انقلاب اسلامی ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>R.Sami بدون خلاصۀ ویرایش |
Khoshnoudi (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{درباره ۲|انقلاب مردم ایران در سال ۱۳۵۷ش|آشنایی با نظام حاکم بر ایران، مدخل |نظام جمهوری اسلامی ایران|}} | {{درباره ۲|انقلاب مردم ایران در سال ۱۳۵۷ش|آشنایی با نظام حاکم بر ایران، مدخل |نظام جمهوری اسلامی ایران|}} | ||
{{جعبه اطلاعات واقعه | {{جعبه اطلاعات واقعه | ||
|عنوان | |عنوان = انقلاب اسلامی ایران | ||
|تصویر | |تصویر = انقلاب اسلامی.jpg | ||
|اندازه تصویر= | |اندازه تصویر= | ||
|توضیح تصویر = | |توضیح تصویر = | ||
|نام‌های دیگر = انقلاب [[۱۳۵۷ش]] و انقلاب ۱۹۷۹م ایران | |نام‌های دیگر = انقلاب [[۱۳۵۷ش]] و انقلاب ۱۹۷۹م ایران | ||
|شرح ماجرا | |شرح ماجرا = | ||
|طرفین | |طرفین = حکومت پهلوی و مردم [[ایران]] به رهبری [[امام خمینی]] | ||
|زمان | |زمان = [[۱۳۴۱ش]] تا ۱۳۵۷ش | ||
|دوره | |دوره = | ||
|مکان | |مکان = | ||
|علت | |علت = | ||
|اهداف | |اهداف = | ||
|عاملان | |عاملان = | ||
|نتایج | |نتایج = برپایی [[نظام جمهوری اسلامی ایران|نظام جمهوری اسلامی]] و سقوط نظام پادشاهی | ||
|پیامدها | |پیامدها = | ||
|تلفات | |تلفات = | ||
|واکنش‌ها | |واکنش‌ها = | ||
|مرتبط | |مرتبط = | ||
}} | }} | ||
'''انقلاب اسلامی ایران'''، قیام مردم ایران به رهبری [[امام خمینی]]، از [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]] شیعه که موجب سقوط نظام پادشاهی و ایجاد [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] در [[سال ۱۳۵۷ش]] برابر با ۱۹۷۹م شد. | '''انقلاب اسلامی ایران'''، قیام مردم ایران به رهبری [[امام خمینی]]، از [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]] شیعه که موجب سقوط نظام پادشاهی و ایجاد [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] در [[سال ۱۳۵۷ش]] برابر با ۱۹۷۹م شد. | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
==مخالفت‌ها با حکومت پهلوی== | ==مخالفت‌ها با حکومت پهلوی== | ||
مخالفت با حکومت [[محمدرضا پهلوی]] در ایران از دهه ۱۳۳۰ش آغاز شد. ملی شدن صنعت نفت، مبارزات و ابراز مخالفت توسط [[سید ابوالقاسم کاشانی|آیت‌الله کاشانی]] و فعالیت‌های انقلابی [[فدائیان اسلام|جمعیت فدائیان اسلام]] به رهبری [[سید مجتبی نواب صفوی]] از این جمله‌اند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران | مخالفت با حکومت [[محمدرضا پهلوی]] در ایران از دهه ۱۳۳۰ش آغاز شد. ملی شدن صنعت نفت، مبارزات و ابراز مخالفت توسط [[سید ابوالقاسم کاشانی|آیت‌الله کاشانی]] و فعالیت‌های انقلابی [[فدائیان اسلام|جمعیت فدائیان اسلام]] به رهبری [[سید مجتبی نواب صفوی]] از این جمله‌اند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران در مورد انقلاب اسلامی ایران در ویکی تابناک بیشتر بخوانید]، تابناک.</ref> این مبارزات به استثنای حرکت فدائیان اسلام، در راستای تغییر حاکمیت در ایران نبودند و عمدتا در مدت‌زمانی کوتاهی جریان داشتند. فدائیان معتقد بودند که حرکت کلی حکومت بر خلاف [[اسلام|دین اسلام]] و [[تشیع|مذهب تشیع]] است.<ref> عمید زنجانی، انقلاب اسلامی ایران، ص۱۱۳-۱۲۱. </ref> | ||
