع شیعی برآنند که آن مصحف به نوبت و توارث در دست [[ائمه (ع)]] بوده است و اکنون نزد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|حضرت ولی عصر (عج)]] است.<ref>حقائق هامة، ص۱۶۰؛ به نقل خرمشاهی، قرآن‎پژوهی (۲)، ص ۴۶۹.</ref>