اهل‌بیت(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

مسلمانان کتاب‌های بسیاری درباره اهل‌بیت، به زبان‌های مختلف، همچون فارسی و عربی و اردو نگاشته‌اند. از آن جمله است ''مَوسوعة‌ُ سیرةِ اَهلِ البیت علیهم السلام'' اثر [[باقر شریف قرشی]] در چهل جلد، ''مَوسوعة‌ُ اَهلِ البیت علیهم الاسلام'' تألیف سید علی عاشور در بیست جلد و ''اَهلُ البیت علیهم السلام سِماتُهُم و حُقُوقُهم فی القرآنِ الکریم'' نوشته [[جعفر سبحانی]]. همچنین اشعار و آثار هنری متعددی درباره اهل‌بیت خلق کرده و مراکز علمی و فرهنگی متعددی به نام آنان نام گذاشته‌اند.

در منابع شیعه و اهل‌سنت، روایات فراوانی در باب فضایل و ویژگی‌ها و حقوق اهل‌بیت(ع) نقل شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به محمدی ری‌شهری، اهل‌بیت علیهم‌السلام در قرآن و حدیث، ۱۳۹۱ش، ص۱۸۱-۱۰۲۰.</ref> پیامبراسلام(ص) بارها به اهل‌بیت و پاسداشت و احترام به آنها سفارش کرده است.<ref>نگاه کنید به محمدی ری‌شهری، اهل‌بیت علیهم‌السلام در قرآن و حدیث، ۱۳۹۱ش، ص۷۶۱-۷۶۵.</ref>

از اشعار مشهور درباره اهل‌بیت، شعر [[ابوالقاسم فردوسی|فردوسی]] (منم بندهٔ اهل بیت نبی*ستایندهٔ خاک و پای وصی)<ref>«[https://ganjoor.net/ferdousi/shahname/aghaz/sh7 شاهنامه، آغاز کتاب بخش ۷، اندر ستایش پیامبر]»، ‌ وبگاه گنجور.</ref> و [[سعدی]] (سعدی اگر عاشقی کنی و جوانی*عشق محمد بس است و آل محمد)<ref>«[https://ganjoor.net/saadi/mavaez/ghasides/sh16 قصیده شماره ۱۶، در ستایش حضرت رسول(ص)]»، وبگاه گنجور.</ref> و شعر [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]]، از [[مذاهب چهارگانه اهل سنت|فقهای چهارگانه]] اهل‌سنت است: «یا أهلَ بیتِ رسولِ الله حُبُّکُم فَرضٌ مِنَ اللّه ِ فِی القُرآنِ أنزَلَهُ؛ اى اهل‌بيت رسول خدا، دوستى شما امری است که خدا آن را در قرآنى كه فروفرستاده واجب کرده است.»<ref> شافعی، دیوان الامام الشافعی، قاهره، ص۱۲۱.</ref>

مسلمانان و به خصوص شیعیان، به نامگذاری فرزندان خود را به نام اهل‌بیت اهتمام خاصی داشته‌اند.<ref>«[https://www.khabaronline.ir/news/215496 اسم‌هایی که مردم ایران از صدسال پیش تا به حال دوست دارند]»، ‌ خبر آنلاین.</ref> افزون بر این، مسلمانان به نام تک‌تک اهل‌بیت مراکز فراوانی نام‌گذاری کرده‌اند؛ دانشگاه‌ها مانند [[دانشگاه بین‌المللی اهل‌بیت(ع)|دانشگاه اهل‌بیت تهران]] <ref>«[https://abu.ac.ir/ دانشگاه بین‌المللی اهل‌بیت(ع)]»، وبگاه دانشگاه بین‌المللی اهل‌بیت.</ref> یا دانشگاه آل‌البیت در [[اردن|کشور اردن]]، <ref>«[https://www.taghribnews.com/fa/news/8981/ آشنایی با مراکز علمی اردن: دانشگاه آل‌البیت]»، خبرگزاری تقریب.</ref> مؤسسات همچون [[مجمع جهانی اهل‌بیت|مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)]]، <ref>نگاه کنید به «[https://www.ahl-ul-bayt.org/ مجمع جهانی اهل‌البیت(ع)]»، وبگاه مجمع جهانی اهل‌البیت؛ «[https://www.taghribnews.com/fa/report/39399 آشنایی با مراکز اسلامی اردن؛ مؤسسه اندیشه اسلامی آل البیت اردن]»، خبرگزاری تقریب؛ «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4180/4204/27097 نگاهی به فعالیت‌های جهانی مؤسسه فرهنگی آل‌البیت]»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> مساجد متعددی<ref>نگاه کنید به: «[https://rasanews.ir/fa/news/194147/ ماجرای ساخت مسجد اهل‌بیت در ورودی شهر قم]»، خبرگزاری رسا؛ «[https://www.shabestan.news/news/543063 مناجات شعبانیه در مسجد اهل‌بیت(ع) سمنان طنین‌انداز می‌شود]»، خبرگزاری شبستان.</ref> نیز به نام اهل‌بیت نامگذاری شده است.