تا اواسط دهه ۱۳۴۰ش مخالفت مؤثری با حکومت پهلوی رخ نداد و قدرت مطلق سیاسی و اجتماعی در اختیار شاه بود. پس از آغاز این دهه بود که رخدادهایی موجب آغاز اعتراضات علما و در پی آن عموم مردم ایران در برابر حکومت گردید.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران | تا اواسط دهه ۱۳۴۰ش مخالفت مؤثری با حکومت پهلوی رخ نداد و قدرت مطلق سیاسی و اجتماعی در اختیار شاه بود. پس از آغاز این دهه بود که رخدادهایی موجب آغاز اعتراضات علما و در پی آن عموم مردم ایران در برابر حکومت گردید.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران در مورد انقلاب اسلامی ایران در ویکی تابناک بیشتر بخوانید]، تابناک.</ref> | ||
===تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی === | ===تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی === | ||
در [[۱۶ مهر]] ۱۳۴۱ش لایحه‌ای با عنوان [[قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی|انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] به تصویب هیئت دولت رسید.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران | در [[۱۶ مهر]] ۱۳۴۱ش لایحه‌ای با عنوان [[قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی|انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] به تصویب هیئت دولت رسید.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران در مورد انقلاب اسلامی ایران در ویکی تابناک بیشتر بخوانید]، تابناک.</ref> این قانون در موادی مربوط به انتخابات، شرط مسلمان و مرد بودن را از کاندیداها و انتخاب‌کنندگان و نیز [[سوگند]] انتخاب‌شوندگان به [[قرآن]] را حذف کرده بود.<ref>خلجی، ۱۳۸۱ش، ص۱۰۲.</ref> تصویب چنین مواردی مخالفت‌های صریح علما به‌ویژه آیت‌الله خمینی را در پی داشت. پس از جلسه‌ای مشورتی [[آیت‌الله خمینی]]، [[آیت‌الله محمدرضا گلپایگانی]] و [[آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری]]، طی تلگراف‌هایی اعتراض خود را نسبت به لایحه مزبور ابراز داشته و خواهان الغای سریع این مصوبه شدند.<ref>منصوری، آشنایی با انقلاب اسلامی ایران، ص۱۵۲-۱۵۳.</ref> رژیم در هفتم آذر همان سال، طی جلسه‌ای لغو تصویب‌نامه ۱۳۴۱/۷/۱۶ را اعلام و علما و مراجع قم را شبانه و طی تلگرف از تصمیم خود آگاه کرد.<ref> عمید زنجانی، انقلاب اسلامی ایران، ص۱۳۵. </ref> | ||
===انقلاب سفید=== | ===انقلاب سفید=== | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
عصر [[۲ فروردین]] ۱۳۴۲ مصادف با [[شهادت]] [[امام صادق(ع)]]، ([[۲۵ شوال]] ۱۳۸۲ق) مجلس سوگواری از طرف [[آیت الله گلپایگانی]] در [[مدرسه فیضیه]] برگزار شد. تعدادی از وابستگان شاه در دو گروه ۷۰ و ۳۰ نفری در دو طرف مجلس قرار گرفته بودند و به نوبت صلوات می‌فرستادند.<ref>باقری، ۱۳۷۷ش، ص۲۰۱.</ref> پس از پایان سخنرانی [[حاج شیخ مرتضی انصاری]] یکی از آنها فریاد زد «برای سلامتی شاهنشاه آریامهر صلوات» مردم به هیجان آمدند و درگیری شروع شد.<ref>باقری، ۱۳۷۷ش، ص۱۱۵.