پرش به محتوا

سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:تصویر روی جلد سفینه البحار.PNG|بندانگشتی|تصویری از روی جلد سفینه البحار]]
[[پرونده:تصویر روی جلد سفینة البحار.PNG|بندانگشتی|تصویری از روی جلد سفینة البحار]]
'''سَفینَةُ البِحار و مَدینَةُ الحِکَمِ و الآثار مَعَ تَطبیقِ النُّصوصِ الواردَة فیها عَلی بِحارِالأنوار''' معروف به '''سفینة البحار'''، یکی از [[جوامع حدیثی]] [[شیعه]] نوشته شیخ [[عباس قمی]]، با هدف ارائه فهرستی موضوعی و مرتب شده بر اساس الفبا برای احادیث کتاب [[بحار الانوار]]. احادیث سفینة البحار در بیش از ۱۷۰۰ موضوع دسته‌بندی شده‌اند.
'''سَفینَةُ البِحار و مَدینَةُ الحِکَمِ و الآثار مَعَ تَطبیقِ النُّصوصِ الواردَة فیها عَلی بِحارِالأنوار''' معروف به '''سفینة البحار'''، یکی از [[جوامع حدیثی]] [[شیعه]] نوشته شیخ [[عباس قمی]]، با هدف ارائه فهرستی موضوعی و مرتب شده بر اساس الفبا برای احادیث کتاب [[بحار الانوار]]. احادیث سفینة البحار در بیش از ۱۷۰۰ موضوع دسته‌بندی شده‌اند.


خط ۱۰: خط ۱۰:


==ویژگی‌ها==
==ویژگی‌ها==
#موضوعات کتاب به ترتیب حروف الفبا و براساس ماده و ریشه ثلاثی مجرد موضوع مرتب شده است، به نحوی که خواننده به آسانی می‌تواند به بیش از ۱۷۰۰ موضوع دست یابد که طبعا هر کدام شامل مدخل‌های گوناگون و متعددی خواهد بود.
#موضوعات کتاب به ترتیب حروف الفبا و بر اساس ماده و ریشه ثلاثی مجرد موضوع مرتب شده است. خواننده به آسانی می‌تواند به بیش از ۱۷۰۰ موضوع دست یابد که هر کدام شامل مدخل‌های گوناگون و متعددی هستند.
#این اثر گزیده‌ای از [[بحارالانوار]] است که نویسنده آن کوشیده است دستیابی به روایات را برای مراجعان آسان سازد. مؤلف که خود استادی زبردست است با ذوق سرشار [[حدیث|روایی]] و [[علم رجال|رجالی]] و حسن سلیقه، بهترین‌ها را برگزیده است. مثلا در ماده «علم» از باب اول ''کتاب العلم'' '''بحارالانوار''' تنها [[آیه|آیات]] آغاز و انجام باب را آورده و از ۱۲۲ حدیث نیز فقط دو روایت را انتخاب کرده است. همچنین تا باب ششم هیچ آیه و حدیثی نقل نکرده و در باب ششم تنها یک آیه ذکر نموده است. سپس باب هفتم را رها کرده و از باب هشتم از بین ۱۳ آیه، یک آیه و از بین ۹۲ روایت تنها به یکی بسنده کرده است.
#این اثر گزیده‌ای از [[بحارالانوار]] است که نویسنده آن کوشیده دستیابی به روایات را برای مراجعان آسان سازد. مؤلف با توجه به تبحر در [[حدیث]] و [[علم رجال]]، دست به انتخاب زده است. مثلا در ماده «علم» از باب اول کتاب العلم بحارالانوار، تنها [[آیه|آیات]] آغاز و انجام باب را آورده و از ۱۲۲ حدیث نیز فقط دو روایت را انتخاب کرده است. همچنین تا باب ششم هیچ آیه و حدیثی نقل نکرده و در باب ششم تنها یک آیه ذکر نموده است. سپس باب هفتم را رها کرده و از باب هشتم از بین ۱۳ آیه، یک آیه و از بین ۹۲ روایت تنها به یکی بسنده کرده است.
#یکی از امتیازات مهم ''سفینه البحار'' آن است که مؤلف در موضوع موردنظر به همان باب اکتفا نکرده بلکه از هر جای کتاب نکته‌ای در آن موضوع یا متناسب و مرتبط با آن یافته، همه را برگزیده و به صورت یکجا ارجاع داده است.
#یکی از ویژگی‌های مهم سفینة البحار آن است که مؤلف در یک موضوع به همان باب اکتفا نکرده و نکات مرتبط با موضوع مرتبط را از سراسر بخش‌های دیگر یافته و ارجاع داده است.
#در نگارش عناوین بحث، تیتری را آورده که از سایر عناوین، شناخته‌شده‌تر باشد مثلا هر جا اسم شخصی مشهور بوده، لقب یا کنیه‌اش را ذکر نکرده؛ البته از کنیه و لقب و... غافل نبوده و سعی کرده آنچه ذیل لقب و کنیه و... هست آدرس دهد یا بیاورد. به عنوان نمونه چون کنیه [[حارث بن سعید]] معروفتر بوده، شرح حالش را در ذیل «[[حارث بن سعید بن حمدان|ابوفراس الحمدانی]]» آورده و سایر موارد مثل ماده '''حرث''' را به کنیه ارجاع داده است.
#در نگارش عناوین، تعبیر شناخته‌شده‌تر ذکر شده است؛ اگر اسم شخصی مشهور بوده، همان ذکر شده و اگر کنیه یا لقب مشهور بوده، اسم نیامده است. به عنوان نمونه چون کنیه [[حارث بن سعید]] معروفتر بوده، شرح حال او در ذیل [[حارث بن سعید بن حمدان|ابوفراس الحمدانی]] آمده است.<ref>مقدمه سفینة البحار، ص ۳۲-۳۹.</ref><ref>علی مختاری، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار.</ref>
#مولف با توجه به اینکه گاه واژه‌ای ممکن است از چند ماده مشتق شده باشد، مطالب و موضوعات متناسبی را هم که احیانا در بحارالانوار نبوده، افزوده است و از نثر و شعر و... حتی اشعار فارسی هم بهره برده است.
#تحقیقات و حواشی وی در ریشه‌های لغات جلوه‌های گوناگونی دارد نظیر:
*ارجاع به ریشه‌های متناسب و مرتبط یا مترادف که روشی پیشرفته و کارآمد است.
*شرح واژه‌های پیچیده و الفاظ نامانوس، به قدر لازم.
*بر روشن شدن ماده یا تکمیل آن، اضافاتی بیان می‌کند.
*شرح حال اعلام و شخصیت‌ها را به اجمال یا تفصیل بیان می‌کند.
*گاهی بر موضوع، پسوند و دنباله‌هایی را اضافه کرده یا از سایر مصادر -به جز بحار- نکاتی را ذکر کرده است تا آنجا که رنگ موسوعه و مجموعه کاملی را به خود گرفته است.
*از آنجا که محدث قمی خود رجالی متبحری است به ضبط تاریخ موالید و وفیات اشخاص بسیار توجه داشته و در کنار اعداد، به حروف ابجد هم نوشته تا کمتر اشتباهی رخ دهد مثلا وفات [[کلینی]] ۳۲۹ق است ولی در نوشتن رقم ۲ و ۳ که به یکدیگر شبیه هستند، خیلی اشتباه می‌شوند. ایشان با حروف ابجد و طبق حساب جمل هم همین رقم را چنین ذکر کرده است: «مات ابوجعفر الکلینی ببغداد سنه ۳۲۹ شکط، سنه تناثر النجوم».<ref>مقدمه سفینه البحار، ص ۳۲-۳۹.</ref><ref>علی مختاری، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار.</ref>