در پرچم‌ها و کتیبه‌های مذهبی نیز از عنوان اهل‌بیت استفاده شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[http://mashhoour.ir/store-15/store-47/store-113 پرچم مخمل السلام علیکم یا اهل بیت النبوة]»، ‌ وبگاه انتشارات مشهور.</ref>

از نظر [[حسن مصطفوی]]، اهل‌بیت در آیه تطهیر شامل خود [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نیز می‌شود؛ زیرا برخلاف نظر بعضی از مفسران، واژه اهل‌بیت به کلمه «رسول‌الله» اضافه نشده است.<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۱۶۹ و ۱۷۰.</ref>

از نظر ربانی گلپایگانی، در کتاب‌های شیعه، هرگاه اهل‌بیت بدون قرینه به کار رود، دسته خاصی از خویشاوندان پیامبر(ص) مراد است که از ویژگی [[عصمت]] برخوردارند و مصداق آنان براساس آیات و احادیث، [[چهارده معصوم]] هستند.<ref>ربانی گلپایگانی، «اهل بیت»، ‌ ص۵۵۵.</ref> در برخی [[حدیث|روایات]] نیز همه [[امامان شیعه]] مصداق اهل‌بیت معرفی شده‌اند.<ref>نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۲۳؛ خزاز رازی، کفایةالاثر، ۱۴۰۱ق، ص۱۵۶ و ۱۷۱؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۲۲۹.</ref> از جمله در روایتی، از پیامبر(ص) سؤال شد: «اهل‌بیت شما کیان‌اند؟» پیامبر پاسخ داد: «علی، دو فرزندم حسن و حسین و نُه امام دیگر از نسل حسین(ع)».<ref>خزاز رازی، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۱۷۱</ref>

طبق برخی روایات، اهل‌بیت شامل مسلمانانی می‌شود که فارغ از این‌که نسبت خویشاوندی با پیامبر(ص) داشته باشند یا نه، در پیروی از پیامبر(ص) صادق و ثابت‌قدم بودند؛<ref>ربانی گلپایگانی، «اهل‌بیت»، ‌ ص۵۵۴.</ref> چنان‌که براساس برخی روایات، پیامبر افرادی همچون [[سلمان فارسی]]<ref>صفار، بصائرالدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۷ و ۲۵؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۶۴.</ref> و [[ابوذر غفاری]]، <ref>شیخ طوسی، الاَمالی، ۱۴۱۴ق، ص۵۲۵؛ طبرسی، مکارم‌الاخلاق، ۱۳۹۲ق، ص۴۵۹.</ref> را از اهل‌بیتش شمرده است. از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نیز نقل شده است هرکس پرهیزکار و صالح باشد، از ما اهل‌بیت است.<ref>ابوحنیفة مغربی، دعائم الاسلام، دارالمعارف، ج۱، ص۶۲.</ref>

به گفته [[جعفر سبحانی]]، <ref>سبحانی، منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۴، ص۳۵۷.</ref> علمای شیعه<ref>برای نمونه نگاه کنید به سیدمرتضی، الشافی فی الإمامة، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۳۴؛ طبرسی، اِعلام الوری باَعلام الهدی، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۹۳-۲۹۴؛ بحرانی، مِنارالهدی، ۱۴۰۵ق، ص۶۴۶؛ سبحانی، الاِلهيات‏، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۲۵.</ref> به آیه ۳۳ سوره احزاب معروف به [[آیه تطهیر]] بر طهارت و عصمت اهل‌بیت استدلال کرده‌اند. براساس این [[آیه]]، خداوند اراده کرده است اهل‌بیت را از هر نوع [[گناه]] و عمل قبیحی پاک گرداند. ازاین‌رو آیه بر عصمت اهل‌بیت و اختصاص آن به آنها دلالت دارد.<ref>نگاه کنید به طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۱۶، ص۳۱۲-۳۱۳؛ سبحانی، الاهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، ‌ ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۲۵-۱۲۹؛ سبحانی، منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۴، ص۳۵۷-۳۶۴.</ref>