</ref> | عصر [[۲ فروردین]] ۱۳۴۲ مصادف با [[شهادت]] [[امام صادق(ع)]]، ([[۲۵ شوال]] ۱۳۸۲ق) مجلس سوگواری از طرف [[آیت الله گلپایگانی]] در [[مدرسه فیضیه]] برگزار شد. تعدادی از وابستگان شاه در دو گروه ۷۰ و ۳۰ نفری در دو طرف مجلس قرار گرفته بودند و به نوبت صلوات می‌فرستادند.<ref>باقری، ۱۳۷۷ش، ص۲۰۱.</ref> پس از پایان سخنرانی [[حاج شیخ مرتضی انصاری]] یکی از آنها فریاد زد «برای سلامتی شاهنشاه آریامهر صلوات» مردم به هیجان آمدند و درگیری شروع شد.<ref>باقری، ۱۳۷۷ش، ص۱۱۵.</ref> | ||
کماندو‌ها و افراد حکومت به هر طلبه‌ای که می‌رسیدند از وی می‌خواستند که «جاوید شاه» بگوید سپس وی را زیر مشت و لگد گرفته و کتک می‌زدند. عده‌ای طلاب به طبقه فوقانی مدرسه رفته و با پرتاب سنگ و آجر به کماندو‌ها حمله کردند. مهاجمان به طبقه بالا رفته و در آنجا ضمن درگیری و مضروب ساختن تعدادی از آنها، چند نفر را از جمله [[سید یونس رودباری]] از بالا به پائین انداختند.<ref>منصوری، | کماندو‌ها و افراد حکومت به هر طلبه‌ای که می‌رسیدند از وی می‌خواستند که «جاوید شاه» بگوید سپس وی را زیر مشت و لگد گرفته و کتک می‌زدند. عده‌ای طلاب به طبقه فوقانی مدرسه رفته و با پرتاب سنگ و آجر به کماندو‌ها حمله کردند. مهاجمان به طبقه بالا رفته و در آنجا ضمن درگیری و مضروب ساختن تعدادی از آنها، چند نفر را از جمله [[سید یونس رودباری]] از بالا به پائین انداختند.<ref>منصوری، ۱۳۷۶ش، ص۱۲۹.</ref> مأموران شاه کتاب‌ها را پاره کردند و لوازم و اثاث طلاب را به میان صحن مدرسه ریختند.<ref> دوانی، نهضت روحانیون ایران، بی‌تا، ج۳، ص۲۶۵-۲۶۴.</ref> در پی این جریان آیت الله خمینی اعلامیه علیه شاه صادر کرد: «اینان با شعار «شاه‌دوستی» به مقدسات مذهبی اهانت می‌کنند. شاه‌دوستی یعنی غارتگری، هتک اسلام، تجاوز به حقوق مسلمین، و تجاوز به مراکز علم و دانش؛ «شاه‌دوستی» یعنی ضربه زدن به پیکر قرآن و اسلام، سوزاندن نشانه‌های اسلام و محو آثار اسلامیت... با این احتمال، [[تقیه]]، [[حرام]] است؛ و اظهار حقایق، واجب...»<ref>صحیفه امام، ج۱، صص ۱۷۹-۱۷۷.</ref> | ||
===۱۵ خرداد ۱۳۴۲=== | ===۱۵ خرداد ۱۳۴۲=== | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
آیت الله خمینی در بعد از ظهر عاشورای سال ۱۳۸۳ق ([[۱۳ خرداد]] ۱۳۴۲ ش) با اعلام قبلی برای سخنرانی در مدرسه فیضیه قم حاضر شد و در سخنانی پس از شرح رخداد کربلا با تشبیه حمله مدرسه فیضیه به این واقعه، شاه را مورد انتقاد قرار داد.<ref> صحیفه امام، ج۱، ص۲۴۸-۲۴۳.</ref> در پی این سخنرانی، نیروهای حکومت پهلوی وی را دستگیر و شبانه به تهران بردند[[سید حسن طباطبایی قمی]] و [[بهاءالدین محلاتی]] (۱۳۱۳-۱۴۰۱ق.-۱۳۶۰ش.)دو روحانی دیگری بودند که دستگیر و به تهران منتقل شدند.<ref>فراتی، تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی ۱۳۷۹، ص۱۳۱.</ref> | آیت الله خمینی در بعد از ظهر عاشورای سال ۱۳۸۳ق ([[۱۳ خرداد]] ۱۳۴۲ ش) با اعلام قبلی برای سخنرانی در مدرسه فیضیه قم حاضر شد و در سخنانی پس از شرح رخداد کربلا با تشبیه حمله مدرسه فیضیه به این واقعه، شاه را مورد انتقاد قرار داد.<ref> صحیفه امام، ج۱، ص۲۴۸-۲۴۳.</ref> در پی این سخنرانی، نیروهای حکومت پهلوی وی را دستگیر و شبانه به تهران بردند[[سید حسن طباطبایی قمی]] و [[بهاءالدین محلاتی]] (۱۳۱۳-۱۴۰۱ق.-۱۳۶۰ش.)دو روحانی دیگری بودند که دستگیر و به تهران منتقل شدند.<ref>فراتی، تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی ۱۳۷۹، ص۱۳۱.</ref> | ||
