imported>Smnazem |
imported>Smnazem |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''غدیر''' در لغت به معنای آبریز و مسیل،<ref> لسان العرب، ریشه غدر، ذیل کلمه الغدیر</ref> و غدیرخم نام محلی است که به خاطر وجود برکه‌ای در این محل، که در آن آب باران جمع میشده است، به این نام شهرت یافته است.
| |
|
| |
|
| ==جغرافیای غدیر خم==
| |
|
| |
| غدیرخم در چهار کیلومتری [[جُحفه]] واقع شده و جحفه در 64 کیلومتری [[مکه]] قرار دارد که یکی از [[میقاتهای پنجگانه]] می‌باشد.(معجم البلدان، ذیل کلمه جحفه) این مکان به علت وجود مقداری آب و چندین درخت، محل توقف و استراحت کاروانیان واقع می‌شد.<ref>وفیات الاعیان ابن خلکان، ج 5، ص 231</ref>
| |
|
| |
| ==راویان غدیر==
| |
|
| |
| کمتر مقطع تاریخی را می‌توان در جهان [[اسلام]] یافت که از لحاظ سند و اطمینان از اصل وقوع، قوت و استحکامی نظیر این رویداد داشته باشد.
| |
|
| |
| راویان [[حدیث غدیر]] در چند مرتبه قرار می گیرند:
| |
|
| |
| در مرتبه نخست نام [[اهل بیت(ع)]] یعنی [[امام علی(ع)]]، [[حضرت فاطمه(س)]]، [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]] دیده می‌شود.
| |
|
| |
| در مرتبه بعدی نام حدود 110 تن از [[صحابه]] [[پیامبر(ص)]] به چشم می‌خورد از جمله: [[ابوبکر بن ابیقحافه]]، [[عمر بن الخطاب]]، [[عثمان بن عفان]]، [[عایشه بنت ابی‌بکر]]، [[سلمان فارسی]]، [[ابوذر غفاری]]، [[عمار یاسر]]، [[زبیر بن عوام]]، [[عباس بن عبدالمطلب]]، [[ام سلمه]]، [[جابر بن عبدالله انصاری]]، ابوهریره و... که تمامی آنان در محل غدیر حاضر بوده‌اند و حدیث غدیر را بدون واسطه نقل می کنند.
| |
|
| |
| در مرتبه دیگر [[تابعین]] هستند که حدیث غدیر از 83 تن از تابعین نقل شده است، از جمله آنان: [[اصبغ بن نباته]]، سالم بن عبدالله بن عمر بن الخطاب، سعید بن جبیر، [[سلیم بن قیس]]، [[عمر بن عبدالعزیز]](خلیفه اموی) و... .
| |
|
| |
| پس از تابعین، در میان علمای [[اهل تسنن]] از [[قرن دوم]] تا [[قرن سیزدهم]]، 360 تن، حدیث غدیر را نقل کرده اند، که 3 تن از صاحبان [[صحاح سته]] یعنی محمد بن عیسی ترمذی، احمد بن شعیب نَسائی و ابن ماجه محمد بن یزید قزوینی، و دو تن از پیشوایان فقهی اهل تسنن یعنی احمد بن حنبل شیبانی و محمد بن ادریس شافعی، در شمار اینان هستند.