[[حدیث ثقلین]]<ref>نگاه کنید به صفار، بصائرالدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۴۱۲-۴۱۴؛ شیخ صدوق، ‌ عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۲۹ و ج۲، ص۳۰-۳۱، ۶۲.</ref> نیز که از احادیث [[تواتر|متواتر]] شمرده شده، <ref>نگاه کنید به ابن‌عطیه، ابهی‌المداد، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۱۳۰؛ بحرانی، منارالهدی، ۱۴۰۵ق، ص۶۷۰؛ سبحانی، منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۰۷.</ref> از دلایل اثبات عصمت اهل‌بیت و عترت پیامبر شمرده شده است؛ زیرا در این حدیث به عدم جدایی [[قرآن]] و اهل‌بیت پیامبر(ص) تصریح شده است. ازاین‌رو ارتکاب هرگونه گناه یا اشتباه موجب جدایی آنها از قرآن خواهد شد.<ref>شیخ مفید، المسائل الجارودیه، ۱۴۱۳ق، ص۴۲؛ ابن‌عطیه، ابهی‌المداد، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۱۳۱؛ بحرانی، منارالهدی، ۱۴۰۵ق، ص۶۷۱.</ref> همچنین گفته شده در این حدیث، ‌ رسول خدا(ص) تصریح کرده است که هرکس به قرآن و اهل‌بیت تمسک کند، گمراه نخواهد شد. پس اگر اهل‌بیت معصوم نباشند، تمسک و پیروی بی‌قیدوشرط از آنها خود موجب گمراهی خواهد بود.<ref>نگاه کنید به ابن‌عطیه، ابهی‌المداد، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۱۳۱؛ بحرانی، منارالهدی، ۱۴۰۵ق، ص۶۷۱؛ حمود، الفؤاد البهیة، ‌۱۴۲۱ق، ج۲، ص۹۴-۹۵.</ref>

از نظر [[محمدحسین مظفر]]، [[آیه مودت]] نیز بر برتری اهل‌بیت (اصحاب کساء) دلالت دارد و اینکه آنان برگزیدگان خداوند هستند؛ زیرا در غیر این صورت، ‌ وجهی نداشت وجوب مودت، به آنها اختصاص پیدا کند و اجر رسالتِ پیامبر مودت به آنان باشد.<ref>مظفر، دلائل‌الصدق، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۳۸۹-۳۹۰.</ref>

* به معنای ولایت (اولویت در تصرف) بر اموال و نفوس مردم:<ref>خویی، مصباح‌الفقاهه (المکاسب)، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۸؛ صافی گلپایگانی، ولایت تکوینی و تشریعی، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۳؛ حسینی میلانی، اثبات الولایة العامة، ۱۴۳۸ق، ص۱۱۱؛ حمود، الفوائد البهية، ‌۱۴۲۱ق، ج‏۲، ص۱۱۲.</ref> گفته شده در ولایت تشریعی پیامبر(ص) و ائمه(ع) به این معنا اختلافی وجود ندارد.<ref>خویی، مصباح‌الفقاهة (المکاسب)، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۸؛ صافی گلپایگانی، ولایت تکوینی و ولایت تشریعی، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۳، ۱۳۵، ۱۴۱.</ref> [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|آیت‌الله صافی]] این نوع ولایت تشریعی آنان را از [[ضروری دین|ضروریات دین]] شمرده است.<ref>صافی گلپایگانی، ولایت تکوینی و ولایت تشریعی، ۱۳۹۲ش، ص۱۴۱.</ref>