صبح روز پانزدهم خرداد، مردم قم و سایر شهر‌ها در واکنش به دستگیری امام خمینی دست به اعتراض زدند. مأموران نظامی به تظاهرکنندگان تیراندازی کرده و معترضان نیز با چوب و سنگ به دفاع از خود برخاستند. تعدادی از مردم کشته و مجروح شدند. | صبح روز پانزدهم خرداد، مردم قم و سایر شهر‌ها در واکنش به دستگیری امام خمینی دست به اعتراض زدند. مأموران نظامی به تظاهرکنندگان تیراندازی کرده و معترضان نیز با چوب و سنگ به دفاع از خود برخاستند. تعدادی از مردم کشته و مجروح شدند. | ||
علما هم با ارسال تلگراف، صدور اعلامیه و فرستادن نامه اعتراض خود را ابراز نمودند.<ref> سلیمانی، ۱۳۷۶ش، ص۱۹۶.</ref> برخی از علما نیز به تهران مهاجرت کردند.<ref> ماهنامهٔ اندیشه و تاریخ سیاسی ایران معاصر، خرداد ۱۳۸۲، شمارهٔ ۹، ص۳۰.</ref> در [[۱۸ فروردین]] ۱۳۴۳ش، پس از سالگرد [[واقعه فیضیه]] | علما هم با ارسال تلگراف، صدور اعلامیه و فرستادن نامه اعتراض خود را ابراز نمودند.<ref> سلیمانی، ۱۳۷۶ش، ص۱۹۶.</ref> برخی از علما نیز به تهران مهاجرت کردند.<ref> ماهنامهٔ اندیشه و تاریخ سیاسی ایران معاصر، خرداد ۱۳۸۲، شمارهٔ ۹، ص۳۰.</ref> در [[۱۸ فروردین]] ۱۳۴۳ش، پس از سالگرد [[واقعه فیضیه]] آیت الله خمینی آزاد شد و به منزل خود در قم منتقل شد.<ref>عمید زنجانی، انقلاب اسلامی ایران، ص۱۵۱.</ref> | ||
=== لایحه کاپیتولاسیون=== | === لایحه کاپیتولاسیون=== | ||
در تیر ۱۳۴۳ محمدرضا شاه به [[آمریکا]] رفت و مورد استقبال مقامات آمریکایی قرار گرفت. حاصل این سفر و مذاکرات اعطای کمک‌های نظامی آمریکا در برابر وضع قانون کاپیتولاسیون( به فرانسوی capitulations) یا مصونیت قضایی نظامیان آمریکا در ایران بود. | در تیر ۱۳۴۳ محمدرضا شاه به [[آمریکا]] رفت و مورد استقبال مقامات آمریکایی قرار گرفت. حاصل این سفر و مذاکرات اعطای کمک‌های نظامی آمریکا در برابر وضع قانون کاپیتولاسیون( به فرانسوی capitulations) یا مصونیت قضایی نظامیان آمریکا در ایران بود. <ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n119220/ بررسی فرآیند تصویب لایحه کاپیتولاسیون در مجلس سنا و شورای ملی]، پرتال امام خمینی.</ref> [[۲۱ مهر]] سال ۱۳۴۳ مجلس شورای ملی لایحه کاپیتولاسیون را تصویب کرد. | ||
[[۴ آبان]] ۱۳۴۳ آیت الله خمینی در سخنرانی تندی به انتقاد پرداخت: "اگر یک خادم آمریکایی، اگر یک آشپز آمریکایی، مرجع تقلید شما را وسط بازار [[ترور]] کند... دادگاه‌های ایران حق محاکمه ندارند... اگر شاه ایران یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد بازخواست خواهد شد...".<ref>روحانی (زیارتی)، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، ۱۳۶۳ش. ص۷۰۸.</ref> به دنبال این سخنرانی، آیت الله خمینی شب [[۱۳ آبان]] سال [[۱۳۴۳ش]] شبانه دستگیر و بلافاصله به ترکیه تبعید شد. لایحه کاپیتولاسیون با انقلاب ۵۷ و تشکیل شورای انقلاب ملغی شد.