| |
|
| |
| در بین [[محدثین]] و علمای [[شیعه]] نیز افراد فراوانی حدیث غدیر را در کتب مختلف، روایت کرده اند، از جمله آنها: [[شیخ کلینی]]، [[شیخ صدوق]]، [[شیخ مفید]]، [[سید مرتضی]] و... می باشند. <ref>الغدیر، ج 1، ص 14 به بعد</ref>
| |
|
| |
| بسیاری حدیث غدیر را [[حدیث حسن]] و عده ای نیز آن را [[صحیح]] می دانند.<ref>صحیح ترمذی، ج 5، باب 20</ref> همچنین همه محدثین شیعه و برخی از بزرگان اهل تسنن، حدیث غدیر را حدیثی [[متواتر]] می شمارند.<ref>البدایة و النهایة ابن کثیر، ج 5، ص 233 ؛ تلخیص الشافی شیخ طوسی، ج 2، ص 168</ref>
| |
|
| |
| ==آیات نازله درباره غدیر==
| |
|
| |
| طبق نظر [[مفسران]] شیعه(شیخ طوسی در تبیان، ثقة الإسلام طبرسی در مجمع البیان، علامه طباطبائی در المیزان، همگی ذیل دو آیه مورد بحث) و سنی(ابوالحسن واحدی نیشابوری در اسباب النزول، حاکم حَسکانی در شواهد التنزیل، همگی ذیل دو آیه مورد بحث)، [[شان نزول]] آیات 3 و 67 [[سوره مائده]]، واقعه غدیر خم می باشد. چنانچه آیه 3 این سوره که به [[آیه اکمال]] معروف است، می فرماید: "الیوم أکملت لکم دینکم و أتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دیناً؛ امروزست که [[دین]] شما را کامل نمودم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و دین اسلام را برای شما پسندیدم." و در آیه 67 سوره مائده که [[آیه تبلیغ]] نامیده شده، نیز آمده است: "یا أیّها الرسول بلغ ما أنزل الیک من ربّک فان لم تفعل فما بلّغت رسالته و الله یعصمک من النّاس؛ ای پیامبر، آنچه را از ناحیه پروردگارت به تو نازل شد، ابلاغ کن و اگر انجام ندهی، اصلاً پیغام پروردگار را نرساندی و خدا تو را از (شر) مردم، نگه می دارد."
| |
|
| |
| ==واقعه غدیر==
| |
|
| |
| پیامبر(ص) در 24 یا 25 [[ذیقعده]] ''[[سال دهم هجری]]'' به همراه 120 هزار نفر برای بجای آوردن مناسک حج از [[مدینه]] به طرف [[مکه]] حرکت کرد. <ref>احتجاج طبرسی، ج 1، ص 56 ؛ ارشاد مفید، ص 91 ؛ سیره حلبی، ج 3، ص 308</ref> این سفر رسول خدا(ص) [[حجة‌الوداع]]، [[حجةالاسلام]]، [[حجة‌البلاغ]]، [[حجة الکمال]] و [[حجة التمام]] نامیده می شود.
| |
| در آن ماه [[امام علی(ع)]] برای تبلیغ اسلام به [[یمن]] رفته بود و هنگامی که از تصمیم پیامبر(ص) برای سفر حج آگاه شد، به همراه عده‌ای به سمت مکه حرکت نمود و پیش از آغاز [[مناسک]]، به رسول خدا(ص) ملحق شد.<ref>سیره حلبی، ج 3، ص 318 و 319 ؛ ارشاد مفید، ص 92</ref>
| |
| اعمال حج پایان یافت و پیامبر(ص) به همراه مسلمانان مکه را ترک و به طرف مدینه حرکت کرد، روز پنج شنبه [[18 ذی‌الحجه]] به غدیر خم رسیدند و پیش از جدایی اهالی [[شام]]، [[مصر]] و [[عراق]] از میان جمعیت، [[جبرئیل]] آیه تبلیغ را بر پیامبر(ص) نازل کرد و از جانب خداوند، به رسول خدا(ص) امر نمود تا علی(ع) را [[ولی]] و [[وصی]] بعد از خود، به مردم معرفی کند.
| |
|
| |
| پس از نزول این آیه، پیامبر(ص) دستور توقف کاروان را صادر نمود و گفت آنانی که پیشاپیش حرکت می‌نمودند، به محل غدیر بازگردند و افرادی که عقب مانده بودند، سریعتر به کاروان در غدیرخم، ملحق شوند.<ref>خصائص نسائی، ص 25</ref>
| |
|
| |
| بعد از ادای [[نماز ظهر]]، پیامبر(ص) شروع به ایراد [[خطبه]] کرد و گفت: "حمد و ستایش مخصوص خداوند است و از او یاری می‌خواهیم و به او ایمان داریم و از شرور نفسهایمان و زشتیهای کردارمان، به او پناه می بریم... خداوند لطیف و خبیر مرا خبر داد که من به زودی (به سوی او) فرا خوانده می‌شوم و (دعوت او را) اجابت خواهم نمود... من پیش از شما در کنار حوض ([[کوثر]]) حاضر می‌گردم و شما در کنار آن بر من وارد می‌گردید، پس بنگرید که پس از من چگونه درباره [[ثقلین]] رفتار می‌نمایید؛ ثقل اکبر [[کتاب خدا]]ست... و ثقل دیگر و کوچکتر، [[عترت]] من هستند... ."
