قنبر: تفاوت میان نسخه‌ها

اطلاعاتی درباره پدر، خانواده و اجداد قنبر، غلام امام علی(ع)، در دست نیست. او مدتی در شهر [[بیهق|بِیهَق]] (در نزدیکی [[سبزوار]] کنونی) زندگی کرده است.<ref> بیهقی، دلائل النبوه، ص۹۳، پانویس.</ref> کنیه وی را ابو شعناء<ref> ابن مسکویه، تجارب الامم، ج۶، ص۸۸</ref> به معنای دانشمند پیر ژولیده مو گفته‌اند.<ref> ابن مسکویه، تجارب الامم(ترجمه)، ج۶، ص۸۸، پاورقی</ref>

قنبر از اصحاب خاص، غلام و دربان(حاجب) حضرت علی(ع) بود.<ref> مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص۲۵۸</ref> وی همچنین دربان [[امام حسن مجتبی(ع)]] بوده است.<ref> مسعودی، التنبیه والاشراف، ص۲۶۱</ref> [[شیخ طوسی]]، او را در شمار اصحاب امام علی(ع) یاد می‌کند.<ref> طوسی، رجال، ص۷۹</ref>

از [[امام صادق(ع)]] نقل شده است که قنبر علاقه زیادی به حضرت علی داشت<ref> کلینی، کافی، ج۲، ص۵۹</ref> هرگاه که آن حضرت شبانه از منزل خارج می‌شد، قنبر از او مراقبت می‌نمود. بدون آنکه امام متوجه شود.<ref> قمی، سفینه البحار، ج۲، ص‌۱۶۷</ref> متقابلا حضرت علی(ع) نیز به وی عنایت داشت، روزی حضرت علی(ع) دو لباس یکی به سه درهم و دیگری را به دو درهم خرید و لباس گرانتر را به قنبر داد.<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۱، ص۱۰۶</ref>

*به گفته ابن قتیبه و ذهبی او در شورش بر علیه [[عثمان]]، در کنار امام حسن(ع) و در دفاع از خلیفه زخمی شد.<ref> ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۴۵۹؛ ابن قتیبه، الإمامة و السیاسة، ج۱، ص۶۲؛ مسعودی، مروج‌الذهب، ج۲، ص۳۴۵</ref>

*در [[جنگ صفین]]، علی(ع) در برابر غلام [[عمرو بن عاص]] -که پرچمی فراز آورده بود- پرچمی به قنبر داد تا برافرازد.<ref> طبری، تاریخ طبری، ج۴، ص۵۶۳</ref><ref> ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۲۷۹</ref> وی در این جنگ [[حرب غلام معاویه]] را کشت.<ref> ابن اعثم کوفی، الفتوح، ص۶۱۰ </ref>

*نقل شده است روزی امام علی(ع) زره خود را بر تن مردی یهودی دید و به دادخواهی نزد [[شریح قاضی]] رفت. قاضی از او گواه خواست و حضرت، [[امام حسن]](ع) و قنبر را با خود برد.<ref> ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، ج۱، ص۳۲۰؛ ثقفی کوفی،الغارات، ج۲، ص۷۲۲</ref>

*نیز آورده‌اند که روزی امام به قنبر دستور داد که مردی را [[حد]] بزند. قنبر از روی احساسات، او را سه تازیانه بیشتر زد. علی(ع) آن مرد را وادار کرد تا سه تازیانه به قنبر بزند.<ref> کلینی، کافی، ج۷، ص۲۶۰</ref>

*[[زاذان ابوعمرو|زاذان]] می‌گوید: همین که [[سلمان فارسی]] از دنیا رفت، جلو درب خانه آمدم و دیدم حضرت علی(ع) و قنبر از اسب پیاده شدند.<ref> ابن شهرآشوب، المناقب، ج۲، ص۳۰۲؛ بحرانی، مدینة المعاجز، ج۲، ص۴۱۹</ref>

*[[اشعث بن قیس]] برای حاجتی در خانه امام علی آمد، قنبر اجازه ورود به او نداد، اشعث، با مشتی بینی او را خون‌آلود کرد.<ref> ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۱۷</ref>

::::::«مَهْلًا یا قَنْبَرُ دَعْ شَاتِمَک مُهَانًا...؛ آرام باش‌ای قنبر، به کسی که به تو توهین کرده، اهانت نکن...<ref> مجلسی، بحارالانوار، ج۶۴، ص۴۲۴؛ مفید، امالی، ص۱۱۱</ref>

*قنبر مقداری از [[بیت المال]] که کیسه‌هایی پر از ظروف طلا و نقره بود را پنهان نمود تا حضرت علی(ع) آنها را تقسیم نکند. پس از پایان تقسیم، حضرت علی(ع) را آگاه کرد، وقتی حضرت علی(ع) علت این کار را از او جویا شد قنبر گفت: یا امیرالمومنین شما همه را تقسیم کردید و چیزی برای خود بر نداشتید. من اینها را برای شما ذخیره کرده‌ام. حضرت علی(ع) آنها را به بیت‌المال برگرداند و تقسیم کرد.<ref> ثقفی کوفی، الغارات(ترجمه)، ص۴۵</ref>