<ref>عمید زنجانی، انقلاب اسلامی ایران، ص۱۵۳-۱۵۵. </ref> | [[۴ آبان]] ۱۳۴۳ آیت الله خمینی در سخنرانی تندی به انتقاد پرداخت: "اگر یک خادم آمریکایی، اگر یک آشپز آمریکایی، مرجع تقلید شما را وسط بازار [[ترور]] کند... دادگاه‌های ایران حق محاکمه ندارند... اگر شاه ایران یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد بازخواست خواهد شد...".<ref>روحانی (زیارتی)، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، ۱۳۶۳ش. ص۷۰۸.</ref> به دنبال این سخنرانی، آیت الله خمینی شب [[۱۳ آبان]] سال [[۱۳۴۳ش]] شبانه دستگیر و بلافاصله به ترکیه تبعید شد. لایحه کاپیتولاسیون با انقلاب ۵۷ و تشکیل شورای انقلاب ملغی شد.<ref>عمید زنجانی، انقلاب اسلامی ایران، ص۱۵۳-۱۵۵. </ref> | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
در۱۱ [[آبان]] [[سال ۱۳۵۶ هجری شمسی|سال ۱۳۵۶ش]] [[سید مصطفی خمینی]] فرزند آیت الله خمینی، به طرز مشکوکی درگذشت.<ref>باقی، عماد الدین، ۱۳۷۶.</ref> مخالفان حکومت پهلوی، دستگاه‌های امنیتی را عامل قتل او می‌دانستند. با برگزاری مجالس بزرگداشت برای او، مخالفت‌ها در ایران اوج گرفت.<ref>بازتاب‌ها و پیامدهای رحلت اسرارآمیز آیت الله مصطفی خمینی به روایت اسناد، ۱۳۸۹ ش.</ref> | در۱۱ [[آبان]] [[سال ۱۳۵۶ هجری شمسی|سال ۱۳۵۶ش]] [[سید مصطفی خمینی]] فرزند آیت الله خمینی، به طرز مشکوکی درگذشت.<ref>باقی، عماد الدین، ۱۳۷۶.</ref> مخالفان حکومت پهلوی، دستگاه‌های امنیتی را عامل قتل او می‌دانستند. با برگزاری مجالس بزرگداشت برای او، مخالفت‌ها در ایران اوج گرفت.<ref>بازتاب‌ها و پیامدهای رحلت اسرارآمیز آیت الله مصطفی خمینی به روایت اسناد، ۱۳۸۹ ش.</ref> | ||
«ایران و استعمار سرخ و سیاه» نام مقاله‌ای بود که در [[۱۷ دی]] ۱۳۵۶ در روزنامه اطلاعات با امضای «احمد رشیدی مطلق» منتشر شد. این مقاله که با نام مستعار نوشته شده بود.( بنابر نقلی پرویز نیکخواه(۱۳۱۸-۱۳۵۷ش.) نویسنده مقاله بوده است. | «ایران و استعمار سرخ و سیاه» نام مقاله‌ای بود که در [[۱۷ دی]] ۱۳۵۶ در روزنامه اطلاعات با امضای «احمد رشیدی مطلق» منتشر شد. این مقاله که با نام مستعار نوشته شده بود.( بنابر نقلی پرویز نیکخواه(۱۳۱۸-۱۳۵۷ش.) نویسنده مقاله بوده است.جعفریان، محمود، معاون سازمان رادیو تلویزیون رژیم پهلوی، روزنامه اطلاعات ۲۰ اسفند۱۳۵۷ش.}} حاوی مطالبی تند علیه آیت‌الله خمینی بود و او را مردی «بی‌اعتقاد» و «وابسته و سرسپرده به مراکز استعماری» نامیده بود. انتشار این مقاله با اعتراضات زیادی روبرو شد و نقطه عطفی در شتاب گرفتن ناگهانی اعتراضات به حکومت پهلوی شد.<ref>شاهدی مظفر، روزنامه ایران سال نوزدهم، ش. ۵۵۵۷ (۲۳ دی ۱۳۹۲): ۱۰.</ref> مأموران دولتی در [[۱۹ دی]] ۱۳۵۶ به مردم و روحانیون معترض قم تیراندازی کردند و تعدادی از مردم نیز کشته شدند. اعتراض مردم شهرهای دیگر به این کشتار باعث شدت گرفتن درگیر‌ی‌ها و اعتراضات شد. در [[۱۷ شهریور]] سال ۱۳۵۷ش مأموران دولتی تعداد زیادی از تظاهر کنند‌گان را کشتند. | ||