* به معنای ولایت بر احکام و حق تشريع:<ref>سبحانی، منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱۰، ص۱۸۰؛ حسینی میلانی، اثبات الولایة العامة، ۱۴۳۸ق، ص۲۶۷و۲۶۸؛ صافی گلپایگانی، ولایت تکوینی و تشریعی، ۱۳۹۲ش، ص۱۲۶؛ جوادی آملی، شمیم ولایت، ۱۳۸۳ش، ص۹۲.</ref>

عده‌ای از عالمان شیعه ولایت پیامبر(ص) بر تشریع در بعضی از [[احکام شرعی|احکام]] را مسلم دانسته‌اند؛<ref>برای نمونه نگاه کنید به: مؤمن، «ولایة ولی المعصوم(ع)»، ص۱۱۵؛ حسینی میلانی، اثبات الولایة العامة، ۱۴۳۸ق، ص۲۷۲و۲۷۳.</ref> اما در اثبات ولایت امامان(ع) بر تشریع، میان عالمان شیعه اختلاف‌نظر وجود دارد. برخی، امامان(ع) را براساس روایات متعدد که [[خبر مستفیض|مستفیض]] یا متواتر شمرده شده‌اند، <ref>حسینی میلانی، اثبات الولایة العامة، ۱۴۳۸ق، ص۳۴۳؛ عاملی، الولایة التکوینیة و التشریعیة، ص۶۰، ۶۱، ۶۳.</ref> دارای ولایت و حق تشریع دانسته‌اند.<ref>مؤمن، «ولایة ولی المعصوم(ع)»، ص۱۰۰، ۱۱۸؛ حسینی میلانی، اثبات الولایة العامة، ص۳۵۶؛ عاملی، الولایة التکوینیة و التشریعیة، ص۶۰.</ref> در مقابل، گروهی حق تشریع و قانون‌گذاری را مختص خدا دانسته و منکر ولایت بر تشریع پیامبر و امامان شده‌اند.<ref>نگاه کنید به مغنیه، الجوامع و الفوارق، ۱۴۱۴ق، ص۱۲۷، ۱۲۸؛ صافی گلپایگانی، ولایت تکوینی و ولایت تشریعی، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۰-۱۳۲؛ فهری، «الولایة التشریعیة و التکوینیة»، ص۳۸۴-۳۸۸.</ref> [[سید علی میلانی]] ثبوت ولایت بر تشریع ائمه(ع) را به جهت دلایل فراوان قطعی دانسته است.<ref>حسینی میلانی، با پيشوايان هدايت‌گر، ۱۳۸۸ش، ص۳۸۳.</ref>

[[آیه مودت]] که می‌گوید: «به‌ازاى آن [رسالت‌]، پاداشى از شما خواستار نيستم، مگر دوستى درباره خويشاوندان»، <ref>سوره شوری، آیه ۲۳.</ref> از دلایل وجوب محبت اهل‌بیت شمرده شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: فاضل مقداد، اللوامع الالهیه، ۱۴۲۲ق، ص۴۰۰؛ مظفر، عقائدالامامیه، ۱۳۸۷ش، ص۷۲؛ موسوی زنجانی، عقائد الامامیة الاثنی عشریة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۸۱؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۷، ص۵۹۵.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی]]، از مفسران و [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]] شیعه، تمام مفسران شیعه آیه را به اهل‌بیت تفسیر کرده و محبت آنان را وسیله‌ای برای پذیرش امامت و رهبری ائمه(ع) دانسته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ‌۱۳۷۲ش، ج۲۰، ص۴۰۷.</ref>

محمد محمدی ری‌شهری، عزاداری برای اهل‌بیت را از راه‌های اظهار محبت به آنان و از مهم‌ترین مصداق‌های تعظیم شعائر دانسته است.<ref> محمدی ری‌شهری، فرهنگ‌نامه مرثیه سرایی و عزاداری سیدالشهدا، ۱۳۸۷ش، ص۱۱-۱۲.</ref> همچنین زیارت قبور ائمه‌(ع)، <ref>اکبریان، «محبت اهل‌بیت(ع) در قرآن»، ص۴۲. </ref> شادی در مراسم سرور آنها، <ref> اکبریان، «محبت اهل‌بیت(ع) در قرآن»، ص۴۴.</ref> ذکر فضایل اهل‌بیت<ref> خادمی، «محبت به پیامبر و اهل‌بیت از دیدگاه قرآن و روایات»، ص۲۵.</ref> و نام‌گذاری فرزندان به نام اهل‌بیت از راه‌های اظهار محبت به آنان دانسته شده است.<ref> خادمی، «محبت به پیامبر و اهل‌بیت از دیدگاه قرآن و روایات»، ص۲۶.</ref>

