حرکت جوهری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حرکت جوهری'''، [[حرکت]] در ذات اشیاء است که فیلسوفان پیش از [[ملاصدرا]] آن را محال می دانستند ولی وی با ذکر دلایلی، چنین حرکتی را اثبات نمود.

حرکت جوهری، حرکت در ذات اشیاء است که فیلسوفان پیش از ملاصدرا منکر آن بودند و حرکت را صرفاً در بعضی از اعراض روا می دانستند.

حرکت در سه مقوله مورد اتفاق فیلسوفان بوده است: مقوله کمّ، مقوله کیف، و مقوله این. در زمان [[ارسطو]] قائل به حرکت در این سه مقوله بوده اند. [[ابن سینا]] حرکت وضعی را بدینها اضافه می کند. در واقع، بعضی از حرکاتی را که دیگران اینی دانسته بودند، ابن سینا ثابت کرد که اینها اینی نیست بلکه وضعی است. ملاصدرا، حرکت در مقوله جوهر را نیز به اینها افزود. در مورد مقولات اضافه و جده چنانکه ملاصدرا و دیگران گفته اند، چون مقولات نسبی اند به یک معنا حرکت در آنها هست و به یک معنا نیست. در مورد مقولات متی، فعل، انفعال ملاصدرا مثل پیشینیان قائل به حرکت در آنها نیست. ولی [[سیدمحمدحسین طباطبائی]] حرکت در این سه مقوله را نیز می پذیرد.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ج 11، صص 332-333.</ref>

حرکت جوهری، عین وجود جوهر است و نیازی به فاعل طبیعی ندارد و فقط نیازمند علت هستی بخش است برخلاف حرکات عرضی که نیازمند به فاعل طبیعی هم هستند.<ref>مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ج 2، ص 338.</ref>

حرکت جوهری، در واقع، نوشدن دمادم وجود جوهر است و ربطی به حرکات ستارگان و کهکشانها و سحابیها یا حرکات اتمها ندارد. زیرا همه اینها حرکت در مکان و اعراض است و اساساً حرکت جوهریه، مسأله ای فلسفی و عقلی است نه علمی و تجربی.<ref>مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ج 2، ص 342.</ref>

# دگرگونیهای اعراض، معلول طبیعت جوهری آنها است و فاعل طبیعی این دگرگونیها باید مانند خود آنها متغیر باشد. پس طبیعت جوهری که فاعل طبیعی برای حرکات عرضی به شمار می رود باید متحرک باشد.

# هر موجود جسمانی، دارای بعد و امتداد گذرا و اجزاء گسترده در بستر زمان است و تا جزء بالقوه ای از آن، معدوم نشود جزء دیگری به وجود نمی آید. معنای حرکت جوهری نیز همین امر است.<ref>مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ج 2، ص 338-339.</ref>

منکران حرکت جوهری، استدلال کرده اند که وجود موضوع ثابت برای هر حرکتی لازم است، در حالی که برای حرکت در جوهر، چنین موضوعی را نمی توان در نظر گرفت. قائلان در پاسخ می گویند: موضوع به معنایی که در مورد اعراض به کار می رود مخصوص وجود عرض است و چنین موضوعی برای حرکت، لازم نیست زیرا حرکت از قبیل اعراض خارجیه نمی باشد. در واقع، حرکت و ثبات، اوصاف تحلیلی برای وجود سیال و ثابت هستند و چنین اوصافی نیاز به موصوف عینی مستقل از وصف ندارد. به اصطلاح، حرکت، از عوارض تحلیلیه وجود است که نیازی به موضوع مستقل ندارند بلکه وجود آنها عین وجود معروضشان است.<ref>مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ج 2، صص 330-332.</ref>

{{پانویس|2}}

* مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، 1377ش.

* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 11، تهران: صدرا، 1385ش.