امام خمینی مجبور به ترک [[عراق]] و اقامت در [[فرانسه]] شد. امکانات ارتباطی در فرانسه باعث تقویت ارتباط انقلابیون با رهبری انقلاب شد. در ۲۶دی ۱۳۵۷ محمدرضا پهلوی مجبور به خروج از کشور شد و کمتر از بیست روز در [[۱۲ بهمن]] همان سال آیت الله خمینی پس از ۱۵ سال تبعید(دقیقاً ۱۴ سال و ۸۹ روز. تبعید ۱۳ آبان ۱۳۴۳ش. و بازگشت ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ش.) | امام خمینی مجبور به ترک [[عراق]] و اقامت در [[فرانسه]] شد. امکانات ارتباطی در فرانسه باعث تقویت ارتباط انقلابیون با رهبری انقلاب شد. در ۲۶دی ۱۳۵۷ محمدرضا پهلوی مجبور به خروج از کشور شد و کمتر از بیست روز در [[۱۲ بهمن]] همان سال آیت الله خمینی پس از ۱۵ سال تبعید(دقیقاً ۱۴ سال و ۸۹ روز. تبعید ۱۳ آبان ۱۳۴۳ش. و بازگشت ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ش.) به [[ایران]] بازگشت و ده روز بعد، در [[۲۲ بهمن]] نظام سلطنتی پهلوی به طور رسمی سقوط کرد. | ||
== روحانیان مخالف انقلاب == | == روحانیان مخالف انقلاب == | ||
تعدادی از روحانیون، در قبال حکومت پهلوی، دیدگاهی متفاوت با دیدگاه امام خمینی داشتند. آنان را می‌توان در سه دسته جای داد: | تعدادی از روحانیون، در قبال حکومت پهلوی، دیدگاهی متفاوت با دیدگاه امام خمینی داشتند. آنان را می‌توان در سه دسته جای داد: | ||
۱- روحانیت وابسته به حکومت: بیشتر میان روحانیون درجه سوم و چهارم و به صورت استثنا میان روحانیون درجه دوم نیز چنین افرادی وجود داشت. بیشتر افراد وابسته، روحانیونی بودند که در ادارات اوقاف یا دفاتر ازدواج و طلاق مشغول به کار بوده و به نوعی مجبور بودند در خدمت رژیم باشند. طبعاً شمار آنان اندک نبود. چندان که نقش آنان نیز در ایجاد ارتباط میان مردم با دربار به صورت دعا برای شاه یا رفتن در مراسم استقبال و همراهی شاه در حرم‌های زیارتی برای رژیم ارزشمند بود. اینها گروهی بودند که دربار به حمایت از آنها دلبسته بود تا هم از داخل یکپارچگی روحانیت را در برابر رژیم بشکنند و هم سدی در برابر کمونیست‌ها باشند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران | ۱- روحانیت وابسته به حکومت: بیشتر میان روحانیون درجه سوم و چهارم و به صورت استثنا میان روحانیون درجه دوم نیز چنین افرادی وجود داشت. بیشتر افراد وابسته، روحانیونی بودند که در ادارات اوقاف یا دفاتر ازدواج و طلاق مشغول به کار بوده و به نوعی مجبور بودند در خدمت رژیم باشند. طبعاً شمار آنان اندک نبود. چندان که نقش آنان نیز در ایجاد ارتباط میان مردم با دربار به صورت دعا برای شاه یا رفتن در مراسم استقبال و همراهی شاه در حرم‌های زیارتی برای رژیم ارزشمند بود. اینها گروهی بودند که دربار به حمایت از آنها دلبسته بود تا هم از داخل یکپارچگی روحانیت را در برابر رژیم بشکنند و هم سدی در برابر کمونیست‌ها باشند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران در مورد انقلاب اسلامی ایران در ویکی تابناک بیشتر بخوانید]، تابناک.</ref> | ||