[[زمخشری]]، از مفسران اهل‌سنت و صاحب [[تفسیر الکشاف|الکشاف]]، آیه مباهله را قوی‌ترین دلیل بر فضیلت و برتری اصحاب کساء دانسته است.<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۷۰.</ref> از نظر [[جعفر سبحانی]]، بسیاری از عالمان اهل‌سنت به برتری علمی و دین‌شناس‌تر بودن اهل‌بیت اعتراف کرده‌اند.<ref>سبحانی، سیمای عقاید شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۳۴.</ref> برای نمونه از [[ابوحنیفه]]، ‌ پایه‌گذار مذهب حنفی و از فقهای چهارگانه اهل‌سنت، نقل شده است که احدی فقیه‌تر از [[امام صادق علیه‌السلام|جعفر بن محمد(ع)]] ندیدم.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۲۵۷.</ref> این جمله از محمد بن مسلم بن شهاب زُهْری، از [[تابعین]] و فقیه و محدث اهل‌سنت قرن اول و دوم قمری، درباره [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] نیز نقل شده است.<ref>ابوزرعه دمشقی، ‌ تاریخ ابی‌زرعة الدمشقی، مجمع اللغة العربیة، ص۵۳۶.</ref> [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]]، پایه‌گذار مذهب شافعی، نیز امام سجاد را فقیه‌ترینِ مردم [[مدینه]] دانسته است.<ref>ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۵، ص۲۷۴.</ref>

* ابوزرعه دمشقی، ‌ عبدالرحمن بن عمرو، تاریخ ابی زرعة الدمشقی، دمشق، مجمع اللغة العربیة، بی‌تا.

* «[https://www.khabaronline.ir/news/215496 اسم‌هایی که مردم ایران از صدسال پیش تا به حال دوست دارند]»، ‌ خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۳ خرداد ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۲۱ اردیبشهت ۱۴۰۲ش.

* «[http://mashhoour.ir/store-15/store-47/store-113 پرچم مخمل السلام علیکم یا اهل بیت النبوة]»، ‌ وبگاه انتشارات مشهور، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.

*‌ خویی، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهة (المكاسب)، ‌ تقریر محمد على توحيدى‌، قم، ‌ انصاریان، ۱۴۱۷ق.

* ربانی گلپایگانی، علی، «[https://noorlib.ir/book/view/25945/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C?pageNumber=553&viewType=html اهل بیت]»، ‌ در دانشنامه کلام اسلامی، تحت اشراف جعفر سبحانی، قم، ‌ مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.

* راغب اصفهانی، حسین، مفردات الفاظ القرآن، بیروت - دمشق، ‌ دارالقلم- الدار الشامية، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

* زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، ‌ تصحیح مصطفی حسین احمد، بیروت، دارالکتب العربی، ‌ چاپ اول، ۱۴۰۷ق.

* سبحانی، جعفر، الاهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، ‌ قم، مرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، چاپ سوم، ۱۴۱۲ق.

* «[https://ganjoor.net/ferdousi/shahname/aghaz/sh7 شاهنامه، آغاز کتاب بخش ۷، اندر ستایش پیامبر]»، ‌ وبگاه گنجور، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبشهت ۱۴۰۲ش.

* شیخ صدوق، ‌ محمد بن علی بن بابویه، عیون اخبار الرضا(ع)، تحقیق و تصحیح مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.

* شیخ صدوق، ‌ محمد بن علی بن بابویه، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.

* صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات فی فضائل آل محمد(ص)، تحقیق و تصحیح محسن کوچه باغی، قم، ‌ کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.

* هاشمی شاهرودی، سید محمود، «[http://ensani.ir/fa/article/93014/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8-%D9%81%D9%82%D9%87%D9%89-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%A8%DB%8C%D8%AA-%D8%B9- مکتب فقهی اهل بیت(ع)]»، در مجله فقه اهل بیت، ‌ شماره ۳۲، ۱۳۸۱ش.