قنبر، به دستور [[حجاج بن یوسف ثقفی]] کشته شد، اما در چگونگی قتل او اختلاف وجود دارد.<ref> کشی، رجال، ص۷۲؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۲، ص۱۳۲؛ مفید، اختصاص، ص۷۲؛ مفید، الارشاد، ج۱، ص۳۲۸</ref> در یکی از روایات درباره نحوه کشته‌شدن او چنین است:

:::وقتی وی را نزد حجاج بردند، حجاج گفت: نزد علی چه می‌کردی. قنبر گفت: من آب وضوء برای او فراهم می‌کردم. حجاج گفت: او در هنگام وضوء چه می‌گفت؟ قنبر گفت: او هنگامی که از [[وضو|وضوی]] خود فارغ می‌شد آیه ۴۴ و ۴۵ [[سوره انعام]] را می‌خواند. حجاج گفت: گمان می‌کنم وی این [[آیه]] را درباره ما تأویل می‌کرد. قنبر گفت: آری. حجاج گفت: اگر گردنت را بزنم چه خواهی کرد؟ گفت: در این صورت من خوشبخت می‌شوم و تو بدبخت خواهی شد، حجاج امر کرد گردن او را زدند.<ref> ثقفی کوفی، الغارات (ترجمه)، ص۵۳۵</ref> حجاج پسر وی را نیز کشت.<ref> حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۰۳</ref>

مزار او را در [[حمص]] یا [[کوفه]] دانسته‌اند.<ref>حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۳۰۳</ref> در [[بغداد]]، زیارتگاهی منسوب به قنبر، به نام «قنبرعلی» وجود دارد که در بازار و محله‌ای به همین نام، در منطقه رصافه (شرق رود دجله)، قرار دارد.<ref>خامه یار، قنبر غلام علی علیه‌السلام، ص۸۱ </ref>

* ابی‌جبیر پسر قنبر که از پدرش روایت نیز نقل کرده است.<ref> ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ج۸، ص۱۱۳</ref>

* سالم بن قنبر<ref> حموی، معجم البدان، ج۱، ۳۱۰</ref>

* ابوالفضل العباس بن الحسن بن خشیش القنبری<ref> سمعانی، الانساب، ج۱۰، ص۴۹۲</ref>

* نعیم بن سالم بن قنبر مولی علی ابن أبی طالب(ع)<ref> حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۳۱۰</ref>

* شاعری به نام محمد بن علی قنبری که در همدان سکونت داشت.<ref> سمعانی، انساب، ج۱۰، ص۴۹۱</ref>

دو مسجد هانی در [[نیشابور]] و شادان در [[سبزوار]]، منتسب به نام فرزندان قنبر ذکر شده‌اند.<ref> بیهقی، تاریخ بیهق، ۱۳۶۱ش، ص۲۵</ref>

در این آیین منبعث شده از شیوه نمایش [[شبیه خوانی]] از شاخه‌های هنر «نقالی»، مردی در نقش «قنبر» غلام وفادار حضرت علی(ع)، با لباسی سفید، کشکول و تبرزین، طی مراسم خاصی با خواندن اشعار و ذکر [[دعای ناد علی]] از حضرت کمک می‌طلبد و به اجرای آیین نمایشی می‌پردازد در حین اجرای این سنت نمایشی، مرم [[نذر|نذورات]] خود را پخش کرده و حاجات خود را طلب می‌کنند.<ref>[http://irna.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=80751773 قنبر خوانی]</ref>

|علی دیدم سوار [[دلدل|دلدلش]] بود|چو قنبر در کنارش می‌دویدم<ref> پناهی، علی در ترانه‌های عامه، ص۷۵؛ بختیاری، سیرجان در آینه زمان، ص۳۷۶.</ref>}}

|گر طالب فیض حق شدستی [[حافظ شیرازی|حافظ]]<ref>نسخه بدل‌ها: گر طالب فیض حق بصدقی حافظ/ گر تشنه فیض رحمتی‌ای حافظ/ گر تشنه فیض حق بصدقی حافظ</ref>|سرچشمه آن<ref> نسخه بدل: سرچشمه او</ref> ز [[ساقی کوثر]] پرس<ref> حافظ، دیوان</ref>}}

*قنبر شهید شورآفرین ولایت علوی، نویسنده: محمدرضا عبدالامیر انصاری، ترجمه: احمد امیری شادمهری<ref>[http://www.lib.ir/LIBVIEW/DocView.aspx?did=HBFDHBHBKBZHPHPHPFDZABHPAzXNn معرفی کتاب]</ref>

* کتاب قنبر غلام علی(ع) نوشته احمد خامه‌یار؛ در چهار فصل به معرفی قنبر پرداخته است؛ ۱-قنبر در منابع تاریخی و روایی ۲- فرزندان و نوادگان قنبر ۳-قنبر در ادب و هنر و فرهنگ عامه ۴- زیارتگاه‌ها و مکان‌های منسوب به قنبر.<ref>[http://islamicshrines.net/?p=439 زیارتگاههای اسلامی؛ انتشار کتاب قنبر غلام علی، انتشار: ۶ اسفند ۱۳۹۳ش، بازبینی: ۲۸ فروردین ۱۳۹۶ش.]</ref>