== کتاب‌های مرتبط ==
== کتاب‌های مرتبط ==
=== ترجمه‌های سفینة البحار ===
=== ترجمه‌های سفینة البحار ===
تا کنون دو ترجمه فارسی از سفینه البحار منتشر شده است:
دو ترجمه فارسی از سفینة البحار منتشر شده است؛ یکی به ترجمه [[محمد باقر ساعدی خراسانی]] که توسط کتابفروشی جعفری در مشهد منتشر شده و دیگری ترجمه هادی صلواتی که در ۸ جلد و توسط انتشارات نوید اسلام در قم منتشر شده‌ است.


یکی به ترجمه [[محمد باقر ساعدی خراسانی]] که توسط کتاب فروشی جعفری و در مشهد منتشر شده است و دیگری ترجمه هادی صلواتی که در ۸ جلد و توسط انشارات نوید اسلام در قم منتشر شده‌ است.
[[پرونده:مستدرک سفینة البحار.jpg|150px|بندانگشتی|مستدرک سفینة البحار نوشته نمازی شاهرودی]]


[[پرونده:مستدرک سفینة البحار.jpg|150px|بندانگشتی|مستدرک سفینة البحار نوشته نمازی شاهرودی]]
=== مستدرک سفینة البحار ===
=== مستدرک سفینه البحار ===
[[علی نمازی شاهرودی]]، کتاب [[مستدرک سفینة البحار]] را با هدف تکمیل کتاب سفینة البحار [[محدث قمی]] نوشته است. این کتاب نخستین بار در سال ۱۴۰۹ق توسط بنیاد بعثت و در ۱۰ جلد منتشر شد.<ref>[http://mtif.ir/p/book/570 بنیاد محقق طباطبایی]</ref>
[[علی نمازی شاهرودی]] کتاب [[مستدرک سفینة البحار]] را با هدف تکمیل کتاب سفینة البحار [[محدث قمی]] نوشته است. این کتاب نخستین در سال ۱۴۰۹ق توسط بنیاد بعثت و در ۱۰ جلد منتشر شده است.<ref>[http://mtif.ir/p/book/570 بنیاد محقق طباطبایی]</ref>