۲- گرایشی که از دخالت در سیاست پرهیز داشت و تنها مواقع بسیار خاصی به دلایلی برای پادرمیانی یا چیزی شبیه آن، ممکن بود به نوعی حرکت سیاسی دست بزند. این جریان که به گونه‌ای خاص تقدس گرا و گاه ولایتی بود به دلایل مختلف و از جمله همین تقدس گرایی، غیرسیاسی شده بود.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران | ۲- گرایشی که از دخالت در سیاست پرهیز داشت و تنها مواقع بسیار خاصی به دلایلی برای پادرمیانی یا چیزی شبیه آن، ممکن بود به نوعی حرکت سیاسی دست بزند. این جریان که به گونه‌ای خاص تقدس گرا و گاه ولایتی بود به دلایل مختلف و از جمله همین تقدس گرایی، غیرسیاسی شده بود.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران در مورد انقلاب اسلامی ایران در ویکی تابناک بیشتر بخوانید]، تابناک.</ref> | ||
برخی از رهبران [[انجمن حجتیه]] نیز به لحاظ فکری یا از روی تقیه ظاهرا همین گونه می‌اندیشیدند و بر این باور بودند که اساسا حکومت را نمی‌توان به غیر معصوم سپرد. رویکرد تاریخی مرجعیت در روزگار پس از مشروطه نیز چنین اقتضایی داشت.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران | برخی از رهبران [[انجمن حجتیه]] نیز به لحاظ فکری یا از روی تقیه ظاهرا همین گونه می‌اندیشیدند و بر این باور بودند که اساسا حکومت را نمی‌توان به غیر معصوم سپرد. رویکرد تاریخی مرجعیت در روزگار پس از مشروطه نیز چنین اقتضایی داشت.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران در مورد انقلاب اسلامی ایران در ویکی تابناک بیشتر بخوانید]، تابناک.</ref> | ||
۳- گروهی از روحانیون بودند که در عین مخالفت با پهلوی و مظاهر فساد آن، حاضر به ورود در یک مبارزه قهرآمیز و تند نبودند. مبانی این گروه نیز متفاوت و انگیزه‌هایشان مختلف و درجه دخالتشان هم در سیاست متفاوت بود.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران | ۳- گروهی از روحانیون بودند که در عین مخالفت با پهلوی و مظاهر فساد آن، حاضر به ورود در یک مبارزه قهرآمیز و تند نبودند. مبانی این گروه نیز متفاوت و انگیزه‌هایشان مختلف و درجه دخالتشان هم در سیاست متفاوت بود.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران در مورد انقلاب اسلامی ایران در ویکی تابناک بیشتر بخوانید]، تابناک.</ref> | ||
== باورهای شیعی در انقلاب== | == باورهای شیعی در انقلاب== | ||
رهبری انقلاب اسلامی [[مرجع تقلید]] بود و سایر رهبران مبارزه نیز تحصیل‌کردگان [[حوزه علمیه]] بودند. بسیاری از مراجع تقلید وقت نیز با انقلاب همراهی می‌کردند. تعداد زیادی از اساتید و مدرسان حوزه‌های علمیه به خصوص [[حوزه علمیه قم]] جزو مبارزان بودند و بیانیه‌هایی علیه سلطنت پهلوی صادر می‌کردند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران | رهبری انقلاب اسلامی [[مرجع تقلید]] بود و سایر رهبران مبارزه نیز تحصیل‌کردگان [[حوزه علمیه]] بودند. بسیاری از مراجع تقلید وقت نیز با انقلاب همراهی می‌کردند. تعداد زیادی از اساتید و مدرسان حوزه‌های علمیه به خصوص [[حوزه علمیه قم]] جزو مبارزان بودند و بیانیه‌هایی علیه سلطنت پهلوی صادر می‌کردند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران در مورد انقلاب اسلامی ایران در ویکی تابناک بیشتر بخوانید]، تابناک.</ref> | ||