| |
|
| |
| سپس رسول خدا(ص)، دست علی(ع) را بلند نمود تا همه مردم، ایشان را در کنار رسول خدا(ص) مشاهده نمودند، و فرمود: "ای مردم، آیا من از خود شما، بر شما اولی و مقدمتر نیستم؟" مردم پاسخ دادند: "بله، ای رسول خدا." حضرت در ادامه فرمود: "خداوند ولی من است و من ولی [[مؤمنین]] هستم و من نسبت به آنان از خودشان اولی و مقدم می‌باشم. پس هر کس که من [[مولا]]ی او هستم، علی مولای اوست." رسول خدا(ص) سه بار این جمله را تکرار کرد و فرمود: "خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن، هر کسی که علی را دوست و سرپرست خود بداند و دشمن بدار هر کسی که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی که او را یاری مینماید و به حال خود رها کن، هر کس که او را وا میگذارد." سپس خطاب به مردم فرمود: "ای مردم،(این پیام را) حاضرین به غایبین برسانند."
| |
|
| |
| هنوز جمعیت متفرق نشده بودند که دوباره جبرئیل نازل شد و از جانب خداوند، آیه اکمال: "الیوم أکملت لکم دینکم و أتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دیناً؛ امروزست که دین شما را کامل نمودم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و دین اسلام را برای شما پسندیدم." را بر پیامبر(ص) فرو فرستاد.
| |
|
| |
| در این هنگام، مردم به [[امام علی(ع)|امیر مؤمنان(ع)]] تهنیت گفتند. از جمله کسانی که پیشاپیش سایر صحابه، به امام علی(ع) تهنیت گفتند، ابوبکر و عمر بودند. عمر پیوسته خطاب به امیر مؤمنان(ع) می‌گفت: بر تو گوارا باد ای [[امام علی(ع)| پسر ابیطالب]]، تو مولای من و مولای هر مرد و زن با ایمان گشتی.<ref>مسند احمد، ج 4، ص281 ؛ ارشاد مفید، ص 94</ref>
| |
|
| |
| پيامبر(ص) نیز دستور داد خيمه ای برای علی(ع) برپا كردند و به مسلمانان فرمان داد دسته دسته خدمت آن حضرت برسند و به عنوان اميرمؤمنان به آن بزرگوار سلام دهند و همه مردم حتي همسران رسول خدا(ص) و همسران مسلمانان، دستور پیامبر(ص) را عملی ساختند.<ref>ارشاد مفيد، ج 1، ص ؛ 176 ؛ منتهى الامال شیخ عباس قمی، ج 1، ص 268 ؛ الغدير، ج 1، ص 9 ـ 30</ref>
| |
|
| |
| ==عید غدیر در اسلام==
| |
|
| |
| مسلمانان و به خصوص شیعه همواره روز غدير را يكي از عيدهای بزرگ می دانند و اين روز در ميان ايشان به [[عيد غدير]] معروف و مشهور است. <ref>آثار الباقيه ابو ریحان بیرونی، ص 95</ref>
| |
|
| |
| تا جایی که بیعت با مستعلي بن مستنصر در روز عيد غدير خم سال 487 قمری صورت گرفت. <ref>وفيات الاعيان ابن خلکان، ج 1، ص 60</ref> همچنین از اهل سنت رویات شده که هر كس روز هيجدهم ذي الحجه را [[روزه]] بگيرد، خداوند [[ثواب]] روزه شش ماه را براي او می نويسد و اين روز، همان روز عيدغدير خم است.<ref>تاريخ بغداد، ج 8، ص 290</ref> شب عید غدیر نیز در میان مسلمانان از شبهای معروف شمرده می شود. <ref>ثمار القلوب ثعالبی، ص 511</ref>
| |
|
| |
| ==غدیر در کلام معصومین==
| |
|
| |