===فهرست موضوعی ===
===فهرست موضوعی ===
[[سید مهدی شمس الدین]] در کتابی با نام موضوعات الاخبار من کتاب سفینه البحار فهرستی موضوعی از محتوای کتاب سفینه البحار ارائه داده است. این کتاب در ۱۲۸ صفحه توسط‌دار النشر الاسلامی در قم و در سال ۱۳۷۱ش منتشر شده است.<ref>[http://www.icnc.ir/index.aspx?pid=289&metadataId=dc4a0745-6e3a-44b9-bcd9-8157102c790a کنسرسیوم محتوای ملی]</ref>
[[سید مهدی شمس الدین]] در کتابی با عنوان «موضوعات الاخبار من کتاب سفینة البحار»، فهرستی موضوعی از محتوای کتاب سفینة البحار ارائه داده است. این کتاب در ۱۲۸ صفحه توسط دار النشر الاسلامی در قم و در سال ۱۳۷۱ش منتشر شده است.<ref>[http://www.icnc.ir/index.aspx?pid=289&metadataId=dc4a0745-6e3a-44b9-bcd9-8157102c790a کنسرسیوم محتوای ملی]</ref>


==وضعیت نشر==
==وضعیت نشر==
سفینة البحار تا کنون در چند نوبت منتشر شده است.<ref>[http://mtif.ir/p/book/564/ بنیاد محقق طباطبایی]</ref>
سفینة البحار در چند نوبت منتشر شده است:<ref>[http://mtif.ir/p/book/564/ بنیاد محقق طباطبایی]</ref>
* بار نخست با چاپ سنگی و در ۲ جلد منتشر شد.در این چاپ، ارجاعات محدث قمی به بحار الانوار با چاپ ۲۵ جلدی آن مطابق بود. یکی از ناشرین این نسخه، انتشارات فراهانی است.
* [[نشر اسوه]] وابسته به [[سازمان اوقاف و امور خیریه]] در ایران، این کتاب را در ۸ جلد و در سال ۱۴۱۴ق منتشر کرده است.
* بنیاد پژوهش‌های اسلامی وابسته به [[آستان قدس رضوی]]، کتاب را در سال ۱۴۱۶ق در ۲ جلد و در سال ۱۳۸۳ش در ۴ جلد منتشر کرده است. این چاپ با مقدمه و اشراف [[علی اکبر الهی خراسانی]] منتشر شده است. در این نوبت از نشر، روایات سفینه با نسخه ۱۱۰ جلدی بحار الانوار تطبیق داده شده‌اند. افزون بر آن، روایات به منابع اصلی که در تدوین بحار الانوار مورد مراجعه [[محمد باقر مجلسی|مجلسی]] بوده‌اند ارجاع داده شده‌اند.


* بار نخست با چاپ سنگی و در ۲ جلد منتشر شد.در این چاپ ارجاعات محدث قمی به بحار الانوار با چاپ ۲۵ جلدی آن مطابق بود. یکی از ناشرین این نسخه انتشارات فراهانی است.
* [[نشر اسوه]] وابسته به [[سازمان اوقاف و امور خیریه]] در ایران نیز این کتاب را در ۸ جلد و در سال ۱۴۱۴ق منتشر کرده است.
* بنیاد پژوهش‌های اسلامی وابسته به [[آستان قدس رضوی]] کتاب را در سال ۱۴۱۶ق در ۲ جلد و در سال ۱۳۸۳ش در ۴ جلد منتشر کرده است. این چاپ با مقدمه و اشراف [[علی اکبر الهی خراسانی]] منتشر شده است. در این نوبت از نشر روایات سفینه با نسخه ۱۱۰ جلدی بحار الانوار تطبیق داده شده‌اند. افزون بر آن روایات به منابع اصلی که در تدوین بحار الانوار مورد مراجعه [[محمد باقر مجلسی|مجلسی]] بوده‌اند نیز ارجاع داده شده‌اند.
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس۲}}
{{پانویس}}
 
== منابع ==
== منابع ==
* قمی، عباس، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، قم، اسوه.
* قمی، عباس، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، قم، اسوه.
*مختاری، علی، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، کتاب ماه دین، فروردین ۱۳۷۸ - شماره ۱۸
*مختاری، علی، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، کتاب ماه دین، فروردین ۱۳۷۸ - شماره ۱۸
==پیوند به بیرون==
==پیوند به بیرون==
منبع اصلی مقاله: [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426112733-4035-38.pdf مجله کتاب ماه دین فروردین ۱۳۷۸]
منبع اصلی مقاله: [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426112733-4035-38.pdf مجله کتاب ماه دین فروردین ۱۳۷۸]
۳۹۹

ویرایش