مهم‌ترین راهپیمایی‌ها علیه نظام سلطنتی در روزهای [[تاسوعا]] و [[روز عاشورا|عاشورا]] [[سال ۱۳۵۷ش]] اتفاق افتاد که مردم برای عزاداری [[واقعه کربلا]] و [[امام حسین(ع)]] به خیابان‌ها آمده بودند. [[مسجد|مساجد]] و [[حسینیه|حسینیه‌ها]] از پایگاه‌های اصلی مخالفان به شمار می‌رفتند.<ref>[https://irdc.ir/fa/news/380/وقایع-عاشورا-و-تاسوعای-سال-57 وقایع عاشورا و تاسوعای سال ۵۷]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.</ref> | مهم‌ترین راهپیمایی‌ها علیه نظام سلطنتی در روزهای [[تاسوعا]] و [[روز عاشورا|عاشورا]] [[سال ۱۳۵۷ش]] اتفاق افتاد که مردم برای عزاداری [[واقعه کربلا]] و [[امام حسین(ع)]] به خیابان‌ها آمده بودند. [[مسجد|مساجد]] و [[حسینیه|حسینیه‌ها]] از پایگاه‌های اصلی مخالفان به شمار می‌رفتند.<ref>[https://irdc.ir/fa/news/380/وقایع-عاشورا-و-تاسوعای-سال-57 وقایع عاشورا و تاسوعای سال ۵۷]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.</ref> | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۱۰۴: | ||
*بازتاب‌ها و پیامدهای رحلت اسرارآمیز آیت‌الله مصطفی خمینی به روایت اسناد، تدوین سجاد راعی گلوجه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۹ش. | *بازتاب‌ها و پیامدهای رحلت اسرارآمیز آیت‌الله مصطفی خمینی به روایت اسناد، تدوین سجاد راعی گلوجه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۹ش. | ||
*باقری، علی، خاطرات پانزده خرداد (دفتر پنجم) خاطرات سید محمد کوثری، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، ۱۳۷۷ش. | *باقری، علی، خاطرات پانزده خرداد (دفتر پنجم) خاطرات سید محمد کوثری، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، ۱۳۷۷ش. | ||
*باقی، عمادالدین، «مروری بر زندگینامه آیت الله شهید حاج سید مصطفی خمینی»، اطلاعات (ویژه نامه) | *باقی، عمادالدین، «مروری بر زندگینامه آیت الله شهید حاج سید مصطفی خمینی»، اطلاعات (ویژه نامه)، ش ۲۲۲۷، ۱ آبان ۱۳۷۶ ش. | ||
*پهلوی، محمدرضا، پاسخ به تاریخ، به کوشش شهریار ماکان، انتشارات شهرآب، ۱۳۷۱ش. | *پهلوی، محمدرضا، پاسخ به تاریخ، به کوشش شهریار ماکان، انتشارات شهرآب، ۱۳۷۱ش. | ||
*حمید روحانی، نهضت امام خمینی، تهران واحد فرهنگی بنیاد شهید، ۱۳۶۴ش. | *حمید روحانی، نهضت امام خمینی، تهران واحد فرهنگی بنیاد شهید، ۱۳۶۴ش. | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۱۱۶: | ||
*ماهنامهٔ اندیشه و تاریخ سیاسی ایران معاصر، شمارهٔ ۹، خرداد ۱۳۸۲ش. | *ماهنامهٔ اندیشه و تاریخ سیاسی ایران معاصر، شمارهٔ ۹، خرداد ۱۳۸۲ش. | ||
*مدنی، جلال‌الدین، تاریخ سیاسی معاصر ایران، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پانزدهم، ۱۳۸۷ش. | *مدنی، جلال‌الدین، تاریخ سیاسی معاصر ایران، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پانزدهم، ۱۳۸۷ش. | ||
*[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران | *[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران در مورد انقلاب اسلامی ایران در ویکی تابناک بیشتر بخوانید]، تابناک، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۲. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||