| [[رسول خدا(ص)]] فرمود : "روز غدیرخم برترین عیدهای امت من است و آن روزی است که خداوند بزرگ دستور داد، آن روز برادرم [[امام علی(ع)|علی ابن ابی طالب]] را به عنوان پرچمدار امتم منصوب کنم، تا بعد از من مردم توسط او هدایت شوند، و آن روزی است که خداوند در آن روز دین را تکمیل و نعمت را بر امت من تمام کرد و اسلام را به عنوان دین برای آنان پسندید." <ref>امالی صدوق، ص 125</ref>
| |
|
| |
| امام علی(ع) فرمود: "ای مسلمانان و مهاجران و انصار، آیا نشنیدید که رسول خدا(ص) روز غدیر خم چنین و چنان فرمود؟" همه مردم گفتند:آری. <ref>خصال صدوق، ص 505</ref>
| |
|
| |
| [[حضرت فاطمه(س)]] می فرماید: "گویی شما نمی دانید آنچه را که پیامبر در روز غدیرخم فرمود؟ سوگند به خدا، پیامبر در آن روز مقام [[ولایت]] و [[امامت]] را برای علی مقرر و استوار ساخت، تا رشته طمع شما را نسبت به این مقام قطع کند."<ref>احتجاج طبرسی، ج1، ص80</ref>
| |
|
| |
| [[امام حسن(ع)]] فرمود: "مسلمانان پیامبر(ص) را دیدند و از او شنیدند آن هنگام را که دست پدرم را در روز غدیر خم گرفت و خطاب به آنها فرمود: کسی که من مولی و رهبر او هستم، پس علی مولی و رهبر اوست."<ref>امالی صدوق، ج 2، ص 171</ref>
| |
|
| |
| [[امام حسین(ع)]] می فرماید: "رسول خدا(ص)، علی(ع) را به همه آداب نیک پرورش داد، وقتی که علی(ع) را در روح و روان خود استوار و محکم ساخت، مسئولیت امامت را به او واگذار کرد و در روز غدیر فرمود هرکه من مولی و رهبر اویم، پس علی مولی و رهبر اوست." <ref>موسوعه الامام علی ابن ابی طالب، ج 2، ص 232</ref>
| |
|
| |
| [[امام صادق(ع)]] می فرماید: "روز غدیرخم عید بزرگ خداست، خدا پیامبری [[مبعوث]] نکرده، مگر اینکه این روز را عید گرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان، روز عهد و پیمان در زمین، روز پیمان محکم و حضور همگانی است."<ref>وسائل الشیعه، ج 5، ص 224</ref>
| |
|
| |
| [[امام رضا(ع)]] فرمود: "روز غدیر در میان [[اهل آسمان]] مشهورتر است تا میان اهل زمین... اگر مردم ارزش این روز را می دانستند، بی تردید [[فرشتگان]] در هر روز ده بار با آنان مصافحه میکردند."<ref>تهذیب الاحکام شیخ طوسی، ج 6، ص 24</ref>
| |
|
| |
| ==کتابشناسی غدیر==
| |
|
| |
| [[الغدیر]]، [[علامه امینی]]
| |
|
| |
| غدیر در آیینه کتاب، محمد انصاری
| |
|
| |
| چهارده قرن با غدیر، محمد باقر انصاری
| |
|
| |
| همگام با پیامبر در حجه الوداع، حسین واثقی
| |
|
| |
| الغدیر و المعارضون، سید جعفر مرتضی عاملی
| |
|
| |
| الغدیر فی الإسلام، محمد رضا فرج اللّه حلفی نجفی
| |
|
| |
| شرح و تفسیر خطبه پیامبر اکرم در غدیر خم، سید محمدتقی نَقَوی
| |
|
| |
| عبقات الأنوار فی إمامة الأئمة الأطهار (حدیث الغدیر)، میرحامدحسین کنتوری لکنهویی
| |
|
| |
| == پانویس ==
| |
| <references />
| |
|
| |
| == منابع ==
| |
|
| |
| [[رده:حضرت محمد]]
| |
| [[رده:امام علی]]
| |
| [[رده:فضائل اهل بیت]]
| |
| [[رده:اعیاد]]
| |
